PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO

I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY ETAP II

Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego

http://www.nadzorpedagogiczny.edu.pl

Stro

na

1

MEN, UJ

i

Podstawowe techniki facylitacyjne

1

Facylitator pomaga grupie w zapoczątkowaniu procesu definiowania

problemów, które ma ona do rozwiązania. Nie podaje on jednak żadnych
gotowych rozwiązań, ogranicza własne wypowiedzi do minimum, nie ma większej

władzy niż reszta grupy. Facylitator może pełnić funkcję moderatora dyskusji,
stymulować aktywność uczestników, pomagać w rozwiązywaniu konfliktów.

Dzięki temu nie jest osobą odpowiedzialną za to, co wypracuje zespół.

Odpowiedzialność za ten proces spoczywa na nich samych.

Rola facylitatora polega na stworzeniu osobom uczącym się jak

największego obszaru swobody, unikaniu narzucania im swoich

propozycji rozwiązania problemu, tak, aby sami mogli podejmować

ważne dla nich decyzje.

2

Podstawowe techniki facylitacyjne

3

I. Techniki służące wzajemnemu zrozumieniu:
Parafraza
Zadawanie pytań.
Podsumowywanie.
II. Techniki służące zaangażowaniu uczestników.
Zachęcanie.
Lustrzane odbicie.
Równoważenie.
Tworzenie przestrzeni.
Udzielanie głosu.
Koordynowanie dyskusji.

1

Na podstawie materiałów Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP

2

J.Heron, 1989, s.11: G. Titley, 2002, s.16

3

Na podstawie materiałów Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP

PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO

I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY ETAP II

Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego

Stro

na

2

Parafraza – to powtórzenie tego, co zrozumieliśmy z wypowiedzi rozmówcy.
W jakim celu?

Aby pokazać, że słuchasz i koncentrujesz się na wypowiedzi uczestnika

Aby sprawdzić, czy dobrze rozumiesz jego intencje

Aby zachęcić uczestnika do dalszej wypowiedzi

Aby uporządkować treść wypowiedzi i skupić uwagę na poruszanych

kwestiach

Aby uczynić daną wypowiedź bardziej słyszalną

Aby właściwie ją zanotować

Jak?
Powtórz własnymi słowami wypowiedź rozmówcy, tak jak ją rozumiesz.
Zacznij od:

O ile dobrze cię zrozumiałem/am..,

Z tego, co rozumiem…..,

Chodzi ci o to ……, czy tak?

Rozumiem, że pytasz…..

Ważne:
Korzystając z parafrazy, nie oceniaj i nie wartościuj wypowiedzi uczestników.

Odłóż na bok własny punkt widzenia. Zrozumieć, to wcale nie znaczy zgodzić się.

Parafraza nie powinna zawierać nic więcej niż to, co usłyszałeś.

ZADAWANIE PYTAŃ – pomaga we wzajemnym zrozumieniu, umożliwia
poszukiwanie

rozwiązań

i

przekształca

doświadczenia

poszczególnych

uczestników w ogólniejsze wzory zachowań i modele wyjaśniające.
W jakim celu?

Aby zdobyć informacje.

Aby wyjaśnić wątpliwości i nieporozumienia.

Aby

zachęcić uczestników do poszukiwania rozwiązań, wyjaśnić

zachodzące zmiany i zjawiska.

Jak?
Zadawaj pytania dostosowane do konkretnego celu. Stosuj przede wszystkim
pytania otwarte. Pytania zamknięte są ważne w sytuacjach wyboru.

PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO

I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY ETAP II

Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego

Stro

na

3

Pytania otwarte zaczynają się od słów: co, kiedy, ile, jak, gdzie, dlaczego, po
co…. Poprzez pytania otwarte budujesz świadomość rozmówcy i odpowiedzialność

za postawiony problem, zachęcasz też do współpracy.
Np. Co się stało? Opowiedz mi o tym.
Jak myślisz, gdzie tkwi problem?

PYTANIA WYJAŚNIAJĄCE I KONKRETYZUJĄCE:
Jakie są Twoje oczekiwania związane z realizacją tego projektu?
Co masz na myśli mówiąc „wszystko”?
Jak byś zdefiniował/a „sukces”?

PYTANIA UZASADNIAJĄCE:
Dlaczego tak uważasz?
Jakie jest uzasadnienie Twoich oczekiwań?

PYTANIA HIPOTETYCZNE
Załóżmy, że zrobiłbyś/zrobiłabyś to. Co się wówczas stanie?
Wyobraźmy sobie przez chwilę, że mógłbyś/mogłabyś to zrobić w dowolny
sposób. Jak by to wyglądało?

PYTANIA STYMULUJĄCE
Czy są jakieś inne sposoby, żeby rozwiązać ten problem?
Gdybyś mógł/mogła podać dwa akceptowalne rozwiązania, co by to było?

PYTANIA ZACHĘCAJĄCE DO UDZIAŁU
Co o tym sądzisz?
Od pewnego czasu nic nie mówisz. Co o tym myślisz?

PYTANIA SKUPIAJĄCE UWAGĘ
I co z tym dalej można zrobić?
No cóż, świetnie nam się rozmawia. Jak sądzisz, jakie stąd płyną wnioski, jeśli
chodzi o konkretne decyzje?
Powracając do naszego zadania polegającego na ….., co myślisz na ten temat.

PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO

I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY ETAP II

Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego

Stro

na

4

Pytania zamknięte zaczynają się od słowa czy i zawsze mają jedną odpowiedź
tak lub nie
Np. Czy zgadzasz się na moją propozycję?
Czy takie rozwiązanie jest dla Ciebie do przyjęcia?

PYTANIA O POTWIERDZENIE
Czy poświęciliśmy temu zagadnieniu wystarczającą ilość czasu?
Czy chcesz to jeszcze sobie przemyśleć i zdecydować ostatecznie w przyszłym
tygodniu?
Czy dobrze rozumiem, że zgadzasz się na następujące rozwiązanie?

PYTANIA O WYBÓR
Która z tych dwóch możliwości wydaje Ci się bardziej atrakcyjna?
Biorąc pod uwagę wszystkie możliwe rozwiązania, w którym kierunku szłoby

Twoje myślenie?

Ważne
Nie zadawaj pytań sugerujących odpowiedź lub rozwiązanie. Zadawaj pytanie
kiedy naprawdę chcesz się dowiedzieć, co sądzi Twój rozmówca.

PODSUMOWANIE- to ponowne przedstawienie najważniejszych kwestii, myśli,
odczuć, które pojawiły się dotychczas.
W jakim celu?

Aby zebrać najważniejsze fakty i potwierdzić ich zrozumienie.

Aby pokazać, jaki postęp został osiągnięty i zachęcić do dalszych wyników.

Aby upewnić się, że wszystkie sprawy w tej części pracy zostały omówione

i możemy przejść dalej.

Aby uczestnik mógł skorygować rozumienie jego wypowiedzi.

Jak?
Przedstaw sam lub zachęć uczestnika do przedstawienia najważniejszych kwestii,

które dotychczas zostały poruszone.
Np. Jakbyś podsumował/a dotychczasowe ustalenia? – bezpośrednia prośba.
To może podsumujmy to co dotychczas omówiliśmy – pośrednia prośba.
Wygląda, że najważniejsze kwestie, które dotąd padły, to…. Czy coś

pominąłem/am? – osobiste podsumowanie.

PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO

I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY ETAP II

Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego

Stro

na

5

ZACHĘCANIE – pomaga uczestnikowi wyjaśnić i sprecyzować swoją wypowiedź.
Pokazujesz, że jesteś zainteresowany/a tym, co mówi i chcesz dowiedzieć się jak

najwięcej szczegółów.
W jakim celu?

Aby lepiej zrozumieć.

Aby uzyskać więcej informacji.

Aby wzmocnić zaangażowanie mało aktywnego uczestnika.

Jak?

1. zacznij od parafrazy wypowiedzi uczestnika.
2. następnie zadaj pytanie otwarte, np. co przez to rozumiesz?, jak to

widzisz?, co masz na myśli, kiedy mówisz…

3. możesz też sparafrazować wypowiedź, użyć łącznika więc…, bo…, i… i

zawiesić głos.

Przykład:
Uczestnik: Myślę, że większość naszych działań nie do końca odpowiada na

potrzeby młodzieży.
Lider: O ile dobrze cię zrozumiałem/am, uważasz, że nasze działania nie są

dostosowane do potrzeb młodych ludzi (parafraza). Czy mógłbyś podać jakiś
przykład tego, co masz na myśli? (zachęcanie).

LUSTRZANE ODBICIE – polega na dokładnym odtworzeniu usłyszanej
wypowiedzi. Pomaga zachować neutralność i wzbudzić zaufanie uczestnika.
W jakim celu?

Aby podkreślić swoją neutralność – nie mówisz nic więcej niż powiedział

uczestnik, Twoja wypowiedź jest lustrzanym odbicie jego słów.

Aby zbudować zaufanie, oparte na przekonaniu co do Twojej neutralności.

Aby wzmocnić zaangażowanie uczestników.

Jak?

1. Jeżeli rozmówca wypowiedział jedno zdanie, powtórz je w całości,

dokładnie; jeżeli wypowiedział kilka zdań – powtórz kluczowe frazy i

zwroty.

2. Używaj słów swojego rozmówcy, nie swoich.
3. Mów tonem ciepłym i akceptującym, niezależnie jak brzmiał głos

rozmówcy.

4. Bądź sobą. Zachowaj swoje gesty i swój ton głosu. Pamiętaj, że celem

stosowania tej techniki jest budowanie zaufania.

PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO

I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY ETAP II

Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego

Stro

na

6

RÓWNOWAŻENIE – pomaga wszystkim osobom zabrać głos, ujawnić opinie i
poglądy.
W jakim celu?

Aby ujawnić poglądy, nawet te niepopularne.

Aby udzielić wsparcia indywidualnym uczestnikom.

Jak?
Przykłady:
Znamy już stanowisko trzech osób, czy ktoś zaproponuje inny sposób spojrzenia
na tę sprawę?
Co sądzą inni?
Poznaliśmy punkt widzenia X i punkt widzenia Y. Czy jest trzeci punkt widzenia?


TWORZENIE PRZESTRZENI – wysyła osobie mało aktywnej komunikat: jeśli

nie chcesz mówić, to w porządku, ale jeśli chciałbyś coś powiedzieć, teraz masz

szansę.
W jakim celu?

Aby umożliwić wypowiedzenie opinii osobom, którym sprawia trudność

wypowiadanie się na forum grupy.

Aby ośmielić ujawnianie opinii różnych od przedmówców.

Jak?

1. Uważaj na cichych uczestników, na ich język ciała, czy mimikę twarzy,

które mogą wyrażać chęć mówienia.

2. Zaproś ich do mówienia np.: czy chciałbyś coś dodać?
3. Jeśli nie dają się namówić – nie naciskaj.
4. Jeśli to konieczne „przytrzymaj” innych uczestników, np.: jeśli cichy

uczestnik sprawia wrażenie, że zaraz coś powie, ale ktoś inny „wyrywa się”

do głosu, powiedz: Mówcie pojedynczo, Kasiu, może ty pierwsza?

5. Jeśli niektórzy uczestnicy zabierają głos o wiele częściej niż inni i dominują

w dyskusji, zaproponuj, aby każdy po kolei mógł się wypowiedzieć.

PROGRAM WZMOCNIENIA EFEKTYWNOŚCI SYSTEMU NADZORU PEDAGOGICZNEGO

I OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY ETAP II

Projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego

Stro

na

7

UDZIELANIE GŁOSU – pomaga w sytuacjach, gdy wszyscy naraz chcą mówić.
Udzielenie głosu sprawia, że każdy wie, kiedy przyjdzie jego kolej i będzie mógł

się wypowiedzieć.

Jak?
Procedura składa się z 4. kroków.

1. krok – zapytanie, kto chce się wypowiedzieć, np.: Proszę, aby wszystkie

osoby, które chcą się wypowiedzieć, podniosły ręce

2. krok – ustalenie kolejności wypowiedzi, np.: Piotrek będziesz pierwszy,

Marta druga, Jurek trzeci

3. krok – czuwanie nad porządkiem kolejności, np. (gdy Piotrek przestał

mówić): Kto był drugi? Ty Marta, mów.

4. krok – sprawdzenie, czy jeszcze ktoś chce zabrać głos, np. (gdy ostatnia

osoba skończyła): Czy ktoś jeszcze chciałby coś powiedzieć?

KOORDYNOWANIE DYSKUSJI- oznacza kontrolowanie wielu wątków, które

pojawiają się, gdy grupa ma za zadanie dyskutować na różne tematy.
W jakim celu?

Aby umożliwić wypowiedzenie wszystkich opinii na dany temat.

Aby powiązać różne wątki z dyskusji po to, by uogólnić opinie i wyciągnąć

wnioski.

Aby poinformować zespół o etapach pracy poszczególnych grup.

Jak?
Porządkowanie dyskusji przebiega w 3. etapach.

1. etap – przerwanie dyskusji – np. „Wygląda na to, że mamy tu trzy

równoległe rozmowy. Chciałbym się upewnić, że dobrze wszystko

zrozumiałem”.

2. etap – opisanie różnych poddyskusji – np. „Jedna dyskusja dotyczy

warunków technicznych, druga podziału ról i przydzieleniu zadań, zaś

trzecia brakujących zasobów do realizacji projektu”.

3. etap – sprawdzenie, czy dobrze rozumie się prace grupy np. „Czy coś

pominąłem, bądź źle zinterpretowałem? Jeśli ktoś chce wyjaśnić istotę
swojej wypowiedzi zachowuj się wspierająco. Poproś o wyjaśnienia inne

osoby.