„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 
 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 
 
 
 
 
 

Arkadiusz Gromek 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

Planowanie procesów wytwarzania instrumentów 
muzycznych 311[18].Z3.03 

 
 
 

 

 
 
 
 

Poradnik dla ucznia 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

1

Recenzenci: 
mgr Iwona Skwarek 
mgr Jarosław Gliszczyński 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr sztuki Arkadiusz Gromek 
 
 
 
Konsultacja: 
dr inŜ. Jacek Przepiórka 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  311[18].Z3.03 
„Planowanie  procesów  wytwarzania  instrumentów  muzycznych”,  zawartego  w  modułowym 
programie nauczania dla zawodu technik instrumentów muzycznych. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

2

SPIS TREŚCI

 

 

1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

5 

3.

 

Cele kształcenia 

6 

4.

 

Materiał nauczania 

7 

4.1.

 

Klasyfikacja instrumentów względem procesów wytwarzania 

7 

4.1.1 Materiał nauczania 

7 

4.1.2. Pytania sprawdzające 

9 

4.1.3. Ćwiczenia 

9 

4.1.4. Sprawdzian postępów 

11 

4.2.

 

Techniki obróbki mechanicznej 

12 

4.2.1. Materiał nauczania 

12 

4.2.2. Pytania sprawdzające 

19 

4.2.3. Ćwiczenia 

19 

4.2.4. Sprawdzian postępów 

22 

4.3. Organizacja prac produkcyjnych 

23 

4.3.1. Materiał nauczania 

23 

4.3.2. Pytania sprawdzające 

29 

4.3.3. Ćwiczenia 

29 

4.3.4. Sprawdzian postępów 

30 

5.  Sprawdzian osiągnięć 

31 

6.  Literatura 

36 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

3

1.  WPROWADZENIE

 

 

 

Poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  przyswajaniu  wiedzy  i  umiejętności  w  zakresie 

planowania procesów wytwarzania instrumentów muzycznych. 

W poradniku zamieszczono: 

–

 

wymagania  wstępne  –  wykaz  umiejętności,  jakie  powinieneś  mieć  juŜ  ukształtowane, 
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,  

–

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

–

 

materiał  nauczania  –  wiadomości  teoretyczne  niezbędne  do  opanowania  treści  jednostki 
modułowej, 

–

 

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, 

–

 

ć

wiczenia,  które  pomogą  Ci  zweryfikować  wiadomości  teoretyczne  oraz  ukształtować 

umiejętności praktyczne, 

–

 

sprawdzian postępów, 

–

 

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie 
materiału całej jednostki modułowej. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

4

 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 

 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

311[18].Z3 

Organizacja procesów produkcji 

Normowanie zuŜycia 

materiałów i czasu pracy 

311[18].Z3.01 

Planowanie nagłośnienia 

pomieszczeń 311[18].Z3.04 

Planowanie procesów wytwarzania 

instrumentów muzycznych 

311[18].Z3.03 

Magazynowanie materiałów 

stosowanych do produkcji 

instrumentów muzycznych 

311[18].Z3.02 

 

Projektowanie i wykonywanie 

elementów instrumentów 

muzycznych 311[18].Z3.05 

Posługiwanie się językiem obcym 

zawodowym 311[18].Z3.06 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

5

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: 

−

 

stosować przyrządy pomiarowo – kontrolne zgodnie z ich przeznaczeniem, 

−

 

organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp, 

−

 

rozróŜniać 

instrumenty 

muzyczne, 

kwalifikować 

do 

grupy 

instrumentów,  

a takŜe rozróŜniać ich części, 

−

 

wykonywać i odczytywać schematy, wykresy i szkice, 

−

 

posługiwać się dokumentacja techniczną, 

−

 

posługiwać się normami, 

−

 

pracować w grupie i indywidualnie. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

6

3.

 

CELE KSZTAŁCENIA 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

–

 

wyjaśnić strukturę organizacyjną zakładu produkcyjnego, 

–

 

scharakteryzować zadania poszczególnych wydziałów zakładu produkcyjnego, 

–

 

rozróŜnić etapy procesu produkcyjnego wytwarzania instrumentów muzycznych, 

–

 

scharakteryzować obieg dokumentacji produkcyjnej, 

–

 

scharakteryzować formy organizacji produkcji, 

–

 

scharakteryzować etapy procesu produkcyjnego w zakładzie, 

–

 

wyjaśnić wpływ organizacji pracy na efekty działania, 

–

 

zaprojektować przebieg procesu produkcji instrumentów muzycznych, 

–

 

zaplanować rozmieszczenie stanowisk roboczych na wydziałach produkcyjnych, 

–

 

dobrać urządzenia do transportu wewnętrznego, 

–

 

dobrać podstawowe wskaźniki planu pracy, 

–

 

opracować plan wykonania zadań produkcyjnych, 

–

 

ustalić optymalną wielkość partii produkcyjnej, 

–

 

ustalić normatywy zapasów podzespołów i zespołów w cyklu produkcyjnym, 

–

 

ocenić  wpływ  poszczególnych  etapów  wytwarzania  instrumentów  muzycznych  
na ich jakość i wartość artystyczną, 

–

 

skontrolować zgodność przebiegu produkcji z dokumentacją, 

–

 

synchronizować przebieg procesu we wszystkich fazach wytwarzania, 

–

 

rozliczyć wykonanie zadań produkcyjnych na stanowiskach roboczych, 

–

 

dokonać kontroli procesu produkcji instrumentów muzycznych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

7

4.  MATERIAŁ NAUCZANIA 

 

4.1.

 

Klasyfikacja instrumentów względem procesów wytwarzania 

 

4.1.1.

 

Materiał nauczania 

 

Specyfika zakładu produkującego instrumenty muzyczne 

KaŜdy  proces  wytwarzania  ma  swoją  specyfikę  związaną  z  przedmiotem,  który 

wytwarza.  Podstawowe  funkcje  instrumentów  muzycznych  to:  moŜliwość  wydobywania  
z  nich  dźwięków  oraz  uŜytkowość.  Zakład,  produkujący  instrumenty  muzyczne, 
koncentrować się musi na wypełnieniu obu tych funkcji. 
Funkcje muzyczne i ich właściwa rola w miejscu produkcji. 

Najprostsza klasyfikacja instrumentów dzieli je ze względu na źródło dźwięku. Jest ona 

o  tyle  trafna,  Ŝe  róŜnorodny  sposób  powstawania  dźwięku  warunkuje  sposób  uŜytkowania 
instrumentów z danej grupy. Na przykład zdecydowanie róŜni się sposób wydobycia dźwięku 
z  instrumentów  dętych  i  strunowych.  Dlatego,  klasyczny  podział  instrumentów  
na: strunowe dęte i perkusyjne - jest wciąŜ bardzo przydatny. 

Instrumenty perkusyjne od instrumentów z pozostałych grup róŜnią się znacznie budową. 

Cecha  ta,  warunkuje  uŜytkowanie  instrumentu.  Dlatego  instrumenty  perkusyjne  są 
masywniejsze, a poprzez to trwalsze. W związku z tym, nie będzie się odnosiła do nich duŜa 
część uwag i zastrzeŜeń przedstawionych w tym dziale. 

Wytworzenie  instrumentów  z  grup  dętych  i  strunowych,  to  proces  wyjątkowo 

pracochłonny.  NaleŜy  starannie  dobrać  materiał,  z  którego  będą  wytwarzane,  poniewaŜ 
instrumenty te, zazwyczaj są uŜytkowane przez kilkadziesiąt godzin w miesiącu, przez wiele 
lat.  Pracochłonność  procesu  wytwarzania  związana  jest  takŜe  z  jego  funkcją  muzyczną. 
KaŜdy  instrument,  bowiem  trzeba  nastroić,  dopracować  elementy  stałego  styku  z  ręką 
grającego, a takŜe dopasować wielkości decydujące o ergonomice instrumentu. 
Instrumenty strunowe w procesie wytwarzania 

Instrumenty  strunowe  są  zbudowane  z  drewna  lub  materiałów  drewnopochodnych.  

Ich  podstawowym  elementem  jest  pudło  rezonansowe  -  zwane  inaczej  pudłem,  korpusem  
lub płytą. Ten element wykonany jest najczęściej z drewna. Na płytach rezonansowych często 
są  stosowane  wzmocnienia  konstrukcyjne  zwane  belkami  basowymi  lub  po  prostu  belkami. 
W  instrumentach  szyjkowych,  elementem  dołączanym  do  korpusu  jest  szyjka  instrumentu,  
a  w  instrumentach  bezszyjkowych  -  mechanizmy  do  skracania  struny  bądź  mechanizmy 
wywołujące odpowiednią strunę – jeŜeli brak szyjki umoŜliwia zainstalowania większej ilości 
strun  na  korpusie.  Tak,  więc  aby  zbudować  instrument  szyjkowy,  muszą  zajść  w  kolejności 
następujące procesy: 
–

 

wytwarzania korpusu, 

–

 

wytwarzania płyt,  

–

 

wytwarzania boczków, 

–

 

wytwarzania szyjki,  

–

 

procesy montowania akcesoriów, 

–

 

procesy wykończenia oraz strojenia instrumentu. 

Natomiast w przypadku instrumentów bezszyjkowych będą to następujące procesy: 

Proces wytwarzania płyty:  

–

 

proces wytwarzania konstrukcji korpusu,  

–

 

proces wytwarzania i montowania mechanizmów,  

–

 

proces wykończenia i nastrojenia instrumentów. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

8

Instrumenty dęte i ich miejsce w procesie wytwarzania. 

Na  wstępie  naleŜy  nadmienić  ze  w  grupie  instrumentów  dętych  występuje  kilka 

paradoksów  pojęciowych  związanych  przede  wszystkim  z  historią  budowy  ich  elementów. 
Instrumenty  te  dzielą  się  na  dwie  grupy  dęte  drewniane  i  dęte  blaszane.  Największym 
wspomnianym  wcześniej  paradoksem  jest  fakt,  Ŝe  flet  i  saksofon,  chociaŜ  prawie  całości 
wykonane  z  metalu,  klasyfikowane  są  do  instrumentów  drewnianych,  chociaŜ  w  procesie 
produkcji  (wytwarzaniu  instrumentów  muzycznych)  bliŜej  im  oczywiście  do  instrumentów 
blaszanych. Ilekroć, zatem będziemy mówić o instrumentach drewnianych - nie zaliczymy do 
nich ani fletu, ani saksofonu. 
Instrumenty  dęte  drewniane  są  w  całości  toczone  -  jedynie  ustnik  lub  miejsce  montowania 
stroika - moŜe być podrzeźbiany. Kolejność faz ich produkcji wygląda następująco:  
–

 

proces wytwarzania elementów korpusu (toczenia), 

–

 

proces wytwarzania i montowania akcesoriów,  

–

 

proces strojenia. 
Podobna jest kolejność procesy produkcji instrumentów dętych blaszanych: 

–

 

proces wytwarzania korpusu,  

–

 

proces montaŜu oraz,  

–

 

proces dopasowania ustnika, 

–

 

proces strojenia. 

Instrumenty perkusyjne i ich miejsce w procesie wytwarzania 

Mówiąc  o  instrumentach  perkusyjnych  trzeba  zaznaczyć,  Ŝe  w  literaturze  dotyczącej 

instrumentoznawstwa,  pojawia  się  pojęcie  idiofonu,  czyli  instrumentu,  który  w  całości  sam 
jest  źródłem  dźwięku.  Instrumenty  perkusyjne  są  zazwyczaj  idiofonami  –  jest  ich  wiele  
i są bardzo róŜnorodne. Z tego powodu trudno jest opisać w jakimś ujednoliconym systemie 
metody  ich  wytwarzania  i  produkcji.  Na  pewno  natomiast,  moŜna  wyróŜnić  kolejne  fazy– 
grupy procesów: 
–

 

proces wytwarzania elementów,  

–

 

procesy wykończenia,  

–

 

procesy  montaŜu, 

–

 

procesy strojenia. 

Główne fazy wytwarzania i sposoby ich realizacji 

Podczas  procesów  wytwarzania  instrumentów  muzycznych  -  niezaleŜnie  od  rodzaju 

instrumentu  i  jego  klasyfikacji  –  zawsze  ma  miejsce:  wykończenie,  strojenie  i  montaŜ. 
Natomiast  zawsze  zróŜnicowana  jest  część  budowy  głównego  ośrodka  rezonansu.  NaleŜy 
wymienić pięć głównych czynności dotyczących tego etapu wytwarzania:  
–

 

proces wytwarzania płyt nie obejmujący procesy montaŜu wzmocnień konstrukcyjnych,  

–

 

proces toczenia korpusu (w instrumentach dętych drewnianych),  

–

 

proces gięcia korpusu (w instrumentach dętych blaszanych), 

–

 

proces kształtowania korpusu, 

–

 

proces wytwarzania elementów idiofonów, 

–

 

proces  wytwarzanych  elementów  nie  mających  znaczenia  muzycznego  w  instrumencie, 
ale mającego znaczenie ściśle uŜytkowe. 

Klasyfikacja  procesów  produkcyjnych  ze  względu  na  zastosowanych  techniki  
i materiały 

PoniŜsza  tabela  przedstawia  główne  procesy  wytwarzania,  ich  umiejscowienie  

i  podział  ze  względu  na  techniki,  jakimi  się  je  wytwarza  oraz  ze  względu  na  zastosowane 
materiałów do budowy (tab.1). 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

9

Tabela 1. Tabela uŜywanych materiałów i procesów produkcyjnych

 

 

Procesy 

Materiały 

Techniki 

Procesy podstawowe 

montaŜu 

klej, lut, drut spawalniczy, smar, mydło szare, grafit, 
wosk, olej wazelinowy, korek, filc 

klejenie, lutowanie cięcie 

wykończenia 

pasty szlifierskie, papiery wodne, pumeks, olej 
wazelinowy, politury, woski 

szlifowanie, polerowanie 

strojenia 

kalafonia, grafit, olejki do strun, skóra  
(na podkładki) 

strojenie 

toczenia korpusu 

drewno, metal 

toczenie, cięcie 

gięcia korpusu 

metal, lut 

gięcie, cięcie 

wytwarzania płyt 
rezonansowych 

drewno 

struganie, rzeźbienie, 
cięcie 

kształtowania korpusu 

drewno 

gięcie, struganie, cięcie; 

wytwarzania idiofonów 

drewno, metal, skóra 

struganie, rzeźbienie, 
cięcie, klejenie 

wytwarzania elementów 

drewno, skóra, metal, korek, filc, guma, klej 

struganie, rzeźbienie, 
cięcie, toczenie 

 

4.1.2.

 

Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie są rodzaje procesów wytwarzania instrumentów? 

2.

 

Jaki jest podstawowy składnik budulcowy instrumentów strunowych? 

3.

 

Jakie technikami zastosujemy w procesie wykańczania? 

4.

 

Jakie znasz materiały do montaŜu elementów? 

5.

 

Jakie instrumenty dęte drewniane wykonujemy z metalu? 

 

4.1.3.

 

Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 
 

Określ i sklasyfikuj lirę da braccio. 

 

 

 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)

 

poznać budowę liry da braccio, 

2)

 

określić jej funkcję muzyczną, 

3)

 

zdefiniować budowę i opracować schemat produkcji, 

4)

 

zanotować zmiany wielkości fizycznych w trakcie produkcji, 

5)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

10

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

lira da braccio lub jej ryciny, 

−

 

narzędzia pomiarowe (miarka giętka), 

−

 

tablica, kreda, 

−

 

katalogi narzędzi specjalistycznych,  

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 2 
 

WskaŜ  materiały,  które  będą  ci  potrzebne,  aby  prawidłowo  przeprowadzić  proces 

wykończenia instrumentów. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

znać zastosowanie materiałów do budowy instrumentów, 

2)

 

dopasować materiały do czynności w procesie wykańczania, 

3)

 

wykonać zadanie w formie pisemnej, 

4)

 

wykonać  notatkę  dotyczącą  procesu  wykańczania  instrumentu  i  dopasowania  do  niego 
odpowiednich materiałów, 

5)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

plansze i katalogi z ilustracjami materiałów, 

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 3 
 

Określ występowanie techniki cięcia w procesach budowy instrumentów. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

znać procesy technologiczne, ich klasyfikację i przebieg, 

2)

 

znać zastosowanie technologii w procesach budowy instrumentu, 

3)

 

sporządzić notatkę, wymieniając procesy, w których występuje technika cięcia, 

4)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

plansze z wymienionymi procesami budowy i chronologią ich oddziałania, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

11

Ćwiczenie 4 
 

Rozpoznaj materiały stosowane w cyklu produkcyjnym instrumentów. 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

rozpoznawać materiały stosowane w cyklu produkcyjnym, 

2)

 

przyporządkować 

odpowiednie 

materiały 

do 

odpowiadających 

im 

procesów 

produkcyjnych, 

3)

 

sporządzić notatkę z przebiegu realizacji prac, 

4)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

klej,  lut,  drut  spawalniczy,  mydło  szare,  grafit,  korek,  filc,  pasty  szlifierskie,  papiery 
wodne, pumeks, olej wazelinowy, politury, woski, drewno, metal, 

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

fartuchy ochronne, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 

 

4.1.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)

 

wymienić rodzaje procesów wytwarzania instrumentów? 

 

 

2)

 

scharakteryzować główne grupy instrumentów? 

 

 

3)

 

określić  procesy  wspólne  dla  wytwarzania  elementów  instrumentów 
z róŜnych grup? 

 

 

 

 

4)

 

rozróŜnić  grupy  instrumentów  pracochłonnych  i  czasochłonnych  
w procesach wytwarzania? 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

12

4.2.   Techniki obróbki mechanicznej 

 

4.2.1.  Materiał nauczania

 

 

Podstawowe techniki obróbki mechanicznej w procesach wytwórczych instrumentu 
Klejenie 

Podstawowa  technika  w  trakcie,  której  łączymy  elementy  instrumentów  muzycznych  

w  procesie  montaŜu.  Medium  –  łącznikiem,  dzięki  któremu  łączymy  elementy  jest  klej.  
Jest  bardzo  wiele  rodzajów  klejów,  kaŜdy  z  nich  jest  stosowany  do  montaŜu  określonych 
grup materiałowych. 
 

 

Rys. 2. Płyta rezonansowa w trakcie klejenia 

 
Wiercenie  jest  procesem  podstawowym,  w  którym  narzędzie  skrawające,  w  tym 

przypadku wiertło, zagłębia się w materiale pozostawiając otwór o postaci walca. Wiercenie 
stosujemy  do  wykonania  otworów  komór  kołkowych,  otworów  rezonansowych,  otworów  
w  strojnicy,  otworu  pod  guzik.  Otwory,  które  powstają  podczas  wiercenia,  mają  średnicę  
od 4-13 mm w zaleŜności od projektu. Technika wiercenia moŜe być wykonana maszynowo  
(rys. 3) lub ręcznie. 

Toczenie  jest  procesem  odwrotnym  do  wiercenia.  Materiał  obraca  się  w  uchwycie 

tokarskim a nóŜ (w przypadku tokarki do metali) lub dłuta (w przypadku tokarki do drewna) - 
skrawa na obwodzie obracający się materiał. Im twardszy materiał tym większy kąt narzędzia. 
W  przypadku  instrumentów  dotyczy  wytaczania  elementów  instrumentów  dętych 
drewnianych i toczenia akcesoriów.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

13

 

 

Rys. 3. Wiertarka stołowa 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

14

Frezowanie – technika, w której narzędzie skrawające - w tym przypadku frez – zagłębia 

się w materiale pozostawiając otwór.  Inaczej niŜ w przypadku wiercenia – otwór ten moŜna 
dowolnie  kształtować.  MoŜe  on  przybrać  postać  rowka  lub  dowolnego  innego  kształtu. 
Frezowanie  wykorzystuje  się  w  trakcie  procesu  wytwarzania  elementów  instrumentów 
muzycznych.  Dotyczy  ono  przede  wszystkim  przygotowania  płyt  instrumentów,  
co  w  języku  zawodowym  oznacza  przede  wszystkim  frezowanie  ich  krawędzi.  Natomiast 
proces frezowania całych płyt nazywany jest kopiowaniem płyty. Chodzi tu głównie o płyty 
wypukłe, poniewaŜ kopiowanie wykonywane jest na frezarce-kopiarce. 

Zastosowanie  frezowania  dotyczy  w  instrumentach  przede  wszystkim  procesów 

przygotowania  komór  kołkowych  oraz  rowków  na  Ŝyłki  oraz  wszelkiego  rodzajów  rowków  
i  płyt  rezonansowych.  Przy  frezowaniu  komór  uŜywamy  frezów  palcowych  w  wielkości  
od  6  mm,  natomiast  przy  frezowaniu  rowka  Ŝyłki  uŜywamy  maleńkich  frezów  palcowych  
w wielkości od 1 do 2 mm (rys. 4). Przy frezowaniu krawędzi płyt uŜywamy frezów piłowych 
20-  40  mm  -  w  zaleŜności  od  rodzaju  dokumentacji.  W  trakcie  kopiowania  płyty  uŜywamy 
frezów palcowych, a ich wielkość uzaleŜniona jest od rodzaju maszyny. 

 

 

Rys. 4. Specjalna frezarka do Ŝyłki 

 
Struganie  to  technika,  w  której  narzędzie  –  (ostrze)  –  usuwa  (struga)  równe  części 

danego materiału. Proces ten moŜe być wykonany maszynowo lub ręcznie. Ma zastosowanie 
przede  wszystkim  do  przygotowania  płyt  rezonansowych,  belek,  takŜe  do  wytwarzania 
akcesoriów  instrumentów  za  pomocą  strugaczki  i  do  wytwarzania  otworów  stoŜkowych  
pod akcesoria instrumentów za pomocą rozwiertaka (rys.5). W przypadku tej pary narzędzi -
poniewaŜ  stosowane  są  przewaŜnie  parami,  istotny  jest  konus,  czyli  kąt  stoŜka  mierzony 
stosunkiem  róŜnicy  średnic  do  długości  części  roboczej.  W  instrumentach  spotyka  
się najczęściej konus w stosunku 1/30, w instrumentach starszego typu – w stosunku 1/25. 

Do  strugania  płyt  i  belek  zazwyczaj  uŜywa  się  hebla  (strugu),  stróŜków  lub  ośnika.  

W przypadku płyt i belek trzeba pamiętać o zachowaniu promieniowego układu materiału na 
te części. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

15

 

Rys. 5. Sposób uŜywania rozwiertaka 

 
Rzeźbienie,  to  technika  podobna  do  strugania.  Jednak  tu,  narzędzie  zbiera  nierówną 

warstwę  materiału.  W  przypadku  instrumentów  do  rzeźbienia  wykorzystujemy  dłuta.  Dzielą 
się  one  na  płaskie  i  wklęsłe  (rys.  6).  UŜywa  się  takŜe  małych  dłutek  o  kilkumilimetrowym 
ostrzu. Są to tak zwane dłutka snycerskie. Proces ten nie moŜe być wykonywany maszynowo. 

Cięcie  jest  techniką,  w  której  piła,  lub  nóŜ  pozostawiają  w  materiale  szczelinę.  Proces  

ten  moŜe  być  wykonywany  maszynowo  i  ręcznie.  W  przypadku  maszyn,  najczęściej 
stosowane  są  pilarki.  To  nazywa  urządzenia,  które  napędza  piłę.  Pilarki  mogą  być  tarczowe 
i taśmowe, rzadziej są to pilarki-wyŜynarki. 

Pilarka  tarczowa  -  tnie  materiał  za  pomocą  obracającej  się  tarczy  z  ostrymi  zębami. 

SłuŜy tylko i wyłącznie do cięcia po liniach prostych. 

Pilarka  taśmowa  (rys.  7)  -  tnie  materiał  za  pomocą  taśmy  z  ostrymi  zębami.  

W przeciwieństwie do piły tarczowej moŜna nią wycinać róŜne kształty. 

W  przypadku  cięcia  ręcznego  spotykamy  wiele  rozmaitych  narzędzi  np.  piła  płatnica 

słuŜy do cięcia po linii prostej, piła włosowa - do wycinania małych elementów, czy teŜ piła 
ramowa (lub jej odmiana piła stolarska) przydatna do cięciach określonych kształtów. 
W procesie wytwarzania instrumentów proces ten jest najczęściej stosowany. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

16

 

 

Rys. 6. Sposób podrzeźbiania ślimaka 

 

 

Rys. 6a. Przykładowe skrzypce 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

17

 

Rys. 7. Pilarka taśmowa

 

Szlifowanie 
W  przypadku  instrumentów,  do  obróbki  ściernej  uŜywany  jest  papier  ścierny.  

W  przypadku  obróbki  na  sucho  (bez  uŜycia  wody)  granulacja  papieru  od  40  –  600,  
a  w  przypadku  obróbki  na  mokro  -  granulacja  powyŜej  400.  SłuŜy  do  tego  specjalny  papier 
zwany  papierem  wodnym.  Zarówno  jeden,  jaki  i  drugi  proces  nazywamy  szlifowaniem. 
Szlifowanie  na  sucho  stosuje  się  w  obróbce  instrumentów  z  drewna  natomiast  szlifowanie  
na mokro w przypadku instrumentów z metalu (rys. 8). 

W  jednym  i  drugim  przypadku  szlifowanie  wykorzystuje  się  do  wstępnego  określenia  

i wykończenia powierzchni elementów instrumentów muzycznych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

18

 

Rys. 8. Szlifierka precyzyjna z korytkiem do pracy na mokro 

 
Obok procesów skrawania i klejenia w instrumentach stosujemy proces gięcia. 
Gięcie polega na odkształceniu materiału do Ŝądanego kształtu za pomocą siły. 
W  instrumentach  gięcie  wykorzystywane  jest  zarówno  w  drewnie  jak  i  metalu.  

Do gięcia metalu wykorzystujemy siłę prasy, która odkształca materiał do zadanych kształtów 
formy. Do odkształceń w drewnie uŜywa się giętarek lub specjalnych form. Na materiał działa 
się wówczas zwiększoną wilgotnością w postaci wody lub teŜ pary wodnej oraz temperaturą  
około 100

°

C. Po pewnym czasie, po odparowaniu nadmiaru wody, materiał przybiera Ŝądany 

kształt.  

W  instrumentach  gięcie  stosuje  się  do  nadawania  kształtu  boczkom  oraz  listewkom 

obszycia instrumentu. 

Lutowanie 
Jest  to  technika,  za  pomocą,  której  łączymy  elementy  analogiczny  sposób  do  procesu 

klejenia  z  tym,  Ŝe  medium  jest  lut  (metal  o  niskiej  temperaturze  krzepnięcia),  a  materiałem  
do złączenia jest inny metal (rys. 9). 

 

Rys. 9. Lutownica transformatorowa

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

19

Lakierowanie, politurowanie 

Jest to technika, w której powlekamy powierzchnię instrumentu lakierem. Medium w tym 

wypadku mogą być lakiery róŜnego typu. 
Nitowanie 

Jest  to  technika,  w  której  łączymy  (najczęściej  metale  lub  skórę)  –  za  pomocą  nitów–

czyli  specjalnych  zacisków.  Często  spotykamy  się  z  tą  techniką  w  procesach  budowy 
instrumentów blaszanych. 
Smarowanie 

Technika,  w  której  smarujemy  powierzchnie  materiałów  po  to,  by  powiększyć  lub 

zniwelować, ewentualnie zmienić regularność zjawiska tarcia w instrumencie. 
Strojenie  

Jest  to  jedna  z  czynności,  podczas  których  dopasowujemy  strój  wytworzonych 

elementów instrumentu do wielkości przyjętych za standardowe. 
 

4.2.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

W jaki sposób następuje klejenie elementów?  

2.

 

Co to jest frezowanie? 

3.

 

W jakiej fazie wytworzenia elementów najczęściej występuje szlifowanie? 

4.

 

Co to jest wiertło? 

5.

 

Co to jest ścierniwo i w jakiej fazie go stosujemy? 

 
4.2.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 
 

Zdefiniować i opisać fazę wykończeniową elementów chordofonów.  

  

 

Rys. do ćwiczenia 1. Mechanizm dolnotłumikowy pianina 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś 

1)

 

rozpoznać element instrumentu, 

2)

 

rozpoznać techniki zastosowane do wytworzenia elementu, 

3)

 

opisać techniki słuŜące do budowy instrumentów, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

20

4)

 

ułoŜyć schemat wykonania elementów, 

5)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

strunociąg, klawisz, 

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

fartuchy ochronne, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 2 
 

Zakwalifikuj  techniki  (procesy  podstawowe),  do  odpowiednich  etapów  budowy 

instrumentów muzycznych. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyjaśnić ogólnie, jakie techniki słuŜą do wytwarzania, 

2)

 

wymienić, jakie ogólne procesy występują przy budowie instrumentów, 

3)

 

sporządzić plansze zaleŜności technik od procesów ogólnych budowy instrumentów, 

4)

 

zanotować, jakie problemy napotkałeś się podczas ćwiczenia, 

5)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.  

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

karton do wykonania planszy, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 3 
 

Określ,  jakiego  rodzaju  procesy  szczegółowe  (techniki)  są  konieczne,  do  wytworzenia 

korpusu instrumentów. 

 

 

Rys. do ćwiczenia 3. Skrzypce 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

21

 

 

Rys. do ćwiczenia 3. Werbel mały 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

znać procesy technologiczne, ich klasyfikację i zastosowanie na poszczególnych etapach 
budowy instrumentu, 

2)

 

znać elementy składowe instrumentu, 

3)

 

sporządzić  notatkę,  umieszczając  chronologicznie  te  procesy  w  ciągu  technologicznym 
budowy instrumentu, 

4)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

notatnik, 

−

 

plansze z cyklem produkcyjnym instrumentów, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 4 
 

Zastosuj technikę wiercenia w wytwarzaniu instrumentów. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

zapoznać się z instrukcją obsługi i zasadami bhp podczas posługiwania się wiertarką, 

2)

 

wymienić procesy budowy instrumentu w której występuje wiercenie, 

3)

 

wykonać wiercenie komory kołkowej, 

4)

 

zanotować kolejność procesów i czynności, 

5)

 

kontrolować szerokość uŜytego narzędzia, 

6)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 
 
WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

narzędzia mechaniczne (wiertarka, zestaw wierteł do drewna 1-12 mm), 

−

 

narzędzia pomiarowe (suwmiarka, miarka giętka), 

−

 

komora kołkowa instrumentu, 

−

 

katalogi narzędzi specjalistycznych,  

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

fartuchy ochronne, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

22

4.2.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

wymienić,  które  czynności  podstawowe  są  najczęściej  stosowane 
przy budowie instrumentu? 

 

 

2)

 

określić, co to jest polerowanie? 

 

 

3)

 

wyjaśnić, w jaki sposób wykańczamy instrument? 

 

 

4)

 

wyjaśnić, w jaki sposób dokonuje się proces wiercenia? 

 

 

5)

 

wymienić procesy, podczas których występuje medium? 

 

 

6)

 

wyjaśnić,  na  czym  polegają  róŜnice  w  procesie  gięcia  w  drewnie  
i metalu? 

 

 

7)

 

wyliczyć,  które  procesy  mogą  odbywać  się  maszynowo,  a  które 
ręcznie? 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

23

4.3. 

Organizacja prac produkcyjnych 

 

 

4.3.1.   Materiał nauczania 
 

Tworzenie instrumentu jako produkcja wzajemnych relacji i uzaleŜnień. 
 

W  zakładzie  produkującym  instrumenty  muzyczne  wszystkie  działy  produkcji  i  ich 

wzajemne  relacje  muszą  być  podporządkowane  procesom  produkcyjnym.  PoniewaŜ  procesy 
wytwarzania  są  pracochłonne  i  czasochłonne,  nacisk  w  planowaniu  wytwarzania  elementów 
instrumentów pada na odpowiedni sposób wykorzystania pracy ludzkiej.  
Procesy produkcyjne i ich wzajemne relacje. 

Przedstawiony  poniŜej  schemat,  przedstawia  rozmieszczenie  działów  produkcji 

instrumentów  oraz  wzajemnych  relacji  między  nimi.  Strzałki  pokazują  kolejność  czynności 
głównych produkcji. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Rys. 9a. Schemat procesu produkcyjnego i ich wzajemnych relacji 

 

Obsada i obłoŜenie czynności produkcyjnych 
 

Przedstawiony  wyŜej  schemat  dobrze  obrazuje,  które  czynności  stanowią  centrum 

produkcji instrumentów muzycznych. NaleŜą do nich, przede wszystkim czynności związane 

Procesy gięcia  

Procesy montaŜu 

Procesy 
wykończenia 

Procesy wytworzenia 
rezonansu 

Procesy toczenia 

Procesy wytworzenia 
elementów 

Procesy strojenia 

Procesy wytworzenia 
korpusu 

Efekt finalny 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

24

z montaŜem. Dobra organizacja pracy powinna być, zatem oparta o właściwe organizowanie 
produkcji  tego  działu.  Z  tego  względu,  powinien  on  mieć  centralne  połoŜenie  względem 
innych działów produkcji. RozwiąŜe to, bowiem wiele problemów komunikacyjnych, a takŜe 
szereg problemów związanych z obsadą innych działów. 
 

Obsada  kaŜdego  z  działów  powinna  być  dostosowana  do  wielkości  produkcji.  JeŜeli 

wytwarzamy  elementy instrumentów na niewielką skalę – jak się często zdarza w zakładach 
tego typu - dział montaŜu musi mieć pełne obłoŜenie.  
 

PoniŜej  przedstawimy  schemat  wytwarzania  instrumentów  strunowych  szyjkowych,  

z  chronologicznie  uszeregowanymi  kierunkami  produkcji  oraz  zaznaczonymi  czynnościami 
zgrupowanymi w procesy technologiczne. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Rys. 9b. Schemat wytworzenia instrumentów strunowych szyjkowych z chronologicznie uszeregowanymi 

kierunkami produkcji oraz wyszczególnionymi czynnościami zgrupowanymi w procesy 

Procesy gięcia  

Procesy montaŜu  

Procesy wykończenia 

Procesy wytworzenia rezonansu 

Procesy toczenia 

Proces wytworzenia elementów  

Procesy strojenia 

Procesy wytworzenia korpusu 

Instrument z grupy strunowych szyjkowych 

Proces frezowania 

Proces kontroli 

Proces kontroli 

Proces utrwalania 

Proces odkształcenia 

Proces szlifowania 

Proces lakierowania 

Proces polerowania 

Proces korekty brzmienia 

Proces kontroli 

Proces strojenia 

Proces przygotowania  

Proces struganie 

Proces cięcia 

Proces frezowania 

Proces wykończenia 

Proces obróbki szczegółowej 

Proces obróbki zgrubnej 

Proces szlifowania 

Proces klejenia całości 

Proces klejenia 

Proces cięcia 

Proces frezowania 

Proces kontroli 

Proces montowania 
akcesoriów 

Proces smarowania 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

25

 

Oczywiście,  kaŜda  grupa  będzie  miała  swoją  specyfikę  w  procesach  produkcyjnych,  

ale 

główny  zarys  tych  procesów  pozostaje  niezmieniony.  JeŜeli  przyjmiemy,  

Ŝ

e  do  wytworzenia  100  instrumentów  z  grupy  instrumentów  strunowych  szyjkowych, 

potrzebujemy  100  dni  roboczych,  to  najbardziej  optymalne  obłoŜenie  w  zaleŜności  
do działów wynosi: 

−

 

Dział wytwarzania rezonansu 1 etat 

−

 

Dział gięcia 1/2 etatu 

−

 

Dział toczenia 1/8 etatu  

−

 

Dział montaŜu 2 etaty 

−

 

Dział wytworzenia elementów 3/4 etatu 

−

 

Dział strojenia 1/8 etatu 

−

 

Dział wytworzenia korpusu 1/2 etatu 

−

 

Dział wykończenia1/2 etatu 

  
 

Dla instrumentów bezszyjkowych będzie to: 

−

 

Dział wytwarzania rezonansu 3 etat 

−

 

Dział gięcia 1/2 etatu 

−

 

Dział toczenia 1/8 etatu  

−

 

Dział montaŜu 2 etaty 

−

 

Dział wytworzenia elementów 1 etatu 

−

 

Dział strojenia 1/8 etatu 

−

 

Dział wytworzenia korpusu 1/2 etatu 

−

 

Dział wykończenia1/2 etatu 

 
 

Dla instrumentów dętych drewnianych będzie to: 

−

 

Dział toczenia 3etatu  

−

 

Dział montaŜu 2 etaty 

−

 

Dział wytworzenia elementów 1 etat 

−

 

Dział wykończenia1/2 etatu 

 
  

Dla instrumentów dętych blaszanych będzie to: 

−

 

Dział gięcia 3 etatu 

−

 

Dział toczenia 1/8 etatu  

−

 

Dział montaŜu 2 etaty 

−

 

Dział wytworzenia elementów 1 etat 

−

 

Dział strojenia 1/8 etatu 

−

 

Dział wykończenia1/2 etatu 

 

Dla instrumentów perkusyjnych będzie to: 

−

 

Dział gięcia 1/8 etatu 

−

 

Dział toczenia 1/8 etatu  

−

 

Dział montaŜu 1etat 

−

 

Dział wytworzenia elementów 1 etatu 

−

 

Dział strojenia 1/8 etatu 

−

 

Dział wykończenia 1/8 etatu 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

26

Kontrola produkcji 

W  produkcji  instrumentów  muzycznych,  najbardziej  istotnych  kontroli,  dokonuje  się  

w  działach  strojenia  i  montaŜu.  Mniej  istotna  jest  kontrola  w  dziale  wytwarzania  korpusu, 
poniewaŜ  dotyczy  głównie  estetyki  instrumentu.  Takie  rozłoŜenie  procesów  kontroli  sprzyja 
lepszej pracy i ciągłej poprawie jakości produktu. 

Istotne  jest  jednak,  Ŝeby  podczas  kaŜdej  czynności  dokonywano  bieŜących  kontroli 

elementów  przeznaczonych  do  dalszej  produkcji.  W  tym  celu  powinien  być  stworzony 
dokument  (np.  zeszyt  kontroli,),  w  którym  naleŜy  zapisywać  uwagi  i  pomysły  innowacyjne. 
Powinny być one następnie konkretyzowane i wdraŜane. 
 

W dziale montaŜu sprawdzane są parametry fizyczne instrumentu. Dokonuje się tego za 

pomocą  porównania  szablonów  (rys.  11,  12)  lub  wymiarów  naniesionych  na  schemat 
(rys. 13) – z instrumentem wzorcowym (rys. 10.)  
 

 

 

Rys. 10. Przyrząd do przeniesienia profili

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

27

 

 

Rys. 11. Szablony główek 

. 

 

 

Rys. 12. Szablon boczków

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

28

 

 

Rys. 13. Schemat z zaznaczonymi wymiarami 

 

W dziale strojenia powinny być sprawdzane ogólne parametry akustyczne instrumentów 

z parametrami dźwiękowymi – konkretnego egzemplarza. 
 

Powołanie do Ŝycia wydzielonego działu kontroli nie wydaje się poŜądane, przynajmniej 

w zakładach, które zatrudniają poniŜej 10 osób w sferze produkcyjnej. Właśnie takie zakłady 
spotykamy zazwyczaj w branŜy wytwarzania instrumentów muzycznych. 
 

Wyniki  wykonanych  kontroli  naleŜy  wpisywać  w  dokumentach  pokontrolnych. 

Dokumentacja ta nie wymaga obiegu. 
 
Protokół zdawczo odbiorczy  

MoŜna, dla zachowania większej przejrzystości produkcji, sporządzać protokół zdawczo 

odbiorczy. MoŜe on wyglądać w ten sposób: 
 

Nr 
seryjny 

Dział 
korpusu 

Dział 
montaŜu 

Dział 
toczenia  

Dział 
gięcia  

Dział 
elementów 

Dział 
montaŜu 

Dział 
wykończenia 

Dział 
strojenia 

Magazyn 

0001 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0002 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0003 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0004 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0005 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0006 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0007 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0008 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0009 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

010 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

29

Najlepiej,  Ŝeby  instrumenty  wykonywane  były  partiami.  SłuŜy  to  lepszemu 

porównywaniu  ich  wyglądu  zewnętrznego  i  kontroli  brzmienia.  Wielkość  partii  musi  być 
dostosowana  do  wielkości  instrumentu.  Nie  naleŜy  natomiast,  przekraczać  liczby  20  sztuk  
w partii, poniewaŜ traci się moŜliwość porównania. 
Kierownik produkcji 

Podczas produkcji, dla jej usprawnienia, powinien być wyznaczony kierownik produkcji, 

który koordynowałby współpracę pomiędzy działami. Nie wymaga to dodatkowego obłoŜenia 
Konieczne  jest  natomiast,  by  kierownik  produkcji  pracował  w  którymś  z  działów:  montaŜu  
lub wykończenia. 
Urządzenia do transportu wewnętrznego 

W  zakładach  produkujących  instrumenty,  ze  względu  na  małe  ilości  instrumentów  

w  partii,  bądź  niewielkie  wymiary  poszczególnych  egzemplarzy,  nie  uŜywa  się  urządzeń  
do  transportu  wewnętrznego.  W  wypadku  pianin  i  fortepianów  stosuje  się  kółka,  które  
są  integralną  częścią  instrumentu.  Ich  zastosowanie  wymaga  bardzo  równej  nawierzchni 
posadzki.  W  wypadku  nierównej  posadzki,  zmiany  kondygnacji  bądź  innych  przeszkód, 
wykorzystuje się specjalnie wykwalifikowanych tragarzy. 

 

4.3.2. Pytania sprawdzające

 

 

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Co rozumiemy pod pojęciem procesu wytwarzania korpusu? 

2.

 

Co to jest dział kontroli i czy ma on zastosowanie w produkcji instrumentów? 

3.

 

Na czym polega wzajemne oddziaływanie grup procesów w wytwarzaniu? 

4.

 

Jakie działy są konieczne do wytworzeniu instrumentów dętych? 

5.

 

Jakie grupy procesów występują w wykonaniu wszystkich typów instrumentów? 

 

4.3.3. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 
 

Wykonaj szczegółowy schemat produkcji fletu. 

 

 

Rys. do ćwiczenia 1. Flet 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

poznać budowę fletu, 

2)

 

określić jego funkcje muzyczną, 

3)

 

zdefiniować budowę i stworzyć schemat produkcji, 

4)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

flet lub jego zdjęcie, 

−

 

notatnik, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

30

Ćwiczenie 2 

Wyrysuj  schemat  wytworzenia  gitary  z  podziałem  na  poszczególne  procesy  wytwórcze  

w ujęciu chronologicznym. 

 

Rys. do ćwiczenia 2. Gitara 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

znać części gitary i sposób ich wytworzenia, 

2)

 

znać sposoby i kolejność montaŜu, 

3)

 

sklasyfikować gitarę do konkretnej grupy instrumentów, 

4)

 

wyrysować schemat, 

5)

 

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

plansza z klasyfikacją instrumentu, 

−

 

plansza z budową gitary, 

−

 

notatnik, 

−

 

blok rysunkowy, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 

4.3.4. Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 
 

 

Tak 

 

Nie 

1)

 

wymienić  rodzaje  działów  spotkanych  zakładach  produkujących 
instrumenty? 

 

 

2)

 

omówić róŜnice w obłoŜeniu działów ? 

 

 

3)

 

wyjaśnić,  na  czym  polega  pracochłonność  procesu  wytwarzania 
instrumentów? 

 

 

4)

 

wymienić  czynności  kluczowe  dla  sprawności  przebiegu  całej 
produkcji? 

 

 

5)

 

dokonać analizy, w którym momencie dokonywać kontroli produkcji 
instrumentów blaszanych? 

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

31

5.

 

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 

 
INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test  zawiera  22  zadania  o  róŜnym  stopniu  trudności.  Są  to  zadania  wielokrotnego 
wyboru.  Do  kaŜdego  pytania  dołączone  są  4  moŜliwe  odpowiedzi,  tylko  jedna  jest 
prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej 
rubryce  znak  X.  W  przypadku  pomyłki  naleŜy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć  kółkiem, 
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

7.

 

Jeśli  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  odłóŜ  jego  rozwiązanie  na 
później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 

8.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 minut. 

Powodzenia! 

 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.  Najbardziej pracochłonny proces w wytwarzaniu instrumentu dętego drewnianego to 

a)

 

toczenie. 

b)

 

frezowanie. 

c)

 

cięcie. 

d)

 

klejenie. 

 

2.  W procesach montaŜu uŜywamy 

a)

 

pokostu. 

b)

 

kleju. 

c)

 

politury. 

d)

 

ś

rub.  

 

3.   Proces pracochłonny, to inaczej taki 

a)

 

który jest trudny. 

b)

 

który zuŜywa duŜo czasu. 

c)

 

który potrzebuje większego nakładu pracy. 

d)

 

który potrzebuje coraz więcej materiału. 

 

4.  Klejenie zaliczymy do procesów 

a)

 

wykończenia. 

b)

 

montaŜu. 

c)

 

strojenia. 

d)

 

toczenia. 

 

5.  Saksofon zalicza się do grupy instrumentów 

a)

 

strunowych. 

b)

 

idiofonów. 

c)

 

perkusyjnych blaszanych. 

d)

 

dętych drewnianych. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

32

6.  W procesach wykończenia nie uŜywa się materiału   

a)

 

drewna. 

b)

 

politury. 

c)

 

papieru ściernego. 

d)

 

wosku. 

 

7.  Technika klejenia polega na 

a)

 

łączeniu elementów lutem, 

b)

 

naklejaniu elementów,  

c)

 

łączeniu materiałów klejem, 

d)

 

naklejaniu łat. 

 

8.   Na powlekaniu powierzchni politurą z wymienionych technik, polegają 

a)

 

politurowanie. 

b)

 

polerowanie. 

c)

 

polewanie. 

d)

 

lakowanie. 

 

9.

 

Medium w lutowaniu jest to 

a)

 

drewno. 

b)

 

skóra. 

c)

 

lut. 

d)

 

lutownica. 

 

10.  W procesie budowy instrumentów rozróŜniamy rodzaje gięcia 

a)

 

drewna i skóry. 

b)

 

drewna i metalu. 

c)

 

metalu i nitów. 

d)

 

proste i złoŜone.

 

 

11.  Budowę instrumentów koordynuje osoba nazywająca się 

a)

 

mistrz zmiany. 

b)

 

kierownik budowy. 

c)

 

kierownik produkcji. 

d)

 

koordynator produkcji. 

 
12.  Przy budowie instrumentów dętych drewnianych nie występują działy 

a)

 

gięcia. 

b)

 

montaŜu. 

c)

 

wykończenia. 

d)

 

toczenia. 

 
13.  Przy budowie idiofonów występują następujące działy 

a)

 

wytworzenia korpusu. 

b)

 

gięcia. 

c)

 

toczenia. 

d)

 

wytworzenia elementów. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

33

14.  Największą obsadę w instrumentach bezszyjkowych ma dział 

a)

 

gięcia. 

b)

 

toczenia. 

c)

 

wytworzenia elementów. 

d)

 

wytworzenia rezonansu. 

 

15.  Dział gięcia potrzebuje największych nakładów dla instrumentów 

a)

 

szyjkowych. 

b)

 

bezszyjkowych. 

c)

 

dętych blaszanych. 

d)

 

dętych drewnianych. 

 
16.  Procesy, które mogą następować po sobie to 

a)

 

wykończenia po procesach strojenia. 

b)

 

toczenia po procesach strojenia. 

c)

 

wykończenia po procesach wytworzenia elementów. 

d)

 

toczenia po procesach wykończenia. 

 

17.  Klasyczny podział na grupy instrumentów to podział na 

a)

 

strunowe, dęte, perkusyjne. 

b)

 

klawiszowe, szyjkowe, idiofony. 

c)

 

szyjkowe, bezszyjkowe. 

d)

 

drewniane, metalowe. 

 

18.  W klasyfikacji instrumentu waŜne jest 

a)

 

ź

ródło dźwięku. 

b)

 

poziom dźwięku. 

c)

 

wielkość instrumentu. 

d)

 

wysokość i rozpiętość skali. 

 
19.  Podstawowe techniki w procesach montaŜu to 

a)

 

szlifowanie, polerowanie. 

b)

 

strojenie, toczenie. 

c)

 

klejenie, lutowanie. 

d)

 

cięcie, gięcie. 

 
20.  Metal jako materiał spotykamy w procesach 

a)

 

kształtowania korpusu. 

b)

 

wykończenia. 

c)

 

montaŜu. 

d)

 

wytwarzania elementów. 

 

21.  Proces frezowania wykorzystujemy podczas czynności  

a)

 

wykonania rowków pod Ŝyłkę,  

b)

 

wykonania otworów pod akcesoria, 

c)

 

wykonania cięć materiału, 

d)

 

wyrównania powierzchni. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

34

22. W instrumentach strunowych szyjkowych wykonujemy w dziale  

a)

 

strojenia, kontroli, korekty brzmienia. 

b)

 

obróbki szczegółowej. 

c)

 

smarowania, kontroli. 

d)

 

szlifowania, przestrajania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

35

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Planowanie procesów wytwarzania instrumentów muzycznych 
 

Zakreśl poprawną odpowiedź. 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

11.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

12.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

13.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

14.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

15.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

16.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

17.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

18.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

19.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

20.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

21.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

22.

 

 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

36

6.

 

LITERATURA

 

 

1.

 

Alton R.: Violin and Cello Building and Repairing. London, 1988 

2.

 

Kamiński Wł. Świrek J.:Lutnictwo, PWM, Warszawa 1972 

3.

 

Panufnik T.: Sztuka lutnicza. Warszawa 1926  

4.

 

Panufnik T.: Technologia lutnicza. Warszawa 1934 

5.

 

Poniatowska Irena: Muzyka. Słownik szkolny. WSiP, Warszawa 1991 

6.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gong

 

7.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/skrzypce

 

8.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/flet

 poprzeczny 

9.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/gitara

 

10.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/pianino

 

11.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/lira

 da braccio 

12.

 

http://pl.wikipedia.org/wiki/werbel