WARSZAWA

2005

Problemy krajów rozwijających się w
gospodarce światowej

Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

© Copyright by Dariusz Prokopowicz

2

Problem nier

Problem nier

ó

ó

wnomiernego podzia

wnomiernego podzia

ł

ł

u

u

ś

ś

wiatowego dochodu

wiatowego dochodu

Pod względem wymienionego kryterium oraz
potencjału ekonomicznego gospodarki, jej tempa
rozwoju i fazy rozwoju, w której się znajduje
poszczególne kraje podzielić można na:

wysokorozwinięte

rozwijające się

słabo rozwinięte

3

Mi

Mi

ę

ę

dzynarodowa wsp

dzynarodowa wsp

ó

ó

ł

ł

praca

praca

Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
przyjęło w maju 1974 r. rezolucję postulującą
ustanowienie Nowego Międzynarodowego Ładu
Ekonomicznego (NMŁE).

Wzywała ona do międzynarodowej współpracy na rzecz
zmniejszenia rozszerzającej się luki pomiędzy krajami
rozwiniętymi i rozwijającymi się.

Rezolucja była odzwierciedleniem przekonania
biedniejszych krajów, że gospodarka światowa jest
urządzona tak, iż sprzyja czerpaniu korzyści przez kraje
uprzemysłowione i eksploatacji krajów biedniejszych.

4

Tab.

Tab.

Ś

Ś

wiatowe wska

wiatowe wska

ź

ź

niki dobrobytu wed

niki dobrobytu wed

ł

ł

ug grup kraj

ug grup kraj

ó

ó

w, 1990 r.

w, 1990 r.

Źródło: D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, wyd. II,

Warszawa 2000, s. 493, za: Word Bank, Word Development Report.

77

66

62

Przeciętna długość

ż

ycia (lata)

4.

150

970

2150

Liczba osób/1

pielęgniarkę

3.

95

55

38

Odsetek młodzieży

w odpowiednim
wieku uczącej
się w szkołach
ś

rednich

2.

13000

1500

200

PNB na 1

mieszkańca (£)

1.

bogate

uprzemysłowione

o średnich

dochodach

o niskich

dochodach

Grupa krajów

Zmienna

Lp.

5

P

P

ó

ó

ł

ł

noc i Po

noc i Po

ł

ł

udnie

udnie

Postulat Nowego Międzynarodowego Ładu
Ekonomicznego został sformułowany m.in. jako
pochodna różnic między krajami Północy i Południa.

Rozróżnienie to oznacza podział świata na bogatą Północ i
ubogie Południe.

Podział Północ-Południe pokrywa się zasadniczo z
podziałem na kraje rozwinięte (uprzemysłowione) oraz kraje
słabiej rozwinięte.

W grupie krajów słabiej rozwiniętych jest dość
zróżnicowana zbiorowość, w której występują kraje
rozwijające się o średnich dochodach (np. Argentyna,
Meksyk) oraz kraje biedne tzw. Trzeciego Świata (głównie w
obszarze Afryki).

6

Rozw

Rozw

ó

ó

j gospodarczy w krajach o niskich dochodach

j gospodarczy w krajach o niskich dochodach

Dlaczego w wielu krajach dochód narodowy
przypadający na 1 mieszkańca jest tak niski?

Podstawowe uwarunkowania:

Wysoki przyrost demograficzny

Rzadkość zasobów lub brak kapitału na ich efektywne
pozyskiwanie i przetwarzanie

Niewielki kapitał finansowy

Ograniczone inwestycje w infrastrukturę

Niższa wydajność kapitału ludzkiego

Odmienne obyczaje, różnice kulturowe i religijne

Niska wydajność w rolnictwie

7

Rozw

Rozw

ó

ó

j przez handel towarami nie przetworzonymi

j przez handel towarami nie przetworzonymi

Kraje słabiej rozwinięte najczęściej posiadają przewagę
komparatywną (względną) w zakresie dwóch kategorii
czynników wytwórczych:

1. Ziemi i zawartych w niej kopalin
2. Niewykwalifikowany kapitał ludzki

Tendencje kształtowania się cen surowców

Wahania cen (surowców rolnych, mineralnych i nisko
przetworzonych produktów)

Koncentracja eksportu („produkcja” surowców na potrzeby
gospodarki światowej)

Systemy stabilizowania cen surowców (niezbędne dla
stabilizacji wpływów eksportowych krajów, których
gospodarka jest silnie zależna od eksportu surowców)

8

Systemy stabilizowania cen surowc

Systemy stabilizowania cen surowc

ó

ó

w

w

Instrumentem stabilizacji wpływów eksportowych jest
tworzenie zapasów buforowych.

Zapasy buforowe jest to system mający zapewnić
stabilizację rynku surowca.

Organizacja zajmująca się ich tworzeniem
dokonuje interwencyjnych zakupów surowca przy
niskiej jego cenie, a sprzedaje go – przy wysokiej.

9

Rozw

Rozw

ó

ó

j przez uprzemys

j przez uprzemys

ł

ł

owienie

owienie

Decydenci wielu krajów rozwijających się wychodzą z
założenia, że klucz do rozwoju znajduje się nie w jeszcze
większej specjalizacji w produkcji surowcowej, lecz w
rozwoju przemysłu przetwórczego.

Substytucja importu (produkcją krajową)

Eksport towarów przetworzonych

Nowy protekcjonizm

10

Substytucja importu

Substytucja importu

W okresie załamania handlu światowego w latach 30. w
wielu krajach słabiej rozwiniętych nastąpił spadek
dochodów z eksportu o ponad 50%.

Niektóre z tych krajów postanowiły już nigdy w takim
stopniu nie uzależniać się od gospodarki światowej.

Strategia substytucji importu (polityka antyimportowa)
polega na zastąpieniu importu produkcją krajową pod
osłoną wysokich ceł lub ograniczeń ilościowych.

Substytucja importu prowadzi do spadku obrotów
handlu światowego i wiąże się z ograniczeniem działania
zasady przewagi komparatywnej.

11

Eksport towar

Eksport towar

ó

ó

w przetworzonych

w przetworzonych

Przykładem rzeczywistego sukcesu gospodarczego w II
połowie ubiegłego wieku jest historia krajów
początkowo słabiej rozwiniętych, które swój wzrost
gospodarczy oparły na pobudzaniu produkcji przez
eksport (Brazylia, Meksyk, Hongkong, Korea Płd.,
Singapur, Tajwan).

Wzrost gospodarczy pobudzany eksportem opiera
się na wzroście produkcji i dochodu narodowego,
stymulowanym przez eksport, a nie na
zastępowaniu importu produkcją krajową.

12

Nowy protekcjonizm

Nowy protekcjonizm

Kraje wysoko rozwinięte (celem utrzymania swej
przewagi gospodarczej) powinny dokonać przesunięcia
czynników wytwórczych do gałęzi:

1. w których mają obecnie przewagę komparatywną, takich
jak biotechnologia i telekomunikacja,

2. które względnie intensywnie wykorzystują kapitał i
wiedzę techniczną, tj. czynniki, w które kraje bogate są
stosunkowo obficie wyposażone.

13

Rozw

Rozw

ó

ó

j oparty na wykorzystaniu kredyt

j oparty na wykorzystaniu kredyt

ó

ó

w

w

Kraje słabiej rozwinięte tradycyjnie występują na rynkach
światowych jako dłużnicy, którzy zaciągnęli kredyty, aby
sfinansować nadwyżkę importu nad eksportem.

Importując dobra kapitałowe, kraje słabiej rozwinięte
mogły uzupełnić krajowe inwestycje finansowane z
oszczędności krajowych.

Ten model kredytowania zewnętrznego został jeszcze
wzmocniony przez szok naftowy wywołany polityką
krajów OPEC.

Kraje słabiej rozwinięte, nie dysponujące zasobami ropy,
dopuściły do znacznego wzrostu deficytu w swoim
bilansie obrotów bieżących.

14

Mi

Mi

ę

ę

dzynarodowy kryzys zad

dzynarodowy kryzys zad

ł

ł

u

u

ż

ż

enia

enia

Eksporterzy ropy, jak np. Meksyk, zareagowali na
wyższe jej ceny i większe dochody stąd płynące,
podejmując ambitne plany inwestycyjne i importowe.

Gwałtowny spadek realnych cen ropy w połowie lat 80.
spowodował załamanie się wpływów eksportowych, natomiast
szybkie ograniczenie zakresu długofalowych programów
rozwojowych okazało się zadaniem trudnym do zrealizowania.

Deficyt w bilansie obrotów bieżących przybrał znaczne
rozmiary.

Proces gwałtownego narastania zadłużenia krajów słabiej
rozwiniętych w latach 80. jest znany pod nazwą
międzynarodowego kryzysu zadłużenia.