Fundusze inwestycyjne

dr hab. Katarzyna Perez, prof. nadzw. UEP

Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej

[e-mail]

Altum 1620

Informacje

•

zaliczenie:

▫ pisemne: test (20 pkt) – poniedziałek, 12.01.2015, na zajęciach

▫ wpisy tego samego dnia

•

dyżury: pon, 9:45-11:15, 1620 Altum

inne terminy:

[e-mail]

•

moodle dzienne: fi2014

Literatura

Obowiązkowa:

•

K. Perez, Fundusze inwestycyjne. Rodzaje, zasady

funkcjonowania, efektywność, wyd. 2, Wolters Kluwer

Polska, Warszawa 2012

•

K. Perez, Efektywność funduszy inwestycyjnych.

Podejście techniczne i fundamentalne, Difin, Warszawa

2012

▫ rozdział 3-4

•

K. Perez, Fundusze inwestycyjne, Materiały dydaktyczne

nr 257, UEP, Poznań 2011

Uzupełniająca:

•

inne: patrz spis lektur + Biblioteka UEP

Część pierwsza:

Charakterystyka funduszy inwestycyjnych

•

Istota wspólnego inwestowania

•

Zalety i wady funduszy inwestycyjnych

•

Koszty związane z FI

•

Rodzaje FI wg różnych kryteriów klasyfikacji

•

Miejsce FI na rynku finansowym

Jak wygląda rynek finansowy

w Polsce?

Struktura rynku finansowego

•

podmiotowa

▫ podmioty nadzorujące rynek
▫ podmioty organizujące rynek
▫ uczestnicy rynku

•

przedmiotowa

▫ instrumenty długoterminowe
▫ instrumenty krótkoterminowe

Struktura podmiotowa rynku finansowego

Instytucje rynku finansowego

w Polsce

KNF

KDPW

Instyt. org.

Pośrednicy

Inwestorzy

nadzór nad

obrotem

dopuszczanie

do obrotu

nadzór nad

emisją

rozliczanie

transakcji

GPW S.A.

BondSpot

biura

maklerskie

banki

firmy

osoby

fizyczne

instytucje

ubezpiecz.

Uczestnicy rynku

Emitenci

osoby

prawne

państwo

firmy

gdzie są fundusze
inwestycyjne???

Struktura przedmiotowa – rodzaje
instrumentów finansowych

•

o charakterze własnościowym i wierzycielskim

▫ własnościowe: akcje zwykłe i uprzywilejowane
▫ wierzycielskie:
▫ obligacje i papiery krótkoterminowe
▫ zabezpieczone i niezabezpieczone

•

o stałym i zmiennym dochodzie

•

krótko-, średnio- i długoterminowe

•

bazowe (rzeczywiste) i pochodne (terminowe)

Rynek finansowy

pieniężny

kapitałowy

walutowy

transakcji

terminowych

Struktura przedmiotowa rynku finansowego

bony skarbowe

bony komercyjne

certyfikaty bankowe

depozyty bankowe

akcje

obligacje

waluta

krajowa

waluta

zagraniczna

kontrakty

forward

kontrakty

futures

opcje

gdzie umieścimy tytuły
uczestnictwa funduszy
inwestycyjnych???

Ryzyko inwestycyjne i dochód

•

Nowoczesna teoria portfela

•

Modern portfolio theory (H. Markowitz, W. Sharpe i

inni)

Podejście inwestora do ryzyka

•

inwestorzy o awersji do ryzyka – nie lubią

ryzyka, mając do wyboru dwie inwestycje o takiej

samej oczekiwanej stopie zwrotu, zawsze wybiorą tę o

mniejszym ryzyku

•

inwestorzy neutralni –nie rozważają ryzyka

podczas podejmowania decyzji inwestycyjnych; przy

wyborze kierują się tylko wysokością stopy zwrotu (a

nie wielkością ryzyka)

•

inwestorzy podejmujący ryzyko – hazardziści

– ryzyko ich bawi; gdy mają do wyboru dwie

inwestycje o takim samym oczekiwanym zwrocie,

wybiorą tę o większym stopniu ryzyka, ponieważ

zawsze istnieje jakaś szansa wyższego zarobku

Co to jest

fundusz inwestycyjny?

•

jeden z rodzajów instytucji wspólnego

inwestowania

•

polega na gromadzeniu odrębnych i

rozproszonych kapitałów pieniężnych wielu –

najczęściej drobnych – inwestorów, które tworzą

majątek instytucji zbiorowego inwestowania, czyli

funduszu inwestycyjnego

•

otrzymany portfel inwestycyjny stanowi aktywa

funduszu i jest przez niego inwestowany w różne

instrumenty, przede wszystkim na rynku finansowym

•

główny cel inwestycji - korzyści finansowe dla

inwestorów

Istota wspólnego inwestowania

Czyli, wrzucamy nasze pieniądze do dużego wora

i inwestujemy go wspólnie!!!

Istota wspólnego inwestowania

Inwestor x

1

Inwestor x

2

Inwestor x

3

Inwestor x

5

Inwestor x

n

kapitał

pieniężny

tytuły

uczestnictwa

funduszu

inwestycyjnego

Fundusz

wspólnego

inwestowania

aktywa

funduszu

instrumenty

rynku

finansowego

Rynek

finansowy

Inwestor x

4

Cechy funduszy inwestycyjnych

•

inwestor → uczestnik funduszu inwestycyjnego

•

uczestnicy partycypują w zrealizowanych zyskach i

stratach z lokat funduszu proporcjonalnie do

wysokości wniesionego kapitału

•

wysokość udziału uczestnika w funduszu określona

jest na podstawie ilości zakupionych tytułów

uczestnictwa w FI

•

tytuły uczestnictwa → jednostka uczestnictwa

certyfikat inwestycyjny

•

podstawowa zasada: ograniczanie ryzyka

inwestycyjnego → dywersyfikacja portfela

inwestycyjnego → wyższy stopień bezpieczeństwa

inwestycji

•

fundusze zarządzane przez towarzystwa

funduszy inwestycyjnych (TFI) – podmiot

profesjonalny

•

zalecany długi horyzont czasowy inwestycji

Cele inwestycyjne FI

•

zapewnienie bezpieczeństwa

zainwestowanego kapitału → utrzymanie jego

siły nabywczej → zabezpieczenie go przed

ryzykiem straty

•

osiągnięcie wzrostu wartości

zainwestowanego kapitału → powiększenie

wartości udziałów w funduszu

•

przynoszenie stałego dochodu okresowo

wypłacanego przez fundusz, a pochodzącego

np. z dywidend z akcji lub odsetek od obligacji

Nie jest łatwo osiągnąć wszystkie cele, ale
fundusze próbują!

Zasady polityki inwestycyjnej

zróżnicowane, w zależności od funduszu dostosowane

do potrzeb inwestorów

•

agresywna polityka inwestycyjna

→

większe ryzyko

w zamian za większe dochody

→

inwestycje w akcje

•

zrównoważona polityka inwestycyjna →

umiarkowane ryzyko i umiarkowane dochody →

inwestycje w akcje i obligacje

•

konserwatywna polityka inwestycyjna

→

niskie

ryzyko i niski, ale stabilny bieżący dochód

→

inwestycje w obligacje, bony skarbowe itp.

Podmioty związane z funkcjonowaniem FI

TOWARZYSTWO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH/

SPÓŁKA INWESTYCYJNA

Fundusz

inwestycyjny x

1

DEPOZYTARIUSZ

Fundusz

inwestycyjny x

2

Fundusz

inwestycyjny x

3

Fundusz

inwestycyjny x

n

AGENT

TRANSFEROWY

DYSTRYBUTOR

Audytor

Firmy rachunkowe

Instytucje rankingowe

Zalety i wady FI

dywersyfikacja portfela

profesjonalne zarządzanie

relatywnie niskie koszty

duża płynność

elastyczność wyboru strategii inw.

wysokie bezpieczeństwo inwestycji

Zalety i wady funduszy inwestycyjnych

nieograniczony dostęp do
instrumentów rynku finansowego

ryzyko straty

brak wpływu na politykę
inwestycyjną

limity inwestycyjne

koszty

opodatkowanie
inwestycji

usługi dodatkowe

przewaga konkurencyjna nad
innymi formami inwestowania

rozwodnienie zysku
(dilution)

Zalety

Wady

Nie wkładaj wszystkich jaj
do jednego koszyka
czyli dywersyfikacja portfela

(obiad z teściową)

Należy pamiętać, że

dywersyfikacja nie powinna następować w

sposób nieprzerwany

, nadmierne zdywersyfikowanie może bowiem

prowadzić do:
•

braku możliwości skutecznego zarządzania portfelem,

•

wysokich kosztów analiz niezbędnych do dokonania rozważnego

wyboru,
•

wysokich kosztów transakcyjnych.

Wysokie bezpieczeństwo powierzonych
środków

•

wynika z dywersyfikacji ryzyka

•

wynika z istnienia niezależnego od towarzystwa

zarządzającego aktywami funduszu podmiotu –

depozytariusza

•

wynika z rozdzielenia środków pozyskanych przez

fundusz od majątku towarzystwa nim zarządzającego,

bądź depozytariusza

•

wiąże się z limitami inwestycyjnymi i zasadami

dywersyfikacji lokat, określonymi przez ustawodawcę

•

fundusz jest „instytucją zaufania publicznego”, jego

działalność lokacyjna jest poddana wielu ograniczeniom

ustawowym, w celu zapobieżenia podejmowania przez

zarządzających portfelem inwestycyjnym funduszu

nadmiernego ryzyka

Przewaga konkurencyjna FI

Cechy

FI

Lokaty

bankowe

Ubezpieczeni

e na życie z

FI

Akcje

Obligacje

i inne instr. dłużne

Waluty

ryzyko

inwestycyjne

zależne od

rodzaju

funduszu

nie

występuje

niskie

wysokie

relatywnie niskie

zależy od

rodzaju waluty

zysk

najczęściej

nie

gwaranto

wany,

możliwość
wysokiego

dochodu,

ale i straty

gwaranto

wany

niski

gwarantowany

do wysokości

sumy

ubezpieczenia

niegwaranto

wany,

możliwość

uzyskania

bardzo

wysokiego

dochodu w

krótkim

czasie (ale i

znacznej

straty)

w zależności od

konstrukcji papieru

wartościowego –

gwarantowany lub nie;

wysokość

oprocentowania – w

zależności od płynności

waloru

niegwarantow

any

minimalna

wpłata

500-1000

PLN

500 PLN

50 - 100 PLN

miesięcznie

zależna od

ceny waloru

i kosztów

transakcyjny

ch

zależna od wartości

nominalnej (na przykład

100 lub 10 000 PLN)

brak

ograniczeń

możliwość

wyboru

strategii

tak

nie

tak,

warunkowo

nie

nie

nie ma

Przewaga konkurencyjna FI

płynność

wysoka

wysoka

niska

zależna

od

wielkości
obrotu
walorem

zależna od wielkości obrotu
walorem i formy odkupu

wysoka

bezpieczeństw
o inwestycji

wysokie

wysokie

wysokie

średnie

zależne od emitenta i
konstrukcji

papieru

wartościowego

średnie

bariery
wejścia/wyjści
a z inwestycji

wejście

-

nie

ma;

wyjście –
generalnie
nie

ma

(wyjątek –
opłata

za

wczesne
umorzenie
j. u.)

wejście –
nie

ma,

wyjście –
likwidacja
przed
terminem,
brak %

wejście – nie
ma, wyjście – 2
lata

po

podpisaniu
umowy
ubezpieczenia
lub zależne od
wystąpienia
zdarzenia
ubezpieczenia

na

rynku

wtórnym
zależne

od

wielkości
popytu

lub

podaży

na

dany walor

wejście

na

rynku

pierwotnym – zależne od
wartości

nominalnej

i

popytu na dany walor,
wejście/wyjście na rynku
wtórnym – zależne od
wielkości

popytu

lub

podaży, w dniu wykupu –
nie występuje

nie występuje

koszty dla
inwestora

opłaty
dystrybucy
jne(ewentu
alnie
umorzenio
we)

za

zarządzanie
i inne

występują,
gdy
likwidacja
przed
terminem

opłaty

za

zawarcie
ubezpieczenia
(prowizja
agenta), koszty
administracyjne
,

opłaty

dystrybucyjne,
za zarządzanie

koszty
transakcyjne,
rachunku

w

domu
maklerskim

koszty

transakcyjne

i

ewentualnie rachunku w
domu maklerskim

koszty
transakcyjne,
ewentualnie
prowadzenia
rachunku
bankowego

Inne korzyści FI

•

możliwość zainwestowania jakiejkolwiek sumy pieniędzy w

jakimkolwiek czasie

•

udziały w funduszach inwestycyjnych mogą stanowić

zabezpieczenie kredytu

•

dodatkowe usługi na rzecz uczestników:

▫ uczestnictwo w premiowanych niższymi opłatami programach

systematycznego oszczędzania,

▫ prowadzenie indywidualnych kont emerytalnych (IKE) i

pracowniczych programów emerytalnych (PPE),

▫ możliwość dokonywania konwersji, czyli swobodnego przenoszenia

zainwestowanych środków między funduszami w ramach jednej

rodziny funduszy

▫ dokonywanie wpłat w walutach obcych,
▫ otwieranie kilku rachunków (zwanych rejestrami) dla jednej osoby,

bądź wspólnych rejestrów małżonków,

▫ ustanowienie zapisu (dyspozycji na wypadek śmierci uczestnika)

posiadanych przez uczestnika środków na rejestrze na rzecz innej

osoby lub grupy osób.

Koszty FI

KOSZTY ŁĄCZNE

OPŁATY MANIPULACYJNE

OPŁATY OPERACYJNE

opłata za dystrybucję

opłata przy umorzeniu j.u.

opłata przy transferze do
innego fundszu (konwersja)

opłata przy składaniu zleceń
telefonicznych, za prowadzenie
rachunku itp.

opłata za zarządzanie

opłata za wyniki
inwestycyjne

pozostałe koszty
operacyjne

Rodzaje FI – kryteria prawne

kryterium klasyfikacji

rodzaj

dopuszczalne formy prawno-

organizacyjne



regulowane



nieregulowane

konstrukcja funduszy



otwarte



zamknięte



mieszane

typ inwestora



specjalne



publiczne



prywatne

osobowość prawa



z osobowścią prawną



bez osobowści

prawnej

Rodzaje FI – kryteria ekonomiczne

kryterium klasyfikacji

rodzaj

polityka inwestycyjna

metody lokowania aktywów

stopień ryzyka inwestycyjnego



tradycyjne



alternatywne (wyspecjalizowane)

substancja majątkowa



akcyjne



obligacyjne



mieszane



wyspecjalizowane

sposób zarządzania



zarządzane pasywnie



zarządzane aktywnie

wysokość opłat i prowizji



prowizyjne



bezprowizyjne

zasięg geograficzny inwestycji



krajowe



zagraniczne (regionalne i

globalne)


bez określenia zasiegu geogr.

Fundusz otwarty a zamknięty

Cecha

Fundusz otwarty

Fundusz zamknięty

tytuły uczestnictwa

jednostki uczestnictwa

certyfikaty inwestycyjne lub udziały

wielkość kapitału

zmienna

początkowo stała; zmienna później

liczba tytułów

uczestnictwa

zmienna

stała

wartość jednostki

niska, np. od 50 do 100 PLN

wysoka, np.1000 - 10 000 PLN

liczba uczestników

zmienna, wysoka

stała na początku, niska

zbywanie

nieograniczone, ciągłe

emisja ograniczona, jednorazowa

zbywalność

niezbywalne, odsprzedaż jedynie

funduszowi (następnie umorzenie)

zbywalne na rynku wtórnym (na giełdzie lub

na rynku pozagiełdowym)

wycena

na podstawie wartości aktywów

netto na jednostkę uczestnictwa

wartość rynkowa ustalana na podstawie

popytu i podaży

częstotliwość wyceny

codziennie

nie częściej niż raz w tygodniu lub raz w

miesiącu lub raz na kwartał

płynność

wysoka

zależna od popytu i podaży na rynku

wtórnym oraz od polityki inwestycyjnej

funduszu

koszty dla inwestora

opłaty manipulacyjne i koszty

operacyjne funduszu

rachunek papierów wartościowych w domu

maklerskim, koszty operacyjne FI

Mechanizm transferu kapitału na rynku fin.

KAPITAŁODAWCY

inwestorzy:

instytucjonalni i

indywidualni

KAPITAŁOBIORCY

emitenci:państwo

organy samorządowe

p

rzedsiębiorstwa

podmioty gospodarcze

RYNEK

FINANSOWY

Kapitał: środki pieniężne firm, oszczędności ludności.

Instrumenty rynku finansowego: bony skarbowe, papiery komercyjne, akcje, obligacje,
jednostki uczestnictwa, certyfikaty inwestycyjne, waluty, instrumenty pochodne itd.

PODAŻ KAPITAŁU

POPYT NA KAPITAŁ

FINANSOWANIE BEZPOŚREDNIE

INSTYTUCJE POŚREDNICTWA

FINANSOWEGO

FI na rynku finansowym
(popyt i podaż na kapitał)

FUNDUSZ INWESTYCYJNY

PAŃSTWO

ORGANY SAMORZĄDOWE

PODMIOTY GOSPODARCZE

PODAŻ KAPITAŁU

tytuły uczestnictwa

kapitał

kapitał

instrumenty rynku

finansowego

INWESTORZY

INDYWIDUALNI

I INSTYTUCJONALNI

POPYT NA KAPITAŁ

Miejsce FI w strukturze podmiotowej
rynku finansowego

Miejsce FI w strukturze przedmiotowej

rynku finansowego

FI jako czynnik
rozwoju
gospodarczego

wzrost gospodarczy

stabilizacja giełdy p.w.

kumulacja oszczędności

firm

państwa

fundusze inwestycyjne

zbywanie tytułów

uczestnictwa

napływ kapitału do FI

alokacja aktywów FI na

rynku finansowym

finansowanie inwestycji

jst