1. Przyjrzyj się dokładnie światu przedstawionemu i wymień jego składniki (pojęcia, przedmioty, zjawiska), które można określić jako:
a) elementy przeszłości (dziś uważane za historyczne)
używanie naftaliny, telegraf, blaszanki na paliwo, bedeker (przewodnik turystyczny)
b) przedmioty, urządzenia znane Ci ze współczesności
rakieta, poduszka elektryczna, kryształowa lampa, cysterna, świątynia, posąg, telefon, altanka
c) elementy fabuły kojarzące się z przyszłością
klonowanie, elektryczny mózg, rakiety,
d) motywy fantastyczne - spoza świata ludzkich doświadczeń i możliwości
odbudowywanie wszystkiego co zniszczone za pomocą gmazi, świecący Ardryci
2. Wykorzystując wyniki pracy nad zadaniem 1., określ czas akcji opowiadania. Wyjaśnij, czy trudne, czy łatwe zadanie.
Wydarzenia w tym fragmencie miały miejsce w okresie od 19 VIII do 6 XI. Choć w Dziennikach... zostały podane daty dzienne, nie jest to czas bliski nam. W rzeczywistości Dzienników… sierpień ma 32 dni (a może więcej, bo zapiski nie są prowadzone każdego dnia). Po sierpniu następuje od razu październik, bo na skutek ostrego hamowania bohater przeleciał cały wrzesień. Na Enteropii bohater przebywa od 7 X do 6 XI. Jak twierdzi bohater, jest to czas „siermiężnej ery kosmicznej”.
Miejsce akcji to Ziemia, której bohater jest mieszkańcem, oraz planeta Enteropia - „szósta planeta podwójnego (czerwonego i niebieskiego) słońca w gwiazdozbiorze Cielca”.
3. Przyjrzyj się światu i sposobowi życia Ardrytów. Wymień więcej niż dwa elementy zbliżające ich do świata ludzi i więcej niż jeden całkowicie ich odróżniający.
elementy zbliżające: życzliwość, uprzejmość, chęć pomocy, mowa, śpiew, żyją w rodzinach
elementy odróżniające : okazywanie uczuć za pomocą światła, Ardryci wiszą pod sufitem
4. Rozwiń zdanie, dodając kolejne zdanie składowe: Największą ciekawość narratora przebywającego wśród Ardrytów budzi (budzą)…
Największą ciekawość narratora przebywającego wśród Ardrytów budzi nazwa, którą słyszy wielokrotnie, a mianowicie sepulki. Ciekawość budzi też odbudowa przedmiotów, budynków i ludzi za pomocą gmazi.
5. Wyjaśnij kim (czym) dla Ardrytów jest Druma. Możesz użyć określeń: w jakimś sensie; kimś w rodzaju; jak gdyby.
Druma jest kimś w rodzaju Boga/ istoty w którą wierzą Ardryci.
6. Ijon Tichy ucieka w końcu z Entropii, ponieważ:
a) przeraża go niszczący strum
b) raz po raz popada w zawstydzające sytuacje
c) procedura odtwarzania istot z ich „rezerw” przekracza jego psychiczną wytrzymałość
Rozpoznaję gatunek (science fiction?)
7. Przedstaw opinię o świecie przedstawionym w opowiadaniu - czy jest to rzeczywistość spójna, jednorodna, czy też wypełniona niepasującymi do siebie elementami? Uzasadnij swoje zdanie, przywołaj cytaty.
Świat przedstawiony w utworach Lema różni się od rzeczywistości znanej z typowej fantastyki naukowej przede wszystkim tym, że z reguły autor nie daje do zrozumienia, iż przedstawia rzeczy niezwykłe. Wręcz przeciwnie - wiele elementów Lemowej rzeczywistości zostało skonstruowanych tak, aby sprawiać wrażenie przyszłej normalności i codzienności.
8. Czy Podróż czternasta z Dzienników gwiazdowych to literatura fantastycznonaukowa? Sformułuj tezę, przygotuj argumenty, wykorzystując własną znajomość literatury (także filmu) science fiction. *Przygotowujesz komputerowy katalog biblioteczny. Do którego zestawu książek zakwalifikujesz Dzienniki gwiazdowe: fantastyka naukowa, groteska, inny ?
"Dzienniki gwiazdowe" - a szerzej: cały cykl o Ijonie Tichym - wraz z "Cyberiadą" i "Bajkami robotów" stanowią unikatowy wkład Lema w fantastykę naukową. Są to bowiem utwory o znacznych walorach komicznych, co jednak nie przeszkadza im w wyrażaniu skomplikowanych, filozoficznych sensów.
Powieść należy do gatunku science-fiction (literatura fantastyczno-naukowa). Oznacza to, że akcja utworu dzieje się w przyszłości; zazwyczaj w tej przyszłości odbywają się loty kosmiczne między różnymi planetami, pojawiają się przedstawiciele innych ras. Charakterystyczny jest rozwój nauki - w powieściach tego typu pojawiają się wynalazki, osiągnięcia i technologie nieznane w czasach, gdy książka była pisana. Nie ma tutaj magii, a wszelkie niespotykane zjawiska czy możliwości uzasadniane są naukowo.
Moje odczucia, moje wrażenia
9. Opisz swoje reakcje czytelnicze podczas spotkania z tekstem Stanisława Lema. Wybierz odpowiednie określenia (możesz dodać własne), rozwiń komentarz z wykorzystaniem cytatów. rozbawienie, zainteresowanie, zaintrygowanie, lęk, ciekawość, zdenerwowanie, śmiech, smutek, zdziwienie
* wskaż te cechy tekstu (i ich przykłady), które w zasadniczym stopniu kształtują Twoje wrażenia, np. warstwa zdarzeń, wizja Entropii (Kosmosu), język utworu. komizm.
Groteskowe są postacie (profesor Zazul) i sytuacje: sprawa sepulek, odbudowywanie zniszczonych budowli, „wskrzeszanie”, uprzejmości na lotnisku - różne w zależności od pochodzenia podróżnych. Groteskowy jest także język, którym posługują się postacie, np.:
„Pan kręgowiec?”
„Czy życzy pan sobie świecić podczas pobytu na Enteropii?”
„Pomyślnego ssania!”
„Ziemia znajduje się w mało znanej, zabitej deskami głuszy Kosmosu!”
„Nie po to transmutuje się facetów od lat, żeby więcej było sepulek!”, „Meteor pana zabił, ale nic pan nie stracił z przedstawienia”.
Myślę, więc jestem (komentatorem komentarza pisarza)
10. Przypomnij sobie opinię Stanisława Lema o sobie jako pisarzu realistycznym (patrz s.123). Wynika z niej, że autor pisze o naszej ludzkiej rzeczywistości, chociaż przenosi nas w światy nierzeczywiste. Uzasadnij że ta opinia odnosi się (lub nie) do opowieści o podróży Ijona Tichego.
11. Wybierz odpowiadającą Ci opinię spośród podanych i wykaż jej słuszność, odwołując się do tekstu.
Podróż czternasta z Dzienników gwiazdowych…
a) … przedstawia jedną z możliwych form kontaktu z Obcymi
b) … to drwina z naszych poglądów na temat takiego kontaktu
c) … to raczej opowieść o podróży w czasie, a nie w przestrzeni
d) … mówi o czymś całkiem innym, niż to sugerują punkty a,b,c, a mianowicie
Porównuję teksty (odmiany fantastyki)
12. Porównaj wizję światów przedstawionych w Władcy Pierścieni, Nowym wspaniałym świecie i Dziennikach gwiazdowych. Jakie cechy wspólne dostrzegasz, jakie odmienności?
* Z jakimi określeniami (nazwami) połączysz poznane teksty fantastyczne? Jednemu tytułowi możesz przydzielić więcej niż jedno określenie. Uzasadnij swoją decyzję.
fantastyka naukowa, cudowność, fantastyka baśniowa, fantastyka mitologiczna, fantasy
Układam teksty
13. Ułóż krótki tekst reklamujący uroki planety Enteropii i zapraszający do jej zwiedzania (do wykorzystania w reklamie telewizyjnej bądź prasowej)
14. Napisz fragment przewodnika po Enteropii. Wykorzystaj informacje z tekstu i własną wyobraźnie.
Fraszki pisał Kochanowski, podobnie jak pieśni, przez całe życie i przed śmiercią przygotował je do druku. Wyszły w Krakowie w 1584 r. w Drukarni Łazarzowej i tylko ten pierwodruk jest tekstem zgodnym z wolą autora. (...)
Powstawały fraszki – jak się rzekło – w ciągu całej z górą dwudziestoletniej działalności poety, a w wydaniu z 1584 nie zostały ułożone chronologicznie, choć w pierwszej i drugiej księdze przeważają teksty wcześniejsze, z okresu dworskiego pochodzące, w trzeciej zaś późniejsze. Sam autor fraszek nie datował, ale często udaje się badaczowi wydedukować (...) [czas] powstania utworu. W odróżnieniu od pieśni fraszki posługują się anegdotami, notują nazwiska bohaterów zdarzeń i nazwiska adresatów, dzięki czemu z dużym przybliżeniem można nieraz odtworzyć czas ich powstania.
Nie znaczy to jednak, że Fraszki są kroniką życia towarzyskiego czy własnego życia poety. Przeżycie osobiste i zdarzenie autentyczne są tu, tak samo jak dziedziczone pomysły i motywy literackie, współtworzywem refleksji. Zdolność obserwacji u Kochanowskiego jest dość rozległa, wszakże nie dorównuje Rejowej. Istotna różnica w tym, że Kochanowski obserwowanej rzeczywistości nadaje zawsze jakość estetyczną: wdzięku, ironii, żartu...
Fraszka znaczy: drobiazg, rzecz niepoważna, błahostka, a więc i niewielki, drobny utwór, i utwór o temacie niezbyt poważnym. To dwojakie znaczenie słowa wygrywa autor zaraz na początku zbioru. (...)
Jerzy Ziomek, Renesans.
anegdota – krótkie, zabawne opowiadanie z dowcipnym zakończeniem.
Zadanie 11.
Z pierwszego akapitu wybierz trzy fakty dotyczące pierwodruku „Fraszek”.
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 12.
Odwołując się do tekstu, wypisz cechy różniące fraszkę od pieśni.
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 13.
Wymień tematy składające się na treść „Fraszek” Jana Kochanowskiego.
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 14.
Napisz tekst, który zostałby zamieszczony w słowniku jako definicja hasła fraszka.
fraszka - ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Zadanie 15.
Uzasadnij pisownię wyrazów:
fraszka - .................................................................................................................................................
Fraszki - .................................................................................................................................................
Przeczytaj fraszki i wykonaj zadania 16.-27
Jan Kochanowski, „O żywocie ludzkim”
Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy;
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy1.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa;
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom2.
Jan Kochanowski, Fraszki. Wrocław 1998.
1mieć na pieczy – dbać, troszczyć się, zabiegać o coś.
2 Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom – schowają nas do worka jak marionetki, kukiełki po przedstawieniu.
Jan Kochanowski, „Na młodość”
Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli,
Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli.
Jan Kochanowski „Na starość”
Biedna starości, wszyscy cię żądamy,
A kiedy przyjdziesz, to zaś narzekamy.
Jan Kochanowski, Poezje, Warszawa 1979.
Jan Sztaudynger, „Żona do męża”
Jeśli nie chcesz mojej zguby,
Daj mi banknot, ale gruby.
Jan Sztaudynger, Piórka prawie wszystkie, Kraków 2007.
Zadanie 15.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Postać mówiąca uważa, że wszystko, co człowiek myśli i czyni, jest
A. istotne.
B. ulotne.
C. trwałe.
D. płytkie.
Zadanie 16.
W którym przykładzie słowo fraszka znaczy to samo, co w utworze Jana Kochanowskiego O ŻYWOCIE LUDZKIM? Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
A. Rozrzuconych parę strojów kobiecych, komnata pełna fraszek ładnych, lekkich i wonnych zdawały się świadczyć, że tu niewiasta jakaś mieszka.
B. We wdzięcznych, dowcipnych fraszkach wypowiada Kochanowski szczerze, co czuje i myśli.
C. Był to bardzo ładny gabinet, błyszczący od zwierciadeł i napełniony mnóstwem kosztownych fraszek.
D. Post, milczenie – wszystko fraszka, / Straży przy mnie nie postawi. / Ale potwór nie igraszka. / Czart – nie Papkin go przystawi.
Zadanie 17.
Spośród podanych niżej powiedzeń wybierz to, którego sens jest zgodny z przesłaniem fraszki O ŻYWOCIE LUDZKIM.
A. Używaj świata, póki służą lata.
B. Każdy ma to, na co sobie zasłużył.
C. Wszystko przeminie, sława nie zginie.
D. Wszystko głupstwo wobec przemijania.
Zadanie 18.
Oceń, czy poniższe informacje dotyczące utworu O ŻYWOCIE LUDZKIM są prawdziwe.
Wybierz T, jeśli informacja jest prawdziwa, lub N, jeśli jest fałszywa.
| 1. | W utworze porównano człowieka do kukiełki. | T | N |
|---|---|---|---|
| 2. | Postać mówiąca, wypowiadając się w pierwszej osobie liczby mnogiej, pokazuje wspólnotę swojego losu i losu odbiorców wiersza. | T | N |
Zadanie 19.
Tematem zacytowanego wyżej utworu Jana Kochanowskiego z pewnością nie jest:
życie ludzkie.
przemijanie.
miłość.
fraszka.
Zadanie 20.
W utworze „O żywocie ludzkim” podmiot liryczny:
rozpamiętuje swój ból.
manifestuje uczucia.
ukazuje tęsknotę.
snuje refleksję.
Zadanie 21.
Nastrój wiersza Jana z Czarnolasu określisz jako:
podniosły.
radosny.
smutny.
wesoły.
Zadanie 22.
Utwór Jana Kochanowskiego kończy się:
porównaniem ludzi do marionetek.
przeciwstawieniem dobra złu.
ostrzeżeniem przed wrogiem.
pochwałą życia.
Według Kochanowskiego skłonność do zabawy jest u młodych ludzi cechą
A. rzadką.
B. typową.
C. naganną.
D. zaskakującą.
Które przysłowie wyraża podobną myśl jak fraszka „Na starość”?
A. Kto sieje wiatr, ten zbiera burzę.
B. Przysłowie to stare: We wszystkim znaj miarę.
C. Czego się Jaś nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał.
D. Jeszcze się taki nie urodził, co by każdemu dogodził.
Które zdanie informuje o cechach gatunkowych fraszek „Na młodość” i „Na starość”?
A. Są zwięzłe i dowcipne.
B. Mają formę zdań wielokrotnie złożonych.
C. Odnoszą się do życia człowieka.
D. Zostały napisane przez Jana Kochanowskiego.
Fraszka „Żona do męża” jest inspirowana słowami wypowiedzianymi przez postać
A. z „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza.
B. z „Romea i Julii” Williama Szekspira.
C. z „Dziadów cz. II” Adama Mickiewicza.
D. z „Zemsty” Aleksandra Fredry.
W utworze oryginalnym zdanie ma postać: Jeśli nie chcesz mojej zguby,
A. nie zostawiaj mnie, o luby.
B. krrrokodyla daj mi, luby.
C. kochaj mnie na zawsze, luby.
D. smoka zabij dla mnie, luby