Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

1

TECHNIKI MACIERZOWE POWIĄZAŃ

1. Diagram macierzowy powiązań

Funkcja/Obiekt

2. Diagram macierzowy powiązań

Funkcja/Atrybut

3. Diagram macierzowy powiązań

Funkcja/Jednostka organizacyjna

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

2

Macierzowy diagram powiązań

• Przedstawia istnienie zależności występujących w

organizacji między

- procesami gospodarczymi,
- funkcjami,
- grupami danych,
- jednostkami struktury organizacyjnej,
- zastosowaniami.
• Przedstawia charakter występujących zależności.
• Pełni funkcję kontroli jakości w zakresie kompletności

i spójności modelu funkcji i modelu informacji.

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

3

Tryby użycia obiektów przez funkcje

CUDR(A)

• C (create) - tworzenie
• U (update) – aktualizacja
• D (delete) - usuwanie
• R (retrieve) - odczytywanie
• A (archieve) - archiwowanie

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

4

Tryby użycia atrybutów przez funkcje

INU(A)

• I (insert) - wstawianie
• N (nullify) - usuwanie
• U (update) - aktualizacja
• A (archieve) - archiwowanie

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

5

OPIS

# numer linii

* tekst

# numer

* nazwa

* poziom wynagrodzenia

wyjaśnienie do

opisane

przez

ujęty w

dla

PRZYDZIAŁ

# data

* wynagrodzenie

o wskaźnik wydajności

dotyczy

PRACOWNIK

# symbol

* nazwisko

* imię

* data ur

ZADANIE

w

miejscem

LOKALIZACJA

# nazwa

* adres

ETATOWY

* stanowisko

AKORDOWY

* rodzaj
* norma godzin

umiejscowiony w

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

6

Lista funkcji elementarnych do przykładu

Z111. Przyjmij nowego pracownika
Z113. Zmień stanowisko pracownika
Z115. Zwolnij pracownika

Z211. Wprowadź nowe zadanie
Z213. Przydziel pracownika do zadania

Z311. Oceń pracownika za pomocą wskaźnika wydajności

Z411. Sporządź raport o lokalizacji pracowników
Z421. Ustal, jakie zadanie przydzielono pracownikowi … w dniu …

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

7

Tabela powiązań funkcja/obiekt

PRACOWNIK ZADANIE

OPIS

PRZYDZIAŁ LOKALIZA-

CJA

Z111

C

R

Z113

U

Z115

D/A

D

Z211

C

C

Z213

R

R

R

C

Z311

R

R

R

U

Z411

R

R

Z421

R

R

R

R

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

8

Logika funkcji

• precyzyjne i niedwuznaczne definiowanie szczegółów

funkcji

• stosowana w tych przypadkach, w których funkcja

jest złożona lub wymaga arbitralnego algorytmu

• Celem jest - zrozumienie przez projektanta rezultatu

działania funkcji i zaprojektowania sposobu jej

realizacji

• Celem nie jest - uzyskanie opisu dla prostego

przekształcenia w procedurę programową

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

9

Co się może dziać podczas wykonywania

biznesowej funkcji elementarnej?

• informacje o rzeczach istotnych dla

organizacji mogą być

– wyszukiwane
– tworzone albo usuwane wystąpienia encji
– zmieniane wartości atrybutów
– relacje między wystąpieniami encji mogą być

tworzone, przenoszone, usuwane

• wywoływane inne funkcje
• wykonywane fizyczne lub mechaniczne

działania

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

10

Struktura logiki funkcji

Prezentuje trzy aspekty użycia informacji
• nawigację - kierunek poszukiwań informacji:

sekwencja potrzebnych encji i atrybutów

• tworzenie nowych wartości - algorytm, formuła

obliczeniowa

• zakres - jakiej części zbioru informacji dotyczy

przetwarzanie: spełnienie sformułowanego warunku

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

11

Zmienność formuły

• W przypadku dużej zmienności reguł, lepiej jest tylko

nazwać formułę, która może być zastąpiona
konkretną regułą

• Formuły i ich warunki użycia mogą być modelowane

jako obiekty - pamiętane jako dane w bazie danych

• Języki opisu logiki funkcji na różnym poziomie

sformalizowania

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

12

Metody formułowania logiki

w języku skierowanym na użytkownika

[CASE* Method]

A. Uproszczona logika funkcji

I. opis lingwistyczny uproszczony poprzez

zastosowanie tzw. perspektywy organizacji

II. opis lingwistyczny uproszczony poprzez

uzupełnienie modelu struktury informacyjnej

(DOZ)

B. Szczegółowa logika funkcji

III. Konstrukcja zdania wyrażającego trzy aspekty:

•

kierunek poszukiwań

•

algorytm

•

zakres

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

13

AI. Perspektywa organizacji

Perspektywa organizacji: utworzona na podstawie używanej przez

użytkownika terminologii z zastosowaniem modelu encji

•

Nazwa funkcji:

Utwórz lot rejsowy

•

Opis funkcji

Na żądanie utwórz nowy LOT REJSOWY, przy użyciu danych:

planowany czas lotu, numer lotu, linia przewozowa, miejsce startu i

lądowania, gdzie miejsce lądowania jest różne od miejsca startu

•

Perspektywa LOT REJSOWY jest bazuje na obiektach: LOT, TRASA,

LINIA LOTNICZA, LOTNISKO (rysunek)

•

Użyto nazw atrybutów encji – niektóre są inne niż na modelu, ale stosowane

przez użytkownika

•

Pominięto odwołania atrybutów do nazw encji

•

Łatwość rozszerzenie opisu o wskazanie wymagalności i poprawnych wartości

atrybutów, a także ograniczeń integralności

•

Określono ograniczenie dotyczące miejsca lądowania i startu

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

14

POZYCJA ZAM

LINIA LOTNICZA

# kod
* nazwa

# kod
* nazwa

LOT

TRASA

# numer
* planowany czas
lotu

# data odlotu
# czas odlotu

LOTNISKO

Fragment modelu DOZ „Rezerwacja i loty”

na

planowana
jako

z

do

źródłem

przeznaczeniem

przewoźnikiem na

obsługiwana
przez

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

15

AII. Uzupełnienie DOZ

A. Opis funkcji jako uzupełnienie nazwy funkcji w

języku naturalnym

B. Wprowadzenie nieformalnych uzupełnień na

odpowiednim fragmencie DOZ



oznaczenie używanych obiektów i związków (inny kolor

linii),



określenie sposobu ich użycia (komentarz),



określenie warunku (komentarz)



podanie wyniku funkcji, np. wynik obliczeń (nieformalne

wyróżnienie używanych atrybutów, związków)



dodatkowe informacje (komentarz)

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

16

POZYCJA ZAM

LINIA LOTNICZA

# kod
* nazwa

# kod np. LOT
* nazwa

LOT

TRASA

# numer
* planowany czas
lotu

# data odlotu
#czas odlotu

LOTNISKO

Fragment modelu DOZ „Rezerwacja i loty”

do metody z uzupełnieniem DOZ

Tworzenie

Odwołanie do

Odwołanie do

Odwołanie do

Żródło

≠

przeznaczenie

Średnio 20 nowych/dzień

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

17

BIII. Szczegółowa logika funkcji

• Kierunek wyszukiwania:

Wyszukaj <lista atrybutów> z <nazwa obiektu>

• Algorytm działania:
opis obliczania nowych wartości za pomocą

standardowej terminologii matematycznej z nazwami

atrybutów i obiektów jako zmiennymi

• Zakres:
Konstrukcja zdania kwalifikującego wybór wystąpień

encji za pomocą warunku

... gdy <warunek >”

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

18

Przykład „Ustalenie dostaw realizujących

zamówienia wg harmonogramu”

• Uporządkuj zamówienia w kolejności priorytetu (wynikającego

ze statusu klienta, miejscowości, daty złożenia zamówienia i

innych subiektywnych decyzji)

• idąc w dół listy POZYCJI ZAMÓWIEŃ utwórz dla każdej

POZYCJI ZAMÓWIENIA realizującą POZYCJĘ DOSTAWY

• ustalaj ilość w dostawie (jeśli istnieje ilość w zapasie) równą

liczbie mniejszej spośród ilości wymaganej i ilości w zapasie,

aż ilość w zapasie będzie równa zero lub wszystkie POZYCJE

ZAMÓWIENIA zostaną zrealizowane

• utwórz planowaną DOSTAWĘ, jako część HARMONOGRAMU,

do której wchodzą te POZYCJE DOSTAWY, które są kierowane

do MIEJSCOWOŚCI o tej samej nazwie

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

19

POZYCJA ZAM

DOSTAWA

# numer

* data

# numer

* ilość w dostawie

składająca się z

częścią

w

dotycząca

POZYCJA

ZAMÓWIENIA

ZAMÓWIENIE

# numer

* data

o priorytet

# numer

* ilość wymagana

realizowana

przez

PRODUKT

# symbol

* nazwa

* ilość w zapasie

POZYCJA DOSTAWY

złożone z

MIEJSCOWOŚĆ

# kod

* nazwa

KLIENT

# nazwa

* status

realizująca

od

zamawia-

jącym

należąca do

obejmujący

pozycją

siedzibą

umiejscowiony
w

HARMONOGRAM

# numer

* wydział

miejscem

kierowana do

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

20

MODELOWANIE PRZEPŁYWU

DANYCH

1. Diagram przepływu danych (DFD)
2. Weryfikacja modelu strukturalnego SI za

pomocą DFD

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

21

Definicja i struktura DFD

• Model części organizacji rozważany z punktu

widzenia systemu przetwarzania informacji

• Przedstawia przemieszczanie informacji lub

dokumentów wewnątrz systemu i między systemem
a jego środowiskiem

• Składa się z diagramu kontekstowego i diagramów

niższych poziomów, otrzymanych z dekompozycji
diagramu kontekstowego

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

22

Struktura DFD

• Diagram kontekstowy przedstawia system jako jeden

proces i jego środowisko

• Na diagramie najniższego poziomu występują

procesy elementarne, które nie mogą być dalej
dekomponowane, ale są uzupełniane tekstową
specyfikacją

• DFD dostarcza szczegółów różnego poziomu

złożoności, od ogólnych do szczegółowych

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

23

Rodzaje DFD

• Fizyczny DFD przedstawia działanie systemu

za pomocą fizycznych szczegółów

– wykonawca procesu
– mechanizm wykonywania procesu
– sposób i miejsce przechowywania informacji

• Logiczny DFD przedstawia działanie systemu

(funkcje) bez ograniczeń technologicznych

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

24

DFD w metodyce CASE*Method

• Diagram kontekstowy – poziom zerowy, definiuje

zakres aplikacji i jej granice, pokazuje jeden proces

razem z obiektami zewnętrznymi i przepływami

danych.

• Poziom pierwszy (diagram najwyższego poziomu)

pokazuje główne procesy (funkcje) razem z obiektami

zewnętrznymi, magazynami danych i przepływami

danych.

• Diagramy niższego poziomu (2, 3 do N) są wynikiem

dekompozycji (rozszczepienia) procesów (funkcji) z

diagramów wyższego poziomu.

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

25

DFD w metodyce CASE*Method c.d.

• Tworzony jest tylko logiczny diagram.
• Służy przede wszystkim do weryfikacji Diagramu

hierarchii funkcji oraz Diagramu obiekt-związek.

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

26

Elementy Diagramu przepływu danych

• Obiekt zewnętrzny/terminator (external entity)
• Proces / funkcja (process, function)
• Strumień (przepływ) danych (data flow)
• Magazyn danych (składnica) – obiekt wewnętrzny

(data store)

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

27

Obiekt zewnętrzny

• Przedstawia źródło (nadawcę) lub miejsce

przeznaczenia (odbiorcę) informacji w środowisku
systemu.

• Może być to : osoba, organizacja lub system

informacyjny.

KLIENT

Oznaczenie

duplikatu

Nazwa obiektu

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

28

Reprezentacja graficzna procesu

Nabycie towaru

od dostawcy

2

Dział zakupów

Kod referencyjny

Nazwa

procesu/funkcji

Miejsce fizycznej

realizacji procesu/

funkcji

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

29

Przepływ danych

• Przedstawia informację wejściową lub wyjściową dla

procesu

• Przedstawia przemieszczanie informacji wewnątrz

systemu lub między systemem a środowiskiem

• Odpowiada różnym postaciom przenoszenia

informacji: dokument, komunikat ustny, wiadomość

elektroniczna

• Przepływ danych dozwolony jest w obu kierunkach

między procesem i magazynem danych, między

procesem i obiektem zewnętrznym, między

procesami

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

30

Graficzna reprezentacja przepływu

danych

KLIENT

Przyjmij

życzenie

1.1

życzenie

Nazwa przepływu

Kierunek przepływu

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

31

Magazyn danych

Przedstawia składnicę (miejsce przechowywania)

informacji wejściowych lub wyjściowych

D2

Konta dostawców

Kod referencyjny

Nazwa magazynu

Oznaczenie

duplikatu

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

32

Diagram kontekstowy

Zapewnij wysoką

jakość kursów

szkoleniowych

0

KLIENT

KSIĘGOWOŚĆ

MARKETING

KIEROWNICTWO

FIRMY

życzenie rezerwacji

zapotrzebowanie rynku

na kursy

cele

szczegóły o wykonaniu

słuchacz dla

wystawienia rachunków

żądanie potwierdzenia

potwierdzenie

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

33

KSIĘGOWOŚĆ

MARKETING

Opracowanie i

dopasowanie

kursów do

wymagań rynku

1

KIEROWNICTWO

FIRMY

KLIENT

Zaplanowanie

kursów zgodnie

z wymaganiami i

zyskowności

2

Administrowanie

rezerwacjami

słuchaczy, zasobów

i wykładowców

3

Śledzenie wykonania

w stosunku do celów

4

D1

Kursy

KIEROWNICTWO

FIRMY

D2

Edycje

kursów

D3

Rezerwacje

wykładowców

D4

Rezerwacje

zasobów

D5

Rezerwacje

słuchaczy

Zapewnij wysoką jakość kursów szkoleniowych

D2

Edycje

kursów

0

zapotrzebowanie rynku

docelowa zyskowność

życzenie rezerwacji

lub anulowania

potwierdzenie

żądanie potwierdzenia

słuchacz dla wyst. rach.

szczegóły o wykonaniu

poziom zyskowności

rezerwacja

rezerwacja dla słuchacza

rezerwacja zasobu

rezerwacja wykładowcy

plan kursów

plan kursów,

plan. zys-

kowności

nowy/poprawiony kurs

istniejący kurs

wymagania

dla kursu

szczególy edycji

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

34

MARKETING

Analiza

zapotrzebowania i

ustalenie liczby

uczestników

21

Ustalenie edycji

dla kursów i planowanej

zyskowności

22

Opracowanie

harmonogramu

kursów

23

D1

Kursy

KIEROWNICTWO

FIRMY

Zaplanowanie kursów zgodnie

z wymaganiami rynku

i zyskowności

2

zapotrzebowanie rynku

docelowa zyskowność

wymagania dla kursu

liczba

uczestników

plan zyskowności
szczegóły edycji

plan kursów

szczegóły edycji

D2

Edycje kursów

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

35

Ogólne zasady budowy magazynów

danych na podstawie modelu

strukturalnego

• Atrybuty stanowią elementy danych tego samego

magazynu danych, który odpowiada encji (obiektowi)
związanej z tymi atrybutami.

• Encja (obiekt) nie może być podzielona na różne

magazyny danych.

• Magazyn danych może odpowiadać jednej encji lub

kilku encjom.

• Związek między encją A i B może być ujęty

oddzielnie przez magazyn A, B lub jednocześnie
przez oba.

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

36

Weryfikacja modelu funkcji

• Czy w DHF istnieją funkcje, których nie ma w DFD?

Czy powinny być uwzględnione?

• Czy istnieje zgodność 1:1 między EBF na DHF i

funkcjami element. na DFD?

• Czy z modelowania przepływów wynikły zdarzenia

nie uwzględnione w DHF?

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

37

Weryfikacja modelu funkcji c.d.

• Czy zdefiniowane użycie encji i atrybutów przez f.

element. zgadza się z zawartością przepływów
wykorzystywanych przez f. element. DFD?

D1

Pracownicy

F65

D2

Wydziały

Sporządzenie listy

pracowników

wydziału

F63

F64

F65

Pracownik

Wydział

R

R

?

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

38

Weryfikacja modelu informacji

• Czy dane wymagane przez magazyny danych są

równoważne encjom i/lub atrybutom w DO-Z?

• Czy dla każdej encji i każdego atrybutu istnieje

magazyn danych, w którym ona/on występuje?

D2

Wydziały

?

WYDZIAŁ

symbol

nazwa

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

39

Weryfikacja modelu informacji c.d.

• Czy wykorzystanie danych przez funkcje DFD jest

zapewnione przez związki zdefiniowane w DO-Z?

D1

Pracownicy

F65

?

PRACOWNIK

nazwisko

imię

D2

Wydziały

Sporządzenie listy

pracowników

wydziału

WYDZIAŁ

symbol

nazwa

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

40

Weryfikacja modelu informacji c.d.

• Czy dla każdego magazynu danych, dla którego

proces (funkcja) powoduje zmianę stanu znajdującej
się w nim encji, istnieje atrybut rejestrujący tę zmianę
stanu?

D2

Kursy

F226

liczba godzin

zmieniona liczba godzin

?

KURS

numer

liczba godzin

Dopasowanie kursu

do wymagań

Wszelkie prawa zastrzeżone GHJ

41

Kontrola spójności

Oblicz należność za

zużytą energię w

miesiącu …

F534

stan bieżący licznika

stan z poprzedniego miesiąca

cena netto

kwota netto

kwota brutto

kwota VAT

do zapłaty

Logika funkcji:

kwota brutto = (stan bieżący – stan poprzedni) * cena brutto

cena brutto = cena netto + cena netto * %VAT/100

do zapłaty = kwota brutto + niedopłata - nadpłata

?