KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

76

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2009

nie występuje stan zapalny. W przypad-
ku utrzymywania się wzdęcia wskazane
jest podanie środków przeciwfermen-
tacyjnych, a w przypadku podejrzenia
nieżytu błony śluzowej – preparatów
osłaniających takich jak wywar z sie-
mienia lnianego i olej parafi nowy (5).
Wywar z siemienia lnianego musi być
odpowiednio przygotowany, by ujawnił
swoje cenne właściwości dietetyczne,
lecznicze i odżywcze. Działa nie tylko
osłaniająco, ale wykazuje także właści-
wości przeciwfermentacyjne i przeciw-
bakteryjne. Do 0,5 kg nasion lnu należy
dodać 4-5 litrów wrzącej wody i goto-
wać przez 2 godziny w otwartym na-
czyniu na wolnym ogniu. Taka proce-
dura eliminuje niepożądane substancje,
m.in. linimarynę, i ułatwia uwalnianie
składników leczniczych – śluzu i ole-
ju. Wywar z siemienia lnianego nale-
ży podawać jeszcze ciepły sondą noso-
wo-żołądkową. W przypadku ostrego
stanu zapalnego żołądka i jelit cien-
kich objawy całkowicie nie ustępują
(brak apetytu, osowiałość, utrzymy-
wanie się wzdęcia) i często występu-
ją nawroty. Oprócz preparatów osła-
niających wskazane jest podawanie
także leków ściągających i odkażają-
cych, np. wywaru z kwiatów rumian-
ku i preparatów zawierających pektyny
oraz przeciwbakteryjnych niedrażnią-
cych błony śluzowej, np. enteramidu
(30-40 tab. wcześniej rozkruszonych
i rozpuszczonych w ciepłej wodzie),
trimetoprinu (10-15 mg/kg m.c.), en-
rofl oksacyny (1-2 mg/kg m.c.), a przy
podejrzeniu zakażenia beztlenowca-
mi metronidazolu (10-20 mg/kg m.c.).
Wskazaniami do ogólnego leczenia
antybiotykami są stany przebiegają-
ce z gorączką, zaawansowaną leuko-
penią lub leukocytozą i dużą liczbą
młodocianych neutrof ilów w płynie

Warunkiem ukierunkowanego postępo-
wania leczniczego jest wczesne i w mia-
rę możliwości dokładne rozpoznanie
choroby na podstawie wywiadu, bada-
nia klinicznego i wyników analiz labo-
ratoryjno-instrumentalnych. Ważne jest
ustalenie przyczyn, rodzaju oraz stopnia
nasilenia zaburzeń ogólnych i narządo-
wych, by zastosować leczenie przyczy-
nowo-skutkowe. Jest to w jakimś stop-
niu drugi etap postępowania leczniczego
po leczeniu wstępnym i ogólnym opisa-
nym w cz. III (8).

L

ECZENIE

ZABURZEŃ

CZYNNOŚCIOWO

-

TRAWIENNYCH

Leczenie tych stanów, najczęściej ente-
ralgii, pierwotnego rozszerzenia żołąd-
ka, wzdęcia lub nieżytu żołądka i jelit,
jest stosunkowo łatwe i efektywne. Isto-
tą ich patogenezy są z reguły rozciąga-
nie ścian, nadmierna perystaltyka lub
spazm wywołujące silny ból. Dlatego
punktem wyjścia postępowania leczni-
czego jest podanie preparatu przeciw-
bólowego i spazmolitycznego, najlepiej
metamizolu, w dawce 6-10 ml/100 kg
m.c. W przypadku bardzo silnego nie-
pokoju warto zastosować preparat zło-
żony o silniejszym działaniu spazmo-
litycznym. Podanie tych preparatów
powinno się łączyć z usunięciem nad-
miaru treści i gazów poprzez sondo-
wanie żołądka i niekiedy także punkcję
jelit. Sondowanie żołądka należy wyko-
nywać w każdym przypadku, a punk-
cję jelita ślepego w stanach znaczne-
go wzdęcia. Upuszczenie gazów z jelita
ślepego udrażnia ujście ślepo-okrężni-
cze i powoduje spadek ciśnienia także
w okrężnicy, co ułatwia badanie rektal-
ne, a nawet samoistną repozycję nie-
wielkich przemieszczeń (4). Wykona-
nie tych zabiegów z reguły wystarcza
do ustąpienia objawów choroby, gdy

prof. dr hab. Eligiusz Madej, dr n. wet. Tomasz Riha

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Abstract

Each colic group requires individual tre-
atment, with the exception of commonly
recommended analgesic and spasmo-
lytic therapy. In the digest-functional
disorders, it is particularly important to
empty the stomach and intestines from
gases and their alimentary content, mol-
lifying faeces in cases of overloading,
and to improve general condition and
intoxication in the dislocation of the in-
testines. It is very important to evaluate
the patient’s future course of treatment
and their chances for recovery.

Key words

horses, colics, treatment

Streszczenie

Każda grupa kolek wymaga odrębnego
postępowania lekarskiego, z wyjątkiem
zalecanego prawie w każdym przypad-
ku podawania leków przeciwbólowych
i spazmolitycznych. W zaburzeniach
czynnościowo-trawiennych szczególnie
ważne jest usuwanie gazów i treści po-
karmowej z żołądka i jelit, w zaleganiach
i zatkaniach kałowych stosowanie pre-
paratów i zabiegów rozmiękczających
treść pokarmową, a w przemieszcze-
niach jelit – poprawa stanu ogólnego
i przeciwdziałanie endotoksemii. Jak
najwcześniej należy ustalić, czy pacjent
może być nadal leczony zachowawczo
czy też operacyjnie i jakie są szanse
na wyleczenie.

Słowa kluczowe

konie, kolki, leczenie

Choroby

kolkowe koni

Ukierunkowane leczenie zachowawcze – cz. IV

COLIC CONDITIONS AMONG HORSES.
DIRECTED CONSERVATIVE MEDICAL TREATMENT – PART IV

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

77

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2009

otrzewnowym. W zależności od ro-
dzaju objawów i zmian można zasto-
sować gentamycynę (2-4 mg/kg m.c.)
lub cefalosporyny (2-3 mg/kg m.c.)
z penicyliną (20-40 tys. j.m./kg m.c.)
w iniekcji. Zaleca się również (4) sto-
sowanie antagonistów receptorów hi-
staminowych w celu ograniczenia wy-
dzielania kwasu solnego, np. ranitydyny
(6-8 mg/kg m.c. p.o.), oraz prepara-
tów działających przeciwzapalnie, np.
fl uniksyny (0,2-0,5 mg/kg m.c. i.m.).
W następstwie zapalenia i utrzymują-
cego się wzdęcia, a tym samym wzmo-
żonej resorpcji endotoksyn z przewo-
du pokarmowego nierzadko rozwija
się ochwat. Objawami zwiastunowymi
są nie tylko brak całkowitego ustąpie-
nia podstawowych objawów, ale z re-
guły ponowny wzrost tętna, liczby od-
dechów i temperatury wewnętrznej
ciała. Konieczna jest wtedy dodatko-
wa interwencja specjalistyczna w kie-
runku neutralizacji endotoksemii i jej
skutków, przedstawiona w szczegółach
w poprzedniej publikacji (8). Polega ona
głównie na podaniu niesterydowych
leków przeciwzapalnych, w tym także
kwasu salicylowego w postaci aspiry-
ny oraz polimyksyny i antykoagulan-
tów, głównie heparyny. Nie są wskaza-
ne duże dawki preparatów wapniowych
zawierających chlorek wapnia ze wzglę-
du na możliwość pogłębienia wcześniej
powstałych zmian w nerkach. Kura-
cja powinna trwać co najmniej 2-3 dni.
Ważnym elementem jest zastosowanie
głodówki lub półgłodówki, a później
oszczędzającej diety w postaci małych
porcji ciepłej wody, dobrego siana lub
suszu z roślin motylkowych.

Odrębnym zaburzeniem czynnościo-

wym jest dysfunkcja jelit cienkich wy-
nikająca z różnych przyczyn, często
po długo trwających wzdęciach i za-
biegach w jamie brzusznej. W leczeniu
tego stanu, który jest punktem wyjścia
do rozwoju niedrożności i endotokse-
mii, stosuje się w pierwszej kolejności
preparaty normujące motorykę jelit,
takie jak lidokaina, neostygmina, me-
toklopramid, acetopromazyna, erytro-
mycyna (3). Ponieważ atonii towarzyszą
z reguły różne następstwa, powyższe
preparaty podaje się łącznie z innymi
lekami i zabiegami.

L

ECZENIE

NIEDROŻNOŚCI

KAŁOWYCH

Tok postępowania leczniczego w zatka-
niach i zaleganiach kałowych jest dość
zróżnicowany w zależności od odcinka
zajętego jelita, rozległości niedrożno-
ści i czasu trwania choroby. Zatkania
jelit cienkich i rozległe czopy okręż-

nicy małej charakteryzują się prawie
hermetycznym zatkaniem światła je-
lit, stąd wzdęcia odcinków przed za-
tkaniem i refl uks treści pokarmowej
do żołądka, a w następstwie wtórne jego
rozszerzenie. Leczenie zachowawcze
tych stanów jest mało skuteczne i z re-
guły konieczny jest zabieg operacyjny
(3, 6, 9) w postaci laparotonii oraz ma-
sowania i przesuwania zalegającej treści
do tyłu w kierunku jelita ślepego lub na-
kłucia kateterem tylnego odcinka zatka-
nia i stopniowego jego rozmiękczania
wstrzykiwaniem wody. W przypadku
rozległego zatkania i obecności zmian
wstecznych jedynym wyjściem jest na-
cięcie jelita i usunięcie treści, a nawet
resekcja części jelita. Wstępnie stosu-
je się tok postępowania jak w zaburze-
niach czynnościowo-trawiennych (leki
przeciwbólowe, spazmolityczne i prze-
ciwzapalne, płukanie żołądka, płyny
elektrolitowe, preparaty antykoagula-
cyjne i neutralizujące endotoksemię).
Płukanie żołądka należy powtarzać
co kilka godzin, a skład płynów mody-
fi kować w zależności od czasu trwania
choroby. Przeciwwskazane są środki
przeczyszczające i stymulujące pery-
staltykę, a wskazane małe dawki oleju
parafi nowego z dodatkiem preparatów
przeciwfermentacyjnych i przeciwbak-
teryjnych.

Leczeniu zachowawczemu podda-

ją się przypadki zatkań i zalegań jelit
grubych, szczególnie okrężnicy dużej.
Postępowanie polega głównie na sto-
sowaniu restrykcyjnej diety i umiar-
kowanego ruchu, systematycznym po-
dawaniu preparatów przeciwbólowych
i przeczyszczających oraz wykonywa-
niu głębokich, doprostniczych wle-
wów wody i przeciwdziałaniu rozwo-
jowi zaburzeń ogólnych. Restrykcyjną
dietę w postaci głodówki utrzymuje
się aż do momentu ustąpienia zmian
przy badaniu rektalnym i przywróce-
niu pasażu treści. Przy braku pragnienia
i zwiększonej utracie wody, co zdarza
się z reguły, konieczne jest systema-
tyczne nawadnianie w formie dożołąd-
kowych wlewów wody lub płynu fi zjo-
logicznego w ilości 4-8 litrów 2-3 razy
dziennie, a jeszcze lepiej dożylnych wle-
wów płynów elektrolitowych według za-
sad podanych wcześniej (8).

Mało docenianym, ale wskazanym

w całokształcie postępowania leczni-
czego jest zabieg umiarkowanego ru-
chu normalizującego perystaltykę jelit
grubych (3). Najlepszą formą są półgo-
dzinne spacery co kilka godzin, szcze-
gólnie po wlewach dożołądkowych pre-
paratów przeczyszczających. Ruch, poza
korzystnym wpływem na perystaltykę

jelit, w jakimś stopniu zapobiega ura-
zom, tonując niepokój i nagłe zmiany
pozycji ciała. Prawie stałym elementem
terapii jest systematyczne podawanie
leków przeciwbólowych oraz wybiór-
czo spazmolitycznych i przeciwzapal-
nych, takich jak metamizol i ksylazyna,
a rzadziej butorfanol, detomidyna i fl u-
niksyna. Stosuje się zwykle małe lub
średnie dawki co kilka godzin, a do-
bór leku i dawka zależą od konkretnej
sytuacji.

Prawie zawsze konieczne jest podawa-

nie preparatów przeczyszczających i roz-
miękczających zalegającą treść pokar-
mową, takich jak: sole magnezu i sodu,
olej parafi nowy, wywar z siemienia lnia-
nego, wyciągi roślinne zawierające sub-
stancje śluzowe, np. psyllium mucilloid,
oraz absorbujące i zatrzymujące wodę
w świetle jelit.

Najczęściej stosuje się roztwory wod-

ne siarczanu magnezu lub rzadziej sodu
i olej parafinowy. Sole podaje się zwy-
kle w dawce 0,5-0,8 g/kg m.c. rozpusz-
czonej w 3-6 litrach wody, czyli jako
12-procentowy roztwór. W takim roz-
cieńczeniu nie drażnią błony śluzo-
wej i umiarkowanie stymulują sekre-
cje wody z organizmu do światła jelit,
co ułatwia rozmiękczenie zalegającej
treści i delikatne pobudzanie pery-
staltyki. Można je stosować w znacz-
nie mniejszym rozcieńczeniu i wtedy
w jakimś stopniu nawadniają organizm.
Sole stosuje się 1 raz, wyjątkowo 2 razy
dziennie i nie dłużej niż przez 2-3 dni,
by uniknąć rozwoju stanu zapalnego.
Zalecany i często stosowany jest tak-
że olej parafinowy, głównie ze wzglę-
du na łagodność oddziaływania i brak
jakichkolwiek przeciwwskazań. Dzia-
ła głównie poślizgowo i osłaniająco,
dlatego podstawowym wskazaniem
są stany, w których istnieje potrzeba
usunięcia treści pokarmowej w obec-
ności znacznego podrażnienia lub za-
palenia błony śluzowej. W przypadku
zalegań i zatkań kałowych podaje się
go razem lub po wstępnym leczeniu
roztworami soli i gdy istnieje lub roz-
wija się stan zapalny. Stosować należy
różne dawki od 3 ml/kg m.c. (osłania-
jąco) do 8 ml/kg m.c. (delikatnie prze-
czyszczająco).

Preparatem z wyboru może być de-

kusan sodowy (Dioctyl sodium sulfosuc-
cinate – DSS), który obniża napięcie
powierzchowne i w ten sposób ułatwia
przenikanie wody i tłuszczu do zbi-
tej treści. Stosuje się go w dawkach
10-15 mg/kg m.c. w 5-procentowym
roztworze sondą nosowo-żołądko-
wą co 48 godzin (9) lub bezpośrednio
do światła jelita w 2 litrach wody. Działa

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

78

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2009

nieznacznie drażniąco na błonę śluzo-
wą, co należy uwzględnić, decydując się
na jego podanie.

Ponieważ niedrożności kałowe jelit

rozwijają się często na tle zaburzeń mo-
torycznych przewodu pokarmowego,
które utrzymują się w przebiegu choro-
by, wskazane jest także podawanie pre-
paratów normujących i bezpośrednio
stymulujących perystaltykę. Ostatnio
zalecany i stosowany jest metoklopra-
mid działający poprzez układ nerwowy.
Pobudza perystaltykę głównie żołądka
i jelit cienkich oraz zmniejsza ref luks
treści pokarmowej z jelit do żołądka.
Należy podawać go powoli dożylnie
w dawce 0,20 mg/kg m.c. rozpuszczo-
nej w 500 ml płynu fizjologicznego. Po-
nieważ niekiedy może powodować od-
czyny uboczne w postaci podniecenia
i ślinienia, lepiej stosować infuzję ciągłą
w dawce 0,04 mg/kg m.c./godz. Do ty-
powych stymulatorów perystaltyki je-
lit grubych należy neostygmina sto-
sowana s.c. lub i.v. w dawce 3-5 μg/kg
m.c. Jej działanie trwa około 15-30 mi-
nut, dlatego powinna być podawana
co 30-60 minut do osiągnięcia efek-
tu, ale nie więcej niż 3-4-krotnie. Do-
brze jest zaczynać od mniejszych da-
wek (nawet 2-3 μg/kg m.c.) i stopniowo
je zwiększać przy braku reakcji ze stro-
ny zwierzęcia. Stosuje się także lidoka-
inę w dawce 1,0-1,5 mg/kg m.c. w sta-
łym wlewie 0,05 mg/kg/min, a nawet
erytromycynę, przy atonii okrężni-
cy dużej w dawce 2 mg/kg m.c. w 1 li-
trze płynu izotonicznego podawanego
we wlewie kroplowym przez 60 mi-
nut (3).

Preparatów o silnym działaniu spa-

zmatycznym praktycznie nie zaleca się
ze względu na zbyt dużą ich drastycz-
ność i łatwość wywoływania powikłań.
Można je stosować tylko w zaawanso-
wanych i nieskomplikowanych stanach
atonicznych. Przy gwałtownej reakcji
w postaci dużego niepokoju podawanie
stymulatorów perystaltyki należy prze-
rwać i świadczy to o tym, że zalegająca
treść nie jest odpowiednio rozmiękczo-
na. Warunkiem stosowania preparatów
bezpośrednio stymulujących perystal-
tykę jest wcześniejsze stwierdzenie sta-
nu atonicznego i znaczny stopień roz-
miękczenia zalegającej treści.

Względnie bezpiecznym i w części

przypadków efektywnym zabiegiem
leczniczym są doprostnicze wlewy
wody pod ciśnieniem. Mają zastoso-
wanie w zaleganiach zbitej treści w tyl-
nych odcinkach przewodu pokarmo-
wego, czyli w okrężnicy małej i dużej.
Ich lecznicze działanie polega nie tyl-
ko na rozmiękczaniu zalegającej treści,

ale w jakimś stopniu na uzupełnianiu
niedoboru wody w organizmie i de-
likatnym stymulowaniu perystaltyki,
rozciągając ściany jelit. Wykonuje się
je z użyciem 10-litrowego wlewnika
i tamponatora Meyera pod ciśnieniem
30-40 cm słupa wody. Stosuje się zwy-
kle ciepłą wodę o temperaturze ciała,
szczególnie gdy występują parcia, a wy-
jątkowo zimną, gdy stwierdza się atonię
i wskazana jest dodatkowa stymulacja
perystaltyki tylnego odcinka przewo-
du pokarmowego.

W zależności od zajętego odcinka je-

lita grubego tok postępowania leczni-
czego jest inny i zwykle modyfikowany
dodatkowymi specyficznymi zabiega-
mi i lekami. W przypadku zalegania
w jelicie ślepym kierunek i metody le-
czenia zależą od stopnia wypełnienia
jelita, konsystencji zalegającej treści,
czasu trwania choroby i wyników ba-
dania płynu otrzewnowego. Leczeniu
zachowawczemu podlegają tylko przy-
padki świeże, gdy zalegająca treść nie
jest zbyt zbita i nie wypełnia całego jeli-
ta, a dodatkowo w płynie otrzewnowym
nie ma zmian wskazujących na rozwi-
nięty stan zapalny i pęknięcie jelita.
Schemat postępowania znacznie różni
się od metod leczenia dalszych odcin-
ków jelit grubych. Ze względu na bar-
dziej przednie usytuowanie mało sku-
teczne są doprostnicze wlewy wody,
a w związku z dłuższym procesem le-
czenia (3-5 dni) wskazane jest poda-
wanie preparatów przeciwzapalnych,
w końcowej fazie także antybakteryj-
nych. Zaleganie w tym odcinku łączy
się często z hipotonią, dlatego po roz-
miękczeniu zalegającej treści roztwo-
rami soli lub dekusanu sodowego po-
danych dożołądkowo lub bezpośrednio
do światła jelita wskazane są małe
dawki preparatów silniej stymulują-
cych perystaltykę, np. małych dawek
neostygminy (1-3 mg/zwierzę). Moż-
na wykorzystać dostępną na rynku
Polstygminę

®

przeznaczoną dla lu-

dzi, której ampułka – 1 ml – zawie-
ra 0,5 mg neostygminy. W przypadku
spazmu ściany jelita zaleca się poda-
nie f luniksyny w dawce 0,2-0,4 mg/
kg m.c. 2 razy dziennie, która ma tak-
że działanie przeciwzapalne. Podawanie
drożdży (w dawce 300-400 g w 6 litrach
wody) budzi wątpliwości ze wzglę-
du na możliwość rozwoju wzdęć, ale
w schemacie zaproponowanym przez
Pinkiewicza (10) daje względnie po-
zytywne efekty (przez pierwsze 2 dni
drożdże i sól, przez następne 1-2 dni
tylko sól, w końcowej fazie olej para-
finowy, a przez cały czas umiarkowany
ruch i ewentualne ugniatanie dostępnej

części przez prostnicę). Ponieważ zale-
ganie w jelicie ślepym powstaje najczę-
ściej na tle trwałego osłabienia pery-
staltyki jelit i częste są nawroty, dlatego
ważne jest odpowiednie postępowa-
nie w okresie rekonwalescencji w for-
mie zapewnienia stałego ruchu, ale bez
dużych obciążeń, i odpowiedniej diety
w postaci dobrego siana oraz małych
ilości zielonek lub pastwiska.

Leczenie zachowawcze zalegań w je-

licie ślepym łączy się ze znacznym ry-
zykiem w związku z dość długim pro-
cesem terapii i rozwojem zapalenia
w zajętym odcinku oraz możliwością
pęknięcia ściany jelita, do którego do-
chodzi dość łatwo i często nawet już
w 1.-2. dniu trwania choroby (2). Dla-
tego metodą z wyboru w większości
zaawansowanych przypadków jest en-
terotomia już we wczesnym stadium
(3, 5, 9).

Tok zachowawczego postępowa-

nia leczniczego w zaleganiach kało-
wych w okrężnicy dużej jest prostszy
i w większości doprowadza do wyle-
czenia. Polega na podawaniu prepara-
tów przeciwbólowych i spazmolitycz-
nych wlewów dożołądkowych roztworu
soli przez 2-3 dni, wlewów doprost-
niczych ciepłej wody 2-3 razy dzien-
nie i okresowego ruchu. Czas i efekty
leczenia są różne w zależności od za-
jętego odcinka okrężnicy i rozległo-
ści zalegania. Zmiany ustępują łatwiej
przy zaleganiu w zgięciu miednicznym
i w części pokładów, a trudniej przy
zaleganiu w rozszerzeniu żołądkowym
i rozległym w pokładach. Te ostatnie
nie zawsze poddają się leczeniu za-
chowawczemu i niekiedy wymaga-
ją interwencji chirurgicznej, gdy treść
jest zbita i są oznaki zapalenia. Decy-
zja powinna być podjęta na początku
leczenia, gdy stan ogólny zwierzęcia
jest jeszcze dobry. O ile w trakcie lecze-
nia zachowawczego pojawią się znacz-
ne zmiany w stanie ogólnym, koniecz-
ne jest przeciwdziałanie dalszemu ich
rozwojowi w formie aplikacji płynów
elektrolitowych, preparatów przeciw-
zapalnych, antybakteryjnych i stymu-
lujących układ krążenia wg sugestii
przedstawionych w cz. III (8). Wlewy
roztworów soli zastępujemy wlewami
oleju parafinowego lub wywaru z sie-
mienia lnianego.

Leczenie zachowawcze zatkań ka-

łowych w okrężnicy małej różni się
znacznie w porównaniu z leczeniem
zalegań w okrężnicy dużej. Wynika
to z charakteru zmian oraz małego
światła i usytuowania jelita. Zwykle
jest to hermetyczne zatkanie światła
zbitymi masami treści pokarmowej,

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

79

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2009

z możliwością wzdęć jelit przed zatka-
niem, a nawet wtórnego rozszerzenia
żołądka. Z tego względu, a także, dla-
tego że jest to tylny odcinek jelit, nie-
wskazane są wlewy roztworów soli
i podawanie leków silnie przeczyszcza-
jących. Można je stosować wyjątkowo
w końcowej fazie leczenia, gdy zalega-
jąca treść jest rozmiękczona i gdy pod-
czas badania rektalnego nie występują
parcia. Można i należy podać doustnie
olej parafinowy i preparat przeciwfer-
mentacyjny. Najważniejszym zabiegiem
są doprostnicze wlewy ciepłej wody po-
wtarzane co kilka godzin, po uprzed-
nim podaniu preparatów przeciwbó-
lowych i spazmolitycznych. Wskazane
są także: ruch, ugniatanie przez prost-
nicę dostępnych czopów, a przy znacz-
nym wzdęciu punkcja jelita ślepego.
W porównaniu z zaleganiami w jelicie
ślepym i okrężnicy dużej szybko do-
chodzi do zaburzeń w stanie ogólnym,
co wymaga podawania preparatów an-
tytoksycznych i normujących układ
krążenia. Znaczna część przypadków
charakteryzuje się obecnością rozle-
głych, walcowatych i twardych tworów,
które wymagają leczenia operacyjne-
go (9, 14). Decyzja o kierunku leczenia
powinna być podjęta jak najwcześniej,
najlepiej bezpośrednio po szczegóło-
wym badaniu lub na początku leczenia
zachowawczego, gdy brak pozytywnej
reakcji na zastosowane leki i zabiegi.

Leczenie zachowawcze niedrożno-

ści kałowych jelit grubych trwa zwykle
2-5 dni, dlatego po zakończeniu etapu
zasadniczego przez pewien czas utrzy-
muje się dysfunkcja przewodu pokar-
mowego. W okresie rekonwalescencji
(poza odpowiednią dietą) można stoso-
wać preparaty stymulujące proces tra-
wienia, m.in. zawierające menbuton.
Preparaty te podawane zwykle jedno-
razowo w dawce 20-30 ml poprawiają
apetyt poprzez pobudzanie aktywno-
ści gruczołów trawiennych i normali-
zują perystaltykę. Ich wadą jest miej-
scowo drażniące działanie i obciążenie
mięśnia sercowego. Dlatego należy
je podawać powoli dożylnie (1-2 mi-
nuty) zwierzętom bez zaburzeń pra-
cy serca.

Specyf iczną formą kolki jest za-

piaszczenie jelit grubych, które spoty-
ka się sporadycznie na terenach piasz-
czystych, głównie u źrebiąt. Przyjmuje
ono najczęściej postać chronicznego
zapalenia jelit z biegunką i okresowym
niepokojem lub rzadziej stopniowo na-
rastającej niedrożności, niekiedy kom-
plikowanej przemieszczeniami (1). Le-
czenie zachowawcze zapiaszczenia jest
dość uciążliwe, długotrwałe i mało sku-

teczne. Polega na podawaniu na zmianę
soli przeczyszczających i oleju parafi-
nowego lub psyllium mucilloid w daw-
ce 0,5-1,0 g/kg m.c. co 24 godz. (12).
W dużej części przypadków konieczna
jest interwencja chirurgiczna (11).

W leczeniu kolek, a szczególnie za-

tkań kałowych o przedłużonym prze-
biegu i niedrożności mechanicznych
z objawami silnego bólu ważne jest
zapewnienie odpowiedniego stanowi-
ska lub boksu zabezpieczającego przed
uszkodzeniami ciała w następstwie nie-
pokoju, tarzania i nagłych zmian pozy-
cji. Urazy skóry i mięśni nad wyniosło-
ściami kostnymi i następowa martwica
są poważnymi komplikacjami choroby.
Można temu skutecznie zapobiegać,
systematycznie podając leki przeciw-
bólowe i stosując umiarkowany ruch.

P

RZEMIESZCZENIA

I

NIEDROŻNOŚCI

STRANGULACYJNE

JELIT

Ze względu na zwykle ostry przebieg
i poważne zaburzenia w stanie ogól-
nym konieczna jest interwencja le-
karska jeszcze przed zabiegiem ope-
racyjnym. Jej celem jest zahamowanie
rozwoju nieodwracalnych zmian i kom-
plikacji, a równocześnie przygotowanie
pacjenta do zabiegu. Polega ona głów-
nie na podawaniu leków przeciwbólo-
wych i spazmolitycznych oraz terapii
przeciwszokowej, polegającej na prze-
ciwdziałaniu endotoksemii oraz unor-
mowaniu zaburzeń wodno-elektrolito-
wych i usprawnieniu układu krążenia.
Leki przeciwbólowe, spazmolitycz-
ne i działające przeciwzapalnie po-
daje się zwykle dożylnie i w dużych
dawkach. Najczęściej stosuje się ksy-
lazynę (0,4-0,8 mg/kg m.c.) i butorfa-
nol (0,05-0,15 mg/kg m.c.) lub kom-
binację tych leków, a także fl uniksynę
(0,4-0,8 mg/kg m.c.). Do likwidacji hi-
powolemii i szoku z powodzeniem
można stosować hipertoniczny roz-
twór NaCl wg procedury podanej wcze-
śniej (8). Wskazane są także wlewy pla-
zmy i koloidów, np. dekstranu. W celu
przeciwdziałania powstawaniu śród-
naczyniowych zakrzepów, szczególnie
w zaciśniętym odcinku jelita, wska-
zane są iniekcje heparyny w dawce
20-50 j.m./kg m.c. Pewną alternatywą
jest doustne podanie aspiryny w daw-
ce 12 mg/kg m.c. Skuteczność tego za-
biegu jest jednak niewielka ze względu
na ograniczenie resorpcji spowodowa-
ne dysfunkcją przewodu pokarmowego.
Ważnym elementem postępowania jest
także hamowanie rozwoju endotokse-
mii i wykonywanie zabiegów takich jak
płukanie żołądka i punkcja jelit.

Po wykonaniu t ych niezbędnych

czynności pacjent może być trans-
portowany do miejsca wykonania za-
biegu chirurgicznego. Szybka i ca-
łościowa interwencja lekarska przed
zabiegiem często decyduje o jego prze-
biegu i przeżyciu pacjenta. Zmniejsza
w dużym stopniu niebezpieczeństwo
zejścia śmiertelnego w czasie i bez-
pośrednio po zabiegu oraz rozwoju
różnych komplikacji pooperacyjnych
(3, 7, 9). Na tym etapie postępowania
należy także wykluczyć przypadki nie-
operacyjne oraz ocenić stopień ryzyka
zabiegu i poinformować o tym właści-
ciela (13).

‰

Piśmiennictwo

1. Bertone J.J., Traum-Dargatz J.L., Wrig-

ley R.W.: Diarrhea associated with sand in the
gastrointestinal tract of horses. „J. Am. Vet.
Med, Assoc.”, 1988, 193, 1409-1414.

2. Campbell M.L., Calahay P.C., Brown M.P.:

Cecal impaction in the horse. „JAVMA”,
1984, 184, 950-952.

3. Corley K., Stephen J.: The Equine Hospital

Manual. Blackwell Pabl. Ltd. 2008.

4. Dietz O., Huskamp B.: Praktyka kliniczna:

konie. Galaktyka, Łódź 2008.

5. Fryc J.: Rozpoznawanie i leczenie schorzeń

kolkowych koni. SIMA, Warszawa 1999.

6. Kersjes A.W., Bras G.E., Nemeth F.:

Results of operative treatment of equine colic
with special reference to surgery of the oleum.
„Vet. Quarto.”, 1988, 10, 17-25.

7. McCarthy R.N., Hutchins D.R.: Survival

rates and post-operative complications after
equine colic surgery. „Aust. Vet. J.”, 1988,
65, 40-43.

8. Madej E., Riha T.: Choroby kolkowe u koni.

Część III. „Weterynaria w Praktyce”,
2009, 4, 71-75.

9. Mair T., Divers T., Ducharme N.: Manual

of Equine Gastroenterology. W.B. Sanders,
Edinburgh 2002.

10. Pinkiewicz E.: Zasady rozpoznawania

i leczenia schorzeń kolkowych u koni. Lublin
1973.

11. Ragle C.A., Meagher D.M., LaCroix C.A.:

Surgical treatment of sand colic. Results
in 40 horses. „Vet. Surg.”, 1989, 18, 48-
51.

12. Read S.M., Bayly W.M.: Equine Internal

Medicine. W.B. Saunders Company,
Philadelphia 1998.

13. Sikora J.: Koń z morzyskiem – leczyć za-

chowawczo czy operacyjnie? „Mag. Wet.”,
2006, 15, 57-59.

14. White N.A.: When equine colic calls for

surgical intervention. „Vet. Med. Equine
Prac.”, 1987, 271-294.

prof. dr hab. Eligiusz Madej

Katedra i Klinika Chorób

Wewnętrznych Zwierząt

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

20-612 Lublin, ul. Głęboka 30