1/10

- po końcówce Nominatiwu poznajemy rodzaj rzeczownika

RZECZOWNIKI

- po końcówce Genetivu - przynależność do deklinacji

I

żeński

II

męski, nijaki

III

wszyskie

IV

męski, nijaki

V

żeński

Nominativus

kto? co?

-a

-us, -er; -um -różne, -i

-us; -u -es

Genetivus

kogo? czego? czyj?

-ae -i -is -us -ei

Dativus komu?

czemu? -ae

-o

-i

-ui,

-u -ei

Accusativus

kogo? co?

-am

-um

-em; =N

-u

m

, -u -em

Ablativus kim?

czym?

-ā -o -e,

-i -u -e

Vocativus o!

-a -e,

-er;

-um =N -us;

-u -es

Nominativus kto?

co?

-ae

-i;

-a -es;

-a (-ia) -us;

-ua -es

Genetivus

kogo? czego? czyj?

-arum -orum

-um,

(-ium) -uum -erum

Dativus komu?

czemu?

-is -is -ĭbus -ibus

(-ubus) -ebus

Accusativus kogo?

co?

-as

-os,

-a -es,

-a (-ia) -us;

-ua -es

Ablativus kim?

czym?

-is -is -ĭbus -ibus

(-ubus) -ebus

Vocativus o!

-ae

-i;

-a -es,

-a (-ia) -us;

-ua -es

ZAIMKI względne – który (jaki), która, które

ZAIMEK pytajny

quis, quid?

ZAIMEK wskazujący

– ten, ta, to

Singularis

Singularis

Singularis

Nominativus

qui, que, quod

quis, quid? kto? co?

is, ea, id

Genetivus cuius

cuius?

kogo? czego? eius

Dativus cui

cui?

komu? czemu? ei

Accusativus

quem, quam, quod

quem? quid? kogo? co?

eum, eam, id

Ablativus

quo, qua, quo

quo? kim? czym?

eo, ea, eo

Pluralis

Pluralis

Nominativus

qui, quae,quae

ei, eae, ea

Genetivus

quorum, quarum, quorum

eorum, earum, eorum

Dativus quibus

eis

Accusativus

quos, quas, que

eos, eas, ea

Ablativus quibus

eis

ZAIMKI osobowe – ja, ty, on

Singularis

JA TY

ON

Nominativus ego

tu

-

(ille)

Genetivus mei tui sui
Dativus mihi

tibi sibi

Accusativus me

te

se

Ablativus me te se

Pluralis

MY WY ONI

Nominativus nos

vos

-

(illi)

Genetivus nostri vestri sui
Dativus nobis

vobis

sibi

Accusativus nos

vos

se

Ablativus nobis vobis se

ZAIMKI dzierżawcze

Singularis

mój

meus, -a, -um

twój

tuus, -a, -um

jego, (swój)

suus, -a, -um

Pluralis

nasz

noster, -a, -um

wasz

vester, - a, -um

ich (swój)

suus, -a, -um

nostrum – spośród nas
vestrum – spośród was

2/10

CZASOWNIKI

Tempora (czasy):

Modi (tryby):

PRAESENS - teraźniejszy

INDICATIVUS – oznajmujący

IMPERFECTUM – przeszły niedokonany

CONIUNCTIVUS – łaczący (przypuszczający)

FUTURUM I – przyszły niedokonany

IMPERATIVUS – rozkazujący

PERFECTUM – przeszły dokonany

PLUSQUAMPERF. – zaprzeszły

FUTURUM II – przyszły dokonany

Nomina verbalia (formacje imienne)
INFINITIVUS – bezokolicznik
PARTICIPIUM – imiesłów
GERUNDIVUM

(Participium Futuri Passivi)

– przymiotnik odsłowny

GERUNDIUM – rzeczownik odsłowny
SUPINUM – celownik odsłowny

kon I: -are; kon II -ēre (temat samogłoskowy)

CZASOWNIKI

kon. III -ĕre (temat spółgłoskowy); kon. IV -ire

ACTIVUM

PASSIVUM

-o

-i-mus -or

-i-mur

-i-s

-i-tis

-e-ris

-i-mini (-itur)

Praesens
I, II, III, (IV)

-i-t

-u-nt

-i-tur

-(u)-ntur

-e-ba-m

-e -ba-mus

-e -ba-r

-e-ba-mur

-e-ba-s

-e -ba-tis

-e -ba-ris

-e-ba-mini

Imperfectum
I, II, III, IV

-e-ba-t

-e -ba-nt

-e -ba-tur

-e -ba-ntur

-bo -bimus

-am -emus

-bor -bimur

-ar -emur

-bis -bitis

-es -etis

-beris -bimini

-eris -emini

Futurum I
I, II, III, IV

-bit

-bunt

-et -ent

-bitur buntur -etur -entur

-v-i -v-imus PPP+sum

PPP+sumus

-v-isti -v-istis +es +estis

Perfectum
I, II, III, IV

-v-it -v-erunt +est +sunt

-v-eram -v-eramus PPP+eram PPP+eramus
-v-eras -v-eratis +eras +eratis

Plusquamperfect.
I, II, III, IV

-v-erat -v-erant +erat +erant

-v-ero

-v-erimus PPP+ero PPP+erimus

-v-eris -v-eritis +eris +eritis

Futurum II
I, II, III, IV

-v-erit -v-erint +erit +erunt

Tryb rozkazujący tworzy się: sing - odcięcie końcówki, plur - odc. końc +te (I, II, IV) lub -ite (III)

SUPINUM

- celownik odsłowny, występuje tylko w Acc. i Abl.

Tworzenie: Acc.: do tematu praesens dodać: -t-um; Abl.: do tematu praesens dodać: -t-u
Uzywa się go do wyrażenia celu (aby, żeby, ażeby)
Wzór:
I voca-t-um (aby wezwać)
II moni-t-um (aby upomnieć)
III dic-t-um (ażeby powiedzieć)
IV audi-t-um (ażeby usłyszeć)

Niestety, występuje mnóstwo alternacji w tematach i nie sposób się zorientować, jak to utworzyć. Na dodatek w przyrostku też są

wyjątki: przed zębową (np. t, d) -t- zamienia się na -s-. Chyba można przyjąć, ze SUPINUM to wszystkie z końc: -t-um i -s-sum.

PARTICIPIUM PERFECTI PASSIVI (PPP)

- imiesłów bierny cz. przeszłego dokonanego,
Odmienia się tak jak przymiotnik. Służy do tworzenia Indicativus Passivum czasów: Perfectum, Plusquamperfectum i
Futurum II
Tworzenie: do SUPINUM dodać końcówki rodzajowe: (sing) -us, -a, -um; (plur) -i, -ae, -a
np.: amat-us (pokochany)
Ważne!: PPP musi być tworzone w odpowiedniej liczbie: singularis lub pluralis.

3/10

CONIUNCTIVUS

tryb przypuszczający:

nie ma coniunctivus dla obu futuri

CONIUNCTIVUS

“niech”, “oby”, “-byśmy”

ACTIVUM

PASSIVUM

-m

-mus -r

-mur

-s

-tis

-ris

-mini

Końcówki takie
jak w Ind praes, z
wyjątkiem I osoby -t

-nt

-tur

-ntur

CONIUNCTIVUS

PRAESENTIS

I kon: od infinitivu praes act. odciąć końcówkę oraz -a-, dodać -e- i końc. osobowe;
II, II, IV kon: od infinitivu praes act. odciąć końcówkę, dodać -a- i końc. osobowe
-e-m -e-mus

-e-r -e

-mur

-e-s -e-tis

-e-ris

-e

-mini

I

-e-t -e-nt -e-tur

-e

-ntur

Np.: 1 os.: orna-re → orn-e-m

(zdobiłbym, mógłbym zdobić);

Np.: 1 os.: orna-re → orn-e-r

(byłbym, mógłbym być ozdobiony)

-a-m -a-mus

-a-r -a-mur

-a-s -a-tis

-a-ris

-a-mini

II, III, IV

-a-t -a-nt -a-tur

-a-ntur

Np.: 1 os.: dele-re → dele-a-m

(niszczyłbym, obym niszczył);

Np.: 1 os.:puni-re →puni-a-m

(karałbym, mógłbym karać, obym karał)

Np.: 1 os.: dele-re → dele-a-r

(byłbym, mógłbym być niszczony)

Np.: 1 os.:puni-re →puni-a-r

(byłbym, mógłbym być, obym był ukarany)

CONIUNCTIVUS

IMPERFECTI

Wszystkie koniugacje: do infinitivu dodać końc. osobowe

-m

-mus -r

-mur

-s

-tis

-ris

-mini

I, II, III, IV

-t

-nt

-tur

-ntur

Np.: 1 os.: orna-re → orna-re-m

(ozdobiłbym);

Np.: 1 os.: dele-re → dele-re-m

(zniszczyłbym);

Np.: 1 os.: orna-re → orna-re-r

(byłbym ozdobiony)

Np.: 1 os.: dele-re → dele-re-r

(byłbym zniszczony);

Futurum I

CONIUNCTIVUS

PERFECTI

Activi: od tematu PERFECTI odciąć -i-,
dodać -eri- + końc. osobowe activi

Passivi: PPP + con. praesentis ESSE

-eri-m -

eri-mus

PPP+sim

PPP+simus

- eri-s

- eri-tis

+sis

+sitis

- eri-t

- eri -nt

+sit

+sint

Np.: 1 os.: ornav-i → ornav-eri-m

(byłbym ozdobił);

Np.: 1 os.: delev-i → delev-eri-m

(byłbym niszczył);

Np.: 1 os.: ornatus, -

a, -um sim

(byłbym [został]

ozdobiony)

Np.: 1 os.: ornati, -

ae, -a simus

(bylibyśmy [zostali]

ozdobieni);

CONIUNCTIVUS

PLUSQAMPERF.

Activi: do tematu PERFECTI dodać -isse- +
końc. osobowe activi

Passivi: PPP + con. imperfecti ESSE

-isse-m -isse-mus

PPP+essem

PPP+essemus

- isse-s

-isse-tis

+esses

+essetis

- isse-t

-isse-nt

+esset

+essent

Np.: 1 os.: ornav-i → ornav-isse-m

(byłbym ozdobił);

Np.: 1 os.: delev-i → delev-isse-m

(byłbym zniszczył);

Np.: 1 os.: ornatus, -

a, um essem

(byłbym został

ozdobiony)

Np.: 1 os.: ornati, -

ae, -a essemus

(bylibyśmy zostali

ozdobieni);

Futurum II

4/10

infinitivus ESSE:

Inf. praes.:esse (być, że jest, ze są)
Inf. fut.: futurus, -a, -um esse (że będę, będzie, będą)
Inf. perf.: fuisse (że byłem, był, byli)

indicativus ESSE

Praesens

Imperfectum

Futurum I

Perfectum

Plusquamperf

Futurum II

sum sumus

eram eramus

ero erimus

fu-i fu-imus fu-eram fu-eramus fu-ero fu-erimus

es estis

eras

eratis

eris

eritis

fu-isti

fu-istis

fu-eras fu-eratis

fu-eris

fu-eritis

est sunt

erat erant

erit erunt

fu-it

fu-erunt

fu-erat fu-erant

fu-erit

fu-erint

imperativus ESSE

imperativus praesentis activi
3. es! (bądź)

este!

(bądźcie)

imperativus fut. activi
2. es-to (bądźże!)

estote (bądźcież!)

3.es-to (niech będzie) s-u-nto

(niech będą)

coniunctivus ESSE (byłbym, obym był)

Praesens

Imperfectum

Fut I

Perfectum

Plusquamperf

Fut II

si-m

si-mus

esse-m

esse-mus

fueri-m

fueri-mus fuisse-m fuisse-mus

si-s

si-tis

esse-s

esse-tis

fueri-s

fueri-tis fuisse-s fuisse-tis

si-t

si-nt

esse-t

esse-nt

fueri-t

fueri-nt fuisse-t fuisse-nt

dod do tematu s cechy -i-
oraz końcówek osobowych

dod do tematu es cechy -se-
oraz końcówek osobowych
praes.

brak

fu-eri+końcówki osobowe
praesens

fuisse+końcówki osobowe
praesens

brak

PARTICIPIUM (imiesłów)

imiesłów

PARICIPIUM

Participium mają czasy: Praesens, Futurum i Perfectum

ACTIVUM

PASSIVUM

PART.

PRAESENTIS

temat praesentis + (I, II)-ns, (III, IV): -e-ns

Nie ma

I N.

lauda-ns

(chwaląc[y]), G. lauda-nt-is

II N.

tene-ns

(trzymając[y]), G. tene-nt-is

III N.

leg-e-ns

(czytając[y]), G. leg-e-nt-is

odmiana wg. III
deklinalcji
samogłoskowej

IV N.

puni-e-ns

(karząc[y]), G. puni-e-nt-is

PART. FUTURI I

do tematu supinum + urus, - ura, -urum

[GERUNDIVUM]:

tem. praes. + -nd- (-e-nd-) + (nom. sing) -us, -a, -um;

+ (nom. plur) -i, -ae, -a

I

laudat-urus, -ura, -urum

(mający [zamiar] chwalić; ten, który będzie chwalił)

lauda-nd-us, -a, -um

(mający być chwalony, godny pochwalenia)

II

monit-urus -urus, -ura, -urum

(mający [zamiar] napominać, ten, który będzie...)

mone-nd-us, -a, -um

(mający być napominany, godny...)

III

lect-urus, -ura, -urum

(mający [zamiar] czytać; ten, który będzie...)

leg-e-nd-us, -a, -um

(mający być czytany, godny...)

odmiana wg.
dekl I (-a)
i II (-us, -um)

IV

audit-urus, -ura, -urum

(mający [zamiar] słuchać; ten, który będzie...)

audi-e-nd-us, -a, -um

(mający być słuchany, godny...)

PART. PERFECTI

nie ma

Temat SUPINI + (nom. sing) -us, -a, -um;

+ (nom. plur) -i, -ae, -a

I

orna-t-us, -a, -um (ozdobiony, -a, -e)

II

mone-t-us, a, um (napomniany)

III

lege-t-us,

a,

um

(przeczytany)

odmiana wg.
dekl I (-a)
i II (-us, -um)

IV

audi-t-us,

a,

um

(usłyszany)

5/10

INFINITIVUS

Infinitivus mają czasy: praesens, Futurum i Perfectum

INFINITIVUS

ACTIVUM PASSIVUM

INF.

PRAESENTIS

-re -ri,

-i

I orna-re

(ozdabiać) orna-ri

(być ozdabianym)

II mone-re

(napominać) mone-ri

(być upominanym)

III leg-e-re

(czytać, zbierać), mitt-e-re (wysyłać) leg-i,

(być czytanym), mitt-i (być wysyłanym)

IV audi-re

(słyszeć) audi-ri

(być słyszanym)

INF. FUTURUM I

Activi: participium futuri activi + esse

Passivi: supinum + iri
(nieodmienny)!

I

ornat-urus, -ura, -urum esse

że będę (będziesz itd.) ozdabiał, że ozdobię

ortatum iri

że będę (będziesz itd.) ozdobiony

II

monit-urus, -ura, -urum esse

że będę napominał, że napomnę

monitum iri

że będę (będziesz itd.) napomniany

III

lect-urus, -ura, -urum esse

że będę czytał. że przeczytam

lectum iri

że będę (będziesz itd.) przeczytany

IV

audit-urus, -ura, -urum

(że będę słuchał, że wysłucham)

auditum iri

że będę (będziesz itd.) wysłuchany

INF.

PERFECTUM

Activi: temat PERFECTI + -isse Passivi: PPP + ESSE

I orna-v-isse

(że ozdobiłem, -łeś)

orna-t-us, -a, -um esse (że zostałem ozdobiony)

II mone-v-isse

(że napominałem, -łeś)

mone-t-us, a, um esse (że zostałem napomniany)

III leg-isse

(że czytałem, -łeś)

lec-t-us, a, um esse (że zostałem przeczytany)

IV audi-v-isse

(że usłyszałem, -łeś)

audi-t-us, a, um esse (że zostałem usłyszany)

GERUNDIUM

(rzeczownik odsłowny)

tworzenie od tematu praesentis: cecha -nd- (dla I i II dekl) i -end- (dla III i IV dekl)+ końcówki przypadków II dekl
singularis.

Gerundium ma tylko r. nijaki,

nie ma Nom., zamiast niego infinitivus.

I

II

III

IV

N. laudare

chwalenie

lege-re

czytanie

cape-re
chwytanie

audi-re
słuchanie

G. lauda-nd-i

chwalenia

lege-nd-i cap-i-e-nd-i

chwytania

audi-e-nd-i

D. lauda-nd-o

dla chwalenia

cap-i-e-nd-o audi-e-nd-o

Acc. ad

lauda-nd-um

do, w celu chwalenia

ad

cap-i-e-nd-um

Abl. lauda-nd-o

chwaleniem, chwaląc

cap-i-e-nd-o

Jak odróżnić Gerundium od Gerundivum (Part. Fut. Passivi):
1. Kontekst zdania
2. Gerundium odmienia się tylko w II dekl i tylko w singularis
3. Gerundivum (Part. Fut. Passivi) występuje często w składni Coniugatio Periphrastica Passiva, a wtedy towarzyszy
mu odmieniane ESSE
4. Accusativus Gerundium w Accusativie ma ad
5. Ostatecznie róznica znaczeń nie jest tak wielka: Gerundivum może pełnić funkcję Gerundium
Np. Exercitus ad urbem occupandam contendit. - to jest Gerundivum, ale tlumaczymy jak Gerundium.
Wojsko wyruszyło (perfectum) na zdobywanie (w celu zdobycia) miasta.

6/10

ACI - ACCUSATIVUS CUM INFINITIVO

(biernik z bezokolicznikiem)

Accusativus + Infinitivus + verbum regens.

accustativus tłumaczymy jak mianownik!
infinitivus tłumaczymy w: osobie, liczbie i rodzaju dostosowanych do podmiotu
łącznik: że, żeby, aby

ACI jest konstrukcją, którą tłumaczymy jako zdanie dopełnieniowe lub podmiotowe. W takim zdaniu Infinitivus staje
się orzeczeniem a Accusativus podmiotem. Czasownik, od którego zależy cała konstrukcja, nazywamy VERBUM
REGENS (słowo rządzące). W Accusativie występuje najczęściej rzeczownik lub zaimek.

Do wyrażania czynności teraźniejszej służy Infinitivius Praesentis Activi i Passivi (nieodmienne):

Puerum currere video
accusativus

inf. praesentis activi

(widzę, że chłopiec biegnie)

Puerum laudari scio
accusativus

inf. praesentis passivi

(wiem, że chłopiec jest
chwalony)

dla czynności przeszłej lub przyszłej Infinitivus Perfecti Activi

Puerum cucurrisse scio
accusativus

inf. perfecti activi

(wiem, że chłopiec biegł)

i Passivi (odmienne - tu ma być a Accusativie)

Puerum laudatum

esse scio

accusativus

inf. perfecti passivi (w Acc
l.poj)

(wiem, że chłopiec był
chwalony)

Pueros laudatos

esse scimus

accusativus

inf. perfecti passivi (w Acc
l.mn.)

(wiem, że chłopiec był
chwalony)

Infinitivus Futuri wyraża czynność późniejszą


W skrócie:
odmienia się tylko Inf fut. Act oraz Inf. Perfectum passivi. Wobec tego w składni ACI będą one w Accusativie.
Końcówki podmiotów i czasowników w składni ACI wyglądają następująco:

FORMACJE W ACCUSATIVIE

rodzaj

podmiot

Inf fut. Act

Inf. Perfectum passivi

singularis

męski

-um (II), -em (III) orna-t-ur-um (-em) esse

orna-t-um (-em) esse

żeński -am

-t-ur-am

esse

-t-am,

esse

nijaki

-um (II), -em (III) -t -ur-um (-em) esse

-t-um (-em) esse

(że ozdobi, że będzie ozdabiać) (że został ozdobiony)

pluralis

męski

-os (II), -es (III)

orna-t-ur-os (-es) esse

orna-t-os (-es) esse

żeński

-as

-t -ur-as esse

orna-t-as esse

nijaki -a

-t-ur-a

esse

orna-t-a

esse

(że ozdobią) (że będą ozdobieni)

7/10

ABLATIVUS ABSOLUTUS

(gdy, ponieważ, pomimo że, chociaż, jeśli)

Ablativus + participium praesentis lub participium perfecti (w ablativie)

(jeśli są wątpliwości, szukać rzeczownika w Ablativie!)
- bezspójnikowy sposób wyrażania okolicznika, nie precyzuje, jakie to zdanie okolicznikowe

jeśli przy rzeczowniku występuje:

Participium Praesentis - czynność równoczesna z czynnoscią zdania nadrzędnego;
Participium Perfecti - czynność wcześniejsza od czynności zd. nadrzędnego

Ablativus + participium praesentis

(uwaga! Part. Praes odmienia się wg. III, więc końcówki: -e [sing.], -ibus [plur])

Romulo regnante bellum cum Sabinis fuit. (Gdy Romulus panował, była wojna z Sabinami lub: Za rządów Romulusa...)
Graeci advienientibus Persis Thermopylas occupaverunt. (Gdy nadchodzili Persowie, Grecy zajęli Termopile)
Lesbia praesente viro mala verba mihi dixit. (Lesbia w obecności męża powiedziała mi przykre słowa)
Alienos agros irrigas, tuis sitientibus? (Nawadniasz cudze pola, chociaż twoje są suche?)

Ablativus + participium perfecti

(uwaga! Part. Perfecti odmienia się wg. I i II, więc końcówki: I -a [sing.], -is [plur])

II -o [sing.], -is [plur]

Exactis regibus Valerius consul fuit. (Kiedy królowie zostali wypędzeni, konsulem był... lub: Po wypędzeniu królów...)
Imperator hostibus victis in castra properavit. (Gdy wrogowie zostali pokonani, imperator podażył do obozu)
Etiam sanato vulnere cicatrix manet. (Chociaż rana została zaleczona, blizna pozostaje, lub: Nawet po zaleczeniu...)
Utroque consule occiso dictator nominate est. (Ponieważ jeden i drugi konsul został zabity, mianowano dyktatora)

CONIUGATIO PERIPHRASTICA ACTIVA

(koniugacja omowna czynna - mam, mam zamiar)

odmieniane (Nom sing i Nom. plur) Participium Futuri Activi (-urus, -ura, -urum) + odmieniane ESSE

lecturus sum librum (mam [zamiar] czytać książkę)
lecturus eram (miałem [zamiar] czytać
lecturi eramus (mieliśmy [zamiar] czytać)
signum daturus erat (miał [zamiar] dać hasło)

CONIUGATIO PERIPHRASTICA PASSIVA

(koniugacja omowna bierna - muszę, powinienem)

odmieniane (Nom sing i Nom. plur) Participium Futuri Passivi (-e-nd-us, --e-nd-a, -e-nd-um) + odmieniane ESSE

8/10

CONSECUTIO TEMPORUM

(następstwo czasów w zd. złożonych)

Polega na tym, że gdy zdanie nadrzędne jest w jakimś czasie, to w zdaniu podrzędnym będzie okreslony coniunctivus

czasy w zd. nadrzędnym czynność w zd. podrzędnym

równoczesna

wcześniejsza późniejsza

Praesens

interrogo (pytam)

Futurum I

interrogabo (zapytam)

Czasy główne

Futurum II

interrogavero (zapytam)

Con. praesentis

quid facias?

co robisz?

Con. Perfecti

quid faceris?

co zrobiłeś?

Con. -urus sim

quid facturus sis?

co zrobisz?

Imperfectum

interrogabam (pytałem)

Perfectum

interrogavi (zapytałem)

Czasy historyczne

Plusquamperfectum

interrogaveram (zapyt. byłem)

Con. Imperfecti

guid faceres?

co robisz?

Con. Plusquamperf.

quid fecisses

co zrobiłeś?

Con. -urus essem

quid facturus esses

co zrobisz?

Dla czynności późniejszej stosowane sa specyficzne rodz coniunctivu

Czasy główne: Con. -urus sim (odmienny)

To Coniunctivus praes. coniugationis periphrastica activa.
Tworzenie: Part. Fut. I (odmieniony) + Con. Praesentis ESSE (odmieniony)

sim simus

Np. w Nomiativie -urus, -ura, -urum + sis

sitis

sit sint

Czasy historyczne: Con -urus essem (odmienny)

To Coniunctivus imperfecti coniugationis periphrastica activa.
Tworzenie: Part. Fut. I (odmieniony) + Con. Imperfecti ESSE (odmieniony)

essem essemus

Np. w Nomiativie -urus, -ura, -urum + esses essetis

esset essent

ZDANIA Z CUM

CUM HISTORICUM - zd. podrzędne czasowe (gdy, podczas gdy, po tym jak)
W zdaniu nadrzędnymorzeczenie musi byćtylko w czasach przeszłych
- dla wyrażenia czynności równoczesnej z czynnością zd nadrzędnego - Coniunctivus Imperfecti Activi
- dla wyrażenia czynności wcześniejszej od czynności zd nadrzędnego - Coniunctivus Plusquamperfecti Activi
CUM TEMPORALE
CUM CASUALE - zd. podrzędne przyczynowe (ponieważ, chociaż)
Tłumaczenie tak jak

CONSECUTIO TEMPORUM

CUM CONCESSIVUM - zd. podrzędne przyzwalające (chociaż, jakkolwiek)
Tłumaczenie tak jak

CONSECUTIO TEMPORUM

Ułatwienie: tu często w zdaniu nadrzędnym występuje tamen, atamen (jednak, a jednak, przecież)
Cum ... tamen ... - Chociaż ... jednak ...

ZDANIA Z UT

UT FINALE - celowe (w jakim celu?)
UT OBIECTIVUM - dopełnieniowe (co?, czego?)
- gdy w zd. nadrzędnym jest czas główny, to w podrzędnym orzeczenie jest w Coniunctivus Praesentis
- gdy w zd. nadrzędnym jest czas hist.., to w podrzędnym orzeczenie jest w Coniunctivus Imperfecti
Ułatwienie - tłumaczenie i częste zwroty: aby, ażeby, żeby; ne - żeby nie, aby nie; neve, neu - i ażeby nie, i aby nie
UT CONSECUTIVUM - skutkowe
Orzeczenie:

- jeśli skutek dot. teraźniejszości (trwa) w Coniunctivus Praesentis
- jeśli skutek dot. przeszłości w Con. Perfecti lub Con. Imperfecti

Nie obowiązuje consecutio temporum! (tzn. że nie ważne jaki jest czas. zd. nadrzędnego)
Ułatwienie: w zdaniu nadrzędnym występuje zwykle: ita, sic, - tak, tam - tak, tak bardzo, adeo - do tego stopnia, tantus
- tak wielki, tantum, tantopere - tak bardzo, talis - taki, tot - tylu.

9/10

zaimki przymiotne – NULLUS, -A, -UM

(żaden, żadna, żadne)

zaimek NEMO, NIHIL

(nikt, nic)

Odmiana podobna do przymiotnikowej,

z wyj Gen. i Dat.

Singularis

Singularis

Nominativus

nullus, -a, -um

nemo

Genetivus null-ius

nullius

Dativus null-i

nemini

Accusativus

nullum, nullam, nullum

neminem

Ablativus nullo,

nulla,

nullo

nullo

Pluralis

Pluralis

Nominativus nulli,

nullae,

nulla

nihil

Genetivus null-orum

nullius

rei

Dativus null-is

nulli

rei

Accusativus

nullos, nullas, nulla

nihil

Ablativus nullis

nulla

re

STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW REGULARNYCH

Comparativus r m i ż tworzy się przez dodanie do tematu gen. sing. końc. -ior, a rodz. niajki: -ius
Superlativus: dodanie do tematu gen. sing.: -issimus, -a, -um lub (dla zakończonych na -er): -rimus, -a, um

positivus comparativus

superlativus

Nom. Gen.

altus,
-a, -um
wysoki

alt-i alt-ior,

alt-ior,

alt-ius alt-issimus,

-a,

-um

prudens
-a, -um

prudent-is

prudent-ior, prudent-ior, prudent-ius

prudent-issimus, -a, -um

gravis gravis grav-ior,

grav-ior,

grav-ius gravissimus,

-a,

-um

pulcher,
-a, -um

pulchr-i

pulchr-ior, pulchr-ior, pulchr-ius

pulcher-rimus, -a, -um

STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW NIEREGULARNYCH

positivus comparativus

superlativus

bonus, -a, -um
dobry

melior, melior, melius

optimus, -a, -um

malus, -a, -um
zły

peior, peior, peius

pessimus, -a, -um

magnus, -a, -um
wielki

maior, maior, maius

maximus, -a, -um

parvus, -a, -um
mały

minor, minor, minus

minimus, -a, -um

multus, -a, -um
liczny
multi, -ae, -um
liczni, wielu

plures, plures, plura

plurimi, -ae, -a

propinquus, -a -um
bliski

propior, propior, propius

proximus, -a, -um

PRZYIMKI - w łac. łączą się z Abl. lub Acc.

Z Abl.
ab (a) - od (ab+ ablativus= zdanie w stronie biernej np.:Multi libri ab me leguntur)
ex (e) - z (czegoś, skądś) np.: z lasu,
de - od, z (z góry na dół)
in - w (na pyt. gdzie? kiedy?) do (miejsce)
cum - z kimś (np.: mecum =cum me)
sine - bez (np.: sine causa - bez powodu)
sub - pod
Z Acc, np.: ad - do

10/10

Sposób tłumaczenia zdań (najprostszych):
W zdaniu w orzeczniku występuje najpierw rzeczownik, następnie przymiotnik. Czyli: przedmiot + jego określenie, np.
Tulia puella Romana est.
Orzecznik i podmiot są często w tym samym przypadku.

Kolejność tłumaczenia:
1. znaleźć czasownik
2. wyszukać podmiot w mianowniku i tej samej liczbie co czasownik
3. rzeczownik i przymiotnik w tej samej liczbie, przypadku i rodzaju.