75

15. MASZYNY DO TRANSPORTU BLISKIEGO

15.1. TRANSPORT SZYNOWY

Transport szynowy materiałów stałych lub materiałów ciekłych i gazowych w odpo-

wiednich opakowaniach jest to transport odbywający się, po przygotowanych i wypo-

sażonych w szyny, specjalnych trasach komunikacyjnych. Stosowany jest:

 na terenie dużych zakładów przemysłowych,

 pomiędzy terenami zakładów przemysłowych a elementami współpracującymi,

znajdującymi się w niewielkiej odległości,

 jako połączenie terenu zakładu ze stacją kolejową.

Głównymi elementami systemu transportu szynowego są:

 torowiska,

 tabor napędowy,

 tabor przewozowy,

 urządzenia do zmiany toru jazdy czyli zwrotnice,

 urządzenia sygnalizacji i sterowania.

Torowisko składa się z co najmniej dwóch szyn podtrzymujących i prowadzących koła

pojazdów szynowych, ułożonych i zamocowanych na podtorzu. Najczęściej stosowane

są tory dwuszynowe (rys.106.) lub trójszynowe z trzecią szyną zasilającą lub zębatą

(rys.107).

Rys.106. Tor dwuszynowy

76

Rys.107. Tory trójszynowe

Kształt przekroju poprzecznego szyny jest zbliżony do dwuteownika z uwagi na to, że

szyna jest poddawana w czasie pracy głównie obciążeniom zginającym (rys.108).

Rys.108. Szyna kolejowa

Szyny mocowane są do podłoża metodą:

 podsypkową, za pomocą podkładów drewnianych lub betonowych i tłucznia lub

żwiru (rys.109); tłuczeń porfirowy ma kamyki o wymiarach 31,5 – 50 mm, o

ostrych krawędziach, co powoduje ich wzajemne zakleszczanie i utrzymywanie

odpowiedniego profilu nawierzchni torowej,

 bezpodsypkową, za pomocą systemu podpór blokowych w otulinie (EBS), sklejo-

nych stabilnie i sprężyście z betonem podbudowy nawierzchni za pomocą otuliny

z masy zalewowej (rys. 110); rozwiązanie to zapewnia sprężyste przenoszenie ob-

ciążeń od pojazdów szynowych i tłumienie drgań wywołanych ich przejazdem.

77

Rys.109. Torowisko podsypkowe

Rys.110. Torowisko bezpodsypkowe

Tabor napędowy stanowią różnego rodzaju lokomotywy. Lokomotywa jest to pojazd szynowy z

własnym napędem, przeznaczony do ciągnięcia lub pchania wagonów po torach. Lokomotywa

nie przewozi ładunków. Zależnie od sposobu napędu lokomotywy dzielą się na:

 parowozy,

 spalinowozy,

 elektrowozy,

 lokomotywy hybrydowe np. elektryczno-parowe.

Zależnie od zastosowania lokomotywy dzielą się na wiele grup, jednak w transporcie blis-

kim zastosowanie mają zasadniczo lokomotywy manewrowe. Parowozy są lokomotywami na

pędzanymi maszyną parową tłokową, do której para dopływa z kotła opalanego węglem a rza-

dziej ropą (rys.111, 112, 113).

Rys.111. Parowóz manewrowy

78

Rys.112. Przekrój parowozu manewrowego

Rys.113. Tłokowa maszyna parowa parowozu

Spalinowóz jest to lokomotywa napędzana czterosuwowym silnikiem spalinowym Diesla. Po-

nieważ charakterystyka silnika spalinowego uniemożliwia jego bezpośrednie zastosowanie do

napędu lokomotywy, stosuje się przekładnię:

 mechaniczną,

 hydrauliczną,

 elektryczną.

Najczęściej używane są przekładnie elektryczne. Silnik spalinowy napędza prądnicę, a osie

napędowe są poruszane za pomocą silników elektrycznych (rys.114).

Rys.114. Spalinowozy manewrowe małej i dużej mocy

79

Elektrowóz jest to lokomotywa zasilana energią elektryczną z zewnętrznego źródła, wyposażona

w silniki elektryczne. Zasilanie odbywa się zazwyczaj za pośrednictwem:

 przewodu jezdnego zawieszonego nad torem i szyn jezdnych stanowiących przewód po-

wrotny,

 trzeciej szyny i szyn jezdnych, bez sieci.

Do zasilania stosuje się:

o

prąd stały 1,5 kV lub 3 kV (Polska),

o

prąd przemienny 16,7 Hz — 15 kV lub 50 Hz — 25 kV (rys.115).

Rys.115. Elektrowóz manewrowy EM10

Tabor przewozowy stanowią wagony służące do przewozu ładunków lub urządzeń róż

nego rodzaju. Jest on przystosowany do napędzania przez pojazd trakcyjny tj. lokomo-

tywę lub napęd stacjonarny poprzez ciągniecie lub pchanie. Wagony towarowe, stoso-

wane zarówno w transporcie dalekim jak i bliskim składają się z:

 nadwozia,

 podwozia, którego częściami są ;

 układ biegowy,

 układ hamulcowy,

 układ ciegłowo-zderzny,

 ostoji.

Ze względu na różnorodność ładunków nadwozia wagonów są bardzo zróżnicowane. W

grupie wagonów powszechnego stosowania rozróżnia się:

 wagony kryte (rys.116),

 otwarte czyli węglarki (rys.117),

 platformy (rys.118),

80

Rys.116. Wagon kryty Rys.117. Węglarka

Rys 118. Platformy

W grupie wagonów do transportu specjalistycznego rozróżnia sie:

 wagony zbiornikowe czyli cysterny,

 wagony chłodnie,

 wagony samowyładowcze (rys.119).

 wagony z obniżoną podłogą do przewozu ładunków wielkogabarytowych

 inne typy wagonów.

Rys.119. Wagony samowyładowcze

Oprócz wagonów mogących przewozić ładunki również w sieciach kolejowych istnieje

wiele konstrukcji specjalnych, stosowanych jedynie w danym zakładzie przemysłowym

np. :

 wagony do przewozu ciekłej surówki z wielkiego pieca do stalowni,

 wagony do przewozu rozżarzonego koksu do gaszenia,

 oraz wiele innych wagonów specjalnych.

Specjalną grupę maszyn szynowych stanowią

kolejki podwieszone

. Rolę szyn spełnia

tutaj lina lub szyna nośna zabudowana na pewnej wysokości, ponad kolejką. Instala-

cja tych kolejek wymaga dużej liczby podpór, do budowy których potrzeba kształto-

wych profili stalowych. Kolejki tego typu napędzane są:

81

o

energią żywą,

o

silnikami elektrycznymi za pomocą liny napędowej,

o

za pomocą silnika w lokomotywie spalinowej kolejki.

Kolejki napędzane energią żywą stosowane są w przypadku niewielkiej długości tras

transportowania np. w różnego rodzaju przedsiębiorstwach rolnych.

Rys.120. Kolejka podwieszona

Rys.121. Kolejka podwieszona z napędem za

z napędem energią żywą pomoca liny

Kolejki napędzane silnikami elektrycznymi za pomocą liny napędowej w transporcie

bliskim służą głównie do transportu materiałów pozyskanych w kopalniach odkryw-

kowych i dostarczanych do zakładów przemysłowych.

Kolejki napędzane silnikiem spalinowym stosowane są coraz powszechniej np. w wy-

robiskach górniczych do przewozu ludzi, urządzeń i urobku. Składają się one z urzą-

dzenia trakcyjnego z własnym napędem spalinowym, wózków hamulcowych, wózków

nośnych i kabin do przewozu ludzi

.

Rys.122. Lokomotywa spalinowa podwieszona Rys.123. Wózek hamulcowy

82

Rys.124. Zestaw wózków hamulcowych Rys.125. Kabina do transportu ludzi