Mesjanizm "Widzenia księdza Piotra"
Poeta, ukazujÄ…c klÄ™skÄ™ Konrada nie chciaÅ‚ jednak pozbawić zniewolo­nego narodu
nadziei na odzyskanie niepodległości. Nadzieje swe wiązał polski naród wówczas
z ideÄ… mesjanizmu narodowego.
Mesjanizm jest to zespół przekonań ukształtowanych w judaizmie, związanych z
oczekiwaniem na przyjście bożego wysłannika Mesjasza, który miał wyzwolić naród
izraelski z niewoli i przywrócić mu panowanie nad światem. Natomiast w XIX
wieku ukształtowała się idea mesjanizmu narodowego, przypisująca poszczególnym
narodom posłannictwo wyzwolenia narodów znajdujących się w niewoli. Polscy
mesjaniści taką właśnie rolę przypisywali narodowi polskiemu.
"Widzenie księdza Piotra'' rozpoczyna się od obrazu prześladowanej młodzieży
wileńskiej, wywożonej na Syberię. W syberyjskim transporcie ksiądz Piotr widzi
jedno "dziecię", któremu udało się ujść z życiem. To ono właśnie wyrośnie na
obroÅ„cÄ™ i wskrzesi­ciela narodu.
Obraz mÄ™czeÅ„stwa polskiego narodu zostaÅ‚ ukazany na wzór mÄ™czeÅ„­stwa Chrystusa
na krzyżu. Mickiewicz formuÅ‚uje hasÅ‚o "Polska Chrys­tusem narodów". Tak jak
Chrystus był Mesjaszem, zbawcą ludzkości, tak Polska ma wyzwolić inne narody
europejskie z jarzma niewoli. W tym przekonaniu o niezwykłym posłannictwie
wybranego narodu zawiera się istota mesjanizmu. Kiedy miarą cierpień polskiego
narodu się wypełni Polska tak jak Chrystus zmartwychwstanie. Przedtem jednak
rozgrywa się symboliczna scena ukrzyżowania Rolę Heroda pełni w tym akcie
ukrzy­Å¼owania Polski car MikoÅ‚aj I. PiÅ‚atem, umywajÄ…cym rÄ™ce od
odpowiedzia­lnoÅ›ci jest Francja, która mimo zabiegów dyplomatycznych ksiÄ™cia
Adama Czartoryskiego nie udzieliła Polsce pomocy. Rolę oprawców pojących żółcią
pełnią Prusy i Austria, a żołdak Moskal "najsroższy z siepaczy" wytacza krew
niewinnÄ… polskiego narodu.
W końcowej części swego widzenia ksiądz Piotr powraca do proroctwa, związanego
z pojawieniem się jednostki niezwykłej, wskrzesiciela narodu, namiestnika
wolności na ziemi:
"Na trzech koronach, a sam bez korony:
A życie jego - trud trudów,
A tytuł jego - lud ludów;
Z matki obcej, krew jego dawne bohatery,
A imię jego czterdzieści i cztery."