Typy i formy ugrupowań integracyjnych.
WTO- Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organisation). Jej sukcesorem
jest GATT. GATT wykształciła klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu.
Klauzula ta mówiła, że jeżeli jeden kraj przyznaje drugiemu krajowi ulgę celną
lub handlową to musi tę klauzulę rozciągnąć na wszystkie kraje członkowskie
GATT.
Art. 24 klauzuli- "kraje mogą przyspieszyć proces liberalizacji, jeśli
ustanowią strefy wolnego handlu lub unię celną. Art. 24 dał podstawę do
powołania integracyjnej strefy wolnego handlu.
Strefa wolnego handlu- to strefa, w której kraje wchodzące do strefy likwidują
cła i inne ograniczające przepisy handlowe na zasadniczą część swojej wymiany
handlowej. Natomiast każde z krajów członkowskich ma prawo prowadzić wymianę
handlową z krajami trzecimi. Narzędziem polityki handlowej jest kontyngent.
Określa on dopuszczalną ilość importu towarów na teren danego kraju. Strefę
wolnego handlu można ustanowić wtedy, gdy kraje członkowskie zniosą cło na
wymianę handlową w 75%. pojecie strefy wolnego handlu jest czysto stricto
handlowym, nie narusza ona bowiem suwerenności pozostałych krajów
członkowskich.
Unia celna- to ugrupowanie, które znosi cła i inne przeszkody wewnątrz unii.
Ponadto ujednolica zewnętrzne cła i politykę wobec krajów trzecich. Organy
narodowe tracą suwerenność w zakresie prowadzenia polityki handlowej, ich
kompetencje w tym zakresie zostają przekazane unii.
Wspólny rynek- wprowadza 4 wolności ekonomiczne:
swobodny przepływ towarów;
swobodny przepływ kapitału;
swobodny przepływ usług;
swobodny przepływ ludzi.
Unia ekonomiczna- polega na wspólnym przepływie ludzi, kapitału, usług i
towarów, ale dochodzi tutaj do uzgodnienia wspólnej polityki ekonomicznej.
Kraje członkowskie albo ujednolicają, albo synchronizują politykę ekonomiczną.
Kompletna integracja gospodarcza- (zwana też wspólnotą gospodarczą) kompetencje
gospodarcze zostają przekazane z organów narodowych do organów
ponadnarodowych.
EFTA- założona w roku 1960, jest konkurencyjna najpierw do EWG, a później do
Unii Europejskiej. Miała być ugrupowaniem o charakterze handlowym. Członkowie:
Szwajcaria, Norwegia, Islandia, Lichtenstein, Austria i Szwecja. Obecnie po
przystąpieniu Austrii i Szwecji do UE straciła swoje znaczenie.
NAFTA- największa strefa wolnego handlu na świecie. W jej skład wchodzi USA,
Meksyk oraz Kanada. Jest integracją gospodarczą, ale bez integracji
politycznej.
Geneza powstania Unii Europejskiej:
Europejska Wspólnota Węgla i Stali- powstała na mocy traktatu paryskiego, który
wszedł w życie w roku 1952. EWWS obejmowała sektor przemysłowy węgla i stali, a
przez to sektor zbrojeniowy. Założyciele: Francja, RFN, Luksemburg, Holandia i
Belgia.
Europejska Wspólnota Gospodarcza i Unia Europejska- powstała na mocy traktatu z
25.03.1957r. wraz z nią utworzono EUROATOM, zajmującą się współpracą atomową.
Traktat założycielski EWG podpisało 6 krajów: RFN, Francja, Włochy, Belgia,
Holandia, Luksemburg. Umowa o EWG była umową o wspólnym rynku z pewnymi
elementami integracji gospodarczej.
W roku 1964 aplikacje do EWG zgłosiła W. Brytania, ale prezydent Francji
Charles de Gaulle sprzeciwił się przyjęciu W. Brytanii do EWG, gdyż uważał że
"Anglia będzie koniem trojańskim USA".
W roku 1967 Francja zastosowała politykę "pustego krzesła" wycofując swoich
przedstawicieli z Brukseli.
W roku 1972 cztery kraje: W. Brytania, Irlandia, Dania i Norwegia zgłosiły
aplikację do EWG. W Norwegii przeprowadzono referendum, w którym Norwegowie
odrzucili przystąpienie do EWG. Tak, więc w roku 1976 "Szóstka" przekształciła
się w "Dziewiątkę" i obejmowała: RFN, Francję, Włochy, W. Brytanię, Irlandię,
Danię, Holandię, Belgię i Luksemburg.
W 1979r. aplikację złożyła Grecja, która została przyjęta do EWG w 1981r.
W tym samym roku (tj. 1979) zawarto unię walutową, ograniczającą zmianę kursu
walut między krajami członkowskimi.
W roku 1986 wydano akt wprowadzający zasadę kwalifikowanej większości głosów
przy podejmowaniu uchwał.
Dwa lata później "Dziesiątka" ponownie powiększyła się, bo do EWG przyjęto w
roku 1988 Hiszpanię i Portugalię. "Dziesiątka" zamieniła się w "Dwunastkę".
W roku 1991 podpisano traktat w Maastricht o przekształceniu EWG w Unie
Gospodarczą i Walutową.
1992 rok- do Unii przystępują Austria, Szwecja oraz Finlandia. "Dwunastka"
zamienia się w "Piętnastkę". Norwegia ponownie w referendum odrzuca
przystąpienie do Unii.
Traktat z Amsterdamu (rok 1996r.). wprowadzał tzw. drugi (współpraca w zakresie
sprawiedliwości) i trzeci filar (współpraca w zakresie polityki zagranicznej)
współpracy.
Rok 2001- podpisanie traktatu z Nicei. Reforma instytucji europejskich.
Otwarcie drogi dla rozszerzenia Unii.
Instytucje UE:
Rada UE- najważniejszy organ Unii. Jest organem kolegialnym, składa się z
przedstawicieli rządów krajów członkowskich w randze ministra, kierującymi
sprawami poszczególnych ministerstw (np. sprawy rolnictwa- ministrowie
rolnictwa). Funkcje przewodniczącego sprawują członkowie Rady kolejno przez 6
miesięcy (minister danego kraju reprezentuje kraj, który przewodniczy Unii w
danym okresie) . Rada jest organem decyzyjnym i legislacyjnym, która koordynuje
politykę ekonomiczną krajów członkowskich. Rada podejmuje uchwały w formie
rozporządzeń, dyrektyw i opinii. Decyzje zapadają kwalifikowaną większością
głosów. Rada dysponuje 87 głosami, z czego:
Francja, Niemcy, W. Brytania i Włochy mają 10 głosów;
Hiszpania- 8 głosów;
Belgia, Holandia, Grecja i Portugalia- 5 głosów;
Austria i Szwecja- 4 głosy;
Dania, Irlandia i Finlandia- 3 głosy;
Luksemburg- 2 głosy.
Uchwała na wniosek Komisji zostaje podjęta, gdy uzyska 62 głosy, a w
pozostałych przypadkach 62 głosy, ale od co najmniej 10 krajów członkowskich.
Mniejszość blokująca ma 25 głosów. Traktat z Nicei (2001r.) podzielił głosy na
nowo, i tak:




Belgia
12
Dania
7
Niemcy
27
Hiszpania
27
Grecja
12
Francja
27
Irlandia
7
Włochy
29
Luksemburg
4
Holandia
13
Austria
10
Portugalia
12
Finlandia
7
Szwecja
10
W. Brytania
29
Polska
27
Węgry, Czechy
10

Decyzje zostają przyjęte minimum 169 głosami na wniosek komisji, a w innych
przypadkach 169 głosami ale od 2/3 krajów członkowskich. Gdy decyzja zostaje
przyjęta kwalifikowana większością głosów przez Radę, członek Rady może
sprawdzić, czy państwa członkowskie stanowiące kwalifikowana większość stanowią
62% ogółu ludności Unii.
Komisja Europejska- to instytucja zarządzająca i wykonawcza. Stoi na straży
prawa wspólnotowego, reprezentuje Unię wewnątrz i na zewnątrz z państwami
członkowskimi. Składa się z 20 komisarzy: Francja, Niemcy, W. Brytania i Włochy
maja po 2 komisarzy, reszta krajów członkowskich po 1 komisarzu. Komisarze są
mianowani na 5-letnią kadencję. Mandat członków komisji jest odnawialny.
Przewodniczącymi Komisji są członkowie wyznaczeni przez rządy państw
członkowskich w porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Pozostałych członków
Komisji mianują rządy państw członkowskich, podlegają oni też zatwierdzeniu
przez Parlament Europejski. Nie mogą przyjmować instrukcji działania od
jakiegokolwiek kraju. Działalność Komisji podlega ocenie Parlamentu
Europejskiego, który może wyrazić wotum nieufności tylko całej Komisji, nie
może tego zrobić w stosunku do pojedynczych członków Komisji. Traktat z Nicei
(2001r.) przewiduje, że każdy kraj będzie reprezentowany przez 1 członka w
Komisji.
Parlament Europejski- nie ma takich samych funkcji jak parlamenty krajowe. Nie
jest zatem organem naczelnym. Początkowo w skład Parlamentu Europejskiego
wchodzili członkowie parlamentów krajowych. W 1979r. przeprowadzono I wybory
bezpośrednie do Parlamentu Europejskiego. Członków do Parlamentu Europejskiego
wybierano spośród kandydatów wystawionych przez państwa członkowskie. Parlament
liczy 626 członków, wybieranych na okres 5 lat.
LICZBA MIEJSC PRZYPADAJĄCYCH POSZCZEGÓLNYM PAŃSTWOM W PARLAMENCIE EUROPEJSKIM.
Nazwa państwa
Liczba głosów
Niemcy
99
Francja, W. Brytania, Włochy
87
Hiszpania
64
Holandia
31
Belgia, Grecja, Portugalia
25
Szwecja
23
Austria
21
Dania i Finlandia
16
Irlandia
15
Luksemburg
6














Każdy z posłów ma 1 głos. Parlament zbiera się na sesję zwyczajną, podzieloną
dwie części: jesienną i zimową. Sesje odbywają się na 1- tygodniowym
posiedzeniu. Mogą też być zwoływane sesje nadzwyczajne. Sesje odbywają się w
Strasbourgu. Pracami kieruje przewodniczący i 14 wiceprzewodniczących.
Najsilniejszą pozycję w parlamencie mają socjaliści, a następnie chadecy.
Jedną z głównych funkcji parlamentu jest sprawowanie kontroli nad działalnością
wspólnot poprzez odbywanie debat nad działalnością instytucji. Parlament
posiada też kompetencje w sferze budżetowej. Decyduje o budżecie
administracyjnym i wydatkach nie obligatoryjnych. Ma prawo odrzucenia budżetu w
procesie legislacyjnym. Wyraża opinie w sprawach przedstawionych przez Radę.
Trybunał Sprawiedliwości- wspólna instytucja wspólnot. Stoi na straży prawa
wspólnot i dokonuje jego interpretacji. W jego skład wchodzi 15 sędziów i 8
rzeczników generalnych. Są mianowani przez Radę na podstawie wspólnej zgody
państw członkowskich. Sędziowie są niezawiśli i sprawują swój urząd przez 3
lata. Wybierają ze swojego grona przewodniczącego. Do najważniejszych zadań
Trybunału Sprawiedliwości należy zapewnienie przestrzegania poszanowania
traktatów oraz czuwanie aby instytucje działały zgodnie z prawem. Trybunał
Sprawiedliwości pełni również funkcję sądu konstytucyjnego, orzekając o
zgodności z prawem wspólnych aktów parlamentu, Rady i Komisji. Trybunał
Sprawiedliwości jest też sądem międzynarodowym o wyłącznych kompetencjach
rozstrzygania sporów, między państwami członkowskimi na tle realizacji
traktatów. Pełni również funkcję sądu administracyjnego i rozstrzyga spory
między funkcjonariuszami. Orzeka w sprawach dotyczących szkód dokonanych przez
funkcjonariuszy i instytucje wspólnoty.
Trybunał Obrachunkowy- powołany w 1977r. W jego skład wchodzi 15 członków
mianowanych na 6 lat. Kontroluje rachunki dotyczące dochodów i wydatków
instytucji wspólnot.
Rada Europejska- organ polityczny. Inaczej jest to spotkanie szefów państw lub
szefów rządów państw na szczycie (15 osób). Do 1974r. spotkania odbywały się
nieregularnie, a po 1974r. odbywały się w sposób zinstytucjonalizowany.
Podstawy spotkań dał jednolity traktat europejski i zgodnie z jego
postanowieniami Rada Europejska składa się z szefów państw lub szefów rządów
państw członkowskich. Rada decyduje o kierunkach rozwoju UE i wspólnot. Zbiera
się co najmniej dwa razy w roku. Miejscem spotkań jest państwo, które w danym
okresie przewodniczy UE. Zgodnie z pkt. D traktatu Rada ma przedstawić impuls
niezbędny dla rozwoju UE i określać niezbędne kierunki polityki.