Osoby
Osoby fizyczne
Zdolność prawna
-posiada ją każdy człowiek od momentu urodzenia
-zdolność prawna wyraża się tym że dana osoba może być nosicielem (podmiotem) praw i
obowiązków
Domniemanie urodzenia się żywym
-domniemywa się na podstawie KC że dziecko przyszło na świat żywe  związane bezpośrednio z
rzymską zasadą nasciturus pro iam nato habetour quotiens de commodis eius agitur (dziecko
narodzone należy traktować jako już urodzone ilekroć chodzi o jego dobro). Bardzo ważna zasada
chroni prawa dziecka. (np. otrzymanie spadku)
Uzyskanie pełnoletności wg KC
-pełnoletnia jest osoba która ukończyła 18 lat.
-poprzez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskują pełnoletniość której nie tracą w przypadku
nieważnienia małżeństwa
Zdolność do czynności prawnych
-nazwą tą określa się kwalifikacje osoby do dokonywania swoistych działań konwencjonalnych
jakimi są czynności prawne
-zdolność do czynności prawnej uzyskują osoby fizyczne dopiero po osiągnięciu odpowiedniej
dojrzałości umysłowej niezbędnej do podejmowania decyzji co do kształtowania wiążących je
stosunków prawnych a tracą z kolei w razie zaniku tej cechy
" pełna zdolność do czynności prawnych  wraz z uzyskaniem pełnoletniości
" brak zdolności do czynności prawnych  osoby które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby
ubezwłasnowolnione całkowicie (przesłanki ubezwłasnowolnienia  choroba psychiczna,
niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne w szczególności
pijaństwo lub narkomania ! jeśli nie jest w stanie kierować swym postępowaniem! Ważna
przesłanka !)
" ograniczona zdolność do czynności prawnych  małoletni którzy ukończyli lat trzynaście
oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo (przesłanki jak przy całkowitym z tym że
możliwa jeśli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego lecz potrzebna
jest pomoc do prowadzenia jej spraw)
Przykład : Roczne dziecko ma zdolność prawną a w konsekwencji może być np. właścicielem
odziedziczonej nieruchomości. Natomiast samo nie może w drodze umowy nieruchomości tej zbyć
ponieważ nie ma zdolności do czynności prawnych
Ubezwłasnowolnienie i jego skutki :
" można ubezwłasnowolnić całkowicie osobę która ukończyła lat trzynaście  dla takiej osoby
ustanawia się opiekę chyba że pozostaje pod władzą rodzicielską
" czynność prawna dokonana przez osobę która nie ma zdolności prawnej jest nieważna
(zasada) osoba niezdolna do czynności prawnych może zawrzeć umowę należącą do
umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np.
przejazd autobusem  wsiada do autobusu codziennie kasuje bilet  zawiera dorozumianą
umowę przewozu), chyba że dana czynność pociąga rażące pokrzywdzenie danej osoby.
" Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych do wykonania czynności prawnych
poprzez które zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebuje zgody
przedstawiciela ustawowego z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych
" Ważność umowy zawartej przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez
wymaganej zgody przedstawiciela ustawowej zależy od potwierdzenia tej umowy przez tego
przedstawiciela. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama
potwierdzić tą umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych
Strona która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych nie
może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego może jednak
wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy. Staje się
wolna po bezskutecznym upływie tego terminu
" Przypadek czynności jednostronnej  jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności
prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej do której ustawa wymaga
zgody przedstawiciela ustawowego czynność jest nieważna
" osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela
ustawowego zawierać umowy należące do powszechnie zawieranych w drobnych bieżących
sprawach życia codziennego
" osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela
ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem chyba że sąd opiekuńczy z ważnych
powodów postanowi inaczej
" przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnej może
oddać jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku  osoba ta uzyskuje
pełną zdolności w zakresie czynności prawnych które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek
stanowią czynności prawne do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda
przedstawiciela ustawowego
Podsumowując osobę ograniczoną do czynności prawnych charakteryzując trzy cechy :
1) brak kompetencji do dokonywania pewnych rodzajów czynności prawnych
2) system kontroli nad dokonywaniem określonych postaci czynności prawnych
3) pełna kompetencja do dokonywania pozostałych czynności prawnych
ad 1 ) np. na mocy art 944 KC osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych nie może
sporządzić testamentu
ad 2 ) np. zgoda na zawarcie umowy nie będąca umową w drobnych sprawach życia codziennego
(sprzedaż samochodu dla przykładu)
ad 3 ) dotyczy to przede wszystkim czynności prawnych niemających charakteru czynności
zobowiązujących lub rozporządzających np. osoba ograniczona w zdolności do czynności
prawnych może sama przyjąć darowiznę z która nie są związane żadne zobowiązania
Dodatkowo umowy zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, rozporządzenie
zarobkiem (wyjątek jeśli sąd postanowi inaczej) oraz wszelkie czynności prawne dotyczące
przedmiotów majątkowych które przedstawiciel ustawowy oddał osobie ograniczonej w zdolność
do czynności prawnych do swobodnego użytku. [Dodatkowo nie wymaga z wyjątkami
przewidzianymi w Kodeksie pracy zgody na zawarcie umowy o prace]
Dla zobrazowania przykład : Szesnastoletni chłopiec będzie mógł swobodnie dysponować tzw.
kieszonkowym wypłacanym mu przez rodziców, lecz już nie ubraniem które rodzice kupili mu dla
określonego a nie swobodnego użytku. Młodzieniec taki nie będzie mógł również zbyć swojej
nieruchomości, mimo że rodzice oddali mu do swobodnego użytku ponieważ do dokonania takiej
czynności nie wystarcza zgoda rodziców, lecz konkretnie ponadto jest zezwolenie sądu (art 101 par.
3 KRO)
Konsument (wg KC)
-osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością
gospodarczą lub zawodową
Ochrona dóbr osobistych
-art 23 wymienia przykładowe dobra osobiste które pozostają pod ochroną KC niezależnie od
ochrony przewidzianej w innych przepisach
Cechy dóbr osobistych
" są atrybutem każdej osoby fizycznej
" brak definicji w przepisach prawa cywilnego  można jednak przyjąć że odnosi się do
uznanych przez system prawny wartości (tj. wysoko cenionych stanów rzeczy obejmujących
fizyczną i psychiczną integralność człowieka jego indywidualność oraz godność i pozycje w
społeczeństwie co stanowi przesłankę o samorealizacji osobny ludzkiej (trochę zagmatwane
ale może lepiej pozwoli to zrozumieć :))
" dobra nieodłącznie związane z człowiekiem
" należą do kategorii dóbr niemajątkowych
! dobra osobiste wynikają nie tylko z KC ! mamy tu katalog przykładowy w innych aktach
również możemy mieć dobra osobiste np. w Konstytucji
W większości przyjmuje się że najskuteczniejszą ochronę dóbr osobistych zapewnia konstrukcja
praw podmiotowych
Środki ochrony dóbr osobistych (art 24 KC)
Ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem może:
" żądać zaniechania tego działania chyba że nie jest ono bezprawne
W razie dokonanego naruszenia :
" można żądać ażeby osoba która dopuściła się naruszenia dopełniła czynności potrzebnych
do usunięcia jego skutków w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści
i w odpowiedniej formie
" można również żądać na zasadach przewidzianych w kodeksie zadośćuczynienia
pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny
Jeśli na skutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa:
" poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych
Jest to przepis ogólny i nie wyłącza stosowania ochrony przewidzianej w innych przepisach np. w
prawie autorskim lub w prawie własności przemysłowej.
Podsumowując przesłanki ochrony :
1) bezprawność naruszenia lub zagrożenia dóbr osobistych (nie wymaga się aby naruszenie
było zawinione w myśl art 24 KC domniemywa się bezprawność czynu naruszającego
dobro osobiste. Domniemanie bezprawności ma charakter ogólny
2) uchylenie bezprawności kwestia w jakich okolicznościach czyjeś działania naruszające
cudze dobra lub in zagrażające nie mają cech bezprawności :
" zgoda uprawnionego
" działanie na podstawie przepisu lub w wykonaniu prawa podmiotowego
" w przypadku nadużywania prawa podmiotowego (np. powołanie się na nietykalność
mieszkania gdyby ktoś chciał skorzystać z telefonu w celu wezwania pogotowia do ofiary
wypadku)
Miejsce zamieszkania (art 25 do 28 KC)
Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość w której osoba przebywa z zamiarem
stałego pobytu. Miejscem zamieszkania jest więc miejscowość nie adres (!),
Ważną przesłanką jest tutaj  zamiar stałego pobytu - jeśli osoba fizyczna ma kilka miejsc pobytu
np. domek w mieście, domek za miastem, domek nad morzem wtedy o określeniu miejsca
zamieszkania decyduje okoliczność gdzie w przeważającej mierze koncentruje się jej
działalność życiowa.
Miejsce zamieszkania dziecka :
" miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców
któremu wyłącznie przysługuje wyłącznie władza rodzicielska lub któremu zostało
powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej
" jeśli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsca
zamieszkania miejscem zamieszkania dziecka jest u tego rodziców u którego dziecko stale
przebywa
" jeśli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców jego miejsce zamieszkania określa
sąd opiekuńczy
Miejsce zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuja
Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania !
Uznanie za zmarłego
Przesłanki uznania za zmarłego :
" upływ dziesięciu lat od końca roku kalendarzowego w którym według istniejących
wiadomości jeszcze żył; (zasada)
Gdyby jednak w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarczy
upływ lat pięciu (pierwszy wyjątek)
Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego w którym zaginiony
ukończyłby lat dwadzieścia trzy. (drugi wyjątek)
[dowodem śmierci jest akt zgonu, dowodem narodzin jest akt narodzin na podstawie ustawy o
aktach stanu cywilnego]
Dla zobrazowania przykład : Jeżeli 1.07.1970 wyszedł z domu 30-letni człowiek i wszelki słuch
odtąd po nim zaginął to 10-letni termin biegnie od 31.12.1970 po upływie którego to znaczy
najwcześniej 1.01.1981 może on być uznany za zmarłego. Gdyby miał 65 lat to termin ten uległby
skróceniu do 5 lat, a gdyby miał 62 lata termin ten wynosiłby 8 lat. Gdyby zaginał noworodek
wspomniany termin uległby przedłużeniu do 23 lat. We wszystkich wymienionych sytuacjach
należałoby przyjąć, że zaginiony zmarł 31.12.1970 o godzinie 24.
Sytuacje szczególne (art 30)
" kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub
okrętu albo w związku z innymi szczególnymi zdarzeniem ten może być uznany za
zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia w którym nastąpiła katastrofa albo inne
szczególne zdarzenie
" jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu bieg terminu wyżej rozpoczyna się z
upływem roku od dnia w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia a
jeśli nie miał portu przeznaczenia  z upływem lat dwóch od dnia w którym była ostatnia o
nim wiadomość
" jeśli ktoś zaginał w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia innym niż te
wyżej może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia w którym niebezpieczeństwo
ustało albo według okoliczności powinno ustać.
Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego,
jako chwile domniemanej śmierci oznacza się chwile która według okoliczności jest najbardziej
prawdopodobna a w braku wszelkich danych  pierwszy dzień terminu z którego upływem uznanie
za zmarłego stało się możliwe .
Jeżeli w orzeczeniu czas śmierci oznaczony został tylko datą za chwile domniemanej śmierci
zaginionego uważa się koniec tego dnia.
Jeśli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa domniemywa się
że zmarły jednocześnie (!)
[Dla ciekawostki SN stwierdził że porwanie dla okupu jest sytuacją zagrażającą bezpośrednio życiu
 orzeczenie z 26.07.2006 OSN 2007 poz. 62)
Osoby prawne (art 33 do 43 KC)
Osobami prawnymi są : (na podstawie 33 KC)
" Skarb Państwa
" Jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
Rodzaj osób prawnych :
1) Państwowe osoby prawne (Skarb Państwa, inne państwowe osoby prawne)
2) Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, związki międzygminne, powiat, województwo
3) Korporacyjne i fundacyjne osoby prawne
[tu będą suche rzeczy z KC ponieważ literatura z prawa cywilnego z części ogólnej nie jest zbyt
bogata jeśli chodzi o osoby prawne]
Do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi którymi ustawa przyznaje zdolność
prawną stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Za zobowiązania takiej jednostki
odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie. (odpowiedzialność ta powstaje z w chwilą
gdy jednostka stałą się niewypłacalna)
SP jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków które dotyczą mienia
państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych.
Powstanie ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy; w wypadkach i w zakresie w
przepisach tych przewidzianych organizacje i sposób działania osobny prawnej reguluje także jej
statut.
Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru
chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Rodzaje rejestrów oraz ich organizacje i sposób
prowadzenia regulują odrębne przepisy.
Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej
statucie
W przypadku gdy ktoś zawarł umowę w imieniu osoby prawnej nie będąc jej organem albo
przekraczając zakres umocowania takiego organu obowiązany jest do :
" zwrotu tego co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy
" naprawienia szkody która druga strona podniosła przez to że zawarła umowę nie wiedząc o
braku umocowania
Stosuje się odpowiednio w przypadku gdy umowa została zawarta w imieniu osoby prawnej która
nie istnieje
Odpowiedzialność SP
-ponosi odpowiedzialność za zobowiązania państwowych osób prawnych chyba że przepis odrębny
stanowi inaczej.
-państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania SP
-W przypadku nieodpłatnego przejęcia na postawie obowiązujących ustaw określonego składnika
mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz SP ten ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną
za zobowiązania powstałe w okresie gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej do
wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili
zapłaty
Wszystko powyżej dot. SP stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności jednostek samorządu
terytorialnego i samorządowych osób prawnych
Siedziba osoby prawnej
-jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej siedzibą osoby prawnej jest miejscowość,
w której ma siedzibę jej organ zarządzający
-w przeciwieństwie do osoby fizycznej siedzibą osoby prawnej niekoniecznie musi być związana z
jej faktyczną działalnością
-podobnie jak w przypadku miejsca zamieszkania osoby fizycznej poprzez siedzibę osoby fizycznej
należy rozumieć miejscowość a nie adres lokalu
Osoba prawna bez organów
-jeśli osoba prawna nie może prowadzić spraw z braku powołanych do tego organów sąd ustanawia
dla niej kuratora
-kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej a w razie
potrzeby o jej likwidacje
Dobra osobiste osoby prawne (43 KC)
Przepisy dotyczące dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednie do osób prawnych.
-są istotne ponieważ wpływają one na ogólną sytuacje ekonomiczną osób prawnych
Przykładowe typy dóbr osobistych przysługujące osobom prawnym:
" dobra sława (dobre imię, reputacja) - > odpowiednik czci osoby fizycznej
" nazwa indywidualizująca osobę prawną
" nietykalność pomieszczeń w których znajdują się biura osoby prawnej
" tajemnica korespondencji
" sfera prywatności (TK podkreślił że każdy prowadzący działalność gospodarczą ma prawo
do pewnej  prywatności ) osoba prawna może przeciwstawiać się bezprawnemu
śledzeniu przesłuchiwaniu lub innym działaniu zmierzającym do uzyskania tejemnic
przedsiębiorstwa
Uprawnienia ochronne jakie mogą przysługiwać osobie prawnej:
" żądanie ustalenia prawa osobistego
" roszczenie o zaniechanie
" usunięcie skutków naruszeń
Sporne jest czy osobie prawnej przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne :)
[z
ródło opracowania : Kodeks Cywilny stan prawny na 15 czerwca 2009 r. , Prawo Cywilne  część
ogólna Zbigniew Radwański wyd. 9, wiedza własna.]