MSK
GLOBALIZACJA A KULTURA
Jak społeczność międzynarodowa podchodzi do różnorodności
kulturowej?
- Czy są jakieś wartości, które obowiązują uniwersalnie?
- Czy prawa człowieka są uniwersalne?
ZAGADNIENIA
1. globalizacja i nowe zjawiska kulturowe
2. różnorodność kulturowa w badaniach antropologów
3. prawa człowieka a relatywizm kulturowy
4. wielokulturowość a organizacje międzynarodowe (UNESCO, ILO)
1. GLOBALIZACJA I NOWE ZJAWISKA KULTUROWE
CECHY GLOBALIZACJI

proces odterytorialnienia

tworzenie się transnarodowej przestrzeni społecznej

idea ,,świata jako jednego miejsca

wzajemne uwarunkowanie tego, co globalne i lokalne

intensyfikacja migracji

 renesans etniczności

wielokulturowość
Czym jest dla nas
wielokulturowość?
Pytania i wyzwania stojące przed międzynarodową społecznością:

Jak traktować wielokulturowość?

Czy jest ona bogactwem (kreatywność) czy
zagrożeniem (potencjalne konflikty, Huntington)?

Czy każda praktyka kulturowa ma być akceptowana?
2. RÓŻNORODNOŚĆ KULTUROWA W BADANIACH
ANTROPOLOGÓW
Koncepcja relatywizmu kulturowego:
- kultury są nieporównywalne
- nie można, i nawet nie powinno się, ich zestawiać czy porównywać
w celu ich wartościowania.
- Kultury są obiektywne w tym sensie, że obyczaje i zwyczaje danej
kultury w odniesieniu do innej kultury nie są ani gorsze, ani lepsze, po
prostu są, i jako takie należy je badać, a nie dokonywać ocen z
perspektywy własnego systemu wartości
Melford E. Spiro
- jeden z krytyków współczesnego relatyzimu kulturowego, wyróżnia różne rodzaje
relatywizmu:
a) relatywizm deskryptywny - kultura samaw sobie (a nie po prostu biologia) reguluje
sposoby postrzegania świata przez ludzi.
b) normatywny - każda kultura wytwarza własne standardy oceny
c) epistemologiczny - wszystkie społeczne i psychiczne cechy determinuje kultura
Franz Boas
Klasyczny relatywizm kulturowy powstał na bazie prac Fraza Boasa i jego
uczniów. W pierwszej połowie XX w. był to dominujący paradygmat antropologii
amerykańskiej.
- badania terenowe wśród Eskimosów. Chciał porównać środowisko naturalne
mierzone ,,obiektywnie'' z wiedzą Eskimosów o tym środowisku. Wkrótce zdał sobie
sprawę z doniosłości kultury jako siły determinującej postrzeganie
Ruth Benedict
,,Wzory kultury''
"
porównuje 3 ludy, zaliczane do ludów ,,pierwotnych'': Indian Zuni z Nowego
Meksyku, Kwakiutlów z wyspy Vancouver i Dobu z wysp Melanezji.
"
Teza: to, co jest normalnym zachowaniem w jednej kulturze, nie jest
normalne w innej. Nawet stany pyschiczne są zdeterminowane kulturowo.
"
Lud Zuni są ludem przywiązanym do rytuałów; kultura ,,apollińska (umiarkowanie,
powściągliwość, harmonia)
"
Kwakiutlowie
Dobu
kultury  dionizyjska : emocjonalność,
 za największe zalety uznają wrogość i
żywiołowość i nieumiarkowanie
zdradę
3. prawa człowieka a relatywizm kulturowy:
Czy prawa człowieka są uniwersalne?
Debata na temat powszechnego charakteru Praw Człowieka.
Idea praw człowieka i ich ochrony sięga co najmniej XVIII w
Do podstawowych dokumentów określających zakres działania owych praw zaliczamy:
 Deklarację Praw Człowieka i Obywatela (Francja 1789),
 Kartę Praw uchwaloną w formie poprawek do konstytucji USA (1791)
XX w.: Idea, aby prawa człowieka
były powszechne
- 1945 przyjęcie Karty Narodów Zjednoczonych
- proklamacja przez Zgromadzenie Ogólne ONZ
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948
Na czym polega idea
uniwersalizmu?
Na czym polega uniwersalizm Praw Człowieka?
Na trzech podstawowych filarach:
 podmiotowości (przysługującej każdej osobie ludzkiej z racji bycia
człowiekiem),
 terytorialności (nie zależnej od kręgu cywilizacyjno-kulturowego),
 czasowości (trwającej mimo ewolucji społeczeństw i narodów)
Krytyka uniwersalizmu Praw Człowieka

1947 Melville J. Herskovits

antropolog kulturowy, przestawiciel doktryny relatywizmu
kulturowego

są poważne wątpliwści odnośnie powszecności praw człowieka.

Twierdził, że wartości i normy zachowań są relatywne wobec
systemów społecznych. Deklaracja, która wyrasta ze stadardów
społeczeństw eurpejskich nie może być skierowana i narzucona
całemu światu.

Częsta linia krytyki: koncepcja praw człowieka promowana przez
Zachód jako uniwersalna tak naprawdę jest przynależna wyłącznie
jego kulturze i jest nieadekwatna do innych kultur

Krytyka ze strony społeczeństw niezachodnich: zachodnia wizja
człowieka promowana w Deklaracji jest skrajnie
indywidualistyczna
regionalne koncepcje praw człwieka:
- prawa człowieka w systemie Rady Europy czy OBWE
- prawa człowieka w Organizacji Państw Amerykańskich
- Prawa człowieka w Organizacji Jedności Afrykańskiej/Unii Afrykańskiej
Idee Praw Człowieka Rady Europy wyznaczają przede wszystkim dwa dokumenty
prawne:
- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950
roku (wraz z 11 dodatkowymi protokołami)
- Europejska Karta Socjalna z 18 paz
dziernika 1961 roku
 Powszechna Islamska Deklaracja Praw Człowieka
- przedstawiciele świata islamu często nawiązują do kwestii praw człowieka
- znany intelektualista islamski - Abdul Mawdudi  twierdzi że szereg praw człowieka
można wyprowadzić z Koranu (prawo do życia, bezpieczeństwo, indywidualna
wolność, sprawiedliwość i równość ludzi)
- 1980 seminarium o prawach człowieka w Kuwejcie - Sformułowano tezę, że: prawa
czlowieka pojawiły się po raz pierwszy w islamie
- 1981 konferencja pod hasłem  Islam radzi Europie - zaproponowano  Powszechną
Islamską Deklarację Praw Człowieka Poprawiono ją I przyjęto w 1990.
Wstęp
Przed czternastoma stuleciami islam ustanowił prawa
człowieka daleko sięgające i głęboko ugruntowane jako
ustawa, prawo
Powszechna Islamska Deklaracja Praw Człowieka
- prawa człowieka opatrzone zostały zastrzeżeniem, że muszą być zgodne z
szariatem:
art. 24:  wszystkie prawa i wolności, które w tej deklaracji się znajdują, muszą
podlegać islamskiej Scharii oraz
art. 25:  islamska Scharia jest jedynym właściwym z
ródłem dla wykładni i
objaśnienia każdego artykułu tej deklaracji
Problem równouprawnienia płci ma rozwiązywać artykuł szósty, który głosi:
 a. Kobieta jest mężczyz
nie w godności równa; ma prawa i obowiązki; jest
zdolna do działań prawnych i jest finansowo niezależna; ma prawo do
zachowania nazwiska i pochodzenia.
b. Małżonek jest odpowiedzialny za utrzymanie i dobro rodziny .
Uniwersalizm praw człowieka-
konkluzja
nie ma zgody co do powszechności praw czlowieka - sa takie kraje, ktore uznaja
koncepcje praw czlowieka jako imperialne dazenie Zachodu do narzucenia innym
kulturom systemu wartosci i norm spolecznych.
Więcej:
Przybyszewski Krzysztof (2010) Prawa Człowieka w kontekstach kulturowych
4. wielokulturowość a organizacje międzynarodowe
UNESCO
- jednym z priorytetów: chronienie różnorodności kulturowej świata
- pierwsze projekty dotyczyły tradycyjnych sfer kultury. Powstały
wyspecjalizowane instytucje: W 1946 r. założono Międzynarodową Radę
Muzeów, a w 1949 Międzynarodową Radę Muzyki.
- W 1953 r. UNESCO opublikowało 1 część nowej serii zatytułowanej
,,Jedność i Różnorodność Kulturowa".
- projekt ,,Mutual Appretiation of Eastern and Western Cultures"
- W 1966 Konferencja Generalna przyjęła ,,Deklarację Zasad
Międzynarodowej Współpracy Kulturowej''- każda kultura ma swoją wartość,
Przykłady działań:
W 1972 r. UNESCO przyjęło 10-letni plan badań nad niepisanymi tradycjami
Afryki i promowania języków afrykańskich.
Zorganizowano pierwszy Festiwal Sztuki Pacyfiku i 2 serie badań nad
Ameryką A
acińską.
Filozofia UNESCO
- popieranie różnorodności kulturowej świata
- wyrażona została explicite w 1982 r. na Swiatowej Konferencji w Meksyku (MONDIACULT)
- Przyjęto wspólną definicję kultury:
"kultura powinna być postrzegana jako zespół cech duchowych i materialnych, intelektualnych
i uczuciowych, charakteryzujących społeczeństwo lub grupę społeczną i ze obejmuje ona,
oprócz sztuki i literatury, sposoby zycia, formy wzajemnego współzycia, systemy wartości,
tradycje i wierzenia"
doktryna relatywizmu kulturowego
Zmiana stanowiska UNESCO
wobec równości kultur
Powody:
a) upowszechnienie uniwersalnej koncepcji praw czlowieka
zwlaszcza po koncu Zimnej Wojny
b) włączenie do wspólnoty międzynarodowej krajów
rozwijających się
c) rozwój mediow  informacje o innych kulturach I
praktykach kulturowych
 wielokulturowość a organizacje międzynarodowe
Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)
Jakie standardy pracy powinny obowiązywać w globalnym świecie?
Problem pracy dzieci
Konwencje ILO dotyczące ochrony praw dzieci w pracy:
- Konwencja o wieku minimalnym (nr. 138) (minimum age for admission to
employment and work) (1973 r.)
- Konwencja o najgorszych formach pracy dzieci (nr. 182) (1999 r.)
Sprzeciw wobec Konwencji 138 zgłosiło wiele krajów spoza kręgu
Zachodu. Konflikt ten pokazał, że nie ma zgody na wspólną definicję pracy
dzieci. Stworzono więc kolejną konwencję, która skupia się wyłącznie na
walce z najgorszymi przypadkami wykorzystywania dzieci w pracy.
Podsumowanie
Jedno z ważniejszych pytań, które stoją dziś przed społecznością międzynardową:
Czy kultura Zachodu jest/może być uniwersalna?
S. Huntington
 W sensie normatywnym wiara w uniwersalność Zachodu zakłada, iż cały świat
powinien przyjąć zachodnie wartości, instytucje i zwyczaje, bo są one wyrazem
najwyższych, najbardziej oświeconych, liberalnych, racjonalnych, nowoczesnych i
najbardziej cywilizacyjnych osiągnięć kultury (...). Zachodni uniwersalizm jest
niebezpieczny dla świata, może bowiem doprowadzić do wielkiej międzykulturowej
wojny między państwami  ośrodkami cywilizacji
Zderzenie cywilizacji,, s. 477-478.