JAN KASPROWICZ:
"Sonet 1": rozpoczyna cykl sonetów poświęconych wsi i jej mieszkańcom. Poeta
maluje
obraz ubogiej wsi polskiej, pełnej mizernych chat stojących rzędem obok
siebie,
zaniedbanych i mizernych. Kontrastuje otoczenie z dorodnymi i ładnie ubranymu
"dziewkami"
pochłoniętymi pracą w obejśćiu. Na wieś nie patrzy jako obcy obserwator z
zewnątrz, lecz
utożsamia się z bohaterami utworu, pamięta o swoich wiejskich korzeniach,
których się
nie wyrzeka i z których jest dumny.
"Sonet 15": historia ubogiej wieśniaczki, która po utracie ziemi musi oddać
córki na służbę.
Sama zaś wędruje po różnych gospodarstwach imając się dorywczych zajęć. Na
starość
musi żebrać o jedzenie, gdyż nie ma sił do pracy. Śmierć dopada ją w polu -
zamarza na ziemi,
która stanowiła dla niej zawsze najwyższą wartość.
"Sonet 19": Opowieść o śmiertelnie chorym chłopie, który niegdyś był okazem
zdrowia, silnym,
zwinnym mężczyzną niebojącym się ciężkiej pracy. Dziś leży blady, bez sił
i chęci do życia. Na nic zdają się wiejskie metody leczenia i uczynna pomoc
sąsiedzka.
Wezwany do umierającego ksiądz każe wezwać lekarza. Lecz słyszy, że 'doktor dla
bogaczy', a rodzina chorego do takich nie należy.
"W chałupie": utwór opisuje biedę z jaką borykająsię mieszkańcy wsi. Skupia się
na obrazie
zaniedbanej chaty o zapadłych ścianach. W środku gliniane talerze, blaszane
garnki i resztki
skromnej wieczerzy. Izbę rozświetla słabo tląca się lampa, która potęguje
nastruj biedy.
W chacie mieszkają dwie kobiety: matka i jej 16-letnia córka. Starsza kobieta
wygląda na
umęczoną życiem i pracą. Jej córka śpi śniąc o "paniczu z fabryki".
Przedstawiony przez
autora obraz chałupy jest bardzo naturalistyczny. Na za zadanie wstrząsnąć
czytelnikiem,
obudzić jego współczycie. Starannie podkreśla autor brzydotę przedstawionego
wnętrza.
Opisy przedmiotów w chałupie są bardzo szczegółowe - naturalistyczne.
"Dies irae": znaczy dzień gniewu czyli Sądu Ostatecznego. Hymn jest zapowiedzią
apokalipsy. Autor aby spotęgować nastrój grozy operuje symbolami biblijnymi:
"cierniowa korona", "jasnowłosa Ewa", "dwujęzyczny smok". Zapowiada, że ziemia
się rozstąpi, wyprłzną węże, jaszczurki, a rzeki i morza spłyną krwią. Ludzie
nie dostaną się do nieba bram, lecz zostaną skazani na zagładę. Jako przyczynę
bólu i nędzy człowieka autor Boga,
który jego zdanien jest obojętny na losy świata i ludzi. Odczuwalny jest silny
bunt podmiotu lirycznego, który sprzeciwia się nieuchronnej katastrofie, końcu
świata oraz upadkowi wartości moralnych i religijnych.
"Przeprosiny Boga": fantastyczna opowieść o staruszkach, którzy żyli w zgodzie
z Bogiem tzn. grali z nim w karty, chodzili do karczmy. Pewien uczony zarzuca
im, że Boga "pospolitują". Przerażeni staruszkowie pewni, że Bóg ich opuścił,
poszukują Go i obmyślają pokutę. Lecz Bóg sam ich odnajduje i uświadamia, że
uczony nie miał racji. Staruszkowie przepraszają Boga za to że pomyśleli że
mógł ich opuścić. {bliskość Boga, znalezienie
drogi do Boga}.
"Krzak dzikej róży w Czarnych Smerczynach": Krzak dzikiej róży rośnie
przytulając się do
skał w obawie przed wiatrem, który mógłby wyrwać jego delikatne korzenie. Tuż
obok rośnie star, pruchniejąca limba, która przypomina róży o przemijaniu, o
zbliżającej się śmierci. Róża symbolizuje piękno i młodość, natomiast limba
starość, przemijanie i śmierć.