NAZWA: "Młodą Polską" nazywamy epokę literacką trwającą od ostatniego
dziesięciolecia XIX w. do końca 1 wojny światowej. Nazwa została zaczerpnięta
od ukazującego się w 1898 r. w krakowskim "Życiu" cyklu artykułów Artura
Górskiego, zatytułowanych właśnie Młoda Polska. Polska nazwa utworzona została
przez analogię do podobnych ruchów artystyczno-ideowych, jakie w tym czasie
przetoczyły się przez niemalże całą Europę: Młode Niemcy, Młoda Skandynawia
itd. Przymiotnik "młoda" miał być określeniem grup twórców, którzy właśnie
zdobyli znaczący wpływ na kształtowanie się prądów ideowych epoki i którzy
chcieli w ten sposób odróżnić się od "starych", czyli spadkobierców ideałów
pozytywizmu.
W Europie na określenie nowych prądów przyjęto kilka terminów: modernizm
(fr. modernisme), który oznacza sztukę nowoczesną, wszelkie przejawy
artystycznego nowatorstwa; impresjonizm (fr. 1'impression - wrażenie), używany
w odniesieniu do tego, co subiektywne, ulotne oparte na chwilowym wrażeniu,
nastrojowe; symbolizm, stosowany na określenie artystycznych przekazów tego, co
tajemnicze, przekazów, które charakteryzuje sugestywność, niejasność;
neoromantyzm, nazwa sugerująca romantyczny rodowód nowych prądów; dekadentyzm
(fr. decadence) stosowany w odniesieniu do pesymistycznych nastrojów schyłku
stulecia.
ETAP
EUROPA
POLSKA
na przełomie epok
ostatnie dekady XIX w.
la belle epoque - piękna epoka: rozwój przemysłu, wielkie odkrycia naukowe
(fizyka, biologia), dobrobyt, społeczna akceptacja powszechnego prawa do nauki,
równouprawnienia kobiet, tolerancji i demokracji, wolności, równości; nowa
klasa społeczna - robotnicy (proletariat);
Tworzyli: H. Ibsen, A. Strindberg (dramat); G. Flaubert, F. Dostojewski
(powieść)
ale: już w 1857 r. wyszły Kwiaty zła K. Baudelaire'a (poetycki manifest nowych
idei), w tym okresie pisał także: P. Verlaine,
w 1873 r. ukazał się Sezon w piekle A. Rimbauda
ostatnie dekady XIX w.
pojawiła się krytyka ideałów pozytywistycznych, ale tworzyli najwybitniejsi
przedstawiciele starej sztuki: H. Sienkiewicz, E. Orzeszkowa, B. Prus;
1895 r. - H. Sienkiewicz wydał powieść historyczną Quo vadis; Pojawiły się
pierwsze utwory o zupełnie odmiennym charakterze: Żabusia G. Zapolskiej (dramat
naturalistyczny);
1891 r. - data uznawana za początek epoki w Polsce - potrójny debiut
modernistycznych poetów (K. Przerwy-Tetmajera, F. Nowickiego, A.
Niemojewskiego; działalność warszawskiego "Życia")
„przełom modernistyczny”
koniec XIX w.
Warunki:
industrializacja i technicyzacja życia, zalew rynku szablonowymi, jednakowymi
wyrobami, tandetność sztuki, bezstylowość życia, dążenie do pomnażania majątku,
"ciułanie" powodem wytworzenia się "filisterskiej" mentalności, nasiliły się
nastroje niemocy, znużenia, frustracji.
Reakcja: odwrócenie wartości, powrót do metafizyki, transcendencji, ponowna
chrystianizacja Europy jako odzew na nastroje zmierzchu, końca cywilizacji;
powrót do średniowiecznej filozofii, rozwój hagiografii (zwłaszcza liczne
żywoty św. Franciszka z Asyżu); zainteresowanie "ciemną" stroną średniowiecza -
magią, ezoteryzmem, okultyzmem;
w dziedzinie filozofii swe poglądy prezentowali: A. Schopenhauer, F. Nietzsche,
H. Bergson;
na rynku księgarskim pojawiły się dzieła F. Nietzschego: Jutrzenka, Tako rzecze
Zaratustra, Zmierzch bogów, dramaty G. Hauptmanna, M. Macterlincka, A.
Strindberga, powieść Głód K. Hamsuna
1891-1900 dominowały nastroje dekadenckie, powszechne kontakty z Zachodem
(studia na uniwersytetach w Monachium, Berlinie, Paryżu); tworzyły się pierwsze
grupy cyganerii, powstawały kawiarnie "artystyczne" w Krakowie: Turlińskiego,
Cukiernia Lwowska Michalika; we Lwowie: Kawiarnia Schneidera, "Roma"; na rynku
księgarskim na stałe pojawiły się nowe nazwiska: Jan Kasprowicz, Antoni Lange,
Stefan Żeromski, Stanisław Wyspiański, Stanisław Władysław Reymont;
w 1894 r. ukazało się polskie wydanie Kwiatów zła K. Baudelaire'a;
1898 r. w krakowskim "Życiu" ukazywał się cykl artykułów Artura Górskiego pt.
Młoda Polska. W tym samym roku do Krakowa przybył Stanisław Przybyszewski,
który w 1899 r. na łamach krakowskiego "Życia" opublikował słynny manifest
artystyczny Confiteor
tendencje odrodzeńcze
w czasach rozkwitu przemysłu i techniki wielki powrót do natury, przyrody -
działał John Ruskin, który sformułował program tzw. sztuki stosowanej,
prowadzący do estetyzacji wyrobów rzemieślniczych; rozkwit secesji, która
wkroczyła we wszystkie dziedziny życia: tkaniny, meble, naczynia;
W literaturze pojawiły się nowe tendencje i motywy, zrezygnowano z dekadentyzmu
na rzecz idei odrodzeńczych, pojawił się nowy bohater - człowiek silny,
wybitny, który posiada moc zmieniania świata (Nietzsche);
Rosła popularność optymistycznej filozofii H. Bergsona, zgodnie z którą życie
to twórczy rozwój, aktywność, witalizm;
nurty charakterystyczne dla tego okresu to: neoklasycyzm (powrót ładu,
harmonii, klasycznej estetyki), franciszkanizm (pełna akceptacja życia), ale i
ekspresjonizm (postawa niezgody, buntu)
1901 r. - w Krakowie powstało towarzystwo Polska Sztuka Stosowana, do którego
należeli m.in.: Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański;
odkryto piękno Podhala, istna eksplozja entuzjazmu górskim pejzażem,
architekturą, obyczajami: Stanisław Witkiewicz (Ojciec Witkacego), K.
Przerwa-Tetmajer, J. Kasprowicz;
obok utworów-świadectw fascynacji góralszczyzną, pojawiły się teksty, w których
występuje nowy typ człowieka, reprezentatywny jest Kowal L. Staffa;
pojawiła się literatura zaangażowana politycznie i społecznie:
1900 r. - Ludzie bezdomni, S. Żeromski
1901 r. - Wesele, S. Wyspiański
1903 r. - Wyzwolenie
1904 r. - Noc listopadowa
1905 r. - rewolucja proletariacka w Rosji ; powstawała nowa literatura, której
słowa-klucze to: życie, czyn, tworzenie, optymizm;
nurt neoklasycystyczny (zwrot do tradycji, zwłaszcza romantycznej, ale i
starożytności) reprezentują: L. Staff, ekspresjonistyczny - poezja J.
Kasprowicza; franciszkański - L. Staff
schyłek epoki
1914-1918
I wojna światowa
całkowicie nowe tendencje w literaturze światowej: z jednej strony pesymizm
spowodowany załamaniem się ideałów światopoglądowych i filozoficznych
wypracowanych dotychczas. Z drugiej - nadzieje narodów na wolność,
niepodległość
w Polsce pojawił się nowy temat związany z sytuacją państwa pozostającego pod
zaborami - żołnierze armii zaborczych - Polacy często zmuszani byli do walki
przeciw sobie. Pojawił się też nowy bohater - żołnierz. Forma utworów
lirycznych przyjęła znamiona piosenki żołnierskiej, marszowej. W prozie
charakterystyczna dla tego okresu jest twórczość A. Struga. 1918 r. - data
końcowa epoki modernizmu
Czas trwania
ok. 30 lat; ostatnia dekada XIX w. - początek I WŚ
PRZEŁOM ANTYPOZYTYWISTYCZNY I KONIEC EPOKI
Za początek Młodej Polski przyjmuje się, jak już wiadomo, rok 1891. Nie jest to
jednak data oczywista i określona w sposób jednoznaczny. Właściwie krytyka
ideałów pozytywistycznych trwała już od lat 80, utworzone zaś w 1887 r. w
Warszawie "Życie" (nie mylić z "Życiem" krakowskim!) w swoim dziale literackim
prowadzonym przez Zenona Przesmyckiego zawierało wyraźne zapowiedzi nowych
wartości w sztuce. Tak więc tendencje antypozytywistyczne nasiliły się około
1890 r., ale trudno określić jakąś jedną, konkretną datę. Podobnie jest z
końcem epoki. Przyjmuje się, że pokrywa się on z datą historyczną. Rok 1918, to
rok zakończenia I wojny światowej, odzyskanie, przez Polskę niepodległości i
koniec literatury rozbiorowej. Jednak to również jest data umowna, bowiem już
choćby sama literatura okresu wojny zdecydowanie różni się od literatury
młodopolskiej.
Cezurami wewnętrznymi mogą być dla Młodej Polski: przełom wieków, rewolucja
1905, wybuch I wojny światowej (1914).
INNE POLSKIE NAZWY EPOKI (modernizm, neoromantyzm)
Określenie Młoda Polska zostało przyjęte jako nadrzędna nazwa okresu 1891-1918
w literaturze i sztuce polskiej. Okres ten obfitował bowiem w ogromną liczbę
różnych, często bardzo się między sobą różniących, prądów ideowych i
literackich. Nazwa Młoda Polska nie preferuje żadnego z nich, staje się próbą
podsumowania całokształtu tendencji i dążeń artystycznych. Historycy oraz
krytycy literatury wskazują jednak na dwie nazwy, które przez długi czas
pretendowały do miana określenia całej epoki. Były to modernizm i
neoromantyzm.
Modernizmem nazywamy dążenia zmierzające do zaakcentowania nowości (fr. moderne
- nowoczesne) i odmienności dążeń artystycznych i światopoglądowych od
wszystkiego, co zaistniało wcześniej, co "stare". Często było to związane z
próbami odcięcia się od tradycji, od spuścizny minionych epok. Modernizm jest
określeniem charakterystycznym przede wszystkim dla tendencji, jakie dominowały
w literaturze młodopolskiej w jej pierwszym okresie, tj. w latach 1891-1900.
Wtedy również sformułowano większość manifestów nowej epoki.
Neoromantyzm to z kolei określenie tych tendencji w literaturze i sztuce, które
służyły podkreśleniu związków z tradycją, a w szczególności z tradycją
romantyczną. Neoromantycy wskazywali na swoje powinowactwo duchowe z
romantykami, na konieczność kontynuowania dążeń niepodległościowych,
spowodowali wreszcie wzrost zainteresowania twórczością Mickiewicza i
Słowackiego.
GŁÓWNE PRĄDY LITERACKIE MŁODEJ POLSKI (symbolizm, impresjonizm, naturalizm,
dekadentyzm, ekspresjonizm)
Oprócz modernizmu i neoromantyzmu w epoce Młodej Polski pojawiło się wiele
nurtów i kierunków literackich. Ich liczba sięga blisko dwudziestu, ale tych
najwyraźniej oddziałujących na literaturę było kilka: dekadentyzm, symbolizm,
impresjonizm, naturalizm i ekspresjonizm.
Dekadentyzm był jednym z najpopularniejszych prądów w literaturze ostatniego
dziesięciolecia XIX w. Związany jest więc z określeniem fin de siecle (fr.
koniec wieku). U jego podłoża leżało przekonanie, że wraz ze schyłkiem wieku
pogłębia kryzys wszelkich wartości, przede wszystkim moralnych i kulturowych.
Według dekadentów ludzkość stoi u progu zagłady, katastrofy. Postawa dekadencka
charakteryzowała się przekonaniem o bezsensie działania i przeciwdziałania
rozkładowi cywilizacji. Dominowało przeczucie nieuchronnie zbliżającej się
katastrofy i wynikające z niego apatia oraz bierność. Właśnie ta bierność była
charakterystyczna dla dekadentów, którzy nie buntowali się, nie starali
zapobiec nadchodzącej zagładzie, ograniczali się tylko do pozy, gestu. Według
dekadentów, otaczający ich świat był piekłem, samo życie zaś czymś tak nędznym
i żałosnym, że sprawia egzystencjalny ból. Do najbardziej zdeklarowanych
poetów-dekadentów okresu Młodej Polski należeli Kazimierz Przerwa-Tetmajer
(szczególnie w pierwszych czterech tomikach swoich wierszy) oraz Stanisław
Korab-Brzozowski (typowy dekadent "do końca" - popełnił spektakularne
samobójstwo).
Symbolizm był zupełnie nowym kierunkiem związanym z silnie zakorzenionym w
epoce przekonaniem o istnieniu obszaru i zjawisk niezbadanych, niepojętych, a
mających rozstrzygające znaczenie dla ludzkiej egzystencji. Określano jako mare
tenebrarum - morze ciemności, a nazwa była synonimem tego, co niezgłębione,
zagadkowe, czego nie można wyrazić tradycyjnymi środkami przekazu. Dlatego
posługiwano się symbolem - znakiem o nieograniczonej ilości znaczeń, za pomocą
którego próbowano opisać stany, nastroje, zjawiska.
Symbolizm wprowadził do literatury belgijski pisarz, Maurycy Maeterlinck. W
Polsce teoretykiem kierunku był Zenon Przesmycki (Miriam), który w artykule 0
symbolu i symbolizmie stwierdził, że prawdziwa, "żywa", mistyczna poezja nie
istnieje bez symbolu. Mistrzem symbolizmu jest niewątpliwie Stanisław
Wyspiański (Wesele), w malarstwie symbolizm reprezentuje Jacek Malczewski.
Impresjonizm był kierunkiem, który przeniknął do literatury z malarstwa. Jego
założenia sformułowano po 1874 r. we Francji (fr. 1'impression - wrażenie), a
nazwa pochodzi od obrazu Claude'a Moneta Impresja - wschód słońca.
Impresjoniści, zwani "malarzami światła", zwracali szczególną uwagę na
utrwalenie w obrazie ulotnego wrażenia, jakie wywarła na nich przelotna chwila,
moment. Obrazy były malowane jasnymi barwami, nad kreską zdecydowanie
dominowała plama, nad linią - punkt. W poezji impresjonizm polegał na
podporządkowaniu świata przedstawionego podmiotowi lirycznemu i nastrojowości.
Poeci, wychodząc z założenia, że cała przyroda ulega bezustannym zmianom,
dążyli do uchwycenia (podobnie jak malarze) nastroju chwili, przekazywali
subiektywny obraz świata. W praktyce oznaczało to zdominowanie poezji przez
wrażenia zmysłowe, muzykę, barwy, światło, zapachy, doznania psychiczne.
Naturalizm jako kierunek literacki ukształtował się we Francji, w drugiej
połowie XIX w. Za jego twórcę uważany jest Emil Zola, który w swojej Powieści
eksperymentalnej (Le roman experimental, 1880 r.) wyjaśniał założenia kierunku.
Punktem wyjścia naturalizmu było przekonanie, że człowiek, zdominowany przez
instynkty, nie różni się w swym zachowaniu od zwierząt. Należy go więc poddać
ścisłej obserwacji, kierując się w swych badaniach metodami charakterystycznymi
dla nauk przyrodniczych. Przyjęto postawę scjentystyczną (scjentyzm to zaufanie
do nauki). Upodobniono więc metody literackie do eksperymentalnych, nawiązując
między innymi do teorii ewolucji Karola Darwina i determinizmu Hipolita
Taine'a. Zadaniem naturalistów w literaturze było ukazanie rzeczywistości z
fotograficzną dokładnością, co charakteryzowało się ogromną dbałością o
szczegóły, skrajnym obiektywizmem w przedstawianiu świata, redukcją roli
narratora i komentarza odautorskiego do absolutnego minimum, eliminacją
moralistyki, a także podporządkowaniem fikcji regułom dokumentu społecznego. W
literaturze polskiej naturalizm rozwinął się po 1880 r., głównymi jego
przedstawicielami byli Jan Kasprowicz w poezji (W chałupie, Z chałupy), Stefan
Żeromski w prozie (fragm. Rozdziobią nas kruki, wrony... i Ludzi bezdomnych) i
Gabriela Zapolska w dramacie (Moralność pani Dulskiej).
Ekspresjonizm to kierunek literacki, który ukształtował się na niemieckim
obszarze językowym około 1910 r., lecz swymi korzeniami sięga do przełomu
wieków (Hymn J. Kasprowicza). Dla literatury i sztuki polskiej zdefiniowany
został w 1918 przez Stanisława Przybyszewskiego w "Zdroju". Ekspresjoniści
stawiali sobie za cel ukazanie obrazu świata wewnętrznego człowieka.
Posługiwali się przy tym deformacją ukazywanej rzeczywistości, kontrastem,
dysharmonią, mieszali patos z trywialnością, język wzniosły z wulgarnym.
POGLĄDY FILOZOFICZNE
Na kształtowanie się literatury Młodej Polski wielki wpływ miały poglądy
filozoficzne formułowane w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Do
filozofów, z których założeń czerpano najwięcej, należeli:
Artur Schopenhauer (1788-1860) - bardzo ważny dla pesymistów i dekadentów,
którzy powtarzali za nim, że istotą życia ludzkiego jest popęd, pozbawiony celu
oraz nie zaspokojony. Ludzie wciąż oczekują na coś, czego nigdy nie osiągną, a
to powoduje, że ich życie staje się pasmem cierpień. Metodami walki z popędem
mogły być: wyzbycie się pożądań i potrzeb przez ucieczkę w nirwanę (pojęcie
rodem filozofii indyjskiej, oznacza zanik bytu indywidualnego, roztopienie się
w niebycie), wzbudzenie w sobie współczucia dla innych cierpiących, uprawianie
lub kontemplacja sztuki, ucieczka w świat przyrody.
Henryk Bergson (1859-1941) - wychodząc z założeń ewolucjonizmu, przyznawał
intuicji naczelną rolę w poznawaniu świata. Przyroda i cały świat podlegają
ciągłej, dynamicznej, samorzutnej, nieograniczonej i nieprzewidzianej
przemianie. Bergson wprowadził pojęcie elan vital, czyli pędu życiowego: życie
człowieka rozumiał jako strumień przeżyć i postępków. Każdy, kto może
pokierować swoim działaniem, sobą samym, jest wolny.
Fryderyk Nietzsche (1844-1900) - głosił afirmację życia, indywidualizm,
pochwałę człowieka mocnego, aktywnego i kształtującego swą siłę duchową. Stąd
wzięła się właśnie koncepcja nadczłowieka, pana gardzącego podludźmi, których
uznawał za niewolników. Nietzsche odrzucał wszystko, co słabe i niedoskonałe,
także sprawiedliwość, altruizm oraz litość, poświęcenie dla innych. Zarzucano
mu relatywizm moralny - celowe zamazywanie granicy między dobrem i złem.
Nietzscheanizm rozwinął się w Polsce pod koniec XIX i na początku XX w.,
przykładem jego wpływów może być sonet L. Staffa Kowal.
Karol Marks (1818-1883) i Fryderyk Engels (1820-1895) - stworzyli filozofię
marksistowską, będącą podstawą praktycznej ideologii proletariatu. Ich poglądy
stały się jedną z głównych przyczyn rewolucji społecznych, wszczynanych pod
hasłem wystąpienia klasy uciskanej przeciwko klasie uciskającej.
SZTUKA
Muzyka: Moderniści uważali muzykę za sztukę wyjątkową, widzieli w niej wyraz
najbardziej subtelnych stanów i uczuć. Fascynowała ich twórczość Wagnera,
zwłaszcza jego "opery metafizyczne": Parcifal, Tristan i Izolda, w których
artysta przedstawiał fundamentalne dla młodych artystów stany i uczucia, jak
miłość, śmierć, tęsknota. Muzyka stała się w tej epoce wyrazem rozdźwięku
między światem rzeczywistym i metafizycznym, ponadzmysłowym. Cechowały ją:
emocjonalizm, bogata gama dźwiękowa, skomplikowana harmonika. Najbardziej znani
twórcy tego okresu: Franciszek Liszt, Gustaw Mahler, Edward Grieg, Ryszard
Strauss, a w Polsce: Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski.
Malarstwo: W tematyce dominowały wątki fantastyczne - legendy, mity. W Anglii
powstał nurt "prerafaelitów" (m.in. Dante Gabriel Rossetti, Edward Burne-Jones,
Gustaw Moreau, Arnold Bocklin, Max Klinger) - malarze podejmowali wątki starych
greckich i celtyckich mitów a także średniowiecznych legend np. z kręgu króla
Artura, dlatego malarstwo modernistyczne ma wybitnie literacki charakter, jest
przesycone zmysłowością, erotyzmem. Obrazy są często wyrazem melancholijnego
smutku, przeczucia śmierci, nastroju opuszczenia, tęsknoty. Pojawiają się na
nich tajemnicze, zwiewne, ulotne postacie, często też używane są symbole.
Obok prerafaelitów malowali artyści fascynujący się obrazami pełnymi grozy,
ekscytującymi wyobraźnię, bulwersującymi a zarazem pociągającymi. W ich
malarstwie częste są motywy satanistyczne, uderza nagromadzenie zjawisk
patologicznych (np. embriony, potwory, świat mikroorganizmów, wszelkie formy
zwyrodniałe, okaleczone), makabryczna brzydota. Tego rodzaju obrazy malowali
Edward Munch, Odillon Redon.
Secesja: Kierunek w sztuce będący efektem poszukiwań artystycznych, jakie miały
miejsce na przełomie wieków, a dotyczących głównie formy. Charakterystyczną
cechą twórców secesji był fakt, że zajęli się wszystkimi dziedzinami życia:
tkaniny, meble, naczynia, ubiory. wystrój wnętrz, architektura, malarstwo.
Posługiwali się falistą, niespokojną, dynamiczną linią, barwną plamą (barwy
secesji to głównie: pastelowe róże, fiolety, błękity, zielenie), asymetrycznym
kształtem; często przedstawiali motywy roślinne, egzotyczne zwierzęta. Do
ulubionych motywów secesji należała kobieta, jej kształty, sylwetka.
0środkami secesji były: Wiedeń, Berlin, Monachium. Wśród twórców secesji
wymienić należy: Gustawa Klimta (Wiedeń), Edwarda Muncha (Berlin), a spośród
polskich artystów Stanisława Wyspiańskiego.
CECHY MŁODEJ POLSKI - WNIOSKI
Młoda Polska wyrosła na gruncie przemian społecznych, takich jak rozwój
kapitalizmu, rewolucja przemysłowa, urbanizacja. Przemiany te powodowały
jednocześnie zmiany obyczajowości oraz poczucie braku stabilizacji, wynikające
również z klęski programów i haseł pozytywistycznych. Ludzie żyjący w ostatnim
dziesięcioleciu XIX w. często czuli się zagrożeni przez cywilizację, bali się
niepewnej przyszłości, która mogła przynieść, jak sądzili, zniszczenie wartości
moralnych, etycznych, estetycznych i obyczajowych. Powyższe czynniki
spowodowały wykształcenie się nowej postawy, zwanej dekadentyzmem,
charakteryzującej się przekonaniem, że ludzkość stanęła u progu katastrofy.
Postawa ta to również poczucie bezsensu wszelkiego działania czy
przeciwdziałania rozkładowi cywilizacji. Istoty zła próbowano się doszukiwać w
biologii, determinującej starzenie się cywilizacji i starzenie się każdego
organizmu.
Z czasem ludzie zaczęli próbować uciec od dręczących ich problemów
egzystencjalnych. Ukojenia i ratunku szukali często w przyrodzie, w naturze.
Stąd tak częste w literaturze młodopolskiej motywy tatrzańskie, opisy górskiego
krajobrazu, impresjonistyczna liryka pejzażowa. Innym środkiem ucieczki od
cywilizacji była kontemplacja sztuki. Młoda Polska przyniosła przekonanie o
niezwykłej roli sztuki i artysty w społeczeństwie. Sztuka traktowana była jak
religia, najwyższa wartość dla człowieka. Artysta urósł do rangi kapłana,
wybitnej jednostki stojącej ponad tłumem. Powodowało to poczucie elitaryzmu,
wyjątkowości artysty w społeczeństwie, a nawet samotności. Najpełniej i
najbardziej radykalnie o roli sztuki oraz artysty w społeczeństwie wypowiedział
się Stanisław Przybyszewski w ogłoszonym na łamach krakowskiego "Życia"
artykule programowym pod tytułem Confiteor.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Mloda Polska(1)Młoda Polska w muzyceMłoda Polska Poezja J Kasprowicza odbiciem młodopolskich niepokojów i nastrojów pokolenia z przełmłoda polska kasprowicz (5)Młoda polskaMłoda Polska Wesele S Wyspiańskiego jako dramat symboliczny i impresjonistycznymłoda polska tetmajer (2)więcej podobnych podstron