Kolejny skok

Czy walabie zastàpià

szczury doÊwiadczalne?

N

eurobiolog Craig Zaidman si´-
ga go∏à r´kà do torby walabii
damy (Macropus eugenii), wy-

sokiego na 45 cm kuzyna kangura. Do-
tàd niespokojnie wiercàca si´ samica sta-
je si´ nagle potulna jak dojona krowa –
byç mo˝e dlatego, ˝e dotyk r´ki odczu-
wa jako ruchy m∏odego zwierzàtka, usi-
∏ujàcego wpe∏znàç jej do torby. Zaidman
rozwiera ujÊcie torby otoczone szaro-
bràzowym futrem i odczepia od sutka
bezw∏osy, d∏ugi na palec „p∏ód torbo-
wy” niczym winnà jagod´ od grona.

„To w∏aÊnie dlatego walabie sà tak

znakomitymi obiektami doÊwiadczal-
nymi. Nie ma ˝adnego problemu z tym,
˝eby wziàç do r´ki m∏ode w okresie, kie-
dy w istocie jest ono embrionem – mó-
wi Zaidman, stypendysta Fulbrighta
prowadzàcy badania naukowe w Re-
search School of Biological Sciences
w Canberze, nale˝àcej do Australian Na-
tional University (ANU). – Mo˝na je
w∏o˝yç z powrotem do torby, ˝ywe i
zdrowe, nadajàce si´ do dalszych obser-
wacji” – dodaje i wa˝y pomarszczony,
55-dniowy obiekt swoich badaƒ, które
majà odpowiedzieç na pytanie, jak roz-
wijajàce si´ oko tworzy po∏àczenia z
mózgiem.

Neurobiolodzy prowadzàcy badania

na bardziej tradycyjnych zwierz´tach la-
boratoryjnych mogà jedynie marzyç o ∏a-
twym dost´pie do ich zarodków na tak
wczesnych etapach rozwoju. A przecie˝
wi´kszoÊç po∏àczeƒ w mózgu tworzy si´
u tych ssaków w okresie p∏odowym, kie-
dy dost´p do obiektu badaƒ jest bardzo
trudny. U powszechnie stosowanych
zwierzàt doÊwiadczalnych, takich jak
szczury czy koty, m∏o-
de rodzà si´ w okresie,
kiedy ta kluczowa faza
rozwoju mózgu ju˝ si´
zakoƒczy∏a.

Z powodu przeszkód

technicznych naukowcy
sà zazwyczaj zmuszeni
pobieraç materia∏ z mar-
twych p∏odów, badaç
komórki na szalkach Pe-
triego lub te˝ prowadziç
obserwacje na kr´gow-
cach innych ni˝ ssaki, na
przyk∏ad ˝abach. Gru-
pie neurobiologów we
W∏oszech uda∏o si´ za-
rejestrowaç aktywnoÊç

elektrycznà mózgów ˝ywych embrio-
nów szczurzych, ale by∏ to tak trudny
wyczyn, ˝e dotàd nikt nie pokusi∏ si´ o je-
go powtórzenie – mówi Zaidman. A ba-
dajàc walabie damy, naukowcy mogà re-
jestrowaç takà aktywnoÊç u ˝ywego,
nietkni´tego zwierz´cia na d∏ugo przed
pojawieniem si´ aktywnoÊci uk∏adu
wzrokowego – dodaje Richard Mark, ini-
cjator tego programu ANU.

Tak jak wszystkie torbacze walabie to

ssaki: sà pokryte sierÊcià, wytwarzajà
mleko i majà sta∏à temperatur´ cia∏a.
W przeciwieƒstwie jednak do pozosta-
∏ych ssaków tylko bardzo wczesny ich
rozwój zarodkowy odbywa si´ w ∏o˝y-
sku. Embrion walabii sp´dza zaledwie
28 dni w ∏onie matki, po czym rodzi si´
i przepe∏za Êlimakowatym ruchem do
torby (marsupium), znajdujàcej si´ na jej
brzuchu. Jeszcze 180 dni ssie mleko, roz-
wija si´ i roÊnie, a˝ stanie si´ w pe∏ni
ukszta∏towanà m∏odà walabià.

Przez ca∏y okres rozwoju w torbie

m∏ode jest w rzeczywistoÊci wolno ˝yjà-
cym, ∏atwo dost´pnym p∏odem. Nie po-
trzeba narkozy ani zabiegów chirurgicz-
nych, ˝eby do niego dotrzeç, dzi´ki
czemu znika potencjalne êród∏o b∏´du
doÊwiadczalnego.

Korzystnà okolicznoÊcià jest równie˝

to, ˝e dojrzewanie w torbie przebiega
powoli. Proces rozwojowy, zachodzàcy
u szczurów w ciàgu 24 godzin, u wala-
bii trwa trzy tygodnie. To tempo spra-
wia, ˝e bardzo ∏atwo okreÊliç sekwen-
cj´ zdarzeƒ nast´pujàcych w czasie
embrionalnego rozwoju mózgu, na
przyk∏ad Êledziç rozwój aksonów siat-
kówki oka, które wyd∏u˝ajà si´ poprzez
nerw wzrokowy i wrastajà we wzgórek
czworaczy górny – jàdro mózgu kontro-
lujàce m.in. ruchy oka.

Ale ˝eby Mark i jego zespó∏ mogli za-

czàç takie studia, musieli po pierwsze
za∏o˝yç koloni´ zwierzàt doÊwiadczal-
nych. „Nie mo˝na by∏o po prostu za-
dzwoniç do dostawcy zwierzàt i z∏o˝yç

16 Â

WIAT

N

AUKI

Grudzieƒ 1997

MODELE DOÂWIADCZALNE

W SKRÓCIE

Ciàg dalszy na stronie 18

Goràca transakcja

To pierwszy taki przypadek w Stanach
Zjednoczonych. Diversa Corporation
z San Diego zawar∏a niedawno pi´cioletni

kontrakt z Yellowstone
National Park.
W goràcych êród∏ach,
gejzerach, fumarolach
(dymiàcych êród∏ach
siarkowych)
i wrzàcych kot∏ach
b∏otnych firma
b´dzie szukaç
ekstremofili, z których
spodziewa si´
uzyskaç enzymy
o wartoÊci handlowej.
W 10 tys. stanowisk
cieplicowych na terenie
parku naukowcy
zidentyfikowali

niespe∏na 1% tych mikroorganizmów
przystosowanych do ˝ycia w ekstremalnych
warunkach. Diversa ma prawa
do wszystkich odkryç i uzyskanych
dzi´ki nim produktów, a park – udzia∏y
w tantiemach i wglàd do informacji.

Bez ˝artów, panie Feynman

Fizycy nareszcie zobaczyli – a tak˝e
us∏yszeli – zjawisko, które zosta∏o
przewidziane dawno temu m.in.
przez Briana Josephsona i nie˝yjàcego
ju˝ Richarda Feynmana. Josephson
dosta∏ w 1973 roku Nagrod´ Nobla
z fizyki za przewidzenie, co stanie si´,
jeÊli dwa nadprzewodniki rozdzielimy
cienkà warstewkà izolatora:
pary Coopera zacznà oscylowaç
pomi´dzy nimi. DziÊ zaÊ James C. Davis
i Richard Packer z University of California
w Berkeley wykazali, ˝e jeÊli
po∏àczymy dwa naczynia z nadciek∏ym
helem 3 otworkiem wymiarów
mikroskopijnych, to ta ciecz kwantowa,
która mo˝e przep∏ywaç bez najmniejszych
oporów, wyka˝e podobnie dziwne
kwantowe zachowanie. Badacze donoszà,
˝e wibracje oscylujàcego p∏ynu,
wzmocnione ponad miliard razy, dajà si´
s∏yszeç jako gwizd wysokiej cz´stoÊci.

Jak sàsiad z sàsiadem

Mo˝e zdziwi ona niewielu, ale w ka˝dym
razie jest to ju˝ wiadomoÊç oficjalna:
ludzie, którzy pok∏adajà zaufanie
w swoich sàsiadach, rzadziej padajà
ofiarà gwa∏townych przest´pstw.
Zespó∏ badaczy zaanga˝owanych
w Project on Human Development
w Chicago przeprowadzi∏ pod kierunkiem
R. J. Sampsona z University of Chicago
wywiady z 8872 mieszkaƒcami
z 343 dzielnic wielkomiejskich. Tam,
gdzie rodziny by∏y gotowe interweniowaç
w imi´ wspólnego dobra, przest´pstwa
zdarza∏y si´ o wiele rzadziej. Badanie to
wykaza∏o ponadto, ˝e bliska wi´ê
spo∏eczna ∏àczàca sàsiadów okaza∏a si´
skuteczniejsza ni˝ stra˝ obywatelska
i inne s∏u˝by lokalne.

KEITH GUNNAR

Bruce Coleman Inc.

˚YWY, OÂMIOTYGODNIOWY ZARODEK walabii

wydobyty z torby samicy mo˝e byç idealnym

modelem doÊwiadczalnym w neurobiologii ssaków.

DAN DROLLETTE