1

Prof. Dr hab. Edward Niesyty
Pracownia humanistyki i komunikacji w zarządzaniu

www.fem.put.poznan.pl

Zakładka: materiały dydaktyczne

WYBRANE PROBLEMY FILOZOFII 2013

1. Na czym polega różnica między metafizycznym i dialektycznym rozumieniem zjawisk. Jak się

ma ruch i zmienność form oraz rozwój owej zmienności do postrzeganego świata? Na czym
polega dialektyka Heraklitejska wyrażona zwrotem „panta rei”?

2. Co różni materializm od idealizmu subiektywnego i od idealizmu obiektywnego w rozumieniu

podmiotu i przedmiotu poznawania oraz natury wiedzy? Które z tych stanowisk odegrało
kluczową rolę w rozwoju metodologii nauk i dlaczego?

3. Na czym polega „darwinizm społeczny”? Czym różni się od ewolucjonizmu Darwina? Co

łączy „darwinizm społeczny” z rasizmem i nazizmem? Poddaj analizie i krytyce poglądy
„darwinizmu społecznego”.

4. Dlaczego ani idealizm ani materializm nie mogą być uznane ze ostatecznie prawdziwe? Gdyby

było inaczej, co stałoby się z poglądami zwolenników stanowiska przeciwnego?

5. Jakie znasz stanowiska filozoficzne w sprawie rozumienia relacji między psyche i ciałem? Jak

rozwiązywano problem ich natury oraz ich powiązania? Na czym polega rola psyche w
kierowaniu działaniami jednostki?

6. Jak Demokryt rozumiał atom a jak to pojęcie rozumiał Bohr. Co łączy a co różni poglądy obu

myślicieli? W jakim zakresie użycie przez Bohra nazwy atom jest słuszne?

7. Na czym polega wolność i jak ją pogodzić z determinizmem? Dlaczego wolność nie może

polegać na dowolności w wyborze celów i sposobów działania. Czy swoboda pokrywa się z
wolnością?

8. Przedstaw model eksperymentalnego sprawdzania wiedzy. Czy potwierdzona w eksperymencie

wiedza jest już wystarczająco prawdziwa? Czy w matematyce można sprawdzać wiedzę
metodą eksperymentu? Uzasadnij swoje stanowisko.

9. Co jest istotą rewolucji? Jak odróżnić rewolucję od buntu? Jaką rolę w życiu społecznym

pełnią bunty i rewolucje? Dlaczego do nich dochodzi i kiedy?

10. Co to jest społeczeństwo masowe i jak ono powstało? Jaką rolę w jego ukształtowaniu

odegrało pojawienie się i rozwój nauk przyrodniczych i techniki oraz gospodarki rynkowej?

11. Dlaczego nauki społeczne (socjologia i ekonomia) pojawiły się dopiero w XIX i XX wieku?

Dlaczego nauki te odrzucają redukowanie zjawisk społecznych do zjawisk fizycznych czy
chemicznych?

12. Jaką rolę w analizie natury świata i rzeczy odgrywa pojęcie materii? Przedstaw sposoby

rozumienia materii w ciągu historii myśli ludzkiej. Co różni pojęcie pierwiastków od pojęcia
atomów? Dlaczego w XX wieku fizyczne definicje materii zostały zastąpione definicją
filozoficzną?

13. Na czym polegają poglądy finalizmu. Jak się mają do siebie kauzalizm i finalizm. W jakich

warunkach cel może być racją powstawania rzeczy i zjawisk?

14. Co to jest wojna, na czym polega wojna totalna, kiedy wojna jest sprawiedliwa. Jak można jej

zapobiec? Dlaczego współczesne wojny są tak krwawe? Czym się zajmuje polemologia?

15. Co różni poglądy materializm od idealizmu w dziedzinie ontologii? Jaki problem leży za tymi

poglądami? Na czym idealiści opierają swoją krytykę poglądów materialistów?

16. Jak się mają do siebie pojęcia materii i formy. Jaką rolę pełnią w procesie opisu i poznawania

świata przedmiotowego? Czy można je realnie od siebie oddzielić?

17. Podaj klasyczną definicję prawdy i jak ją stosować wobec naszej wiedzy. Jaką rolę odgrywa

prawda w ludzkim działaniu. Czym jest prawda absolutna i dlaczego jest nieosiągalna?

18. Wyjaśnij istotę etnocentryzmu. Na czym polegają zalety, racje pozytywne i ograniczenia tej

postawy.

2

19. Jaka jest różnica między filozofią rozumianą potocznie a filozofią uprawianą przez filozofów?

Jakie warunki muszą być spełnione by nauczyciel filozofii stał się filozofem?

20. Co różni gnozeologię i ontologię? W jakim stopniu i w jakim zakresie obie teorie się

dopełniają? Rozważ je w kontekście procesów poznawania świata i praktycznego
wykorzystywania wiedzy.

21. Czym jest przypadek i jak wyjaśniają jego naturę i źródła zwolennicy determinizmu? Czy

determinizm umożliwia pociąganie do odpowiedzialności człowieka za jego czyny?

22. Konieczność a przypadek – jakie zdarzenia nazwiemy koniecznymi a jakie przypadkowymi.

Jak należy rozumieć konieczność i przypadek, by dane zdarzenie można było zasadnie uważać
równocześnie za konieczne i przypadkowe.

23. Co jest istotą totalitaryzmu. Jego cechy i ograniczenia. Co łączyło a co różniło totalitaryzm

niemiecki, hiszpański, włoski, rosyjski. Czy nazizm, rasizm i komunizm to także totalitaryzm?

24. Co jest istotą filozofii i filozofowania i dlaczego nie jest nim każdy rodzaj rozważań? Na czym

polega krytycyzm w filozofii?

25. Jaką rolę w nauce odgrywa determinizm? Jaki związek zachodzi między kauzalizmem i

determinizmem? Jak na gruncie kauzalizmu i determinizmu możliwa jest odpowiedzialność
człowieka za swoje czyny?

26. Co różni weryfikowanie od falsyfikowania twierdzeń naukowych? Jaką rolę w procesie

weryfikowania i falsyfikowania odgrywa praktyka? Co różni praktykę indywidualną od
społecznej i jak się ze sobą łączą?

27. Na czym polegał przewrót kopernikański w nauce? Jakie zasady poznawania świata

przedstawił Kartezjusz? Założenia nauk według Francisa Bacona i ich znaczenie dla nauki.

28. Przedstaw sposoby rozumienia narodu: niemiecki i francuski. Który z tych sposobów dominuje

Polsce? Na czym polegają ograniczenia i zalety każdego z nich. Który byłby lepszy dla Polski?

29. Czym się zajmuje filozofia i dlaczego pojawiła się w starożytnej Grecji? Jaką rolę w rozwoju

myślenia wspólnoty odgrywa jednostka? Dlaczego nie można pozwolić, by dowolne pomysły
jednostek stały się normą działania wspólnoty?

30. Co różni filozofię od współczesnej nauki? Kiedy powstały nauki przyrodnicze? Jakie

przyczyny spowodowały, że nauki te zdominowały współczesny sposób myślenia w świecie
euro-amerykańskim? Jak wpłynęły na świat współczesny?

31. Przedstaw źródła i formy rasizmu oraz podstawy ich krytyki. Dlaczego różnice rasowe nie są

wystarczającym kryterium do oceny wartości człowiek?

32. Co jest istotą nauki (science). Jakie muszą być spełnione warunki, żeby dany rodzaj wiedzy

uznać za naukową. Czy zwolennik indeterminizmu może być równocześnie twórcą wiedzy
naukowej? Jakie znasz typy i rodzaje wiedzy naukowej?

33. Jaką rolę w działaniu zajmuje znajomość związku przyczynowego. Podaj cztery warunki

konieczne by dwa zjawiska uznać za połączone związkiem przyczynowym. W jaki sposób
poznajemy związki przyczynowe? Jak znajomość związków przyczynowych wykorzystują
ludzie w zarządzaniu?

Lektury:

1. K. Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki filozofii, W-wa 1983
2. R. Popkin, A. Stroll, Filozofia, Poznań 1994

3. Forest, Pojęcia kultury
4. Słownik terminów filozoficznych
5. Filozofia – program