6

HIRURGIA/ORTOPEDIA

C

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2004

W rozwoju  kości  długich  istotną  rolę 

odgrywa  poprzecznie  umiejscowiona 

–  między  trzonem  a nasadą  chrzęstną 

– płytka wzrostu. W części przynasadowej 

wyodrębnia się tzw. strefę proliferacyjną, 

w obrębie której komórki podlegają licz-

nym podziałom mitotycznym. Płaszczyzna 

tych  podziałów  jest  stała,  a mianowicie 

prostopadła  do  długiej  osi  kości,  co 

powoduje, że nowo powstające komórki 

chrzęstne układają się szeregowo, jedna 

za  drugą,  zgodnie  z osią  kości.  Produ-

kowana  przez  nie  macierz  zewnątrzko-

mórkowa  tworzy  charakterystyczne  po-

przeczne przegrody zewnątrzkomórkowe. 

Dzięki intensywnym podziałom komórek 

chrzęstnych, uwarunkowany jest wzrost 

chrząstki na długość, dzięki czemu nasa-

dy oddalają się od trzonu (2, 6, 7).

Za  strefą  proliferacji 

występuje strefa wzrostu 

komórek chrząstki, którą 

uważa  się  za  bardziej 

efektywną dla symetrycz-

nego procesu wzrostu na 

długość. 

Najczęstszą  przyczyną 

deformacji  kończyny  są 

zaburzenia procesu wzro-

stu w obrębie dystalnego 

stożka wzrostu kości łok-

ciowej prowadzące do jego 

zamknięcia. Wskutek stoż-

kowej konfiguracji krążka

wzrostu  poprzeczna  siła 

działająca  na  dystalny 

koniec kości łokciowej po-

woduje  kompresję  jednej 

Osteotomia korekcyjna 

kości przedramienia psów 

w zaburzeniach wzrostu 

kości kończyn przednich

Janusz Bieżyński 

Katedra i Klinika Chirurgii AR we Wrocławiu

 Deformacje dotyczące kończyn przednich psów występują przede wszystkim u ras 

dużych, szybko rosnących. Przyczyną ich powstawania są przede wszystkim zaburzenia 

procesów kostnienia, będące wynikiem złamań przynasadowych lub mechanicznych 

urazów płytki wzrostu. Mogą się one również pojawiać w wyniku zaburzeń procesów 

metabolicznych wzrastającej tkanki kostnej. Spotykane są także zaburzenia wzrostu 

kości o podłożu genetycznym. 

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

Fot.  1.  Deformacja  kości  promieniowej  w wyniku  przedwczesnego  połączenia  trzonowo-

nasadowego dalszego kości łokciowej prawej u 6-miesięcznego amstaffa.

fot. J. Bieżyński 

7

CHIRURGIA/ORTOPEDIA

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2004

strony stożka, w wyniku czego docho-

dzi  do  zniszczenia  warstwy  wzrostu 

chondroblastów w strefie proliferacyj-

nej,  a co  za  tym  idzie,  zahamowania 

produkcji  chrząstki  i przedwczesnego 

procesu  zamknięcia  strefy  wzrostu. 

Określa się to jako przedwczesne połą-

czenia trzonowo-nasadowe dalsze kości 

łokciowej (2, 3). 

Deformacje  wzrostowe  wynikające 

z zamknięcia dystalnego stożka wzrostu 

kości  łokciowej  należą  do  szczególnie 

ciężkich, ponieważ stożek ten decyduje 

o 75-85%  wzrostu  na  długość  kości 

łokciowej.

W momencie  zahamowania  stożka 

wzrostu kość łokciowa praktycznie prze-

staje rosnąć. Przy zachowaniu wzrostu ko-

ści promieniowej dochodzi do jej wygięcia 

wskutek działania siły ciągnącej krótszej 

kości łokciowej (3, 5, 6, 7), (fot.1.).

Innym  procesem  powodującym  za-

hamowanie  wzrostu  kości  jest  tzw. 

przetrwały  rdzeń  chrzęstny  w dalszej 

przynasadzie  kości  łokciowej.  Zabu-

rzenie to również występuje u dużych, 

szybko  rosnących  psów  (zwłaszcza 

dogów), (fot. 2, 3). Etiologia tego scho-

rzenia nie jest znana. Mimo obecności 

chrząstki  wzrostowej  znajdującej  się 

w dalszej przynasadzie kości łokciowej 

rdzeń chrzęstny może hamować wzrost 

kości na długość. 

Powodem  zaburzeń  wzrostu  kości 

łokciowej mogą być również przebyte 

we wczesnym okresie życia (2-4 mie-

sięcy)  złamania  kości  przedramienia 

Fot. 2. Przetrwały rdzeń chrzęstny nasady dalszej kości łokciowej 

powodujący zahamowanie jej wzrostu i deformację kości promie-

niowej u 5-miesięcznego doga niemieckiego.

Fot. 3. Przetrwały rdzeń chrzęstny nasady dalszej kości łokciowej 

– obraz RTG.

Fot. 4. Obraz kończyny tuż po wykonanej osteotomii korekcyjnej 

kości promieniowej. Porównanie z kończyną zdrową.

fot. J. Bieżyński 

8

HIRURGIA/ORTOPEDIA

C

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2004

zarówno w obrębie trzonów, jak i na-

sad (fot. 7, 8, 9).

W ww.  przypadkach  dochodzi  do 

przednio-przyśrodkowego  wygięcia 

kości promieniowej i koślawości stawu 

nadgarstkowego,  określanego  mianem 

carpus vulgus.

Wyróżnia  się  dwie  zasadnicze  defor-

macje:

1. deformacja boczna (tzw. odchylenie),

2. przednie wygięcie łukowate.

Przy  zaburzeniach  wzrostu  często 

zdarza się, że głowa kości promieniowej 

może wypychać kłykieć kości ramienio-

wej z bloczka kości łokciowej. Częstym 

powikłaniem w tej sytuacji jest zwyrod-

nienie kostno-stawowe w stawie przed-

ramienno-nadgarstkowym,  a czasami 

nawet w stawie łokciowym (6). 

Diagnoza zmian patologicznych w ob-

rębie  kości  długich  oparta  jest  na 

badaniu  klinicznym  i radiologicznym. 

Klinicznie  stwierdza  się  nierówną  dłu-

gość  kości  promieniowej  i łokciowej, 

zniekształcenie  kości  promieniowej, 

skręt kończyny. Zmiany mogą wyrażać 

się  jako  koślawość  kończyn  –  ma  to 

miejsce przy skróceniu kości łokciowej 

–  lub  jako  szpotawość  kończyny,  przy 

skróceniu kości promieniowej.

W badaniu  klinicznym  stawów 

stwierdza  się  nadmierny  wyprost, 

podwichnięcie  w stawie  łokciowym 

i nadgarstkowym,  a w szczególnych 

przypadkach złamanie wyrostka łok-

ciowego.

Rokowanie jest uwarunkowane wie-

kiem pacjenta i stopniem występującej 

deformacji.  Najbardziej  intensywny 

wzrost  na  długość  przypada  pomię-

dzy  czwartym  a piątym  miesiącem 

życia, w siódmym miesiącu większość 

psów osiąga właściwą długość kości, 

a między  dziesiątym  i jedenastym 

odnotowuje się koniec wzrostu kości 

promieniowej  i łokciowej.  W związku 

z tym deformacje kończyn rozwijające 

się w momencie intensywnego wzrostu 

są  znacznie  bardziej  nasilone  niż  te, 

które powstają po okresie zakończenia 

wzrostu. 

W momencie  wystąpienia  deformacji 

części  kostnych  leczenie  zachowawcze 

jest  niewystarczające  i wymagane  jest 

zastosowanie leczenia operacyjnego.

U zwierząt  charakteryzujących  się 

dużym  i szybkim  wzrostem  metodą 

z wyboru jest użycie techniki operacyj-

nej  mającej  na  celu  uwolnienie  kości 

promieniowej z efektu ciągnięcia, wywo-

łanego przez kość łokciową, co umożli-

wiłoby kości promieniowej dalszy wzrost 

na  długość.  W momencie  uwolnienia 

kości łokciowej dochodzi do znacznego 

wzrostu strony przeciwnej, czyli kości 

promieniowej (1).

Przy  wczesnym  rozpoznaniu  zaha-

mowania  wzrostu  kości  łokciowej  bez 

znacznej deformacji kości promieniowej 

wystarczającą  i najczęściej  stosowaną 

techniką jest osteotomia fragmentu kości 

łokciowej, polegająca na usunięciu około 

2 cm części przynasadowej dalszej kości 

łokciowej  za  pomocą  piły  oscylacyjnej, 

piłki Gigli lub osteotomu.

Aby  zapobiec  ewentualnemu  mosto-

waniu się dwóch końców kości łokcio-

wej,  należy  usunąć  leżącą  w szczelinie 

okostną lub też umieścić wycinek tkanki 

tłuszczowej, co będzie stanowiło barierę 

do  waskularyzacji  i w konsekwencji 

proliferacji osteoblastów. Tkankę tłusz-

czową pobiera się z okolicy pośladkowej, 

z zachowaniem ostrożności, aby wycinek 

nie uległ uszkodzeniu, co mogłoby dopro-

wadzić do jego martwicy. Wycinek tkanki 

tłuszczowej  umieszcza  się  w szczelinie 

w kości  łokciowej,  w celu  zapewnienia 

jego nieruchomości należy zamknąć na 

nim powięź przedramienną (1, 4, 6, 7).

Zabieg operacyjny przebiegać powinien 

z zachowaniem zasad antyseptyki i asep-

tyki, jak również wskazane jest założenie 

na kończynę stazy w okolicy stawu łok-

ciowego w celu ograniczenia krwawienia 

śródoperacyjnego,  zwłaszcza  w obrębie 

tkanek  miękkich,  pamiętając  jednak, 

iż  prawidłowo  założona  staza  powinna  

zamknąć przepływ krwi – zarówno tętni-

czej, jak i żylnej, a czas jej stosowania nie 

powinien przekraczać 60 minut. 

Skuteczność leczenia uwarunkowana 

jest stopniem deformacji oraz potencja-

łem wzrostu kości promieniowej.

Przeprowadzone  badania  sugerują, 

że u psów młodych, do 5. miesiąca ży-

cia, u których stwierdzono deformację 

powyżej  25  stopni,  oraz  u psów  star-

szych, około 6,5 m. życia z deformacją 

powyżej  13 stopni,  tego  typu  zabiegi 

chirurgiczne nie przynoszą zadowalają-

cych wyników i wymagają dodatkowych 

ingerencji chirurgicznych (1, 4, 5, 6). 

W tych  przypadkach  inną  stosowaną 

metodą leczenia jest tzw. zdecydowana 

korekcja osi kości promieniowej z rów-

noczesną  osteotomią  kości  łokciowej. 

Stosuje  się  ją  z reguły  w momencie 

zdiagnozowania całkowitego zakończe-

nia wzrostu kości.

Stosowane metody mają na celu ko-

rekcję  ukątowania  i rotacji  deformacji 

Fot. 5. Opatrunek ustalający po wykonanej operacji.

fot. Janusz Bieży

ński 

fot. Janusz Bie

ży

ński 

fot. Janusz Bie

ży

ński 

fot. Janusz Bie

ży

ński 

fot. J. Bieżyński 

9

CHIRURGIA/ORTOPEDIA

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK • 5/2004

i dążą  do  uzyskania  maksymalnego 

wyprostowania kończyny w miejscu jej 

największego  zgięcia.  W celu  umożli-

wienia odzyskania prawidłowej długości 

kończyny stosowane są osteotomia sko-

śna oraz stabilizacja zewnętrzna (5, 7).

Osteotomia  korekcyjna  w pierwszej 

fazie polega na bocznym dojściu do kości 

łokciowej poprzez małe, podłużne cięcie 

i dokonanie wycięcia fragmentu tejże ko-

ści według techniki opisanej uprzednio, 

a następnie z dostępu przedniego dojście 

do kości promieniowej.

Właściwy  zabieg  osteotomii  korek-

cyjnej kości promieniowej zakłada dwa 

warianty postępowania. Pierwszy z nich 

to zastosowanie dwóch gwoździ wprowa-

dzonych równolegle jeden do stawu nad-

garstkowego, drugi do stawu łokciowego, 

co ułatwia przeprowadzenie osteotomii 

i repozycję kości (ryc. 1).

Drugi  z nich  zakłada  za  stosowanie 

dwóch gwoździ, wprowadzonych w spo-

sób  opisany  powyżej,  oraz  dodatkowo 

stabilizacji zewnętrznej mającej na celu 

utrzymanie  osi  kończyny,  po  wycięciu 

klina w kości promieniowej (6).

Tak  wprowadzone  gwoździe  pomoc-

ne  są  w ocenie  właściwej  korekcji  osi 

długiej kości. Osteotomia powinna być 

wykonywana  w miejscu  największej 

deformacji  kości  promieniowej  i rów-

nolegle  do  stawu  nadgarstkowego. 

Wycięcie  tak  wyznaczonego  klina  po-

zwala  na  skorygowanie  wygięcia  przy-

środkowego. Łukowatość przednią oraz 

rotację zewnętrzną koryguje się ręcznie 

poprzez  sprawdzenie  zgodności  zgięcia 

łokcia i nadgarstka. Następnym etapem 

zabiegu jest stabilizacja kości, tu zasto-

sowanie znajduje szew kostny z drutu, 

klamra lub osteosynteza zewnętrzna (6, 

7). Z wyjątkiem stabilizacji zewnętrznej 

pozostałe  techniki  wymagają  zastoso-

wania  opatrunku  unieruchamiającego 

(gipsowego, syntetycznego) (fot. 5). 

Osteotomia  klinowa  zapewnia  szero-

ką,  płaską  powierzchnię  kontaktową 

dla  fragmentów  kości,  co  przyspiesza 

procesy naprawcze tkanki kostnej, jak 

również zapewnia stabilność operowanej 

kończyny. Osteotomia klinowa, choć nie 

zwiększa długości anatomicznej kończy-

ny, to jednak jej efektem jest zwiększenie 

funkcjonalności kończyny. 

W większości  operowanych  przypad-

ków obserwuje się powrót do prawidłowej 

funkcji  kończyny,  jedynie  przy  daleko 

posuniętych  zmianach  zwyrodnienio-

wych w obrębie stawu nadgarstkowego 

rokowanie jest ostrożne. 



Piśmiennictwo

1. Dieterich  H.F.,  Repair of radius curvus in 

a two-stage surgical procedure, J. Am. Anim. 
Hosp. Assoc. 1974.

2. Fox S.M., Premature closure of the distal, radial 

and ulnar physes in the dog. Part I. Pathogene-
sis and Diagnosis. Part II. Treatment, Comp. 
Cont. Ed. 1984.

3. Olson N.C., Brinker W.O., Carrig C.B., Prema-

ture closure of the distal radial physis in two 
dogs., J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 1980.

4. Rudy R.L., Corrective osteotomy for angular 

deformities, Vet Clin Narth Am,1971.

5. Shields Henney L.H., Gambardella P.C., Pre-

mature closure of the ulnar physis in the dog: 
A retrospective clinical study, J. Am. Anim. 
Hosp. Assoc. 1989.

6. Slatter D., Texbook of small animal surgery 2, 

3 ed., vol.II.

7. Vandewater A., Olmstead M.L.,  Premature 

closure of the distal radial physis in the dog: 
A review of eleven cases., Vet. Surg. 1983.

dr n. wet. Janusz Bieżyński 

Katedra i Klinika Chirurgii AR 

50-366 Wrocław

pl. Grunwaldzki 51

Ryc. 1. A. wprowadzenie gwoździ w osteotomii klinowej do kości promieniowej, B. wycięcie klina, C. korekta 

osi kości promieniowej i uzyskanie kontaktu między odłamami

(za „Textbook of Small Animal Surgery”, Douglas Slatter).

Fot.  6.  Pacjent  4  tygodnie  po  zabiegu,  po  zdjęciu  opatrunku 

ustalającego pozostał tylko opatrunek miękki. Widoczna prawidłowa 

oś kończyny.

Fot.  7,  8.  Przedwczesne  zamknięcie  dalszej  płytki  wzrostu  kości 

łokciowej  z deformacją  kości  promieniowej  u 7-miesięcznego 

boksera powstałej w wyniku wcześniejszego (operowanego w wieku 

3,5 miesiąca) złamania kk. przedramienia. 

Fot. 9. Obraz RTG pacjenta z fot. 7. i 8.

fot. J. Bieżyński

 

fot. J. Bieżyński