Najczęstsze

zaburzenia w

rozwoju fizycznym

dzieci i młodzieży

Niedobór

wysokości ciała

PWSZ Suwałki, Pedagogika

niestacjonarne, D. Anuszkiewicz

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Niedobór wzrostu, niski wzrost
lub niskorosłość jest określeniem
wzrostu dzieci niższych od
rówieśników. Dla dokładniejszej
oceny stopnia niedoboru wzrostu
trzeba wartość zmierzonego wzrostu
(poprawnie: wysokość ciała) nanieść
na wykres, tzw. siatkę centylową
przeznaczoną dla danej płci, w
kolumnie wieku dziecka. Jeśli tak
naniesiony wzrost zajdzie się poniżej
najniższej linii wykresu, czyli poniżej
3 centyli, to wzrost dziecka uznaje
się za bardzo niski i badania dla
wyjaśnienia przyczyny niedoboru
wzrostu są bezwzględnie wskazane.
Większość, bo ponad 97% dzieci w
tym samym wieku i tej samej płci
jest wyższa od dziecka, którego
wzrost znajduje się poniżej 3 centyli.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Zaburzenia wzrostu to nie tylko
zbyt wolne wzrastanie, ale
także zbyt szybki wzrost w
krótkim czasie i w porównaniu z
normami rówieśniczymi. Normą
jest, kiedy dziecko w ciągu roku
rośnie od 5-7 cm.

Czynniki wpływające na
wzrost

1. Niedożywienie lub nieprawidłowe

odżywianie- ten aspekt dotyczy nie tylko

odżywiania dziecka (ilości jak i jakości

pożywienia) ale również tego w jaki sposób

odżywiała się matka w czasie ciąży
2. Prawidłowy sen- Około 70 do 80%

dobowego wytwarzania hormonu wzrostu

przypada na godziny snu nocnego. Sen

powinien być odpowiednio długi i powinien

rozpoczynać się regularnie i o właściwej porze.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Czynniki wpływające na
wzrost

3. Aktywność fizyczna- umiarkowana

sprzyja zdrowiu i procesowi wzrastania.

Wielce niekorzystny jest siedzący tryb

życia, ale również nadmierne ćwiczenia i

zbyt duży wysiłek fizyczny mogą być

przyczyną zwolnionego procesu

wzrastania i późniejszego niskiego

wzrostu w życiu dorosłym, szczególnie u

tych, którzy mają genetycznie obniżony

potencjał wzrostu (np. niscy rodzice)

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Czynniki wpływające na
wzrost

4. Zaburzenia chorobowe



zaburzenia wchłaniania (tzw. choroba trzewna)



Przewlekłe choroby układu oddechowego



Przewlekłe choroby układu krążenia



Przewlekłe choroby nerek i wątroby



Przewlekłe stany zapalne



Przewlekłe zapalenie stawów



Astma oskrzelowa



Ciężkie postacie alergii skórnej



Zespół karłowatości pierwotnej



Zespół Turnera



Zespół Downa



Zespół Pradera Williego



Zespół Noonan



Zespoły zaburzeń rozwoju chrząstek

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Czynniki wpływające na
wzrost

5. Przyczyny psychiczne- delikatny mechanizm

wzrostu może zostać zaburzony przez utratę

poczucia bezpieczeństwa i izolację w rodzinie.

Dzieci odrzucane, niekochane,

z niespełnionymi emocjonalnymi potrzebami

psychicznymi będą wolniej rosły.
6. Złe warunki bytowania, przewlekły stres

psychiczny i fizyczny, narażenie na surowe

warunki klimatyczne bez właściwego ubioru,

niedostateczny spoczynek nocny, zbyt krótki

sen.
7. Zaburzenia hormonalne

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Zaburzenia hormonalne

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Są raczej rzadką przyczyną niedoboru wzrostu. Pojawiają
się między innymi wtedy, gdy następuje zaburzenie
wytwarzania hormonu wzrostu w przysadce lub
somatoliberyny (neurohormon uwalniające hormon
wzrostu) w podwzgórzu, z powodu uszkodzenia tych
struktur (na przykład w czasie ciężkiego porodu).
Przyczyną mogą być uszkodzenia genów koniecznych do
prawidłowego wytwarzania hormonu wzrostu, jego
receptora, lub innych elementów tzw. osi
somatotropinowej, w tym najważniejszego jej składnika
IGF-I. IGF-I (INSULINO-PODOBNY CZYNNIK WZROSTOWY)
jest hormonem, którego wytwarzanie jest pobudzane
przez hormon wzrostu i który działa wzrostowo we
wszystkich tkankach ustroju. Brak dostatecznego
wytwarzania IGF-I, pomimo sprawności przysadki i
prawidłowego wytwarzania hormonu wzrostu spowoduje
głęboki niedobór wzrostu.

Objawy niedoboru wzrostu

Niedobór wzrostu oprócz niskiego

wzrostu może łączyć się z wieloma

objawami zależnymi od przyczyny

niedoboru.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Objawy niedoboru wzrostu

1.

W przypadku somatotropinowej niewydolności przysadki przy
urodzeniu dziecko ma prawidłową masę ciała, brak jest również
widocznych dysproporcji w budowie ciała. Występuje opóźniony
wzrost kostny i zębowy i obniżona szybkość wzrastania. U
noworodków uwagę może zwracać przedłużająca się żółtaczka. O
schorzeniu tym należy pomyśleć w przypadku przebytego urazu
głowy, neuroinfekcji, objawach wzmożonego ciśnienia
śródczaszkowego, naświetlań głowy w przebiegu radioterapii.

2.

W przypadku rodzinnego niedoboru wzrostu wiek kostny zgodny jest
z kalendarzowym, a dziecko osiąga wzrost swoich rodziców.
Konstytucjonalnie opóźniony wzrost i rozwój charakteryzuje się
opóźnionym wiekiem kostnym i dojrzewaniem płciowym. Z
przeprowadzonej rozmowy z rodzicami wynika jednak, że podobna
sytuacja miała miejsce w czasie ich wzrastania.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Rozpoznanie niedoboru
wzrostu

Aby rozpoznać niedobór wzrostu, a zwłaszcza odkryć jego
przyczynę należy wykonać szereg różnych badań:
- zebranie danych na temat wzrostu rodzeństwa rodziców i
dziadków
-ocena stopnia dojrzałości wg skali Tannera
- pomiar wysokości ciała dziecka i jego rodziców.
Kolejnym etapem jest wykonanie badań dodatkowych:
- określenie wieku kostnego,
- zlecenie morfologii krwi i badania moczu.
Poza tym w zależności od sugestii, jakie wynikają z wywiadu i
badania, należy rozważyć zlecenie innych badań krwi, zbadać
dziecko okulistycznie, neurologicznie, wykonać badania
obrazowe czaszki.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

W rozpoznaniu należy uwzględnić

możliwość występowania chorób

przewlekłych, układowych, wrodzonych

chorób metabolicznych, genetycznie

uwarunkowanych, zaburzeń

hormonalnych itp.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Nie należy jednak dziwić się, jeżeli wszystkie badania
wypadną prawidłowo, bowiem większość dzieci ze
wzrostem niższym niż 3 lub 10 centyl to dzieci zdrowe,
mające tzw. konstytucjonalny (uwarunkowany
genetycznie) niedobór wzrostu. Zawsze należy
przeanalizować wzrost rodziców. Jeżeli wzrost obojga
rodziców jest poniżej 25 centyla (odniesiony do norm dla
18. roku życia), to bardzo prawdopodobne jest, że
dziecko jest zdrowe i ma jedynie tzw. rodzinny niski
wzrost.

Nie u wszystkich dzieci z niedoborem wzrostu udaje się
ustalić rozpoznanie, wówczas mówi się o idiopatycznym
niedoborze wzrostu.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

W przypadku somatotropinowej

niewydolności przysadki wykonuje się

testy stymulacyjne na hormon wzrostu,

badanie spontanicznego wydzielania

hormonu wzrostu, badania wydzielania

innych hormonów części gruczołowej

przysadki.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Leczenie niedoboru
wzrostu

Leczenie jest różne w zależności od

przyczyny powodującej niedobór

wzrostu. Stosuje się hormon wzrostu,

steroidy anabolizujące, testosteron,

estrogeny.

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Leczenie niedoboru wzrostu w przypadku
somatotropinowej niedoczynności przysadki
u dzieci i młodzieży

„Somatotropinowa niedoczynność przysadki (SNP)
związana jest z niedostatecznym wydzielaniem hormonu
wzrostu (somatotropiny), a wielohormonalna
niedoczynność przysadki (WNP) z niedostatecznym
wydzielaniem somatotropiny i innych hormonów
przysadki, takich jak hormon antydiuretyczny, hormon
kortykotropowy , hormon folikulotropowy, hormon
luteotropowy, hormon tyreotropowy i prolaktyna,
prowadzących zarówno do upośledzenia wzrastania, jak
i wielu innych zaburzeń zależnych od rodzaju hormonów
wydzielanych w niedostatecznej ilości. „

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

„Leczenie dziecka jest zależne od przyczyny i zakresu
niedoczynności przysadkowo-podwzgórzowej. Jeśli
przyczyną somatotropinowej niedoczynności przysadki
są guzy wewnątrzczaszkowe to, w zależności od ich
lokalizacji i pochodzenia, leczenie neurochirurgiczne
należy przyjąć jako postępowanie z wyboru. W
przypadku nacieków swoistych leczenie powinno być
także zgodne z przyczyną.
Jeśli niedoczynność przysadki jest wielohormonalna to
konieczne jest leczenie substytucyjne z zastosowaniem
odpowiednich hormonów.
W przypadku somatotropinowej lub wielohormonalnej
niedoczynności przysadki, po wykluczeniu procesu
rozrostowego, leczeniem z wyboru jest stosowanie
hormonu wzrostu. Hormon wzrostu podaje się w
codziennych, domięśniowych lub podskórnych
iniekcjach.”

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Leczenie niedoboru wzrostu w przypadku
Zespołu Turnera

„Zespół Turnera (ZT) jest jedną z najczęściej występujących
aberracji chromosomowych. Dziewczęta z tym zespołem
charakteryzuje znacznego stopnia niedobór wzrostu, z
zaburzonymi proporcjami ciała. Ponadto dziewczęta te cechuje
wrodzona dysgenezja gonad oraz wady wrodzone powłok
skórnych (stygmaty ZT) i narządów wewnętrznych. Rozwój
umysłowy chorych z zespołem Turnera jest na ogół prawidłowy.

W przypadku nie podjęcia leczenia preparatami

hormonu wzrostu chore z zespołem Turnera tylko sporadycznie
osiągają wzrost ostateczny większy niż 150 cm. Średni wzrost
dorosłej pacjentki z ZT w populacji polskiej wynosi ok. 143 cm i
jest o ponad 20 cm niższy od średniego wzrostu przeciętnej,
zdrowej kobiety. „

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

„W leczeniu niedoboru wzrostu u pacjentów z zespołem
Turnera stosowany jest ludzki, rekombinowany hormon
wzrostu (hGH), podawany codziennie, podskórnie.
Leczenie hormonem wzrostu należy rozpocząć w wieku 6.
– 7. lat, gdyż stosowany wówczas okres podawania
preparatu hormonu wzrostu jest stosunkowo długi,
ponieważ wynosi ok. 8 lat. W przypadku głębokiego
niedoboru wzrostu (większego niż -2.0 odchylenia
standardowe) należy rozważyć możliwość wcześniejszego
rozpoczęcia podawania preparatów GH. W przypadku
późniejszego zgłoszenia się pacjentki (powyżej 6. – 7. roku
życia) leczenie należy rozpocząć niezwłocznie po ustaleniu
rozpoznania
Nie należy jednak stosować preparatów hormonu wzrostu
u pacjentek zgłaszających się do leczenia w okresie, gdy
dojrzałość szkieletu (wiek kostny) jest równa lub większa
niż 13.5 lat.”

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Leczenie niedoboru wzrostu w przebiegu
przewlekłej, schyłkowej niewydolności nerek

„Zaburzenia wzrastania to jeden z głównych objawów przewlekłej
niewydolności nerek (p.n.n.) u dzieci, a czasem pierwszy objaw
choroby nerek, powodujący wdrożenie dalszej diagnostyki.
Niedobór wzrostu w mocznicy rozpoznajemy wtedy, gdy u
dziecka z klirensem kreatyniny poniżej 75 ml/min/1.73m

2

wysokość ciała jest poniżej –2 odchyleń standardowych (SD) od
średniej dla płci i wieku metrykalnego,
Niedobór wzrostu spowodowany p.n.n. we wczesnym
dzieciństwie, powoduje że ostateczny wzrost około 50% dzieci z
tym schorzeniem nie przekracza 3. centyla. Przeszczepienie nerki
co prawda przyspiesza wzrastanie, jednak wg Europejskiego
Towarzystwa Dializacyjno - Transplantologicznego (EDTA), około
70% osób dorosłych, które uzyskały przeszczep nerki przed 15.
rokiem życia osiąga ostateczny wzrost poniżej 3. centyla”

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

„Jeśli wzrost prawidłowo prowadzonego pacjenta z p.n.n., zarówno w
okresie przeddializacyjnym, jak i w okresie leczenia nerkozastępczego
jest poniżej -2SD dla płci i wieku, to należy rozpocząć leczenie
rekombinowanym, ludzkim hormonem wzrostu. Jeśli wzrost jest powyżej
tej wartości, to należy pacjenta przez okres roku systematyczne mierzyć
(co najmniej 3. pomiary w roku), gdyż stwierdzenie obniżenia tempa
wzrastania jest także wskazaniem do rozważenia wdrożenia leczenia
hormonem wzrostu.
Wskazaniem do leczenia hormonem wzrostu w przewlekłej
niewydolności nerek jest zatem:



wzrost pacjenta poniżej 3. centyla, dla płci i wieku metrykalnego lub

znacznego stopnia upośledzenie tempa wzrastania;



stężenie kreatyniny w surowicy krwi  2mg%;



wiek szkieletowy < 12.5 lat u chłopców i < 11.5 lat u dziewczynek

(oceniony wg norm Greulich’a i Pyle’a);



wykluczenie innych, poza przewlekłą niewydolnością nerek, przyczyn

niskorosłości.
Przeciwwskazaniami bezwzględnymi do wdrożenia lub kontynuowania
terapii hormonem wzrostu u dzieci z przewleką niewydolności nerek są:



współistniejące zaburzenia gospodarki węglowodanowej;



choroba nowotworowa w wywiadzie.”

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz

Bibliografia:



12.05.2013r.:

http://www.we-dwoje.pl/przyczyny;niskiego;wzrostu;u;dzieci,artykul,5
954.html



12.05.2013r.:

http://portal.abczdrowie.pl/zaburzenia-wzrostu-u-dzieci



12.05.2013r.:

http://www.rosne-zdrowo.pl/index.php?m=7



17.05.2013r.:

http://www.doz.pl/zdrowie/h1884-Niedobor_wzrostu



26.05.2013r.: „Ogólnopolski program leczenia niedoboru
wzrostu u dzieci i młodzieży w następstwie somatotropinowej
niedoczynności przysadki, zespołu Turnera i przewlekłej
niewydolności nerek, przez zastosowanie hormonu wzrostu
(Opracowanie przygotowane dla potrzeb Ministerstwa Zdrowia)”
Warszawa, lipiec 2002

PWSZ Suwałki, Pedagogika niestacjonarne,

D. Anuszkiewicz