196

5504

Zlepieñce malinowskie

w Wiœle – Nowej Osadzie

Lokalizacja:

województwo œl¹skie

powiat cieszyñski

gmina Wis³a

miejscowoœæ Wis³a-Nowa Osada

Region geograficzny:

Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie

Beskidy Zachodnie

Beskid Œl¹ski

Jednostka geologiczna:

Zewnêtrzne Karpaty fliszowe

p³aszczowina œl¹ska

warstwy godulskie

zlepieñce malinowskie

4344

4346

Salmopol

W miejscowoœci Wis³a w Beskidzie Œl¹skim, w dolinie

Wis³y, bezpoœrednio powy¿ej ujœcia Malinki ods³aniaj¹ siê

zlepieñce z Malinowskiej Ska³y. Stanowi¹ one soczewkowaty,

nieci¹g³y kompleks o maksymalnej mi¹¿szoœci 120 metrów,

zbudowany z facji: zlepieñców piaszczystych, zlepieñców,

piaskowców zlepieñcowatych i piaskowców z podrzêdnym

udzia³em facji piaskowców z mu³owcami i mu³owców z

piaskowcami.

Tektoniczny blok Beskidu Œl¹skiego dzieli siê na

p³aszczowinê cieszyñsk¹ i p³aszczowinê godulsk¹. War-

stwy godulskie i istebniañskie stanowi¹ g³ówny sk³adnik

p³aszczowiny godulskiej. Mi¹¿szoœæ warstw godulskich w

Beskidzie Œl¹skim dochodzi do 2000 m, a zlepieñce mali-

nowskie tworz¹ nieci¹g³y horyzont w warstwach godulskich

górnych.

Najlepsze ods³oniêcia zlepieñców malinowskich znajduj¹

siê bezpoœrednio w pobli¿u jazu przy Domu Turysty PTTK

„Nad Zapor¹”. Zgeneralizowany profil na tym odcinku

doliny rozpoczyna zlepieniec (o maksymalnej mi¹¿szoœci

dochodz¹cej do 2 m), w œrodkowej czêœci z du¿ymi frag-

mentami ³awic piaskowców. Kilkucentymetrowa wk³adka

mu³owca widoczna jest w stropie zlepieñca. Powy¿ej le¿y

piaskowiec masywny amalgamowany (mi¹¿szoœæ od 0 do 2

m), ze strukturami miseczkowymi lub niewyraŸnym war-

stwowaniem przek¹tnym, niekiedy ze smugami ziaren frakcji

¿wirowej. Na nierównej stropowej powierzchni piaskowca

zalega zlepieniec (mi¹¿szoœæ od 2 do 4 m) o zró¿nicowanej

wielkoœci ziaren (maksymalnie do 6 cm, najczêœciej 1-2 cm,

ale w stropie 0,5-1 cm). Miejscami wystêpuj¹ liczne nagro-

madzenia klastów ³upkowych. W czêœci stropowej widoczne

s¹ du¿e fragmenty ³awic piaskowca masywnego, czêsto silnie

zdeformowane. W sk³adzie ziarnowym zlepieñców (ziarna

powy¿ej 5 mm) dominuje kwarc, sporadycznie stwierdzono

tak¿e okruchy: gnejsów, ³upków krystalicznych, granitoidów,

lidytów, wapieni, piaskowców i syderytów.

Warstwy godulskie powstawa³y w basenie œl¹skim 93

– 83 mln lat temu, w obrêbie zmieniaj¹cego siê w czasie

systemu silikoklastycznej sedymentacji g³êbokowodnych

sto¿ków nap³ywowych i depozycji fartuchowej. U podnó¿a

sk³onu grzbietu œl¹skiego powsta³ charakterystyczny pied-

montowy litosom. Zlepieñce malinowskie (z Malinowskiej

Ska³y) powstawa³y w okresie gwa³townego o¿ywienia tempa

wypiêtrzania wyspy Beskidu Œl¹skiego i Ma³ego tworz¹c

silikoklastyczny fartuch. Gwa³townoœæ depozycji i wysok¹

energiê sp³ywów grawitacyjnych dokumentuje obecnoœæ

ró¿nych typów utworów zdeformowanych i gruboziarni-

stych zlepieñców.

Jest to najlepsze i naj³atwiej dostêpne w Polsce stanowi-

sko ukazuj¹ce wykszta³cenie zlepieñców malinowskich.

W pobli¿u Domu Turysty PTTK “Nad Zapor¹” znaj-

duj¹ siê liczne œcie¿ki spacerowe i rekreacyjne. Mo¿na te¿

zaplanowaæ dalsz¹ wycieczkê na tzw. Kaskady Rod³a – zespó³

wodospadów na rzece Czarna Wise³ka (naj³atwiej w³asnym

œrodkiem lokomocji).

W latach 70-tych w Wiœle-Czarnem-Nowej Osadzie

powsta³a zapora o wysokoœci 30 m i d³ugoœci 280 m.

Wody Czarnej Wise³ki tworz¹ tu zbiornik retencyjny o

powierzchni 50 ha.

W pobli¿u znajduj¹ siê jeszcze inne atrakcje geotury-

styczne: doliny Bia³ej Wise³ki oraz Dziechcinki i £abajowa;

rezerwat „Ska³y Grzybowe” w dolinie Bia³ej Wise³ki (ostañce

gruboziarnistego piaskowca istebniañskiego); ska³ki pia-

skowca godulskiego w Kobylej (przy œcie¿ce turystycznej z

Wis³y-Dziechcinki na Sto¿ek); ska³y przy drodze z Kubalonki

na Stecówkê.

Liczne s¹ tak¿e atrakcje turystyczne: rezerwat „Barania

Góra” w Wiœle, oryginalny koœció³ek-kaplica na Stecówce

czy centrum Wis³y z Domem Zdrojowym.

Z Wis³y – Nowej Osady biegn¹ trzy szlaki turystyczne:

¿ó³ty na Zielony Kopiec, zielony na Koziñce oraz czarny

Skoczów

Istebna

1

2

3

4

197

Wybrana literatura: 388, 430

Wis³a-Nowa Osada

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:

E. S³omka, T. S³omka (2006)

do Wis³y-G³êbce. Ponadto s¹ tutaj wytyczone dwa szlaki

rowerowe: Wis³a-Nowa Osada – Koziñce – Kubalonka

– Kiczory – Sto¿ek – Kobyla – Wis³a-Oaza (u wylotu doliny

Dziechcinki) oraz drugi: Wis³a-Nowa Osada – Cieñków

– Zielony Kopiec – Malinowska Ska³a – Wis³a-Malinka. Zim¹

funkcjonuj¹ dwa wyci¹gi narciarskie.

The Malinka Conglomerates

in Wis³a – Nowa Osada

The Malinka Conglomerates crop out in Wis³a village

located in the Silesian Beskid range, in the Vistula River valley,

upstream from the confluence with the Malinka Stream. This

is a lensoidal, uncontinuous succession of maximum thick-

ness about 120 meters, composed of several facies: sandy

conglomerates, conglomerates, conglomeratic sandstones

and sandstones, with minor sandstones with mudstones and

mudstones with sandstones.

The succession begins with conglomerate in which large

fragments of sandstone layers are embedded. In the top

several-centimeters-thick mudstone layer occurs, followed

by massive, amalgamated sandstone with dish structures,

indistinct cross-bedding and streaks of gravels. Next layer is

random-grained conglomerate (pebbles up to 6 centimeters

across) with locally abundant shale clasts and large frag-

ments of massive sandstone layers, occasionally deformed.

Clastic material is dominated by quartz with an admixture

of gneiss, schist, granitoid, lydite, limestone, sandstone and

siderite grains.

The Malinka Conglomerates were deposited as siliciclas-

tic apron during the increasing uplift rate of the Beski Œl¹ski

and Beski Ma³y island. Rapid deposition and high energy of

gravity flows are evidenced by various types of deformed

and coarse-grained conglomerates. This is the best, easy-

accessible exposure of this formation in Poland.

From Wis³a-Nowa Osada village three touristic trails

start. In winter two ski lifts operate.

1

2

3

4