NBP – NARODOWY BANK POLSKI

Informacje ogólne

 Podmiot kreujący system pieniężny, emitujący pieniądze oraz podejmujący decyzje, od których

zależy utrzymanie dobrej kondycji pieniądza

 Zadaniem konstytucyjnym odpowiedzialność za wartość polskiego pieniądza (art. 227)
 Obowiązek „wspierania polityki Rządu” o ile nie ogranicza to podstawowego celu jakim jest

utrzymanie stabilnego poziomu cen

 Dwoisty charakter

Działalność finansowa typowa dla banku

Organ państwowy wykonujący kompetencje publiczne

 Naczelną zasadą ustrojową jest niezależność od parlamentu i rządu
 Podległość fachowej (ale nie politycznej!) kontroli Najwyższej Izby Kontroli – zarzuty pod

adresem Prezesa NBP przedstawiane są Sejmowi

Rada Polityki Pieniężnej

•Prezes
•3 członków powołanych przez Sejm
•3 członków powołanych przez Senat
•3 członków powołanych przez Prezydenta (prerogatywa)
•6-letnie niepodlegające reelekcji kadencje
•odwołanie członków przez organy powołujące

•zrzeczenie się funkcji
•choroba trwale uniemożliwiająca sprawowanie funkcji
•skazanie wyrokiem sądowym za przestępostwo
•niezgodne z prawem oświadczenie lustracyjne
•nie zawieszenie działalności z partii politycznej albo związku zawodowym
•powinna obradowa pryznajmniej ray w miesiącu
•uchwały większością głosów w obecności minimum 5 członków
•uchwalane założenia polityki pieniężnej przedstawiane Sejmowi,ale jedynie

"do wiadomości"

Zarząd NBP

•Prezes NBP, 2 wiceprezesów oraz 4-6 członków powoływanych przez

Prezydenta na wniosek Prezesa NBP (kontrasygnata)

•wykonuje uchwały RPP i realizuje całokształt zadań NBP
•działalność podlega kontroli RPP

Prezes NBP

•wybierany przez Sejm na wniosek Prezydenta na 6 krotną, podlegającą

jednokrotnej reelekcji kadencję

•bardzo ograniczona odpowiedzialność przed Sejmem
•do odwołania nie potrzebny wniosek Prezydenta
•ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed TS
•pelni fukncje reprezentacyjne (też prawo składania oświadczeń majątkowych w

imieniu NBP), reprezentuje państwo w międzynarodowych instrycucjach

bankowych i międzynarodowych instytucjach finansowych

•przewodniczay RPP i Zarządowi
•przedstawia Sejmowi i Radzie Ministrów kwartalne informacje o bilansie

płatniczym i roczne zestawienie pozycji inwestycyjnej

Kontrola nad podażą
pieniądza, prowadzenie
rachunków budżetu
państwa, centralna
bankowa instytucja
dewizowa

Powiązanie NBP z innymi organami władzy

 Wymóg przesłania przez Prezesa NBP (w imieniu RPP) projektów założeń polityki pieniężnej

Radzie Ministrów oraz Ministrowi Finansów, tak by można było je względność w projekcie
budżetu

 Projekt budżetu opiniowany przez RPP, opinia jest przedstawiana Radzie Ministrów i

Ministrowi Finansów

 Z wykonania założeń polityki pieniężnej RPP przedstawia Sejmowi sprawozdanie w terminie 5

miesięcy od zakończenia roku budżetowego

 Rada Ministrów zobowiązana jest do ustalania w porozumieniu z RPP do ustalania polityki

walutowej, a w szczególności do ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych

 Rada Ministrów ma prawo do badania i zatwierdzania rocznego sprawozdania finansowego

NBP

NIK – NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI

Informacje ogólne

Naczelny organ kontroli państwowej sprawujący kontrolę wobec najważniejszych organów państwa

Problem z umiejscowieniem w strukturze trójpodziału władzy – „czwarta władza”

Reprezentant Sejmu w wykonywaniu kontroli

Działanie na zasadach kolegialności

Prezes NiK musi być apolityczny (ale może być profesorem szkoły wyższej), przysługuje mu

immunitet formalny – nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności

Funkcje

NBP

prowadzenie

polityki

pieniężnej

jako funkcja

banku

centralnego

odpowiedzial

ność za

wartość

polskiego

pieniądza

funkcja

emisyjna

funkcja

banku

baknków -

pożyczkodawc

a ostatniej

istancji

czuwanie nad

prawidłowym

funkcjonowani

em systemu

płatniczego

karnej ani pozbawiony wolności, nie może być również zatrzymany ani aresztowany, z wyjątkiem
ujęcia go na gorącym uczynku jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia
prawidłowego toku postępowania – o zatrzymaniu niezwłocznie zawiadamia się Marszałka, który
może nakazać natychmiastowe zwolnienie

Organizacja Najwyższej Izby Kontroli

Prezes:
 Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być

ponownie powołany tylko raz, wniosek 35 posłów lub marszałek sejmu

 Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska

profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych

 Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani

prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

 Niemoc odwołania z powodów politycznych
 Kieruje izbą i odpowiada za jej działanie, ma również obowiązek uczestnictwa w obradach sejmu

Wiceprezesi: od 2 do 4, powoływani przez marszałka na wniosek prezesa NiK

Dyrektor generalny NiK – powołuje prezes NiK za zgodą marszałka sejmu

Kolegium NiK – przewodniczącym jest prezes, w składzie prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny, 7
przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7 doradców prezesa – kadencja 3 letnia –
zasada niezawisłości członków kolegium

Uprawnienia kolegium
 Zatwierdzające – analiza budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, sprawozdanie z polityki

NiK

 Stanowiące – uchwalanie opinii w temacie absolutorium dla RM, wnioski o rozpatrzenie

konkretnych problemów wynikłych z kontroli, uchwalanie wystawień związanych z zarzutami
wynikłymi z kontroli

 Opiniodawcze

NIK a RADA MINISTRÓW
 Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi

sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

 Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli

podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o
odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium

NIK a SEJM
Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:
1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,
2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,
3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.

 Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej

działalności.

 Obowiązek współdziałania z innymi organami: wykorzystywanie wyników kontroli, kontrole

wspólne, zlecenie kontroli doraźnych, obowiązek przedkładania posłom analizy wykonania budżetu
i założeń polityki pieniężnej, opinia o przedmiocie absolutorium do rządu i informacje o wynikach
kontroli, wnioski i wystąpienia

 Powiązania organizacyjne, wybór prezesa i wiceprezesów

Uprawnienia sejmu wobec kolegium
•

Zlecanie kontroli przez sejm

•

Analiza wykonania budżetu

•

Sprawozdanie ze swej działalności

•

Opinie w temacie absolutorium

•

Informacje o wynikach kontroli zleconych przez sejm itp.

•

Wnioski o zmianę niedoskonałości prawnych

•

Wystąpienie zawierające zarzuty będące wynikiem kontroli

KRYTERIA KONTROLI
1.

Legalność – działalność zgodna z powszechnie obowiązującym prawem

2.

Gospodarność – właściwe wykorzystywanie środków finansowych

3.

Celowość – stopień realizacji założonego celu

4.

Rzetelność – wymogi wiedzy, techniki i zasady dobrej wiary

Zasady działania
•

Kolegialność

•

Bezstronność

•

Dwuinstancyjność

•

Zasada prawdy obiektywnej

•

Zasada swobodnej oceny dowodów

•

Zasada pisemności

•

Zasada prawa do wysłuchania

•

Zasada względnej-jawności

•

Zasada kompleksowości działania kontrolnego

Najwyższa Izba Kontroli

może również kontrolować

z punktu widzenia

legalności i gospodarności

działalność innych

jednostek organizacyjnych

i podmiotów gospodarczych

w zakresie, w jakim

wykorzystują one majątek

lub środki państwowe lub

komunalne oraz

wywiązują się z

zobowiązań

Najwyższa Izba Kontroli

kontroluje działalność

organów administracji

rządowej, Narodowego

Banku Polskiego,

państwowych osób

prawnych i innych

państwowych jednostek

organizacyjnych z punktu

widzenia legalności,

gospodarności, celowości i

rzetelności

Najwyższa Izba Kontroli

może kontrolować

działalność organów

samorządu terytorialnego,

komunalnych osób

prawnych i innych

komunalnych jednostek

organizacyjnych z punktu

widzenia legalności,

gospodarności i rzetelności

.

RPO – RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na
straży wolności, praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli
stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organ, organizacje albo instytucje
zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa
oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Należy się zwrócić do Rzecznika Praw
Obywatelskich w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy we właściwym
trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich.
Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników
analizy okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te
istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.

 Rzecznika powołuje w formie uchwały Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka

Sejmu albo grupy 35 posłów. Na uchwałę zatwierdzającą wybór Senat ma czas 30 dni od
dnia przekazania przez Marszałka Sejmu uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały przez
Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody. W wypadku odmowy zatwierdzenia
przez Senat Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę.

 Kadencja Rzecznika trwa 5 lat i liczona jest od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama

osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje. Rzecznik pełni swoje obowiązki do
czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika

 Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany większością co najmniej

3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, jeżeli:

1.zrzekł się wykonywania obowiązków,
2.stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku
sił – stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.
3.jeżeli Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.
4.złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem
sądu

RPO a SEJM

Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów

państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.

Immunitet - Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty

do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być
zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego
zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu

diagnostyczna

kontrolna

kreująca

prewencyjna

niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie
zatrzymanego.

Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności

oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

1. Środki kontrolno – wyjaśniające

Zbadanie sprawy na miejscu
Żądanie wyjaśnień
Wgląd do aktów prawnych
Zlecenie opinii lub ekspertyzy
Informacja o stanie sprawy lub prowadzonej przez sąd lub prokuraturę
Pomoc innych organów i instytucji

2. Środki sygnalizacyjno – interwencyjne
o Wystąpienie do naruszającego podmiotu
o Prawo żądania wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i sankcji służbowych
o 30 dni na poinformowaniu o działaniach i stanowisku
o Żądanie postanowienia w sprawach cywilnych i administracyjnych
o Zaskarżenie decyzji do sądu administracyjnego
o Wnoszenie kasacji i środków nadzwyczajnych
3. Środki inspirujące

Przedstawianie ocen i wniosków
Wystąpienie do TK
Udział w postępowaniu w sprawach skarg konstytucyjnych
Wystąpienie do SN o podjęcie uchwały w celu wyjaśnienia niejasnych orzeczniczo przepisów

4. Środki informacyjno – edukacyjne
o Coroczne informowanie izb o działalności i stanie przestrzegania praw i wolności człowieka i

obywatela

Działanie

wniosekosoby

fizycznej lub

prawnej

wniosek organów

samorządowych

wniosek

Rzecznika Praw

Dziecka

z własnej

inicjatywy

podejmowanie

czynności i

oprzedstawianie

informacji na

wniosek

marszałka sejmu