5. Nowe kierunki w polityce partyjnej.

Nowe ruch społeczne – ważne formy uczestnictwa politycznego, współuczestnicy życia
politycznego, na równi z partiami. Bardziej współczesna forma ruchów społecznych. Należą do
nich:

–

współczesne ruch ekologiczne,

–

pacyfistyczne,

–

feministyczne.

Podejmują tematy do tej pory nieporuszane np. kwestie ochrony środowiska oraz poruszają
nienowe tematy w innym kontekście np. problemy równouprawnienia kobiet, tolerancji wobec
mniejszości, zachowanie pokoju, uczestnictwo zwykłych ludzi w podejmowaniu decyzji
politycznych.

Nowa Polityka – nowy podział socjopolityczny, wiąże się z powstaniem i działaniem nowych
partii, które kiedyś wyłoniły się właśnie z ruchów społecznych, np. partie ekologiczne.

Ruchy społeczne w krajach Europy Środkowo-Wschodniej – inny rodzaj ruchów społecznych
niż ich zachodnie odpowiedniki z lat '50 i '60. Wiążą się z przemianami demokratycznymi
zachodzącymi w krajach bloku wschodniego.

Ruch społeczny (def) – wspólne, podejmowane oddolnie i niezinstytucjonalizowane działanie ludzi
na rzecz realizacji wspólnych celów.

Przyczyny powstania nowych ruchów społecznych:

–

zmiany w systemach wartości

–

problemy współczesnej demokracji

–

problemy wynikające z rozwoju cywilizacyjnego

Ronald Inglehart - stworzył koncepcje zmian współczesnych systemów wartości współczesnych
społeczeństw. Głosi ona że:

–

ludzie najbardziej cenią te wartości, które są trudno osiągalne

–

system wartości człowieka odzwierciedla warunki, w których się wychował

Europejczycy którzy wychowali się w okresie prosperity gospodarczej i nie zostali dotknięci

brakiem dóbr materialnych, swoją uwagę skierowali na wartości, określone mianem
postmaterialnymi. Najważniejsze dla nich było osiągnięci wysokiej jakości życia (w sensie
intelektualnym czy estetycznym), samo realizacji, uczestnictwo w podejmowaniu decyzji, poczucie
przynależności, problemy środowiska naturalnego któremu zagrażał postęp technologiczny i
cywilizacyjny, kwestie związane z pokojem.

Nowe ruchy społeczne stanowią wyzwanie dla ustroju demokratycznego, choć nie chodzi tu

o jego obalenie, lecz o reformę.

Problemem ustroju demokratycznego jest połączenie podstawowych założeń liberalizmu

(wolność od ingerencji państwa i większe swobody obywatelskie) z zasadami systemu
demokratycznego (wolność do uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym danej zbiorowości).
Został po części rozwiązany w demokracji liberalnej, lecz i w niej nastąpiły zgrzyty tj. nastąpił
nadmierny rozrost struktur i instytucji państwa które było spowodowane rozwojem państwa
dobrobytu.

Powstały różne koncepcje rozwiązania tego problemu:

–

zwolennicy modelu „demokracji prawnej” kładli nacisk na odnowienie i wzmocnienie nurtu

liberalnego, a najważniejsze były rządy prawa, wolności jednostki i ograniczenie roli
państwa.

–

zwolennicy nurtu demokratycznego proponowali model demokracji partycypacyjnej

–

w praktyce życia politycznego powstały ruchy społeczne, które proponowały szerokie
uczestnictwo polityczne, budowanie luźnych, zdecentralizowanych struktur opartych na
zasadach demokracji bezpośredniej

Andrew Scott charakteryzuje nowe ruch społeczne jako małe, lokalne grupy, często

zorganizowane wokół specyficznych kwestii, cechujące się cyklicznością działania, uzależnioną od
aktywizacji ruch społecznego. Mają niekonwencjonalny styl działania, posługują się takimi
formami jak: petycja, demonstracje, w skrajnych przypadkach okupowaniem budynków, czy
nielegalnymi demonstracjami.
Ich poparcie społeczne jest rozproszone, nie mieszczące się w kategoriach klasy czy w innych ściśle
określonych grupach społecznych. Podstawą poparcia są wspólne wartości, a nie cechy
socjodemograficzne.
Ich aktywność nie jest jednoznacznie powiązana ze sferą polityki. Z jednej strony widziane są jako
twórcy nowego modelu kulturowego, nowego systemu wartości; z drugiej zaś strony posiadają
polityczne związki.

Z nowych ruchów społecznych wyłonił się dwa rodzaje partii:

–

partie ekologiczne,

–

małe, radykalne partie lewicowe.

Herbert Kitschelt określa je jako partie lewicowo-libertariańskie które cechuje nieufność wobec
rynku i nacisk na równość, postulaty demokracji uczestniczącej i autonomii jednostek bądź grup.

Rozwój partii ekologicznych datuje się na lata '70, początkowo zorientowane , na ochronę

środowiska naturalnego. Rozwój i upolitycznienie ruchów było spowodowane wzrostem liczby
organizacji i ugrupowań a także rozszerzeniem zakresu poruszanych problemów np. rozwój
demokracji bezpośredniej, współudział w zarządzaniu przedsiębiorstwami, ogólną decentralizacje.

Pojawienie się nowych partii, z punktu widzenia polityki, miało duże znaczenie. Powód:

ważne było samo ich pojawienie a także wzrost ich poparcia. W wielu krajach wprowadzili swoich
reprezentantów do parlamentu, z czego najsłynniejszy jest przypadek niemiecki.

W poglądach partie ekologiczne były tożsame z nowymi ruchami społecznymi. Chciały

zrównoważonego rozwoju, który stawiał by na jakość życia, satysfakcję z życia w czystym
środowisku, samorealizację poza sferą gospodarki i współudział w zarządzaniu polityką.

Unikały używania w swych nazwach słowa „partia”. Jednoczące się niemiecki organizacje

ekologiczne nazwały się Inne Zjednoczenie Polityczne Zieloni (SPV-die Grünen) i taką nazwę
otrzymała nowo powstała partia, by później skrócić nazwę do Die Grünen.

Partie ekologiczne były jednymi z reprezentantów nowego podziału socjopolitycznego,

który był utożsamiamy z Nową Polityką.

Ukształtowanie się nowego podziału socjopolitycznego

podział socjopolityczny – mówimy o nim wtedy, gdy istnieją grupy społeczne, posiadające

świadomość swojej grupowej tożsamości i opierające swą polityczną działalność na aktywności
organizacyjnej. (więcej na ten temat jest w innym rozdziale)

W polityce lat '60, '70 pojawiły się nowe problemy, które wynikały z odmienności doświadczeń
każdego z pokoleń. O nowym podziale zaczęto mówić, gdy owe problemy zaczęły mobilizować
określone grupy społeczne, które postanowiły powołać partie i popierać je w wyborach. Grupą
popierającą owe partie była nowa klasa średnia, która nie była przywiązana do żadnej z wczesnej
istniejących partii. Dużą grupę stanowili studenci a ponadto nowe kwestie miały zdolność
mobilizowania ludzi z różnych środowisk.

Porównanie Starej i Nowej Polityki

Stara polityka

Baza wyborcza – klasa robotnicza, klasa średnia, starsze generacje
Podstawowe wartości:
-konflikt między kapitałem a pracą
-podkreślenie wartości materialnych, wzrostu gospodarczego
-wiara w postęp technologiczny
-tradycyjny styl życia, tradycyjne role domowe
-wyrażanie interesów określonej klasy
-poparcie dla określonej ideologii
-ustalone lojalności partyjne
Charakterystyka organizacyjna:
-partie o scentralizowanej, hierarchicznej strukturze
-decyzje skoncentrowane w rękach elit partyjnych
-demokracja przedstawicielska

Nowa Polityka

Baza wyborcza – nowa klasa średnia, młodsze generacje
Podstawowe wartości:
-konflikt pomiędzy wzrostem ekonomicznym a problemami ochrony środowiska
-podkreślenie jakości życia, obaw o środowisko, wyrażanie potrzeb samorealizacji
-nieufność wobec zaawansowanych technologii
-promowanie indywidualizmu, feminizmu, praw mniejszości, alternatywnego stylu życia,
-wyrażanie problemów uniwersalnych
-poparcie dla wielu różnorodnych kwestii
-nieustalone lojalności partyjne
Charakterystyka organizacyjna:
-partie zdecentralizowane, elastyczność i rotacyjność przywództwa
-decyzje podejmowane na zasadach szerokiego uczestnictwa
-demokracja bezpośrednia

Organizacja partii ekologicznych
-zdecentralizowane struktury
-działalność oparta na aktywności małych, lokalnych grup
-częste zmiany na stanowiskach przywódczych
-rzecznik partii zamiast przewodniczącego
-decyzje podejmowane są na zasadzie demokracji bezpośredniej
-ciągła kontrola przywódców przez partyjne szeregi.

Taka organizacja sprawiała sporo problemów ponieważ:
-silne ideowe zaangażowanie członków skutkuje niechęcią do jakiejkolwiek organizacji, pogardą
dla struktur, hierarchii i oficjalnej przynależności. W takiej sytuacji nie można liczyć na lojalność i
przywiązanie członków.
-decentralizacja powoduje że brakuje bodźców pozwalających im budować się i wzmacniać, przez
co są wewnętrznie silnie podzielone.
-zaangażowani ideowo członkowie partii szybko się zniechęcają ponieważ nie jest ona tak
radykalna jak się spodziewali.

Proces wewnętrznych reform zapoczątkowali niemieccy Zieloni, w momencie gdy ich wewnętrzna

struktura sprawiała trudności w momencie uczestnictwa partii w parlamentach i rządach.
Reformy objęły:
-eliminacje zasady rotacji dla liderów partyjnych
-wzrost znaczenia liderów szczebla centralnego i deputowanych parlamentarnych.

Szwecka partia ekologiczna: uczestnictwo w parlamencie obnażyło takie kłopoty jak:
-kłopoty w koordynacji działań różnych, samodzielnych ciał partyjnych
-brak odpowiedniej liczby członków, by realizować zasadę rotacji
-zbyt wielka rola parlamentarzystów, spowodowana ich widocznością medialną, dziennikarze
traktują parlamentarzystów jako reprezentantów partii, a nie rotacyjnie wybranych liderów.

Reformy:
-zastąpienie czterech komitetów wykonawczych jednym
-ustanowienie ściślejszej relacji pomiędzy organizacją parlamentarną a centralnymi organami
decyzyjnymi partii,
-ograniczenie zasady rotacji na stanowiskach.

Niemieccy Zieloni musieli także zrewidować kwestie ideowo-programowe. Dostanie się do
parlamentu federalnego (1983) spowodowało powstanie dwóch frakcji:

–

realistów – zwolennicy włączenia w struktury i realizacje partyjnego programu drogą
parlamentarną

–

fundamentalistów – parlament jest trybuną prezentacji programu, prawdziwe działania
podejmowane są w drodze inicjatyw obywatelskich.

–

Ponadto, wejście Zielonych w koalicje rządową w 1998 r. spowodowało spadek ich

popularności, ponieważ musieli weryfikować swoje poglądy np. na energię atomową, kwestie
systemu emerytalnego, operacje w Kosowie (Joschka Fisher ją poparł). Wielu radykalnych
sympatyków odwróciło się Zielonych, ponieważ byli zawiedzeni ustępstwami i stępieniem
radykalizmu.

Partie Nowej Lewicy
Ich powstanie (lata '60) wiąże się z:

–

radykalnymi ruchami studenckimi

–

odejściem z„ustabilizowanych” partii lewicowych, a także komunistycznych, ich najbardziej
radykalnych działaczy

W swoim programie łącza idee marksizmu, anarchizmu, maoizmu, trockizmu, liberalizmu.

Program:

–

radykalna reforma zachodniego modelu demokracji liberalnej.

–

negacja kapitalizmu

–

większa sprawiedliwość społeczna

–

ekologia

–

równouprawnienie mniejszości i kobiet

Po upadku komunizmu, Nowa Lewica zbliżyła się do ekologów, tak jak oni akcentując ochronę
środowiska, ale wykazywała większe zainteresowanie niż ekolodzy kwestiami społecznymi.
Elektorat jest podobny do partii ekologicznych – młodzi, wykształceni, klasa średnia.

Oba rodzaje partii zakorzeniły się na stałe w europejskiej polityce, stanowią alternatywę dla
starszych partii.

Ruchy społeczne a partie polityczne w Europie Środkowej.
W latach '60 i '70 w Europie Wschodniej także powstały ruch społeczne, ale miały one charakter
opozycji nieakceptowanej w systemie. Później stały się znaczącym aktorem przemian, który później
dał początek nowym partiom politycznym.

Solidarność – związek zawodowy, ale tak naprawdę był to ruch społeczny który skupiał w sobie
różne grupy społeczne oraz prowadził nie tylko konflikt pracowniczy, ale także demokratyczny,
narodowy i religijny.
Inne ruchy społeczne w Europie Wschodniej:

–

Karta 77 (Czechosłowacja)

–

Błękitny Dunaj (Węgry)

Nie były one partiami, ale ich struktury były podobne do partyjnych.
Ruchy społeczne w Europie Wsch. były ważną alternatywą, ponieważ niechęć społeczeństwa do
partii była ogromna. Struktury te stały się bazą, z których w późniejszym okresie wyłoniły się partie
polityczne.

Ruchy społeczne z E. Wschodniej i Zachodniej – podobieństwa:

–

rozczarowanie części działaczy i sympatyków koniecznością przystosowania ideałów do
praktyki politycznej

–

antyetatystyczna mobilizacja i dążenie do do poszerzenia sfery wolności jednostki

Różnice:
- bardziej szczegółowe tematy formułowane w obrębie ruchów np. zach – większa demokratyzacja,
włączenie obywatela w proces decydowania politycznego, postmaterialna jakość życia; wsch –
demokratyzacja i wolność polityczna.