Główne kierunki polityki gospodarczej Wspólnoty Europejskiej
Po długo letnich rokowaniach największym przedsięwzięciem międzynarodowym była Runda Urugwajska GATT, której celem była Liberalizacja handlu międzynarodowego. Porozumienie Rundy Urugwajskiej podpisano 15 IV 1994r w Marakieszu, dotyczyło regulacji handlu międzynarodowego i jego liberalizacji.
Głównym planem było nie tylko redukcja przeszkód w handlu towarami, ale również w handlu usługami, wprowadzenie systematycznych przeglądów polityki handlowej krajów członkowskich, zwiększenie dyscyplin, reguł i procedur wielostronnych, włączenie nowych dziedzin obrotu do systemu reguł wielostronnych tj. handlu usługami, ochrony własności intelektualnej, handlowych aspektów inwestycji zagranicznych. 30 X 1997r GATT podpisał układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu. Miał być gwarantem bezpieczeństwa koncesji celnych. Tekst Układu ogólnego składał się z preambuły i 38 Artykułów podzielonych na cztery części. Każda zawierał odpowiednią klauzurę. Klauzura największego uprzywilejowania stanowiła za zasadę niedyskryminację i równość traktowania partnerów. Każdy kraj członkowski miał prawo do wszystkich ustępstw handlowych udzielanych przez partnerów innym krajom bez żadnych warunków. Klauzura największego uprzywilejowania w handlu usługami obejmowała możliwości utrzymania odstępstwa od KNU pod warunkiem iż. Zgłosiła takie odstępstwa w swej liście koncesji usługowych. Była też klauzura narodowa GATT obejmująca przepisy i wymogi dotyczące sprzedaży, zakupu, przewozu, dystrybucji i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym. Natomiast zasada wzajemności w GATT była zasadą równości korzyści i koncesji. Człowiek GATT nie był zobowiązany do redukcji swych stawek celnych bez uzyskania wzajemnych ustępstw od partnerów. Miała stanowić istotny bodziec dla negocjatorów zachęcających do otwierania rynków na towary zagraniczne. Głównym instytutem handlu międzynarodowego na forum GATT były negocjacje handlowe odbywające się co kilka lat.
Dnia 1.01.1995r została utworzona Światowa organizacja Handlu - WTO, która miała znacznie większe kompetencje niż GATT. Zawierała normy prawne dotychczasowego GATT, przejmując jednocześnie międzynarodowe funkcje regulacyjne tej instytucji. Celem jest nadzorowanie zasad międzynarodowej wymiany gospodarczej, zmodyfikowanych istotnie w Rundzie Urugwajskiej, udzielania pomocy finansowej na odbudowę gospodarczą krajów zniszczonych przez wojnę. Obejmowała Decyzje i Definicje ministerialne Wśród IZO sygnatariuszy była również Polska. Najwyższym organem jest konferencja Ministerialna zwoływana co dwa lata. Decyzje podejmowano na zasadzie konsensusu lub głosowania. Każde Państwo dysponuje jednym głosem. Polska stała się członkiem 1 VII 1995r po zakończeniu ratyfikacji. Kraj po przystąpieniu ma obowiązek przyjąć wszystkie zobowiązania. Działalność WTO musiały zaakceptować handlowe potęgi świata tj. Stany Zjednoczone, Wspólnoty Europejskie i Japonia.
Zakończenie wojny oznaczało dla Polski formowanie się nowego systemu politycznego i społeczno-gospodarczego. Proces ten trwał około 3 lat. Nastąpił zwrot w sytuacji handlu zagranicznego i całej gospodarki tj. wymiany towarów, usług, wymiana kapitału i wiedzy technicznej. Istotny wpływ wywierały czynniki polityczne, ideologiczne i instytucjonalne dotyczące systemów organizowania i zarządzania. W Polsce w latach 1949-1990 głównie chodziło o wspólne cele i instrumenty uzgodnione oraz stosowanie w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) jako instytucji koordynującej współpracę gospodarczą. W mechanizmie gospodarki Narodowej Każdego Kraju należącego do RWPG dominującą role odgrywały nakazy i zakazy i określone dyrektywy planowe, zakazy importu czy eksportu określonych towarów. Podporządkowano narzędzia towarowo- pieniężne dotyczące cen krajowych, pieniądza, kurs waluty narodowej, stawki celne. W krajach RWPG stosunkowo wolno następowało zabliźnienie w sferze kulturowo-społecznej. Znaczne niepowodzenia w rozwoju współpracy gospodarczej krajów RWPG były widoczne w latach osiemdziesiątych. Polska rozpoczęła współpracę z Europejską Komisją Gospodarczą ONZ-EKG, która powstał 1947r i do dziś stanowi dogodną płaszczyznę do wypracowania zasad, instrumentów rozwoju i powiązań gospodarczych między Wschodem a Zachodem. Celem była współpraca i działalność w kierunku zabiegów informacyjno- organizacyjnych. Dużą rolę odgrywała również współpraca w ramach Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu. Ze względu na system Polska przystąpiła do GATT w 1967r co spowodowało zwiększenie importu oraz wymiany handlowej z krajami członkowskimi GATT. Polska była również krajem, a jednocześnie założycielem 1944r Międzynarodowego Funduszu Walutowego, z którego wystąpiła 1950r pod presją Związku Radzieckiego. Ponowne rozmowy o przystąpieniu do MFW Polska podjęła w 1981r, które zostały przerwane a zakończyły się pozytywnie w 1986 roku. Głównym partnerem handlowym w latach osiemdziesiątych były kraje byłego RWPG zwłaszcza Związek Radziecki i miał charakter surowcowo-rolny. Sensacją na skalę światową był 13 XII 1981r stan wojenny. W późniejszym okresie lat osiemdziesiątych partnerami gospodarczymi Polski stały się kraje kapitalistyczne zwłaszcza kraje obecnej UE. Głównym celem była modernizacja gospodarki, podniesienie jej zdolności, aby zacząć spłacać zaciągnięte. Proces jednak zaczął się niepowodzeniem. W 1989r nastąpiły zmiany ustrojowe, jednocześnie zmiany w konstytucji i zaczęła funkcjonować III Rzeczpospolita Polski z czym wiąże się nowy etap rozwoju zwany mianem transformacji systemowej. Uległy zmianie pozaekonomiczne tzn. polityczne i ideologiczne, nastąpiło wprowadzenie pluralizmu politycznego, rozpoczęcie budowy państwa demograficznego, ziberalizowanego system wymiany gospodarczej z zagranicą. Wprowadzono ustawy wspierania eksportu poprzez ulgi inwestycje, kredyty eksportowe, dopłaty do polskich eksporterów. Główną cechą była aktywacja międzynarodowej polityki ekonomicznej. Polska stała się liczącym partnerem w kształtowaniu polityki na forum MFW, Banku Światowego, GATT, WTO, OECD i inne. W 1995r Sejm Rzeczpospolitej Polskiej ratyfikował porozumienie o uczestnictwie w WTO. Wprowadzono wiele nowych zasad rozwoju handlu międzynarodowego artykułami rolno-spożywczymi, objęło określonymi regułami, ustalono jednolite zasady w odniesieniu do międzynarodowej wymiany kapitału a także w odniesieniu do ochrony praw własności intelektualnej. W latach dziewięćdziesiątych przyśpieszono proces integracji gospodarczej Polski z krajami UE. Celem było wsparciem procesu reform politycznych i gospodarczych. Wyrazem ukierunkowania na kraje UE było zawieranie nowego typu umów. Celem było ustanowienie stref wolnego handlu artykułami przemysłowymi na okres 10 lat, świadczenia usług, a także ułatwienia dla przepływu siły roboczej, postanowienia o szeroko rozumianej wspólnoty. Polska 8,04,1994r złożyła wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej. Komisja Europejska została zobowiązana do przyjęcia opinii. 1997r Komisja na Forum Parlamentu Europejskiego Przedstawiła rozpoczęcie negocjacji o członkostwo w UE Polski. Międzyczasie zintensyfikowała swoje wysiłki a krajami CEFTA. Powstała formalnie na podstawie porozumienia zawartego w XII 1992r między Czechosłowacją, Polską, Węgrami. Celem CEFTY jest utworzenie regionalnego wolnego handlu artykułami przemysłowymi. Kraje CEFTA przestrzegają zasady symetrii i ekwiwalentności wzajemnych korzyści, rozwijają obroty handlowe z krajami UE. W eksporcie Polski zmniejszył się udział artykułami surowcowo-rolnych na korzyści artykułów przetwarzanych. W rozwoju naszej gospodarki od około dwudziestu lat dominuje udział kapitału zagranicznego. Wraz z napływem kapitału przejmowane są zasoby wiedzy technicznej. Wydajność kształtuje się na wyższym poziomie. Dotyczy to zarówno importu, jak i eksportu Współpraca gospodarcza prowadzi do zjednoczenia i tak z sześciu państw w 1951r podpisano traktat Paryski, który do życie Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, utrzymując uprawnienia na 50 lat współpracy w zakresie górnictwa i handlu. Jej sukces zachęcił do kolejnych kroków ku zjednoczeniu w 1957r w Rzymie podpisano dwa traktaty WE i Euratom, które istnieją i działają nadal, występując pod jednolitą nazwą i Wspólnoty Europejskie i są częścią systemu tworzącego UE.
Unię tworzy piętnaście demokratycznych państw europejskich, ściśle powiązanych politycznie i gospodarczo, budując dobrobyt i bezpieczeństwo, nie rezygnując z własnej niepodległości i odrębności narodowej. Flagę Unii tworzy dwanaście złotych gwiazd na ciemnoniebieskim tle. Hymnem jest tekst „Ody do radości”. Symbolem waluty jest Euro. Języki urzędowe traktowane są na równych prawach. Dokumenty są tłumaczone na poszczególne języki tzn. po przystąpieniu Polski będzie w Unii 19 języków urzędowych. Państwa Unii gwarantują obywatelom wolność sumienną i wyznania. Głównym celem Unii jest: promowanie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej, ciągły i równoważny wzrost gospodarczy, większa stabilizacja, przyśpieszenie tempa podnoszenia poziomu życia, zacieśnienie związków miedzy państwami. Służyć temu ma otwarcie granic, swobodny przepływ ludzi, kapitału, usług, towarów, oraz tworzenie więzów solidarności poprzez wdrążenie wspólnej polityki i instrumentów finansowych. 1XI 1993r Unia podpisała traktat z Maastricht łączący w całość trzy filary. Pierwszy obejmuje: gospodarkę, handel, politykę społeczną, ochronę środowiska i kulturę, drugi wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwo, trzeci - wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne. Unię reprezentuje kilka organów, które wypełniają określone funkcje. Rada Europejska zbiera się przynajmniej dwa razy w roku gdzie wyznaczone są cele i podejmuje najistotniejsze decyzje polityczne, zawiera umowy międzynarodowe. Komisja Europejska jest organem reprezentującym interes Unii i nie może podlegać wpływom żadnego z państw członkowskich. Konwent do spraw Przyszłości Europy ma przygotować propozycje, żeby mogła skutecznie działalność w momencie rozszerzenia o nowe państwa członkowskie. Działa również Komitet Regionów, który jest organem doradczym reprezentującym interesy regionalne a jest ich 200. Jest Trybunał Sprawiedliwości, który orzeka o legalności aktów prawnych i ich zgodność z Traktatami. W Unii są państwa mniej i bardziej bogate. Na wyrównanie poziomu życie i rozwoju Unia przeznacza ogromne środki np. w latach 1994-1999 wydano ta ten cel 170 mld euro, na lata 2000-2006 wyniosą 213 mld euro. Ochroną stabilności waluty zajmuje się Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie. Około 40% unijnego budżetu pochłania Wspólna Polityka Rolna obejmująca rolnictwo, handel oraz przetwórstwo produktów rolnych. Opiera się ona na jednolitych celach i wspólnej regulacji rynku, pierwszeństwo w zbycie produktów wytwarzanych w krajach Unii i solidarności w ponoszeniu kosztów regulacji rynku rolnego. Unia chroni swoich producentów poprzez opłaty wyrównawcze na towary przywożone do Unii, kontyngenty i licencje regulują wielkość importu, cła w wysokości od 5 do 25% oraz dopłaty eksportowe, aby zachęcając rolników do eksportu. Każdy obywatel Unii ma prawo osiedlana się, podejmowania pracy i nauki, oraz korzystania ze wszystkich praw socjalnych w dowolnym państwie członkowski. Mają prawo nie tylko podejmowania pracy ale również jej aktywnie poszukiwać i korzystać z pomocy urzędów pracy. Czas pracy nie może przekraczać 48 godzin tygodniowo. Unia ma program PHARE, program pomocy finansowej dla Polski i Węgier, które pierwsze wyszły z systemu komunistycznego i rozpoczęły budowę gospodarki rynkowej. PHARE wspiera rozwój sektora prywatnego, restrukturyzacje rolnictwa, ochronę środowiska, współpracę ponadgraniczną, oraz rozwój transportu i łączności. Kandydaci mogą korzystać z Programu SAPARD przeznaczony na rozwój obszarów wiejskich i z Programu ISPA utworzonego z myślą o modernizacji infrastruktury nowych państw członkowskich. Polska przystępując do Unii nabędzie wiele praw i obowiązków: swobodę osiedlania, pracę w dowolnym kraju Unii. Uznanie równorzędności świadectw, dyplomów, lepszą ochronę konsumentów, wyrównaną ochroną zdrowia, edukacji, pracy i kulturze. 1998r w Brukseli zapadła decyzja o wprowadzeniu wspólnej waluty. Wśród piętnastki przystąpiło dwanaście państw członkowskich UE, bez Wielkiej Brytanii, Szwecji, Danii, które postanowiły utrzymać waluty narodowe. Wspólną walutą jest Euro, które oznacza zmniejszenie inflacji, łatwość porównania poziomu cen i płac, wyeliminowania wymiany waluty podczas podróży za granicę oraz możliwość zakładanie rachunków bankowych w dowolnym państwie UE. Monety euro mają wspólny awers z nominałem, a na rewersie znajdują się symbole narodowe kraju. Dochody budżetu Unii około 50% stanowią składki państw członkowskich, pozostała część to środki z tytułu podatku VAT ceł i opłat wyrównawczych. Unia jest potęgą w handlu i gospodarce, żyje w niej połowa mieszkańców Europy. Do członkostwa w Unii w tym roku 2004 zbliża się dziesięć państw: Polska, Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia i Węgry. Wtedy obszar Unii byłby miał 4,2mln kilometrów kwadratowych a liczba ludności zbliżyła by się do 450mln.