Politechnika Poznańska
Instytut Technologii Mechanicznej
Zakład Obróbki Skrawaniem

Wydział: BMiZ
Studium: stacjonarne, I st.
Semestr: VII
Kierunek: MiBM
Profil: IME, TPM, KMU, IRW
Rok akad.:2014/15

Liczba godzin - 15

L A B O R A T O R I U M

S Y S T E M Y N A R Z

Ę

D Z I O W E

( h a l a 2 0 – Z O S )

Prowadzący:

dr inż. Zbigniew Nowakowski

pok. 617 – budynek mech., tel. [phone]

mgr inż. Szymon Wojciechowski

pok. 618 – budynek mech., tel. [phone]

Konspekt: www.zos.mt.put.poznan.pl (materiały do pobrania)

T E M A T Y Ć W I C Z E Ń

1.

Analiza rozwiązań konstrukcyjnych modułowych systemów narzędziowych

2.

Badanie powtarzalności pozycjonowania różnych złączy w narzędziu zespolonym

3.

Ustawianie narzędzi na wymiar poza obrabiarką (na przykładzie wytaczadła)

4.

Budowa narzędzi z płytkami mocowanymi mechanicznie

5.

Komputerowe wspomaganie zestawiania narzędzi zespolonych

L I T E R A T U R A

1.

Cichosz P.: Narzędzia skrawające. WNT Warszawa 2006.

2.

Meldner B., Darlewski J.: Narzędzia skrawające w zautomatyzowanej produkcji. WNT
Warszawa 1991.

3.

Kosmol J.: Automatyzacja obrabiarek i obróbki skrawaniem. WNT Warszawa 1995.

4.

Stós J.: Składane systemy narzędziowe. Prace Instytutu Obróbki Skrawaniem. Kraków 1991.

5.

Stephenson D.A., Agapiou J.S.: Metal Cutting Theory and Practice - Second Edition, published in
2006 by CRC Press, Taylor & Francis Group.

6.

PN-ISO 3002-1+A1 – Podstawowe pojęcia w obróbce wiórowej i ściernej. Geometria części
roboczej narzędzi skrawających. Terminologia ogólna, układy odniesienia, kąty narzędzia i kąty
robocze oraz łamacze wióra.

R e g u l a m i n l a b o r a t o r i u m

Obowiązki studenta i przebieg zajęć laboratoryjnych:

1.

Zajęcia składają się z 5 ćwiczeń laboratoryjnych wykonywanych w podgrupach wg harmonogramu.

2.

W przypadku nieobecności na ćwiczeniu laboratoryjnym (zarówno nieobecności usprawiedliwionej jak
i nieusprawiedliwionej), student ma obowiązek odrobienia zajęć.

3.

Student jest zobowiązany do niezwłocznego usprawiedliwienia u prowadzącego nieobecności na
zajęciach.

4.

Prowadzący zajęcia określa sposób i termin uzupełnienia zaległości powstałych wskutek
usprawiedliwionej nieobecności studenta na zajęciach.

5.

Obowiązkiem każdego studenta jest teoretyczne przygotowanie się z zagadnień wyszczególnionych
w konspekcie.

6.

W przypadku nie przygotowania się do zajęć, student może zostać niedopuszczony do odbycia
ćwiczenia.

7.

Na każdym z ćwiczeń studenci wykonują przewidziane programem zadanie którego wyniki zapisują w
drukach sprawozdania (załącznik do konspektu).

8.

Każdy student ma obowiązek przynieść na zajęcia druki sprawozdań dotyczących ćwiczeń
wykonywanych w danym dniu.

9.

Sprawozdanie z każdego ćwiczenia student wykonuje indywidualnie.

10.

Sprawozdanie zawierające wyłącznie wyniki doświadczenia traktowane jest na równi z brakiem
sprawozdania.

11.

W sprawozdaniu oceniana jest umiejętność prezentacji i opracowywania wyników zadania,
umiejętność prowadzenia analizy i znajomość wiedzy teoretycznej dotyczącej opisywanego zagadnienia
oraz umiejętność wnioskowania.

12.

Studenci są odpowiedzialni materialnie za uszkodzoną z ich winy aparaturę, przyrządy pomiarowe,
narzędzia, pomoce warsztatowe itp.

Warunki zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych:

13.

Ćwiczenie zostaje zaliczone na podstawie:

−

znajomości podstaw teoretycznych ćwiczenia,

−

wykonania ćwiczenia,

−

opracowania i złożenia na następnych zajęciach sprawozdania z ćwiczenia,

−

uzyskania pozytywnej oceny z opracowanego sprawozdania.

14.

Ćwiczenie zostaje niezaliczone w razie:

−

nieobecności na ćwiczeniu lub przerwaniu ćwiczenia,

−

nieprzygotowania się do ćwiczenia,

−

wykonania ćwiczenia niezgodnie z uwagami prowadzącego,

−

niewłaściwego opracowania sprawozdania,

−

niezłożenia sprawozdania z ćwiczenia.

15.

Ocena końcowa z laboratorium jest średnią ocen ze sprawozdań.

16.

Student który nie otrzyma zaliczenia z laboratorium nie może przystąpić do egzaminu
z przedmiotu.

17.

Nieobecność studenta, nawet usprawiedliwiona, na więcej niż 1/3 zajęć, może być podstawą do nie
zaliczenia tych zajęć. Niewykonanie tych ćwiczeń określonych regulaminem laboratorium uniemożliwia
zaliczenie zajęć laboratoryjnych.

Ć

W I C Z E N I E

1

Analiza rozwi

ą

za

ń

konstrukcyjnych modułowych systemów narz

ę

dziowych

I. Zagadnienia do przygotowania

1.

Określenie systemu narzędziowego.

2.

Odmiany systemów narzędziowych.

3.

Wymagania stawiane systemom narzędziowym.

4.

Elementy narzędzia zespolonego.

II. Przebieg ćwiczenia

1.

Na podstawie katalogów oraz tablic, zapoznać się z różnymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi złączy
w systemach: a) tokarskim, b) obrotowym, c) uniwersalnym.

2.

Zakwalifikować badany system narzędziowy do odpowiedniej grupy – a, b lub c (wg punktu 1).

3.

Zidentyfikować nazwę systemu oraz poszczególne elementy systemu. Przedstawić uzasadnienie
przeprowadzonej identyfikacji.

4.

Naszkicować zasadę mocowania, pozycjonowania (w poszczególnych kierunkach) oraz przenoszenia
obciążeń złącza badanego systemu narzędziowego.

5.

Przeanalizować zalety i wady analizowanego systemu narzędziowego.

6.

Przedstawić łącznie z krótką charakterystyką najlepszy system (wg własnej opinii).

III. Sprawozdanie

1.

Przedstawić cel ćwiczenia.

2.

Przedstawić w postaci rysunków, a następnie opisać szczegółowo zasadę mocowania, pozycjonowania
i przenoszenia obciążeń złącza systemu analizowanego na zajęciach.

3.

Podsumować przedstawioną charakterystykę systemu wraz z podaniem podstawowych wad i zalet.
Porównać badany system do innych konkurencyjnych systemów.

4.

Sformułować wnioski końcowe.

Ć

W I C Z E N I E

2

Badanie powtarzalno

ś

ci pozycjonowania ró

ż

nych zł

ą

czy w narz

ę

dziu zespolonym

I. Zagadnienia do przygotowania

1.

Odmiany i rodzaje złączy systemów narzędziowych.

2.

Wymagania stawiane złączom systemów narzędziowych.

3.

Budowa złączy systemów narzędziowych.

II. Przebieg ćwiczenia

1.

Zapoznać się ze sposobem mocowania złączy będących przedmiotem badań.

2.

Zapoznać się z metodyką badań. Określić błąd pomiaru przyjętej metodyki badań.

3.

Dla danego narzędzia zespolonego przeprowadzić pomiary powtarzalności pozycjonowania w kierunku
promieniowym:

a)

dla złącza narzędzie – płytka,

b)

dla złącza narzędziowego,

c)

dla złącza systemu,

d)

dla złącza obrabiarka – narzędzie (ang. interface),

4.

Dla danego narzędzia zespolonego przeprowadzić pomiary powtarzalności pozycjonowania w kierunku
osiowym:

a)

dla złącza narzędzie – płytka,

b)

dla złącza narzędziowego,

5.

Naszkicować zasadę mocowania i ustalania badanych złączy na poszczególnych stopniach narzędzia
zespolonego.

III. Sprawozdanie

1.

Opisać metodykę badań.

2.

Przedstawić rysunki oraz krótką charakterystykę badanych złączy.

3.

Zamieścić wyniki pomiarów. Obliczyć wartości transponowane oraz błąd maksymalny.

4.

Wykonać wykresy z porównaniem badanych złączy.

5.

Przeprowadzić analizę otrzymanych wyników.

6.

Sformułować wnioski końcowe.

Ć

W I C Z E N I E

3

Ustawianie narz

ę

dzi na wymiar poza obrabiark

ą

(na przykładzie wytaczadła)

I. Zagadnienia do przygotowania

1.

Typy i rodzaje wytaczadeł.

2.

Sposób prowadzenia i sztywność wytaczadeł.

3.

Geometria ostrza wytaczadła.

4.

Obciążenia mechaniczne wytaczadeł.

5.

Noże stosowane w wytaczadłach, sposób ich nastawienia i zamocowania.

6.

Elementy konstrukcyjne narzędzi umożliwiające ustawienie poza obrabiarką.

7.

Przyrządy służące do ustawienia narzędzi poza obrabiarką.

II. Przebieg ćwiczenia

1.

Zapoznać się z obsługą maszyny pomiarowej Smile f-my Zoller.

2.

Zapoznać się z ustawianiem głowic wytaczarskich: TRM f-my D’Andrea (rys.1a)
i EWN f-my Kaiser (rys.1b).

3.

Dla danego przedmiotu obrabianego, przygotować odpowiednie narzędzie zespolone.

4.

Dla podanego przez prowadzącego pola tolerancji ustalić wymiary nastawcze oraz wykonać obróbkę
otworów.

5.

Wykonać pomiary dokładności wykonania otworów po obróbce.

6.

Z przeprowadzonych pomiarów określić wartość zapasu na rozbicie R

N

oraz obliczyć optymalną wartość

wymiaru nastawczego d (rys.2).

7.

Ustawić narzędzie na obliczony wymiar nastawczy d oraz przeprowadzić obróbkę otworu.

8.

Wykonać pomiary dokładności wykonania otworu po obróbce.

III. Sprawozdanie

1.

Przedstawić cel ćwiczenia.

2.

Przedstawić graficznie porównanie wymiarów nastawczych d i pomiarów średnicy d

e

obrobionych

otworów oraz obliczony zapas na rozbicie R

N

.

3.

Opisać metodykę ustawiania narzędzi na wymiar na maszynie pomiarowej Smile f-my Zoller.
Przedstawić przyjęty na zajęciach sposób postępowania w celu określenia zapasu na rozbicie R

N

.

Określić jakie narzucono wymagania dotyczące wartości wymiaru nastawczego d aby spełnione było
właściwe wykorzystanie trwałości wymiarowej narzędzia.

4.

Z przeprowadzonych pomiarów określić wartość zapasu na zużycie narzędzia Z

N

.

5.

Wnioski końcowe.

a)

b)

Rys. 1. Głowica wytaczarskie: a) TRM f-my D’Andrea, b) EWN f-my Kaiser

Rys. 2. Zależności między wymiarem r naroża narzędzia , a wymiarami rzeczywistymi d

e

przedmiotu

d

min

i d

max

-wymiary graniczne przedmiotu,

T

p

- tolerancja przedmiotu,

T

N

- tolerancja ustawienia narzędzia,

R

N

- zapas na rozbicie,

Z

N

- zapas na zużycie narzędzia,

∆

i

∆

1

- pola rozrzutu wymiarów d

e

,

T

wym

- okres trwałości wymiarowej narzędzia.

Ć

W I C Z E N I E

4

Budowa narz

ę

dzi z płytkami mocowanymi mechanicznie

I. Zagadnienia do przygotowania

1.

Budowa narzędzi skrawających.

2.

Geometria ostrza w układzie narzędzia.

3.

Identyfikacja płytek wieloostrzowych wg kodu ISO.

4.

Gniazda płytek, typy mocowań, ustalanie i podparcie.

5.

Budowa mikroskopu warsztatowego.

II. Przebieg ćwiczenia

1.

Wykonać szkic i pomiary wskazanego narzędzia składanego.

2.

Wykonać klasyfikację wg normy ISO.

3.

Wykonać szkic i pomiary płytki wieloostrzowej.

4.

Wykonać klasyfikację płytki wieloostrzowej wg normy ISO.

5.

Wykonać szkic systemu mocowania płytki skrawającej. Przeprowadzić identyfikację systemu wg ISO.

6.

Dla analizowanego rozwiązania systemu mocowania, określić rozkład wektorów sił umożliwiających
mocowanie płytek oraz określić powierzchnie bazowe i stopień dokładności mocowania.

III. Sprawozdanie

1.

Zamieścić rysunki narzędzia oraz płytki wraz z wynikami przeprowadzonej klasyfikacji.

2.

Narysować analizowane na ćwiczeniu rozwiązanie systemu mocowania z określeniem wektorów sił
mocujących, powierzchni bazowych i stopnia dokładności. Przedstawić wady i zalety systemu
mocowania.

3.

Wnioski końcowe.

Ć

W I C Z E N I E

5

Komputerowe wspomaganie zestawiania narz

ę

dzi zespolonych

I. Zagadnienia do przygotowania

1.

Odmiany i rodzaje złączy systemów narzędziowych oraz złączy obrabiarka - narzędzie (interfaces).

2.

Identyfikacja płytek wieloostrzowych wg kodu ISO.

3.

Elementy narzędzia zespolonego.

4.

Rozwiązania konstrukcyjne oprawek narzędziowych (adapterów system-narzędzie).

II. Przebieg ćwiczenia

1.

Zapoznać się z obsługą programu WinTool oraz katalogami elektronicznymi f-m D’Andrea, Datos,
Sandvik, Seco itd..

2.

Dla otrzymanego rysunku wykonawczego detalu, wybrać z katalogów grupę narzędzi właściwą do
wykonania określonego procesu technologicznego.

3.

Wykorzystując program WinTool, wykonać dobór elementów narzędzia zespolonego uwzględniając
podane przez prowadzącego kryteria.

4.

Wykonać wydruk narzędzia zespolonego (rys. 3) wraz z listą elementów.

5.

Wykorzystując katalogi zweryfikować poprawność doboru elementów narzędzia zespolonego.

III. Sprawozdanie

1.

Przedstawić cel ćwiczenia.

2.

Zamieścić rysunek powierzchni obrabianej oraz opisać przebieg procesu technologicznego.

3.

Zamieścić wydruk dobranych narzędzi zespolonych wraz z listą elementów.

4.

Scharakteryzować elementy na poszczególnych stopniach narzędzia zespolonego.

5.

Przeprowadzić analizę funkcjonalności poszczególnych narzędzi oraz uzasadnić swój wybór.

6.

Wnioski końcowe.

Rys. 3 Narzędzie zespolone zestawione w programie WINTOOL