Ćwiczenia, 3 października 2012r.

POCZĄTKI ROMANTYZMU/ MANIFESTY ROMANTYKÓW  nowa koncepcja natury,
człowieka, świata

- epoka osadzona w tradycji

- romantyzm to nie epoka, która się przeciwstawia; to epoka, która dodaje (coś do innych)

3 główne ośrodki romantyzmu:

1. Niemcy
2. Anglia
3. Francja

Literatura gotycka, literatura grozy (Anglia), najwcześniej, jeśli chodzi o tekst.
„Zamczysko w Otranto” Horace Walpole, 1756r.
„Mnich” M.G.Lewis, lata 80. XVIII wieku

- odejście od antyku jako inspiracji
- preromantycy czerpią ze średniowiecza (historyzm – zwrot ku średniowieczu)
- nowy typ bohatera: czarny charakter, zbrodniarz, uwiedzenie młodej dziewczyny
- nowa sfera: metafizyka (groza, duchy)



Dlaczego proza gotycka?

- zwrot ku mrocznemu średniowieczu; fascynacja gotykiem
- sfery sacrum i profanum (np. lochy w kościele)
- aura tajemnicy
- zamek staje się bohaterem: oddziałuje na innych
- nowe podejście do natury: dzika, nieokiełznana, groźny żywioł, od którego człowiek jest
zależny
( w renesansie to człowiek kształtował naturę; teraz jest inaczej, jest podporządkowanie.
Natura może być bezwzględna, stąd burze/pioruny)

NIEMCY

Dramat „Zbójcy’ Schillera
Gotthold Ephrain Lessing tworzy nowoczesną teorię dramatu – „Dramaturgia hamburska”,
odejście od zasad klasycznych, kierunek ku Szekspirowi. Jeden z pierwszych historyków
literatury preromantycznej.
W Niemczech Goethe i Schiller to nie romantyzm, tylko klasycyzm weimarski; ale z naszej
perspektywy może być to preromantyzm, bo to były czynniki, które go zapowiadały.



Sentymentalizm a preromantyzm

- sentymentalizm to przede wszystkim poetyka klasyczna; sentymentalizm jest głęboko
osadzony w tej poetyce

- nurt wpisuje się w preromantyzm pod kątem czułości, ale zbyt mało formalnie

Szkoła jeneńska (Jena) 1798 – 1801r.

1. Fryderyk i August Wilhelm Schleglowie
2. Novalis (Fryderyk von Hardenberg), np. „Hymn do nocy“, zbiór esejów „Uczniowie z

Sais“

3. Ludwig Tieck

Cała trójka publikowała czasopismo „Athenäum”. Publikowali tzw. fragmenty; głównie
Schleglowie i Novalis

Schelling – filozof przyrody
Fryderyk Schleiermacher – filozof religii

Na grupę publicystów silnie oddziaływali KANT (preromantyzm) i HEGEL (pełny
romantyzm).

Fryderyk Schlegel: poezja romantyczna to progresywna poezja uniwersalna. O co chodzi??
Odp. Ta poezja obejmuje wszystko – od wielkich systemów filozoficznych aż po pocałunek.

Poezja w oświeceniu:
- coś, co można określić gatunkowo
- wszystko, co odpowiada poetyce normatywnej; normy skodyfikowane

Poezja romantyczna: poezja przestaje ograniczać się do tekstu! Poezją może być
pocałunek, gest, myśl itp. Nie chodzi o łamanie reguł, chodzi o rozszerzenie pojęcia!

 „ poezja romantyczna jest nieskończona, ciągle się staje” – brak ograniczeń.

Przedmiotem poezji staje się wszechświat, przestrzeń kosmiczna

 „poeta to wieszcz” – poeta to profeta, bo widzi więcej, bo jest bardziej wrażliwy;

Rozszerzona perspektywa widzenia (doczesność i wieczność; w tym rozszyfrowywanie
planów Bożych)

 „poezja transcendentalna” – poezja, która oddziela od siebie to, co idealne i to, co

realne. Ale oddziela rozsądnie, żeby potem to połączyć idealną całość.

TO, CO REALNE ( R ) – obejmowanie rozumem, zbadać, dotknąć, policzyć,
doświadczyć

TO, CO IDEALNE ( I )

Transcendencja to wykraczanie poza granice. Naczelna teza: DĄŻENIE DO PRAWDY.
Poezja musi ją wykazać. Połączenie ( R ) i ( I ) nam to umożliwia.

Novalis

 mówił dużo o postaci poety
 poeta to kapłan (kontakt z sacrum), geniusz ludzkości
 „wszechświat jest w nas samych” – duchowość jako mikrokosmos, przestrzeń

Tajemnica nie zniknie do końca

Ad. 1 – ANGLIA

Cykl „Ballady liryczne”, I wydanie 1798r. William Wordsworth, S.T. Coleridge, Robert
Sourthey. Grupa tzw. lekistów (poeci jezior); nazwa pochodzi od nazwy miejscowości, w
której mieszkali, było tam dużo jezior.
1800r. II wydanie „Ballad…” – przedmowa W. Wordswortha. Proklamacja nowej poezji!

Nowa poezja przedstawia sytuacje z życia codziennego, stosuje się język używany przez
prostych ludzi. Dlaczego tak?

- słowa proste i niewyszukane; co się wiąże z dotarciem do większej liczby odbiorców.
Odbiorcą poezji staje się każdy
- może, ale nie musi, posługiwać się językiem logiki
- język nie może być wulgarny
- ważność uczuć; „poezja to spontaniczny wybuch uczuć”
- dusza chłonniejsza niż ogół

Coleridge: „ O poezji, czyli sztuce”
- poezja posługuje się mową artykułowaną
- sztuka Boska, poezja niema; muta poesis

Schelling – przejście od natura naturata do natura naturans (człowiek jest jej częścią)