Proteza wokaliczna

1

Proteza wokaliczna

Proteza wokaliczna, samogłoska protetyczna - występująca przed rdzeniem wyrazu samogłoska, która nie stanowi

przy tym przedrostka; forma protezy. W językach indoeuropejskich proteza wokaliczna charakterystyczna jest dla

języka greckiego, a także albańskiego i armeńskiego, przypuszcza się jednak, że w pewnych grupach wyrazów

wytworzyła się także w języku praindoeuropejskim. Wtórnie proteza wokaliczna wystąpiła w języku greckim okresu

cesarstwa oraz (niezależnie) w łacinie poklasycznej i językach romańskich (por. łac. schola i fr. école, a także wł.

specchio i in ispecchio). Poza językami indoeuropejskimi zjawisko to występuje np. w języku tureckim (por. Smyrna

i tur. İzmir)

Proteza wokaliczna w języku greckim

Występowanie

W języku greckim proteza wokaliczna jest zjawiskiem fakultatywnym, tj. w tych samych warunkach niekiedy

występuje, niekiedy nie. Występują także formy oboczne z protezą lub bez niej (np. λάχεια i ἐλάχεια, por. łac.

levis). Charakterystyczne są kontrasty między słowami greckimi z samogłoską protetyczną a ich odpowiednikami

bez niej w innych językach indoeuropejskich, np. łacińskim.

Jako samogłoski protetyczne występują w języku greckim ε, α, i ο przed spółgłoskami płynnymi ρ i λ oraz

spółgłoskami nosowymi μ i ν (np. ἐρυθρός - czerwony, por. łac. ruber; ὄνομα - imię, por. łac. nomen). Przed

grupami spółgłosek proteza wokalicna jest rzadsza, jako proteza wokaliczna występuje wtedy samogłoska ι (np. w

słowie ἰχθύς - ryba). Rzadka jest również proteza wokaliczna przed spółgłoskami zwartymi (np. ἀστήρ - gwiazda,

por. łac. stella) i spirantem Ϝ (np ὀδούς - ząb, por. łac. dens).

Geneza

Geneza protezy wokalicznej w języku greckim nie jest całkiem jasna. Dla protezy wokalicznej przed spółgłoskami

płynnymi i nosowymi tłumaczyć ją można różnymi wartościami fonetycznymi tych spółgłosek w języku

praindoeuropejskim: praindoeuropejskie spółgłoski emfatyczne l, r, m i n greka miałaby kontynuować jako

spółgłoski poprzedzone elementem wokalicznym, zaś nieemfatyczne l, r, m i n jako spółgłoski i sonanty. Powstanie

protezy wokalicznej w niektórych innych wyrazach tłumaczy teoria quasi-sonantu laryngalnego szwa. Ponadto

występowanie protezy wokalicznej wyjaśniać można tendencją do eufonizacji języka - samogłoska protetyczna

miała ułatwiać wymowę i nadawać jej melodyjny charakter.

Bibliografia

• Oktawiusz Jurewicz, Gramatyka historyczna języka greckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999

Źródła i autorzy artykułu

2

Źródła i autorzy artykułu

Proteza wokaliczna  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=23236117  Autorzy: Kicior99, Laforgue, Micpol

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/