1

PRAWNE

REGULACJE

ZAGROŻEŃ

POŻAROWYCH

I WYBUCHOWYCH

Obecność substancji lub preparatów uznanych za łatwopalne stwarza

możliwość zaistnienia pożaru lub wybuchu. Poznanie mechanizmu spalania oraz
powstania zapłonu może być skutecznym elementem profilaktyki zapobiegawczej tym
niebezpiecznym zjawiskom, mogącym być źródłem poważnego zagrożenia dla
zdrowia lub życia zatrudnionych pracowników, a także powstania ogromnych strat
materialnych.

Spalaniem

nazywamy

szybko

przebiegającą

reakcję

egzotermiczną

samoczynnie przemieszczającą się w przestrzeni wypełnionej substratami. Reakcji tej
towarzyszy zjawisko świecenia [1].

W typowym spalaniu substratami są paliwo i tlen z powietrza, których reakcja

zostaje zapoczątkowana czynnikiem inicjującym, spełniającym funkcje źródła
zapłonu. Funkcję źródła zapłonu mogą spełniać różne postacie energii cieplnej i różne
przemiany energetyczne, których wspólną cechą jest wytworzenie odpowiednio
wysokiej temperatury. Źródła zapłonu przedstawiono na schemacie nr 1.

Rys 1. Źródła zapłonu [ 1]

W profilaktyce pożarniczej największy nacisk kładzie się na wyeliminowanie

możliwości zapłonu. Po zapłonie następuję szybkie i trudne do opanowania
rozszerzanie się pożaru, a także często wybuch.

2

Pożar lub wybuch mogą powstać, gdy zaistnieje czasowa i przestrzenna

zbieżność następujących elementów:

 materiału palnego,
 czynnika utleniającego,
 źródła zapłonu.

Czynnikami utleniającymi mogą być związki chemiczne zawierające grupy,
chemiczne bogate w tlen (azotanowe, azotynowe, nitrowe, chloranowe itp.) chlorowce
(fluor, chlor, brom), a także siarka. Materiałami palnymi mogą być związki organiczne
lub nieorganiczne, liczne metale i niemetale. Spalaniem jest w tym ujęciu reakcja
wodoru z chlorem, żelaza z siarką lub też reakcja rozkładu materiałów wybuchowych.
Zależnie od postaci materiału palnego spalanie może przebiegać w układzie
homogenicznym (jednorodnym) lub heterogenicznym (niejednorodnym).

Spalanie homogeniczne jest charakterystyczne dla mieszanin gazów i par

cieczy z powietrzem ;tworzy płomień.

Spalanie heterogeniczne przejawia się żarzeniem na powierzchni zetknięcia

się ciała stałego z tlenem (spalanie węgla drzewnego, sadzy, niektórych metali).

W zależności od sposobu wymieszania paliwa z tlenem z powietrza rozróżnia

się spalanie: dyfuzyjne, kinetyczne i dyfuzyjno-kinetyczne.

Spalanie dyfuzyjne występuje przy braku wstępnego wymieszania materiału

palnego z powietrzem. W ten sposób spalają się ciała stałe, ciecze parujące ze swej
powierzchni i czyste gazy wypływające z przewodu. Spalanie dyfuzyjne można na
ogół łatwo przerwać, zwłaszcza w początkowej fazie pożaru.

Spalanie kinetyczne występuje w homogenicznej mieszaninie gazu lub pary

cieczy z powietrzem bądź w pseudohomogenicznej zawiesinie ciała stałego lub cieczy
w powietrzu (np. pyły, mgły).Przerwanie spalania kinetycznego jest trudne, a często
wprost niemożliwe.

Pożar charakteryzuje się tym, że proces spalania przestaje być kontrolowany

w czasie i przestrzeni, stwarzając zagrożenie dla człowieka i środowiska oraz
powodując straty materialne. Przyczyną gwałtownego rozwoju pożaru może być
wzrost wydzielania i rozprzestrzeniania się palnych par i gazów np. wskutek
promieniowania cieplnego lub ruchu atmosfery.

Dym jest jednym z produktów spalania. Składa się z zawieszonych w gazach

powstających w czasie pożaru cząsteczek ciekłych (węglowodory) i stałych
(sadza).Powstawaniu dymu sprzyja niedobór tlenu w czasie spalania. Dym ogranicza
widoczność i w znacznym stopniu utrudnia akcję ratowniczą.

Wybuch jest gwałtowną reakcją chemiczną pomiędzy utleniaczem i paliwem,

której obok płomienia towarzyszy fala ciśnieniowa powodująca zniszczenia. Fali
ciśnieniowej odbitej towarzyszy również efekt akustyczny.

Minimalna energia zapłonu (MEZ) jest najmniejszą energią, przy której

następuje zapłon mieszaniny palnej. Wartość (MEZ) określana jest w optymalnych
warunkach, tzn. przy najbardziej podatnym na zapłon składzie mieszaniny, a także
określonych warunkach początkowych ciśnienia i temperatury oraz geometrii układu.
Znajomość MEZ pozwala na ocenę zagrożenia analizowanego obszaru ze względu na
obecne tam źródła zapłonu.

3

Granice wybuchowości określają zakres składu mieszaniny palnej (stężenia

paliwa i utleniacza w mieszaninie), przy których w obecności źródła zapłonu następuje
spalanie wybuchu w mieszaninie.

W przypadku mieszanin gazów palnych czy par z powietrzem w pewnym

zakresie stężeń zależnym od rodzaju gazu i pary powstaje mieszanina wybuchowa.
Zakres ten określamy dolną (DGW) i górną granicą wybuchowości (GGW). Stężenie
składnika palnego wyraża się w procentach objętościowych[% obj.] lub [gm

-3

]

mieszaniny.

Wybuch cieplny powstaje na skutek egzotermicznych reakcji chemicznych lub

cieplnej niestabilności substancji, jeśli ilość wytwarzanego ciepła przewyższa ilość
ciepła oddawanego do otoczenia. Wybuchy cieplne mogą powstawać w trakcie
prowadzenia procesów chemicznych np. polimeryzacji, nitrowania, sulfonowania ale
także podczas procesów fizycznych np. mielenia, suszenia, transportu czy
magazynowania.

Toksyczne produkty spalania stanowią największe zagrożenie dla zdrowia

i życia ludzi, i według statystyk stanowią najczęstszą przyczynę zgonów w czasie
pożarów. Następnym czynnikiem zagrażającym człowiekowi jest promieniowanie
cieplne. Fala ciśnieniowa powoduje głównie zniszczenia mechaniczne. Bezpośrednie
zagrożenie dla ludzi pojawia się przy nadciśniniu od 2 do 3 barów.
Fala ciśnieniowa stanowi zagrożenie pośrednie poprzez uszkodzenie odłamkami
generowanymi wskutek uszkodzeń instalacji i konstrukcji.

Wybuch materiałów stałych w formie pyłów charakteryzuje się zmniejszona

energią zapłonu i dużą szybkością spalania, a co za tym idzie szybkością wydzielania
ciepła i szybkością narastania ciśnienia. Najczęściej wybuchom ulegają: naturalne
materiały organiczne (pył drzewny, pyły zbożowe), syntetyczne materiały organiczne
(pyły tworzyw), pył węglowy i pyły metali (aluminium, cynk, żelazo etc.).

Wybuchy pyłów przebiegają z dużą szybkością i mogą przenosić się na znaczne

przestrzenie w związku z pobudzeniem/uniesieniem pyłów osiadłych na zewnątrz
urządzeń.

Zagrożenie pożarem i wybuchem ze względu na wyładowania elektrostatyczne

związane jest głównie z procesami, w których następuje zamiana energii mechanicznej
na elektryczną wskutek tarcia np. rozdrabnianie, mieszanie, transport ciał stałych
i cieczy.

Istnieje podział na następujące grupy pożarów[5]:

Grupa A – pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, spalaniu których

towarzyszy powstawanie żaru (drewno, papier, węgiel, tworzywa
sztuczne);

Grupa B – pożary cieczy i ciał stałych ulegających stopieniu (paliwa ciekłe,

rozpuszczalniki, tłuszcze, parafiny);

Grupa C – pożary gazów ( metan, wodór, gaz miejski);
Grupa D – pożary metali (magnez, sód, aluminium).
Indeks E oznacza, że urządzenie ( zawarty w nim środek) może być zastosowany
do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem.

4

Pierwszym działaniem w przypadku pożaru/wybuchu w środowisku pracy musi

być ewakuacja ludzi z zagrożonych obszarów. Inne działania to odcięcie możliwych
źródeł zapłonu, obniżenie stężenia palnych par i gazów oraz substancji toksycznych,
jeśli to możliwe odcięcie dopływu paliwa, schłodzenie rozgrzanych elementów
i usunięcie elementów stwarzających zagrożenie, gaszenie pożaru. Działania można
prowadzić równolegle lub kolejno, w zależności od możliwości.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002r w sprawie

kryteriów i sposobu klasyfikowania substancji i preparatów chemicznych ( Dz. U.140,
poz.1172)[2]:
 substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych (E) są to ciała stałe, ciecze

i materiały o konsystencji pasty lub żelu, które w wyniku reakcji egzotermicznej
(również bez udziału tlenu z powietrza) gwałtownie wydzielają gazy oraz takie
materiały, które w określonych warunkach badania detonują, ulegają szybkiej
deflagracji lub wybuchają w trakcie podgrzewania w częściowo zamkniętej
przestrzeni;

 substancje i preparaty łatwopalne są to substancje i preparaty w stanie ciekłym

o niskiej temperaturze zapłonu;

 substancje i preparaty skrajnie łatwopalne (F+) są to substancje i preparaty w stanie

ciekłym o wyjątkowo niskiej temperaturze zapłonu i wyjątkowo niskiej
temperaturze wrzenia oraz substancje i preparaty w stanie gazowym, które
w normalnych warunkach ciśnienia i temperatury palą się w kontakcie
z powietrzem;

 substancje i preparaty wysoce łatwopalne (F) są to substancje i preparaty, które

w normalnych warunkach ciśnienia i temperatury, w kontakcie z powietrzem mogą
nagrzewać się i w konsekwencji tego zapalić się bez dostarczenia energii,
substancje i preparaty w stanie stałym, które w wyniku krótkotrwałego kontaktu ze
źródłem zapłonu mogą zapalić się i proces palenia się lub tlenia trwa nadal po
usunięciu źródła zapłonu; substancje i preparaty w stanie ciekłym temperaturze
bardzo niskiej temperaturze zapłonu; substancje i preparaty, które w kontakcie
z wodą lub wilgotnym powietrzem wydzielają skrajnie łatwopalne gazy
w niebezpiecznych ilościach.

Materiały są to pierwiastki chemiczne albo związki chemiczne, które

występują w przyrodzie albo są wytwarzane, wyłącznie z materiałami pomocniczymi
potrzebnymi do zagwarantowania stabilności i zanieczyszczeniami uwarunkowanymi
procesem wytwarzania[6].

Preparaty są to mieszanki, mieszaniny, które składają się z dwóch lub większej

liczby materiałów.

Wyroby są to materiały albo preparaty, które przy wytwarzaniu otrzymały

specyficzny kształt, powierzchnię albo formę, które to cechy określają bardziej ich
funkcjonalność , niż ich skład chemiczny jako taki albo w złączonej postaci.

Materiałami niebezpiecznymi są :
1.Niebezpieczne materiały i preparaty, które są wybuchowe, zapalające,

wysokozapalne, łatwopalne, zapalne, bardzo trujące, trujące, szkodliwe dla zdrowia,
żrące, drażniące, uczulające, rakotwórcze, zagrażające rozrodczości, mutagenne albo

5

niebezpieczne dla środowiska naturalnego człowieka, względnie posiadają inne,
przewlekłe szkodliwe własności.

2. Materiały, preparaty i wyroby, które są zdolne do eksplozji.
3. Materiały, preparaty i wyroby, z których przy wytwarzaniu albo

zastosowaniu mogą powstawać albo uwalniać się materiały albo preparaty
wymienione w punktach
1 albo 2.

4. Materiały, preparaty i wyroby, które zgodnie z doświadczeniem mogą

przenosić czynniki chorobotwórcze[6].

Materiały, preparaty i wyroby, które są wybuchowe są tak samo materiałami

niebezpiecznymi, pomimo, że nie są oznakowane.

Wyroby tytoniowe i środki kosmetyczne, artykuły spożywcze i dodatki do nich,

pasze, leki, odpady do usuwania oraz zużyte oleje i ścieki nie są poddane według
Rozporządzenia o Materiałach Niebezpiecznych obowiązkowi oznaczania, podlegają
one jednakże przepisom obchodzenia się Rozporządzenia o Materiałach
Niebezpiecznych, ponieważ mogą być również materiałami niebezpiecznymi.

Materiałami niebezpiecznymi mogą być tym samym także preparaty albo

wyroby, które nie są oznakowane, przy zastosowaniu których powstają jednakże
niebezpieczne materiały, albo też mogą się z nich uwalniać.

Przykłady:
- z elektrody spawalniczej powstają dymy spawalnicze;
- przy szlifowaniu drewna uwalnia się pył drzewny;
- z zawierających rozpuszczalniki środków czyszczących uwalniają się

rozpuszczalniki;

- przy wierceniu w betonowych stropach powstają pyły silikogenne;
- przy pracach naprawczych w obszarach skażonych;
- przy wypalaniu starych powłok lakierniczych powstają produkty pirolizy

(spalania).

Materiałami roboczymi w rozumieniu niniejszych reguł TRGS są wszystkie

pierwiastki i związki, pojedynczo, w mieszaninie, albo jako wyrób tak, jak one
występują w przyrodzie albo w procesach produkcyjnych, niezależnie od tego, czy są
one celowo lub w sposób niezamierzony

- produkowane, albo
- używane w procesie roboczym, stosowane albo uwalniane, albo
- wprowadzane do obrotu.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Dz. U Nr 58, poz. 535 z dnia

9 kwietnia 2002r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych do zakładu
o dużym ryzyku zalicza się zakład, w którym występuje jedna lub więcej substancji
niebezpiecznych w ilości równej lub większej niż określona w załączniku do
rozporządzenia w tabeli 1 lub 2 w kolumnie „ Ilość substancji niebezpiecznej
decydująca o zaliczeniu do zakładu o dużym ryzyku”.

6

Tabela 1. Wybrane substancje niebezpieczne [3]

Lp.

Substancje lub grupy

substancji

Numer

CAS

(Chemical

Abstract

Service)

Ilość substancji

niebezpiecznej decydująca o

zaliczeniu do zakładu o:

zwiększonym

ryzyku [Mg]

dużym

ryzyku [Mg]

1

2

3

4

5

1
2
3

4

5
6
7

8
9

10
11
12
13
14

15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

25

Azotan amonu
Azotan amonu
Pentatlenek arsenu, kwas arsenowy (V)
i/lub jego sole
Tritlenek arsenu, kwas arsenowy (III) i/lub
jego sole
Brom
Chlor
Związki niklu w postaci pyłu (tlenek niklu,
ditlenek niklu, tritlenek diniklu, siarczek
niklu, disiarczek niklu)
Etylenoimina
Fluor
Formaldehyd (>90%)
Wodór
Chlorowodór (skroplony gaz)
Związki ołowioorganiczne
Skrajnie łatwo palne gazy skroplone
(z wyłączeniem skroplonych
węglowodorów lekkich z przerobu ropy
naftowej) i gaz ziemny
Acetylen
Tlenek etylenu
Tlenek propylenu
Metanol
Tlen
Triwodorek arsenu (arsyna)
Triwodorek fosforu (fosfina)
Dichlorek siarki
Tritlenek siarki
Polichlorowane dibenzofurany
i polichlorowane dibenzodioksyn
(z wyłączeniem TCDD- 2,3,7,8-
tetrachlorodibenzoparadioksyny),
z uwzględnieniem współczynnika
równoważności F
Produkty destylacji ropy naftowej:

a) benzyny i ciężkie benzyny;
b) nafty (z wyłączeniem paliw do

silników odrzutowych)

c) oleje gazowe ( z wyłączeniem

olejów napędowych do silników
wysokoprężnych, olejów
opałowych i technologicznych
strumieni mieszanin olejów
gazowych)

6484-52-2
6484-52-2

7726-95-6
7782-50-5

151-56-4

7782-41-4

50-00-0

1333-74-0
7647-01-0

74-86-2
75-21-8
75-56-9
67-56-1

7782-44-7
7784-42-1
7803-51-2

10545-99-0

7446-11-9

350

1250

1

20
10

10
10

5
5

25

5

50

5
5
5

500
200

0,2

0,2

1

15

2500

2500
5000

2

0,1

100

25

1

20
20
50
50

250

50

200

50
50
50

5000
2000

1
1
1

75

0,001

25000

7

Tabela 2. Kategorie substancji niebezpiecznych niewymienionych w tabeli 1 [3]

Kategorie substancji niebezpiecznych

Ilość substancji niebezpiecznej

decydująca o zaliczeniu

do zakładu o:

zwiększonym
ryzyku [Mg]

dużym
ryzyku [Mg]

1

2

3

1. Substancje bardzo toksyczne, charakteryzowane
oreśleniem rodzaju zagrożenia :
R26 – działa bardzo toksycznie w przypadku narażenia
drogą oddechową,
R27– działa bardzo toksycznie w przypadku zetknięcia ze
skórą,
R28 – działa bardzo toksycznie w przypadku spożycia

2. Substancje toksyczne, charakteryzowane określeniem
rodzaju zagrożenia:
R23 – działa bardzo toksycznie w przypadku narażenia
drogą oddechową
R24 - działa bardzo toksycznie w przypadku zetknięcia ze
skórą,
R25 – działa bardzo toksycznie w przypadku spożycia

3. Substancje utleniające, charakteryzowane określeniem
rodzaju zagrożenia:
R7 – może spowodować pożar,
R8 – kontakt z materiałami palnymi może spowodować
pożar,
R9 – wybucha po zmieszaniu z materiałem łatwo palnym

4. Substancje wybuchowe

5. Substancje wybuchowe
R2 – zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia
oddziaływania ognia lub innych źródeł zapłonu
R3 – skrajne zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia,
tarcia lub innych źródeł zapłonu

5. Substancje łatwo palne
7a.Wysoce łatwo palne ciecze
7b.Substancje wysoce łatwo palne
8. Substancje skrajnie łatwo palne
9 Substancje niebezpieczne dla środowiska,
charakteryzowane określeniem, rodzaju zagrożenia
R50 – działa bardzo toksycznie na organizmy wodne
(z włączeniem R50/53–działa bardzo toksycznie na
organizmy wodne; może wywoływać długo utrzymujące
się zmiany w środowisku wodnym)
R51/53– działa bardzo toksycznie na organizmy wodne;
może wywoływać długo utrzymujące się zmiany w
środowisku wodnym
10. Substancje niebezpieczne dla ludzi i środowiska z innych
względów charakteryzowane określeniem rodzaju
zagrożenia:
R14 – reaguje gwałtownie z wodą (włączając w to
R14/15 – reaguje gwałtownie z wodą, wyzwalając wysoce
łatwo palne gazy),
R29 – w kontakcie z wodą wyzwala toksyczne gazy.

5

50

50

50

10

5000
50
5000
10
100

200

100

50

20

200

200

200

50

50000
200
50000
50
200

500

500

200

8

W

przypadku

polichlorowanych

dibenzofuranów

i

polichlorowanych

dibenzodioksyn należy posłużyć się masą zastępczą substancji (m

z

) obliczaną przez

zastosowanie współczynnika równoważności (F) względem 2,3,7,8- TCD) i porównać
jej wartość z ilością podaną w kolumnie 4 lub 5 tabeli 1.
Masę zastępczą oblicza się według następującego wzoru:

m

z

= m

r

·F

gdzie poszczególne symbole oznaczają :
m

z

- masę zastępczą,

m

r

- masę rzeczywistą,

F - współczynnik równoważności dla danej substancji określony w tabeli 3.

Tabela 3. Wartość współczynnika równoważności (F) [3]

Substancja

F

Substancja

F

2,3,7,8-TCDD
1,2,3,7,8 – PeDD

1,2,3,4,7,8,- HxCDD
1,2,3,6,7,8 – HxCDD
1,2,3,7,8,9 – Hx CDD

1,2,3,4,6,7,8 –
HpCDD
OCDD

1

0,5

0,1
0,1
0,1

0,01

0,001

2,3,7,8-TCDF

2,3,4,7,8 – PeCDF
1,2,3,7,8 – PeCDF

1,2,3,4,7,8 – HxCDF
1,2,3,7,8,9 – HxCDF
1,2,3,6,7,8 – HxCDF
2,3,4,6,7,8 – HxCDF

1,2,3,4,6,7,8 –

HpCDF

1,2,3,4,7,8,9 –

HpCDF

OCDF

0,1
0,5

0,05

0,1
0,1
0,1
0,1

0,01
0,01

0,001

( Użyte powyżej skróty oznaczają odpowiednio T=tetra, Pe=penta,Hx=heksa, Hp=hepta, O=okta, C=chloro,
DD=dibenzodioksyna, DF=dibenzofuran.Przykładowo HxCDF oznacza heksachlorodibenzofuran)

Obowiązek opracowania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego wynika z  5

Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 3 listopada 1992 r. w sprawie
ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.
U. Nr 92, poz. 460 z p. zm.)

Stanowi

on,

że

wymagania

przeciwpożarowe

dotyczące

procesów

technologicznych powinny być zawarte w instrukcjach technologiczno-ruchowych,
a dotyczące obiektów użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego –
w instrukcjach bezpieczeństwa pożarowego.

W celu ograniczenia rozmiarów ewentualnego pożaru i możliwości jego

rozprzestrzeniania się, obiekty budowlane dzieli się na strefy pożarowe. Elementy
oddzielania przeciwpożarowego (ściany, stropy) muszą spełniać wysokie wymagania
odporności ogniowej. Dotyczy to również drzwi i bram zamontowanych w ścianach
oddzielania przeciwpożarowego.

Wszystkie elementy składające się na bierne zabezpieczenie przeciwpożarowe

obiektów musza posiadać stosowną aprobatę techniczną (atest) Instytutu Techniki
Budowlanej.

9

Podstawowym

elementem

technicznego

systemu

zabezpieczeń

przeciwpożarowych obiektów jest najczęściej instalacja sygnalizacyjno-alarmowa.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów (Dz. U. Nr 92, poz. 460, z p. zm.), wymienia obiekty, w których wymagana
jest instalacja sygnalizacyjno-alarmowa [8].

Najprostsze instalacje mają za zadanie jedynie wykrycie pożaru oraz

powiadomienie służby ochrony obiektu o zaistniałym zagrożeniu.

W przypadku podłączenia instalacji do tzw. monitoringu pożarowego,

wszystkie sygnały z instalacji alarmowej przesyłane są do najbliższej jednostki
ratowniczo-gaśniczej lub Stanowiska Kierowania Państwowej Straży pożarnej.

Prace niebezpieczne pożarowo, nie przewidziane instrukcją technologiczną lub

prowadzone poza wyznaczonym na stałe do tego celu miejscem, jak prace remontowo-
budowlane związane z użyciem otwartego ognia, prowadzone wewnątrz obiektów, na
przyległych do nich terenach oraz placach składowych, a także wszelkie prace
remontowo-budowlane wykonywane w strefach zagrożonych wybuchem, należy
prowadzić w sposób uniemożliwiający powstanie pożaru lub wybuchu.

LITERATURA

1. Uzarczyk A., Zabiegała W.: Charakterystyka czynników szkodliwych

i niebezpiecznych w środowisku pracy. Czynniki chemiczne. Gdańsk. ODDK,
1999.

2.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002r w sprawie kryteriów i
sposobu klasyfikowania substancji i preparatów chemicznych ( Dz. U nr 140,
poz.1172).

3.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002r w sprawie
rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się
w zakładzie decyduje o zakwalifikowaniu go do zakładu o zwiększonym
ryzyku albo o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.
U. Nr 58, poz. 535).

4.

Kołodziejczyk E., Kizyn M.:Praktyczny poradnik dla specjalisty BHP.
Warszawa.WEKA, 2001.

5.

Mikulski

R.:Bezpieczeństwo

i

ochrona

człowieka

w

środowisku

pracy.Warszawa.CIOP, 1999.

6.

Welzbacher U.:Niebezpieczne substancje. Praktyczny poradnik. Warszawa.
WEKA, 2002.

7.

Kołodziejczyk E.: Poradnik bhp. Praktyka, prawo, narzędzia. Warszawa.
WEKA, 2002.

8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w

sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów (Dz. U. Nr 92, poz. 460, z p. zm.).