1

Podstawy Nauki
o Przedsi

ę

biorstwie

Katedra Ekonomiki Przedsi

ę

biorstw

http://kep.wzr.pl/

dr Joanna Pioch (224)

dr Marzenna Czerwi

ń

ska (221)

mgr Paulina Nogal –

ć

wiczenia (228)

1. Przedmiot obejmuje 45 godzin wykładu (w blokach po

3 godziny) oraz 15 godzin

ć

wicze

ń

, start 8.15

2. Nie ma zwolnie

ń

z egzaminu, egzamin obejmuje

tematyk

ę

wykładów oraz wskazan

ą

literatur

ę

3. Informacje bie

żą

ce dotycz

ą

ce

ć

wicze

ń

oraz wykładów

na stronie Katedry Ekonomiki Przedsi

ę

biorstw

WA

Ż

NE INFORMACJE

Uniwersytet Gdański, Wydział Zarządzania

Uniwersytet Gdański, Wydział Zarządzania

PLAN WYKŁADU PNOP 2013/2014

1.

Klasyfikacja przedsi

ę

biorstw i formy organizacyjno-

prawne przedsi

ę

biorstw – uwarunkowania wyboru

2.

Relacje przedsi

ę

biorstwa z otoczeniem

3.

Istota przedsi

ę

biorstwa i przedsi

ę

biorczo

ś

ci. Modele

teoretyczne

4.

Cele działalno

ś

ci i impulsy działa

ń

przedsi

ę

biorczych

5.

Zasoby i ich rola w firmie, w tym:

Gospodarowanie maj

ą

tkiem

trwałym i obrotowym

Gospodarowanie zasobami

niematerialnymi i ludzkimi

PLAN WYKŁADU PNOP 2013/2014 cd.

6.

Cykl

ż

ycia firmy – od rejestracji do

zako

ń

czenia działalno

ś

ci

7.

Współpraca przedsi

ę

biorstw

8.

Działalno

ść

innowacyjna

9.

Działalno

ść

inwestycyjna przedsi

ę

biorstw

10.

Ź

ródła finansowania działalno

ś

ci

11.

Restrukturyzacja i prywatyzacja

przedsi

ę

biorstw

12.

Relacje z klientami, ryzyko w działalno

ś

ci

gosp.

13.

Zarz

ą

dzanie warto

ś

ci

ą

przedsi

ę

biorstwa

1. S.Marek, M.Bia

ł

asiewicz: Podstawy nauki o organizacji,

PWE 2008

(tak

ż

e 2011)

2. Praca zbiorowa pod redakcj

ą

Stanis

ł

awa Marka: Elementy

nauki o przedsi

ę

biorstwie, Szczecin 1999

3. Praca zbiorowa pod redakcj

ą

Jana Lichtarskiego: Podstawy

nauki o przedsi

ę

biorstwie, Wroc

ł

aw 1999

4. Stanis

ł

aw Sudo

ł

: Przedsi

ę

biorstwo. Podstawy nauki o

przedsi

ę

biorstwie. Teorie i praktyka zarz

ą

dzania. Toru

ń

1999

LITERATURA

DO WYKŁADU PNOP

Uniwersytet Gdański, Wydział Zarządzania

Definicja przedsiębiorstwa

KODEKS CYWILNY ART. 55

definiuje przedsi

ę

biorstwo jako zespó

ł

sk

ł

adników materialnych i niematerialnych

przeznaczonych do realizacji okre

ś

lonych

zada

ń

gospodarczych, które obejmuje

wszystko co wchodzi w sk

ł

ad

przedsi

ę

biorstwa

2

Definicja przedsiębiorstwa wg KC

A W SZCZEGÓLNOŚCI:

Firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia
indywidualizujące przedsiębiorstwo

Księgi handlowe i tajemnice przedsiębiorstwa

Nieruchomości i ruchomości należące do
przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały

Patenty, wzory użytkowe i zdobnicze

Zobowiązania i obciążenia, zw. z prowadzeniem
przedsiębiorstwa

Prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali
zajmowanych przez przedsiębiorstwo

Przedsiębiorstwo jest jednostką (podmiotem)



prowadzącą działalność gospodarczą



motywowaną chęcią uzyskania korzyści majątkowych



mającą na celu zaspokojenie potrzeb innych

podmiotów życia społecznego



przez wytwarzanie produktów i/lub świadczenie usług



przy czym działalność ta prowadzona jest samodzielnie

na ryzyko właścicieli

Przedsiębiorstwo – pojęcie St. Sudoł

Przyczyny braku jednolitej

definicji przedsiębiorstwa

Odmienne podejście ze strony różnych dyscyplin
naukowych

Inne usytuowanie w gospodarce narodowej oraz inny
zakres samodzielności (autonomii) decyzyjnej
w zależności od ustroju gospodarczego

Bardzo duże zróżnicowanie przedsiębiorstw

Zanikanie jednych form przedsiębiorstw, powstawanie
innych

Atrybuty - cechy przedsiębiorstwa

WYODRĘBNIENIE EKONOMICZNE –
ALIENACJA

WYODRĘBNIENIE PRAWNE

WYODRĘBNIENIE TECHNICZNO-
ORGANIZACYJNE

Wyodrębnienie ekonomiczne

alienacja, samofinansowanie, samodzielno

ść

oznacza

ż

e:

przedsi

ę

biorstwo ma odr

ę

bno

ść

maj

ą

tkow

ą

,

reprodukuje zu

ż

ywane zasoby poprzez sprzeda

ż

wyrobów

lub usług i osi

ą

ganie odpowiedniej rentowno

ś

ci,

dochody pracowników zale

żą

od wyników produkcyjnych

i ekonomicznych firmy – wspólny interes

,

Wyodrębnienie ekonomiczne

1.

działalno

ść

gospodarcza zwi

ą

zana jest z ryzykiem

nieuzyskania oczekiwanych dochodów lub
poniesienia nieoczekiwanych strat

2.

rozwój firmy poprzez powi

ę

kszanie maj

ą

tku

trwałego zale

ż

y od mo

ż

liwo

ś

ci wygospodarowania

ś

rodków na inwestycje

3.

samodzielno

ść

- samodecydowanie

przedsi

ę

biorstwa przejawia si

ę

autonomi

ą

wewn

ę

trzn

ą

i zewn

ę

trzn

ą

, która zwykle jest

ograniczona w przedsi

ę

biorstwach pa

ń

stwowych

lub działaj

ą

cych w ramach koncernu

3

Wyodrębnienie prawne

Oznacza zdolność firmy do podejmowania
działań prawnych, takich jak zawieranie umów,
zaciąganie kredytów bankowych, występowanie
jako odrębny podmiot w obrocie towarowym itp.

Osobowość prawną uzyskuje się przez wpis do

Krajowego Rejestru Sądowego

Rola rejestrów - KRS

ZAPEWNIENIE DOST

Ę

PU DO JAWNEJ,

WIARYGODNEJ INFORMACJI

O PODMIOTACH GOSPODARCZYCH,

CO WINNO SŁU

Ż

Y

Ć

ZWI

Ę

KSZENIU

BEZPIECZE

Ń

STWA OBROTU GOSPODARCZEGO

Wyodrębnienie techniczno -
organizacyjne

Oznacza,

ż

e dana firma posiada sobie tylko wła

ś

ciw

ą

struktur

ę

organizacyjn

ą

, pozwalaj

ą

c

ą

jej

w zorganizowany sposób wykonywa

ć

okre

ś

lone

zadania

Wyodr

ę

bnienie techniczne i organizacyjne tworzy

podstawy formułowania wyodr

ę

bnienia

ekonomicznego

Zasady działalności firm

 ZASADA GOSPODARNOŚCI

 ZASADA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

 ZASADA RENTOWNOŚCI

 ZASADA RACHUNKU EKONOMICZNEGO

Zasada gospodarności

Ogólna zasada racjonalnego postępowania

mówiąca o tym, że maksymalny stopień realizacji

celu osiąga się poprzez

uzyskanie większego efektu przy danym

nakładzie środków lub

uzyskanie oczekiwanego efektu przy użyciu

minimalnego nakładu środków

Zasada gospodarności

Może przyjmować 2 postaci

1)

zasada największej wydajności

2)

zasada oszczędności środków

Sposób użycia środków zgodny z zasadą

racjonalnego gospodarowania nazywa się

optymalnym użyciem środków

w przeciwieństwie do ich marnotrawstwa

które jest przejawem nieracjonalności działania

4

Zasada przedsiębiorczości

Sensu largo:

gotowość do podejmowania oraz

twórczego rozwiązywania problemów

Sensu stricto:

zespół cech warunkujących bycie

dobrym przedsiębiorcą

Zasada przedsiębiorczości

1. ekspansywność, rozwój, poprawa sytuacji
2. wyszukiwanie i wykorzystywanie pojawiających się okazji

aby sprostać zwiększającej się konkurencji

3. zrywanie z tradycyjnymi sposobami produkowania

i dystrybucji dóbr i usług

4. to coś więcej niż przestrzeganie zasady ekonomiczności,
5. imperatyw maksymalnie twórczego podejścia do zasobów

kadrowych i materialnych firmy w celu wykorzystania
pojawiających się nowych możliwości i elastycznego
przystosowania się do zmieniających się warunków

Zasada rentowności

Samowystarczalność

oznacza osiąganie zysku ze sprzedaży dóbr i/lub

usług w pewnym okresie

Pozwala na pokrywanie z nadwyżką kosztów

zbywanej produkcji dochodami z jej sprzedaży

Przestrzeganie tej zasady wiąże się z koniecznością

prowadzenia ewidencji księgowej oraz kalkulacji

kosztów za usługi i/lub wyroby

Zasada rentowności

Stosowanie zasady rentowności pozwala

dokonać kwantyfikacji celu

A to umożliwia

określenie stopnia realizacji

zasady gospodarności

w przedsiębiorstwie

Zasada rachunku
ekonomicznego

Rachunek ekonomiczny jest narzędziem realizacji

zasady gospodarności, pozwala lepiej wykorzystywać

zasadę rentowności oraz ma silny związek z zasadą

przedsiębiorczości

Oznacza on sposób mierzenia nakładów i efektów

działalności gospodarczej sprzyjający podejmowaniu

optymalnych decyzji

dla maksymalizacji efektów użytkowych

Zasada rachunku
ekonomicznego

Zmusza do myślenia kategoriami alternatywy

oraz stosowania narzędzi matematycznych

i wymiernych elementów rachunku

Tam gdzie nie ma konieczności

lub możliwości wyboru

NIE WYSTĘPUJE problem optymalizacji

a więc nie ma także rachunku ekonomicznego

5

Klasyfikacje przedsiębiorstw

Przykładowe kryteria podziału:

Wielkość

Rodzaj i/lub obszar działalności

Sposób zintegrowania zakładów

Forma i/lub sektor własności

Forma organizacyjno – prawna

TABL. 1 LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W OKRESIE 31 XII 2002 - 31 XII 2011

WYSZCZEGÓLNIENIE

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

O GÓ ŁEM

3 468 218

3 581 593

3 576 830

3 615 621

3 636 039

3 685 608

3 757 093

3 742 673

3 909 802

3869897

1

sektor publiczny

120 593

129 315

134 513

137 597

138 769

139 505

124 528

120 488

121 948

121 871

sektor prywatny

3 347 625

3 452 278

3 442 317

3 478 024

3 497 270

3 546 103

3 632 565

3 622 185

3 787 854

3 748 026

Prz edsię biorstwa państwowe

1 951

1 736

1 306

1 029

913

572

363

289

246

194

Spółki handlowe

196 681

208 753

220 162

230 588

243 338

258 299

268 942

283 712

303 040

322 474

w tym:

spółki akcyjne

8 609

8 641

8 633

8 607

8 614

8 853

8 842

8 969

9 322

9 797

spółki z o.o.

169 022

177 380

186 431

195 029

205 558

216 887

224 345

236 355

252 411

268 550

spółki komandytowe

645

763

964

1 213

1 657

2 632

3 737

5 004

6 439

8 282

spółki jawne

17 978

21 370

23 381

24 847

26 429

28 587

30 298

31 353

32 390

32 711

spółki partnerskie

418

581

730

849

971

1 086

1 203

1 317

1 428

1 621

Spółki cywilne

208 547

279 208

276 897

277 422

278 337

280 890

276 112

267 615

271 869

276 380

Spółdzie lnie

18 682

18 548

18 435

18 303

18 200

18 128

17 352

17 193

17 156

17 067

Fundacje

6 169

6 967

7 724

8 400

9 119

9 812

10 409

11 305

12 444

13 617

Stowarz ysze nia i organiz acje społ.

56 737

61 548

66 573

71 121

76 279

80 636

84 343

88 096

92 044

95 870

O soby fiz yczne prowadzące dz. gosp.

2 714 118

2 795 860

2 763 380

2 776 459

2 765 348

2 787 650

2 845 321

2 815 617

2 942 965

2 871 457

WEDŁUG SEKTO RÓ W WŁASNO ŚCI

WEDŁUG WYBRANYCH FO RM PRAWNYCH

1

Na spadek liczby podmiotów w 2011 r. miała wpływ aktualizacja rejestru REGON w oparciu o informacje o osobach zmarłych uzyskane z rejestru PESEL oraz aktualizacja

w oparciu o informacje z Krajowego Rejestru Sądowego o podmiotach wykreślonych z KRS.

Podmioty gospodarcze w statystyce GUS

Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON 2011r., GUS Warszawa 2012

TABL. 1 LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W OKRESIE 31 XII 2002 - 31 XII 2011

WYSZCZEGÓLNIENIE

2011

O GÓ ŁEM

3 869 897

W EDŁUG S EKTO RÓ W W ŁAS NO ŚC I

sekt or publiczny

121 871

sekt or prywat ny

3 748 026

W EDŁUG W YBRANYC H FO RM PRAW NYC H

Prz e dsi ę bi orstwa państwowe

194

S pół ki h an dl owe

322 474

w t ym:

spółki akcyjne

9 797

spółki z o.o.

268 550

spółki komandyt owe

8 282

spółki jawne

32 711

spółki part nerskie

1 621

S pół ki cywi l n e

276 380

S pół dz i e l n i e

17 067

Fundacje

13 617

S towarz ysz e n i a i organ i z acje społ .

95 870

O soby fi z ycz n e prowadz ące dz . gosp.

2 871 457

Podmioty gospodarcze w statystyce GUS

Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON 2011r., GUS Warszawa 2012

Źródło: Zmiany strukturalne

grup podmiotów

gospodarki narodowej w

rejestrze REGON 2011r.,

GUS Warszawa 2012

Duże, średnie, małe, mikro...

1.

Duże

ś

rednioroczne zatrudnienie >250 osób

obrót >50 mln Euro lub aktywa > 43 mln Euro

2.

Średnie

ś

rednioroczne zatrudnienie <250 osób

obrót nie przekracza 50 mln Euro lub aktywa < 43 mln Euro

3.

Małe

ś

rednioroczne zatrudnienie <50 osób

obrót nie przekracza 10 mln Euro lub aktywa < 10 mln Euro

4.

Mikroprzedsiębiorstwo

ś

rednioroczne zatrudnienie <10 osób

obrót nie przekracza 2 mln Euro lub aktywa < 2 mln Euro

Rodzaj działalności

Produkcyjne, handlowe, usługowe

Rodzaj działalności PKD (wg Polskiej Klasyfikacji Działalności)[1] - określa
przeważający rodzaj działalności wskazany przez rejestrowany podmiot (czteroznakowy
symbol):

Sekcja A – rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo:

(01 ...) – rolnictwo i łowiectwo, łącznie z działalnością usługową.

(02 ...) – leśnictwo, łącznie z działalnością usługową.

Sekcja B – rybołówstwo i rybactwo:

(05 ...) – rybołówstwo i rybactwo, łącznie z działalnością usługową.

Sekcja C – górnictwo i kopalnictwo:

(10 ...) – górnictwo węgla kamiennego i brunatnego; wydobywanie torfu.

[1] „Polska Klasyfikacja Działalności”, załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7.10.1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), Dziennik Ustaw
Rzeczpospolitej Polskiej zał. do nru 128, poz. 829 z dnia 21.10.1997 r., Kancelaria Prezesa
Rady Ministrów.

6

Podmioty gospodarcze w statystyce
GUS (dane za 2010/11 r.)

Dane GUS za 2010 r. grupy kapitałowe

Obszar działalności

Krajowe, międzynarodowe,

wielonarodowe, globalne

SE Spółka Europejska > 120 tys. Euro

(odpowiednik SA) może zostać założona

tylko przez osoby prawne

EZIG Europejskie Zgrupowanie Interesów

Gospodarczych (sp. j. + konsorcjum)

SCE Spółdzielnia Europejska >30 tys. Euro

Organizacja
organów
statutowych
spółek w
Europie
system
dualistyczny
vs
monistyczny

Państwo

Organizacja organów statutowych

Austria

Dwupoziomowa

Belgia

Jednopoziomowa

Bułgaria

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Cypr

Jednopoziomowa

Czechy

Dwupoziomowa

Dania

Dwupoziomowa

Estonia

Dwupoziomowa

Finlandia

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Francja

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Grecja

Jednopoziomowa

Hiszpania

Jednopoziomowa

Holandia

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Irlandia

Jednopoziomowa

Litwa

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Luksemburg

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Łotwa

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Malta

Jednopoziomowa

Niemcy

Dwupoziomowa

Polska

Dwupoziomowa

Portugalia

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Rumunia

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Słowacja

Dwupoziomowa

Słowenia

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Szwecja

Jednopoziomowa

Węgry

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Włochy

Opcjonalnie — Jednopoziomowa/ Dwupoziomowa

Wielka Brytania

Jednopoziomowa

Przedsiębiorstwa
wielozakładowe

Ze względu na sposób zintegrowania zakładów

wyróżnia się przedsiębiorstwa:

zintegrowane poziomo - podstawowe zakłady

zajmują się tym samym rodzajem działalności

zintegrowane pionowo - podstawowe zakłady

zajmują się realizacją jednej z faz cyklu
produkcyjnego od surowca do wyrobu gotowego

konglomeraty - podstawowe zakłady zajmują się

działalnością nie mającą ze sobą żadnego związku
technologicznego

Klasyfikacja według sektorów własności

7

Klasyfikacja według sektorów własności

Forma własności[1] - W krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej REGON
funkcjonuje trzypoziomowa klasyfikacja form własności składająca się z 26 pozycji
klasyfikacyjnych. Na pierwszym poziomie klasyfikacyjnym uwzględnia ona podział na sektory
własności: publiczny - grupujący własność państwową (Skarbu Państwa i państwowych osób
prawnych), własność jednostek samorządu terytorialnego oraz „własność mieszaną” z przewagą
kapitału (mienia) podmiotów sektora publicznego i prywatny grupujący własność prywatną krajową
(osób fizycznych i pozostałych jednostek prywatnych), własność zagraniczną (osób zagranicznych)
oraz „własność mieszaną” z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora prywatnego, na drugim
poziomie klasyfikacyjnym - charakter własności (jednorodna, mieszana - w obrębie sektora, między
sektorami) na trzecim zaś rodzaj własności według wyżej podanych sześciu kategorii właścicieli.

Forma własności jest określana na podstawie procentowego udziału poszczególnych

rodzajów własności w ogólnej wartości kapitału podawanego we wniosku RG-1 o wpis do krajowego
rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej REGON lub o zmianę cech objętych wpisem.

[1] Na podstawie: - krajowych aktów prawnych: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 lipca
1999 r. w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki
narodowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń oraz szczegółowych warunków i trybu
współdziałania służb statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzędowe rejestry i
systemy informacyjne administracji publicznej;

- międzynarodowych aktów prawnych, zaleceń itp.: 31993R2186 Rozporządzenie Rady (EWG) NR
2186/93 z dnia 22 lipca 1993 r. w sprawie wspólnotowej koordynacji sporządzania rejestrów
przedsiębiorstw do celów statystycznych.

Klasyfikacje przedsiębiorstw

Ze względu na formę własności można wyróżnić

przedsiębiorstwa:

prywatne (jednoosobowe, spółki, gospodarstwa rolne)

samorządu terytorialnego (gminne, municypalne,
komunalne)

państwowe (pp, JSSP)

spółdzielcze

organizacji społecznych

zagraniczne

mieszane

Klasyfikacje przedsiębiorstw

ze względu na formę prawną lub organizacyjno-prawną

można wyróżnić:

przedsiębiorstwo jednoosobowe

spółki (cywilna, jawna, partnerska, komandytowa,
komandytowo-akcyjna, spółka z o.o., akcyjna)

spółdzielnia

Joint-Venture

JSSP

pp

SSA

Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON 2011r.,

GUS Warszawa 2012

Podmioty gospodarcze w statystyce
GUS (dane na koniec 2011 r.)

8

Tylko spółki … / KSH

Kryteria wyboru formy

prawnej przedsiębiorstwa

koszty założenia

zakres kontroli

wielkość podejmowanego ryzyka

elastyczność dokonywania zmian

potrzeby kapitałowe

opodatkowanie

Spółki osobowe a kapitałowe

Podobieństwa i różnice

liczba wspólników

kapitał zakładowy

minimalny wkład wspólnika

obowiązek zawarcia umowy w
określonej formie

obowiązek rejestracji przedsiębiorstwa

osobowość prawna

Spółki osobowe a kapitałowe

cd. porównania

odpowiedzialność za zobowiązania

reprezentowanie

prowadzenie księgowości

dopuszczalne formy opodatkowania

kontrola nad działalnością firmy

procedury zakładania i likwidacji

9