Encyklika Jana Pawła II „Sollicitudo rei socialis”

Encyklika Sollicitudo rei socialis, jest dokumentem społecznego nauczania Kościoła. Warto zaznaczyć, że
w swoim dziele Jan Paweł II często nawiązuje do encykliki papieża Pawła VI Populorum progressio. Choć
tekst napisany jest językiem pełnym teologicznych oraz filozoficznych zwrotów, skierowany jest on do
każdego człowieka. Papież pisze o sprawach, które dotykają nie tylko Chrześcijan, ale i wyznawców innych
religii, co sprawia, że lektura staje się uniwersalna i warta polecenia bez względu na uczucia religijne danej
jednostki.

Na samym początku już autor zaznacza, iż: ”obecna sytuacja świata z punktu widzenia rozwoju daje

wrażenie raczej negatywne.” Tymi słowami papież daje czytelnikowi do zrozumienia, że encyklika będzie
traktowała o problemach m.in. rozwojowych, które w dzisiejszych czasach nie są łatwe do rozwiązania.

Jednym z problemów, jakie Jan Paweł II porusza, jest powiększanie się przedziału pomiędzy

obszarem tak zwanej rozwiniętej Północy a obszarem Południa. Tutaj podkreślane jest zacofanie tego
drugiego obszaru, na którym, nie zapominajmy żyje większa część rodzaju ludzkiego. Dlatego też,
niedopuszczalne jest, aby obfitość dóbr i dostępnych usług na Północy odpowiadała zacofaniu Południa.

Innym problemem poruszanym przez Błogosławionego jest analfabetyzm, który nie wynika z

niechęci czy lenistwa, ale z niemożności osiągnięcia poziomu wyższego wykształcenia. Coraz częściej
spotykamy się również z wyzyskiem oraz uciskiem ze strony ekonomicznej, społecznej, politycznej a
także, co jest szczególnie niepokojące, ze strony religijnej!

Papież podkreśla, wydawałoby się już dawno wyplenioną, wszechobecność dyskryminacji. Mimo

sporej ilości profilaktyki, poświęconej tej tematyce, ów problem nadal istnieje, szczególnie w swojej
najbardziej odrażającej formie – dyskryminacji rasowej.
Pozwolę sobie w tym miejscu przytoczyć słowa Jana Pawła II, które trafnie odwołują się do podanych
problemów: „niedorozwój, którego świadkami jesteśmy w naszych czasach, nie jest jedynie niedorozwojem
ekonomicznym, ale także kulturowym, politycznym i po prostu ludzkim”.

Na dalszych stronach swojej encykliki autor porusza także inne problemy, wydawałoby się bliższe

nam, młodym. Jednym z nich jest wszechobecny niedostatek mieszkań. Okazuje się, że nawet narody
bardziej rozwinięte przedstawiają smutny obraz jednostek i rodzin, które ledwie utrzymują się przy życiu,
bez dachu nad głową lub w pomieszczeniach bardzo prymitywnych. Tutaj też nawiązanie jest do jakże
aktualnej dla Polaków sprawy bezrobocia.

Za zjawisko bardzo niepokojące polski błogosławiony uważa systematyczne kampanie przeciw

przyrostowi naturalnemu podejmowane z inicjatywy rządów. Takie działanie, podkreśla, jest nie tylko
przeciw tożsamości kulturowej i religijnej ludów, ale także wbrew naturze prawdziwego rozwoju człowieka.

Jan Paweł II nie pozostawia jednak czytelnika bezradnego, wobec tych wszystkich problemów

dotykających naszej codzienności. Jak sam mówi: „Jednak [ta] niezwykle surowa diagnoza nie prowadzi do
pesymizmu, a tym bardziej do rezygnacji z działania na rzecz poprawy świata”. Jako początek
przeciwdziałania wobec powyższych problemów papież podaje jedność. Stanowi ona kolejne, podstawowe
wskazanie encykliki: „wszyscy [bowiem] jesteśmy naprawdę odpowiedzialni za wszystkich”. Dalej
błogosławiony mówi: „dobro, do którego wszyscy jesteśmy powołani, i szczęście, do którego dążymy, nie
dadzą się osiągnąć bez wysiłku i zaangażowania wszystkich”. Autor podkreśla, że kto przeciwstawiłby się
współpracy nad rozwojem każdego człowieka- przeciwstawiłby się tym samym woli Stwórcy. Współpraca
nad rozwojem całego człowieka i każdego człowieka jest, bowiem obowiązkiem wszystkich wobec
wszystkich, i powinna zarazem być powszechna w całym świecie: na Wschodzie, Zachodzie, Północy i
Południu”.

Na koniec Jan Paweł II podkreśla rolę Kościoła wobec tego wszystkiego. Mówi on, iż „Kościół

powinien potwierdzać wiarę w możliwość przezwyciężenia przeszkód, które przeciwdziałają rozwojowi
społecznemu.” Nie powinniśmy zapominać o Bożej obietnicy, która gwarantuje, że obecna historia nie
pozostaje sama w sobie zamknięta, ale jest otwarta na królestwo Boże.

Inne problemy:

[zagrożenie życia i pokoju, terroryzm, zagrożenia wolności osoby ludzkiej, dramat uchodźców,
zjawisko handlu bronią, prostytucję, skutki nadużywania środków społecznego przekazu]

Mater et Magistra

Encyklika papieża Jana XXIII traktująca o współczesnych przemianach społecznych skierowana jest

nie tylko do katolików, ale dla wszystkich ludzi dobrej woli.
Celem Mater et Magistra było pokazanie rozwiązania na ówczesne problemy na podstawie uniwersalnych
wartości i norm społecznych.

Papież zwraca uwagę na negatywne zjawiska społeczne, jakimi są: przymusowe i masowe

bezrobocie, nędza robotników i ich rodzin, które zmuszone są żyć w warunkach nieodpowiadających
ludzkiej godności, wielkie bogactwo nielicznych, brak sprawiedliwej płacy, zwiększenie wydatków na
zbrojenia i wreszcie niesprawiedliwy podział dochodu przedsiębiorstwa i dochodu społecznego. Jan
XXIII nie pozostawia nas samych z tymi problemami, aby je rozwiązać trzeba, jak zaznacza, trzeba
postępować zgodnie z kryteriami sprawiedliwej i słusznej pracy, którymi są: wynagrodzenie zapewniające
życie odpowiadające godności człowieka i utrzymanie rodziny, wydajność pracy oraz pełne zatrudnienie.
Papież podkreśla, że płaca ma wymiar osobowy i społeczny, więc jej wysokość nie może być pozostawiona
wolnej konkurencji lub samowoli silniejszych jednostek gospodarczych. Tutaj autor encykliki zaznacza, że
na niskie wynagrodzenie za pracę wpływają między innymi nowe metody produkcji przemysłowej.

Encyklika Mater et Magistra nie poprzestaje tylko na problemach gospodarczych, ale porusza także

te, które dotyczą rolnictwa.
Pierwszym problemem jest migracja ludzi ze wsi do miejsc gęściej zaludnionych (między innymi ze
względu na dostęp do nauki, osiągnięcia techniki czy niski poziom życia).
W tym wypadku Jan XXIII podkreśla godność pracy na roli, jej znaczenie (m.in. zapewnianie żywności)
a także obowiązek państwa pomocy rolnikom przez sprawiedliwą i słuszną politykę podatkową, tanie
kredyty, ubezpieczenia płodów rolnych i rolników z ich rodzinami. Papież dodaje, że warto by było również
zapewnić ochronę cen produktów rolnych oraz umożliwić rolnikom wykształcenie i uzyskanie kwalifikacji
zawodowych.

Papieska encyklika już wtedy podkreślała dysproporcję pomiędzy uprzemysłowionymi krajami

Północy a rolniczymi krajami Południa. Wiąże się to ściśle z wysoką kulturą rolną w „pierwszym
świecie” a prymitywną w „trzecim”. By rozwiązać ten problem Jan XXIII zaznacza potrzebę racjonalnej
polityki pomocy krajów bogatych oraz zaprzestanie zagrażającego ludzkości wyścigu zbrojeń, co
umożliwiłoby przeznaczenie części środków na rozwój krajów biednych.

Na koniec w swojej encyklice papież podkreśla znaczenie porządku moralnego, postępu

gospodarczego i społecznego osiągniętego przez współpracę między państwami i wzajemne zaufanie oraz
poszanowanie praw, godności i życia każdego człowieka.
Mater et Magistra kończy życzeniem „by po ustanowieniu słusznego porządku społecznego narody żyły w
dobrobycie, radości i pokoju”.


[inne problemy: niedostatek żywności i dóbr konsumpcyjnych, nędza głód, ukierunkowanie na wyścig
zbrojeń, dysproporcja między liczbą ludności a środkami utrzymania]

Encyklika Centesimus annus.

(Setny rok, Setna rocznica) Papież napisał dla uczczenia setnej rocznicy

pierwszej encykliki społecznej: Rerum novarum Leona XII. Powstała w związku z załamaniem się systemu komunistycznego.
Nie bez znaczenia jest data jej ogłoszenia 1 maja 1991 – dokument powstał wkrótce po bezkrwawej rewolucji „Solidarności”,
która doprowadziła do upadku komunizmu w całym bloku sowieckim.
Obie encykliki : Rerum novarum oraz Centesimus annus tworzą swoistą klamrę, która spina rozdzielające je stulecie. Rerum
novarum została ogłoszona, gdy pod wpływem socjalistycznej ideologii dochodziło do rozejścia się świata robotników a
Kościołem, a Centessimus annus – kiedy dzięki zrywowi robotników doszło do ostatecznego rozprawienia się z systemem, który
powstawał 100 lat wcześniej. Po 100 latach rozprawiono się z systemem ateistycznym w sposób i poprzez ludzi, dla których
wartości religijne były na pierwszym miejscu.

We wprowadzeniu podkreśla znaczenie pontyfikatu Leona XIII i encykliki Rerum novarum. Zachęca do "odczytania na nowo"
Rerum novarum w kontekście zmieniającch się znaków czasów.

W rozdziale I raz jeszcze podkreśla przełomowość encykliki Leona XIII, zarysowuje okoliczności w jakich powstała. Przypomina
narastające sprzeczności klasowe, akceptację własności (krytyka marksizmu), konieczność godnego wynagradzania i - co
oczywiste - prawo do nieskrępowanego wykonywania obowiązków religijnych.

W rozdziale II Przekonuje, że Leon XIII już w końcu XIX w. dostrzegł konieczność upadku socjalizmu prawie wiek później.
Krytykuje materialistyczne widzenie świata przez socjalizm, a także brak personalizmu w pojmowaniu roli jednostki (jednostka
jedynie "trybikiem w machinie"). Taka koncepcja nie daje wg Papieża możliwości stworzenia zdrowego społeczeństwa z powodu
nieustannego wyobcowania jednostki.
Głównym tematem encykliki jest związek pomiędzy przemocą, a ateizmem. Papież pokazuje i ostrzega, że totalitaryzm może
pojawiać się i w demokracjach, w których zaniedbuje się wartości religijne: w 13 rozdziale pisze: Negacja Boga pozbawia osobę
jej fundamentu, a w konsekwencji prowadzi do takiego ukształtowania porządku społecznego, w którym ignorowana jest godność
i odpowiedzialność osoby.
W rozdziale III opisuje znaczenie roku 1989 i przemian, jakie zaszły w Europie, ale także na innych kontynentach. Podkreślając
rolę Kościoła w tych przemianach
Pisze: Wydawało się, że porządkiem europejskim, który wyłonił się z drugiej wojny światowej, mogła wstrząsnąć jedynie kolejna
wojna światowa. Tymczasem został on przezwyciężony wysiłkiem ludzi, którzy nie uciekali się do przemocy, zaś odmawiając
konsekwentnie ustąpienia przed potęgą siły, zawsze umieli znaleźć skuteczne formy świadczenia o prawdzie. Taka postawa
rozbroiła przeciwnika, gdyż przemoc musi się zawsze usprawiedliwiać kłamstwem, przybierając fałszywe pozory obrony jakiegoś
prawa czy odpowiedzi na czyjąś groźbę.” Upadek komunizmu traktuje jako empiryczny dowód, że nawet w starciu z silniejszym
przeciwnikiem, który nie czuje się związany zasadami moralnymi, ostateczne zwycięstwo przypadnie tym, którzy stoją po stronie
dobra i prawdy.
Uważa, że czynnikiem decydującym o upadku systemu był jego programowy ateizm. Stosunkowo łatwe i bezkrwawe zwycięstwo
łączy z zawierzeniem Bogu i wartościom chrześcijańskim (rzeczywisty wpływ Opatrzności).
Wśród przyczyn upadku komunizmu Papież wylicza również niesprawność gospodarki, która była pogwałceniem praw człowieka
do inicjatywy, do własności i do wolności w dziedzinie ekonomicznej.
Wolny rynek jest najbardziej skutecznym narzędziem wykorzystywania zasobów i zaspokajania potrzeb.

ENCYKLIKI SPOŁECZNE

(gr.enkyklos-okólnik)
Encykliką nazywamy rodzaj urzędowego pisma papieża, skierowanego do całego Kościoła, a dotyczącego spraw doniosłej
wagi zarówno dla wspólnoty wiernych, jak i dla całej ludzkości. Tytuły swe encykliki przyjmują od pierwszych słów ich
łacińskiego tekstu. Niektóre z encyklik, zwłaszcza te poświęcone w całości nabrzmiałym problemom życia społecznego, zwykło
się współcześnie nazywać encyklikami społecznymi. To właśnie one od czasów Jana XXIII, a ściślej od encykliki Pacem in
terris, adresowane są także do wszystkich ludzi dobrej woli.Każda encyklika ma na celu utrzymanie w Kościele jedności wiary
i przekonań, służy wyjaśnieniu kwestii spornych, wskazuje kierunek rozwoju doktryny chrześcijańskiej, a także zawiera pewne
pouczenia (por. Encyklopedia katolicka, Lublin 1983). Encykliki społeczne są zaś przede wszystkim autorytatywną wykładnią
nauki społecznej Kościoła. Przyjęło się powszechnie za pierwszą encyklikę społeczną uważać encyklikę Leona XIII o kwestii
robotniczej, zaczynającą się od słów Rerum novarum (1891). Następnie wśród encyklik społecznych wymienia się: Quadragesimo
anno (1931) Piusa XI; wspomniane już Mater et Magistra (1961) i Pacem in terris (1963) Jana XXIII; Populorum progressio
(1967) Pawła VI; oraz Laborem exercens (1981) i Sollicitudo rei socialis (1987) i Centesimus annus (1991) Jana Pawła II.

Encyklika Ojca Świętego Jana Pawła II O pracy ludzkiej

Laborem exercens.

Encyklika „o pracy ludzkiej”: Laborem exercens, podpisana została 14 września 1981 r. w 90. rocznicę ogłoszenia encykliki
Rerum novarum Leona XIII. Encyklika początkowo miała się ukazać w 90. rocznicę Rerum novarum, które ogłoszone zostało 15
maja 1891 r., lecz z powodu zamachu na papieża ukazała się pół roku później.

i jest pierwszą z trzech wielkich encyklik społecznych Jana Pawła II (kolejne to: Sollicitudo rei socialis i Centessimus annus).
Tematyka tych encyklik koncentruje się wokół prymatu osoby ludzkiej, na ważność którą J.P II wskazuje już w pierwszej
swojej encyklice: Redemptor hominis, w której pisze: człowiek jest pierwszą i podstawową drogą Kościoła. We wstępie papież
podkreśla, że encyklikę chce poświęcić nie tyle pracy, ile człowiekowi w kontekście jego pracy.
Czytamy: pragnę niniejszy dokument poświęcić właśnie pracy ludzkiej, a bardziej jeszcze poświęcić człowiekowi w kontekście
pracy.
Laborem exercens podkreśla znaczenie pracy w życiu człowieka i określa zależności pomiędzy człowiekiem a wykonywaną
pracą.
(Nie jest bez znaczenia fakt, że Laborem exercens ukazała się w rok po wydarzeniach z sierpnia 1980 roku, które były zrywem
Polaków do walki o godność człowieka i o godność pracy.
Również na podjęcie tematu pracy i związanych z nią nadużyć miała I pielgrzymka JPII do Ameryki Łacińskiej w 1978r.
Autor już w pierwszym zdaniu przedstawia swój wyraźny pogląd na pracę i na jej związek z człowiekiem: z pracy swojej człowiek
ma pożywać chleb codzienny oraz dodaje, że poprzez pracę człowiek ma przyczyniać się do ciągłego rozwoju nauki, techniki,
podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa.
Uważa, że jest czymś niedopuszczalnym, żeby ktoś inny bogacił się z pracy drugiego człowieka, i wyzyskując go prowadził do
jego nędzy. To niszczy godność pracownika – co jest niedopuszczalne.
Bo praca przeciwnie: Ma wyrażać godność człowieka.
Poprzez pracę człowiek ma udział w stwarzaniu świata przez Boga. Praca jest realizowaniem zadania postawionego przed
człowiekiem: czynić sobie ziemię poddaną.

Kościół dostrzega, że pracownik jest twórcą – homo creator –. Ma udział w kreatywności Boga. W swojej pracy jest obrazem
Boga.
Zasadniczą tezą encykliki Laborem exercens jest stwierdzenie, że człowiek jest podmiotem pracy (nigdy zaś jej przedmiotem)
i nie może być traktowany przez pracodawcę jako towar lub anonimowa siła robocza. Praca nie może służyć jedynie
powiększaniu zysku – ma służyć dobru i rozwojowi pracownika.

Papież rozróżnił pojęcie pracy w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. Zgodnie z jego wykładnią, właściwym podmiotem
pracy jest sam człowiek, a przedmiotem powinny być rzeczy, którymi człowiek tę pracę wykonuje np. technika, różnego rodzaju
narzędzia. Technika jest sprzymierzeńcem człowieka, zauważa Jan Paweł II, ale przestrzega, że niewłaściwie pojmowana może
stać się jego przeciwnikiem, czyniąc pracownika swoim niewolnikiem i przyczyniając się do bezrobocia.

Robotnik wkłada samego siebie w swoją pracę i dlatego efekty jego pracy nie są już tylko martwymi przedmiotami, ale ludzkimi
przedmiotami.
Praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy.
Papież mówi o godności i wartości człowieka twórcy – homo creator – uczynionego na obraz Boga, i o tym, jakie to przynosi
dobro jego rodzinie, społeczeństwu, państwu.
Człowiek, który pracuje w firmie, przedsiębiorstwie nie może mieć poczucia, że jedynie jest wykorzystywany dla zysku
właściciela firmy. Jako część i ważne ogniwo tej firmy powinien czuć się, że jest współwłaścicielem firmy.
W wolnym społeczeństwie nie można zmusić nikogo do dobrego wykonywania pracy, do tego by ludzie dali z siebie to, co
najlepsze
Człowiek musi odczuwać sens swojej pracy. To, że jego wysiłek nie idzie na marne.
W pracy nie chodzi o wyzwolenie, ale o tworzenie, czyli uczestnictwo w kreatywności Boga i czynienie świata lepszego,
bardziej ludzkiego, miejsca, w którym ludzie traktowani są odpowiednio do swojej godności.
Praca musi sprawiać radość człowiekowi. Takie cechy jak kreatywność i wynalazczość dawały radość chrześcijanom i to w
znacznej mierze przyczyniło się do gwałtownego wzrostu naszej kultury. Do takiego stanu rzeczy przyczyniły się dwa elementy:
uznanie tego, że praca jest dobra, oraz przekonanie, że nie jest naruszeniem Bożego porządku, a wręcz przeciwnie, rozszerzeniem
kreatywności Boga i zaangażowaniem w dzieła Boże.

Definiuje pracę:
Praca oznacza każdą działalność, jaką człowiek spełnia, bez względu na jej charakter i okoliczności.

Komunizm krytykowany był przez Watykan dosyć wcześnie

, bo już przez Piusa IX w 1864w

encyklice „Quanta Cura” wraz z dołączonym do niej tzw. ”Syllabusem” czyli spisem błędów cywilizacji współczesnej
potępionych przez Kościół. Encyklika Quanta Cura potępiała 16 doktryn które nie mogły zostać zaakceptowane przez Kościół, w
tym właśnie komunizm. Leon XIII w encyklice „Rerum Novarum” (1891) zawarł zdecydowaną krytykę socjalizmu (komunizmu)
jako rozwiązania fałszywego. Twierdził, że własność wspólna jest szkodliwa dla robotnika (wynika z zazdrości), jest ponadto ten
pogląd niesprawiedliwym; zadaje bowiem gwałt prawnym właścicielom, psuje ustrój państwa i do głębi wzburza społeczeństwo,
sprzeciwia się prawu natury, szkodzi rodzinie (własność gwarantuje i pobudza jej rozwój), wreszcie wprowadzenie własności
wspólnej grozi społecznym rozstrojem gdyż wzmaga a nie redukuje zawiści, niszczy bodźce do dobrej pracy i jednostkowe
talenty. W konsekwencji prowadzi do powszechnej niedoli i ogólnego zamieszania w państwie powodując ucisk i niewolę
obywateli.Papież Pius XI w encyklice „Quadragesimo Anno” łagodniej ocenił socjalizm reformistyczny. Jednak nie zgodził
się na akceptowanie go przez katolików, albowiem jego pogląd na społeczeństwo różni się zasadniczo chrześcijańskiego
poglądu. Pełnej krytyce komunizm został poddany przez Piusa XI w encyklice „Divisi Redemptoris” (1937). W dokumencie tym
sprawą pierwszej wagi był ateizm i agresywna antyreligijność komunizmu. Materializm marksistowski sprowadzał świat tylko
i wyłącznie do materii i odmawiał udziału w nim jakichkolwiek elementów duchowych. "Nieuchronność dziejowa" zmierza
do syntezy społeczeństwa klasowego. Drogą do tego miałaby być walka klasowa, która zaostrzona ten proces przyśpieszy.
Takie pojmowanie świata przez komunistów było nie do przyjęcia ze względu na szerzenie nienawiści i szału zniszczenia.
Komunizm prowadzi według papieża do zniewolenia człowieka i oderwanie go od fundamentu moralnego skazując go na pastwę
ślepych namiętności. Jednostka jest pozbawiona nie tylko własności ale i praw, staje się podporządkowana władzy innych
ludzi. W społeczności wszyscy mają być równi, co zdaniem Piusa XI niszczy wszelki autorytet, tak potrzebny na przykład w
rodzinie. Rodzinę krzywdzi się i w ten sposób, że odrywa się od niej wychowanie dzieci, które może być tolerowane o tyle, o
ile jest prowadzone w imieniu społeczności i zgodnie z jej wolą. Bezwzględne potępienie komunizmu, socjalizmu, marksizmu
było niezmienne w nauczaniu Kościoła. Pius XII wielokrotnie powracał do zakazu współpracy katolików z komunistami. W
przemówieniu radiowym z 24 XII 1942 Pius XII wskazując na konieczność sprawiedliwego ładu społecznego, potwierdził raz
jeszcze, że ...posługując się zawsze pobudkami religijnymi, Kościół potępił różne systemy marksistowskiego socjalizmu i dzisiaj
je również potępia, jako ze jest to jego trwałym prawem i obowiązkiem, chronić ludzi przed prądami i wpływami, które narażają
na niebezpieczeństwo ich wieczne zbawienie…

Postawy Watykanu, a zwłaszcza papieża Piusa XII, wobec nazizmu i zbrodni
holokaustu podczas II wojny światowej wracają jak bumerang i pomimo upływu czasu
nadal jest to bardzo drażliwy temat.

Papież Pius XI otwarcie piętnował nazizm i wzywał do zaprzestania prześladowań Żydów. Wielu katolików zginęło, ratując
Żydów. Mimo to w opinii publicznej na Kościele katolickim ciąży piętno antysemityzmu.
Jak wyglądały Niemcy podczas narastania terroru nazistowskiego tuż przed wybuchem II wojny światowej? Zobaczmy.
1936 Nasilenie akcji usuwania krzyży z sal szkolnych. Papież Pius XI przewiduje, że władcy III Rzeszy doprowadzą nie tylko do
światowej katastrofy, ale także umożliwią ekspansję komunizmu, zaczynając od Europy Środkowej.
1937 Potępienie nazizmu w encyklice Mit brennender sorge ("Z palącą troską"). Papież przeciwstawia w niej naukę Kościoła
ideologii rasistowskiej, a także panteistycznym wierzeniom popularnym wśród dostojników nazistowskich. Encyklika, ogłoszona
mimo zakazu gestapo w 11,5 tys. katolickich parafii na terenie III Rzeszy, prowokuje Goebbelsa do zapisania w dzienniku:
Teraz księża będą musieli poznać nasz porządek i naszą nieustępliwość.
Rząd niemiecki wysyła notę protestacyjną, oświadczając, że uważa encyklikę za złamanie konkordatu. Rozpoczyna się nagonka
na kapłanów. W obozie w Dachau zostanie uwięzionych 447 kapłanów, z czego 411 katolickich (mimo faktu, że katolicy
stanowili jedynie 1/3 ludności Niemiec). W refrenie piosenki hitlerowskich oddziałów szturmowych Sturm Abteilung pojawiają
się słowa:
Towarzysze z oddziałów szturmowych, wieszajcie Żydów, stawiajcie księży pod ścianę.
Papież Pius XI wydaje encyklikę Divini Redemptoris potępiającą komunizm.
W kościele Notre Dame w Paryżu kard. Pacelli mówi o Niemcach:
Szlachetny i potężny naród, który źli pasterze sprowadzili na manowce ku ideologii rasy.
Papież Pius XI mówi delegacji niemieckiego episkopatu:
Celami i metodami narodowi socjaliści niczym nie różnią się od bolszewików. Powiedziałbym to nawet panu Hitlerowi.
1938 Papież Pius XI wypowiada słynne zdanie wobec grupy belgijskich pielgrzymów:
Antysemityzm jest niedopuszczalny; duchowo wszyscy jesteśmy Semitami.
Kard. Innitzer z Wiednia wita wiernopoddańczą deklaracją wkraczającego Hitlera. Każe także bić w dzwony i wywiesić
faszystowskie flagi. Zdarzenie to będzie później przywoływane przez krytyków jako rzekomy "dowód" sprzyjania Hitlerowi przez
Kościół. Natychmiast zostaje wezwany do papieża i zmuszony do podpisania publicznego sprostowania.
Watykan na łamach "L'Osservatore Romano" określa czołowy tekst antysemickiej propagandy tzw. Protokoły Mędrców Syjonu
jako "niewątpliwy falsyfikat".
Ambasador Polski przy Watykanie relacjonuje rozmowę z ambasadorem niemieckim:
Mój kolega niemiecki mówił z desperacją o grubiańskim tonie Watykanu wobec Hitlera i jego rządu tak w oficjalnych notach, jak
i w rozmowach. Kard. Pacelli, czy amerykański kard. Mundelein, czy też "L'Osservatore Romano", wszyscy używają najbardziej
obraźliwych zwrotów.
Watykan włącza się do akcji ratowania Żydów niemieckich - do wybuchu wojny Stowarzyszenie św. Rafaela i niemiecki Caritas
zdążą zorganizować wyjazd ponad 200 tys. Żydów i konwertytów za granicę. Próby zorganizowania wyjazdów napotykają
sprzeciw ze strony rządów Anglii i Irlandii - stąd przyjęty zostaje kierunek na Brazylię i Argentynę. Stany Zjednoczone przyjęły
zaledwie 21 tys. osób.
"L'Osservatore Romano" publikuje obszerne krytyczne sprawozdanie z "Nocy Kryształowej". Bernard Lichtenberg, proboszcz
katedry berlińskiej, dzień po tym wydarzeniu publicznie modli się za Żydów. Zginie za to w Dachau.
Papież Pius XI poleca katolickim uniwersytetom opracowanie zagadnienia: "Rasizm jako błąd teologiczny".
1939 Tuż przed śmiercią Pius XI wygłasza kazanie piętnujące faszyzm. 2 marca kard. Pacelli zostaje wybrany na papieża i
przyjmuje imię Piusa XII. Następnego dnia niemiecki dziennik "Berliner Morgenpost" wymownie skomentuje ten wybór:
Niemcy w ogóle nie cenią sobie wyboru kard. Pacellego, gdyż jako biskup i kardynał stale sprzeciwiał się narodowemu
socjalizmowi.
W maju grupa protestanckich teologów zakłada Instytut Odżydzania, stawiający sobie za cel "oczyszczające" zmiany w Biblii.
Wydaje on Księgę wiary niemieckiej, zawierającą nowe przykazania (np. "Dbaj o czystość krwi" czy "Czcij Führera i mistrza
swego").
1 września wybucha wojna. Już w październiku zostaje ogłoszona encyklika Summi Pontificatus potępiająca jej rozpętanie. Papież
wyraża także współczucie i łączność z napadniętym przez Niemców narodem polskim. Mimo deklaracji, iż - posłuszny swojej
roli - zwraca się do obu stron. Papież we wspomnianej wyżej encyklice przywołuje cytat "nie ma Greka ani Żyda", używając
słowa "Żyd" w kontekście odrzucenia rasizmu. Przestrzega też przed teoriami nazistowskimi, widząc w nich zapowiedź "godziny
ciemności". Tygodnik "New York Times" na pierwszej stronie tak komentuje tekst encykliki:
Papież potępia dyktatorów, gwałcicieli traktatów, rasizm.
Była ona na tyle jednoznaczna, że alianckie samoloty zrzucały ją na Niemcy w celu wzniecenia nastrojów antynazistowskich
Niektóre źródła podają, że podjęto próbę egzorcyzmowania Hitlera na odległość.
Papież włącza się w uzgodnienia pomiędzy opozycją antyhitlerowską a Anglią i Francją. Stolica Apostolska angażuje pomoc
uciekinierom, otwierając dla nich swoje placówki na całym świecie, nawet w tak egzotycznych miejscach, jak Szanghaj czy Haiti.

Działalność misyjna Kościoła w epoce najnowszej. „Ad gentes

divinitus”

„Ad gentes divinitus” jest dekretem soboru watykańskiego II ogłoszonym przez papieża Pawła VI w

roku 1965, 18. Listopada. Dekret ten dotyczy działalności misyjnej Kościoła.

W dekrecie umieszczone są rozdziały dotyczące zasad doktrynalnych, dzieła misyjnego, Kościołów

partykularnych, misjonarzy, organizacji działalności misyjnej oraz współpracy. Pierwszy rozdział zawiera

informacje o podstawie działań misyjnych. Stwierdza się tu, że Kościół pielgrzymujący jest Kościołem

misyjnym ze swej natury – bierze początek z misji Syna i Ducha Świętego. Chrystus został posłany

jako misjonarz – najpierw on był głoszącym później stał się głoszonym. Przejście to nastąpiło w dniu

Pięćdziesiątnicy, kiedy to Duch Święty został posłany by prowadzić Kościół w uświęcaniu i głoszeniu

go. Misjonarzem jest każdy należący do Kościoła – czy to wyjeżdżając tam, gdzie potrzeba misjonarzy, czy

też pozostając w granicach kraju i dając sobą i swym życiem świadectwo, darząc się miłością i szacunkiem.

Celem misji powinno być budowanie jedności pomimo rozproszenia. Misja to konkretne i celowe działania,

których źródłem jest Chrystus – nie można mówić o misji w oderwaniu od Boga. Dzieło misyjne ma miejsce

między pierwszym a ponownym przyjściem Chrystusa na świat – zanim to nastąpi, Ewangelia powinna być

głoszona wszystkim narodom.

W rozdziale drugim – „Dzieło misyjne” – wskazywane są środki do osiągnięcia celu: świadectwo

chrześcijańskie (aby dawanie go było skuteczne misjonarze muszą włączyć się w życie społeczności w

której pracują, szanować ich i kochać, brać udział w ich życiu społecznym i kulturowym), głoszenie

Ewangelii i zgromadzenie ludu Bożego (stopniowo wtajemniczać ludzi w życie wiary, liturgii i miłości

Ludu Bożego, o co powinni się troszczyć nie tylko kapłani czy katechiści, ale również wszyscy wierni – w

tym rodzice chrzestni), tworzenie społeczności chrześcijańskiej (rodziny wspierane przez szkoły oraz

stowarzyszenia i wspólnoty, pielęgnowanie ducha ekumenizmu, powoływanie urzędów – kapłanów,

diakonów, katechistów, Akcji Katolickiej, zakonów czy też krzewieni życia kontemplacyjnego).

Rozdział trzeci nosi nazwę „Kościoły partykularne”. Podkreślona jest tu rola, jaką odgrywa jeszcze

nie do końca rozwinięta struktura kościelna, biskupi, księża i zakonnicy. Poruszana jest tu również kwestia

wsparcia finansowego Kościołów lokalnych, a także to, że Kościół winien kierować się nie tylko w stronę

swoich wiernych, ale także próbować dotrzeć do tych, którzy nie wierzą w Boga.

W czwartym rozdziale – „Misjonarze” – poruszana jest kwestia powołania jednostek do roli

misjonarzy przez Pana. Misjonarz do swej roli musi być powołany, aby mógł ją należycie wypełniać,

rozpoczęcie dzieła powinno być poprzedzone przygotowaniem przez specjalną formację duchową i moralną.

Potrzebne są również różnego rodzaju studia, instytucje czy też fakultety mające na celu kształcenie i

przygotowywanie osób chętnych do roli misjonarzy.

„Organizacja działalności misyjnej” (rozdział piąty) – określone są tu zadania Synodu Biskupów

(który ma szczególnie uwzględniać sprawę misji) i Kongregacji Rozkrzewiania Wiary (która ma

koordynować i prowadzić dzieło misyjne oraz współpracę misyjną bez naruszania czyichkolwiek praw,

popierać powołania, udzielać informacji o misjach, troszczyć się o misjonarzy i adekwatnie przydzielić

ich do terenów, gdzie ich obecność jest potrzebna oraz gromadzić środki i dobrze nimi zarządzać w celu

polepszania efektów działalności misyjnej). Wraz z Sekretariatem dla Jedności Chrześcijan Kongregacja

Rozkrzewiania Wiary powinna szukać możliwości dla współpracy z innymi chrześcijańskimi wspólnotami.

Kongregacja jawi się tu jako organ administracyjny i równocześnie kierowniczy w kwestii duszpasterstwa

misyjnego, a w kierownictwie tym powinni brać udział: biskupi na wniosek Konferencji Biskupów,

kierownicy Instytutów i Dzieł Papieskich (sposób i zakres wyznaczany przez Biskupa Rzymskiego).

Kongregacja powinna mieć stałe wsparcie fachowców. Biskupi powinni natomiast tworzyć Rady

Duszpasterskie, które składać się mają z delegatów osób świeckich, duchownych i zakonników. Konferencje

Biskupów na swych zebraniach powinny zajmować się zagadnieniami ważniejszymi i ogólniejszymi,

nie zapominając przy tym o sytuacji lokalnej. Tworzone być powinny dzieła służące dobru ogółu -

seminaria, szkoły wyższe i techniczne, ośrodki duszpasterskie, katechetyczne i liturgiczne, jak również

ośrodki społecznego przekazywania myśli, itp. Działalność instytucji i stowarzyszeń kościelnych powinna

podlegać miejscowemu ordynariuszowi w kwestiach związanych z działalnością misyjną. Instytucje

te i stowarzyszenia mają dążyć do porozumienia między sobą – pojawia się tu Konferencja Zakonów.

Podkreślana jest także rola wykształcenia pracowników tychże organizacji.

Ostatni, szósty rozdział („Współpraca”) zawiera informacje odnośnie tego, jak potrzebna

jest współpraca między ludźmi świeckimi, duchownymi, misjonarzami, władzami narodowymi i

międzynarodowymi w celu poprawienia skuteczności dzieła misyjnego.

Komisja Episkopatu ds. Misji

1

powołana została 6 sierpnia 1966 roku podczas zebrania plenarnego

Episkopatu Polski. Komisja ma na celu wspieranie Kościołów lokalnych, zgromadzeń lokalnych, a także

Papieskich Dziełach Misyjnych w działalności na rzecz misji.

Członkami Komisji są biskupi, natomiast przez Konferencję Episkopatu Polski jest wybierany jej

przewodniczący, kadencja komisji trwa 5 lat, jej praca może być przedłużona, a Komisję w ramach jej prac

mogą wspomagać w charakterze konsultorów z głosem doradczym osoby duchowne, zakonne i świeckie.

Głównymi zadaniami Komisji są: zbieranie funduszy, uświadamianie społeczeństwa w temacie misji,

koordynacja działalności misyjnej oraz wspieranie misjonarzy.

Według danych dostępnych na stronie internetowej Komisji Episkopatu Polski ds. Misji

2

2121

misjonarzy pochodzących z Polski pracuje aktualnie w 94 krajach. Jest na całym świecie 48 misjonarzy

polskich świeckich. Na misję wyjeżdżają najczęściej do Afryki i Ameryki Łacińskiej.

Możliwe są następujące formy pomocy dla misji: zamówienie intencji mszalnej, modlitwa, wsparcie

materialne. Podejmowane projekty (dzieli się je na cztery kategorie: medyczne, edukacyjne, charytatywne i

ogólne) w zakresie działalności misyjnej mają na celu: pomoc w poprawie bytu lokalnej ludności, budowa

1

http://www.misje.pl

[data dostępu: 29.12.2012]

2

http://www.misje.pl

[data dostępu: 29.12.2012]

różnych ośrodków (zdrowia, szkół, bibliotek, etc.), wsparcie biednych i chorych, poprawa funkcjonowania

istniejących już ośrodków, budowa kaplic i Kościołów, etc.

W działalności misyjnej dużą rolę odgrywa Dzieło Pomocy „Ad Gentes”

3

. Do jego celów należą:

wspieranie polskich misjonarzy, działalności charytatywnej, społecznej i kulturowej na terenach misyjnych,

gromadzenie i upowszechnianie rzetelnych materiałów na temat działalności misjonarzy, prowadzenie

animacji misyjnej, wspieranie działalności na rzecz rozwoju na terenach misyjnych.

Cele te Dzieło Pomocy „Ad Gentes” realizuje poprzez świadczenie bezpośredniej pomocy

finansowej, rzeczowej i organizacyjnej w zakresie: budowy kościołów i kaplic, prowadzenia ewangelizacji,

działalności placówek pożytku publicznego, szkoleń misjonarzy, leczenia misjonarzy czy organizowania ich

wypoczynku, organizowania konferencji dotyczących dzieła misyjnego.

Źródła finansowe stosowane przez Dzieło Pomocy „Ad Gentes” to: zbiórki, dotacje, indywidualne

ofiary, darowizny i inne.

Centrum Formacji Misyjnej

4

to specjalny ośrodek formacyjny powstały na terenie Polski

(Warszawa) w roku 1984 z inicjatywy Episkopatu Polski ds. Misji. Konieczność powstania takiej formacji

wynikała z coraz większej ilości kandydatów na misjonarzy, których trzeba było wyszkolić i przygotować

do pracy, której mieli się podjąć. Początkowo odbywały się tu jedynie kursy językowe i konferencje

duchowne, z czasem jednak nastąpił rozwój. Do zadań Centrum Formacji Misyjnej należą:

- formacja duchowa,

- formacja intelektualna (lektoraty, wykłady misjologiczne i wykłady z medycyny tropikalnej),

- weryfikacja kandydatów.

MIVA

5

to „Stowarzyszenie/Organizacja na Rzecz Misyjnych Środków Transportu”. Motto MIVy

brzmi: „Obviam Christo” („niesiemy Chrystusa”). Celem MIVA jest pomoc w zdobywaniu i zakupie

środków transportu bardzo często niezbędnych w pracy misjonarzy. Środki transportu umożliwiają dotarcie

do odległych kościołów, transport chorych, ratowaniu ofiar klęsk żywiołowych, budowaniu kościół, szkół,

placówek medycznych.

3

http://adgentes.misje.pl

[data dostępu: 29.12.2012]

4

http://www.cmf1.home.pl/cfm/

[data dostępu: 29.12.2012]

5

http://www.miva.pl

[data dostępu: 29.12.2012]

Sobór watykański II. Aggiornamento. Lumen gentium.

Sobór watykański II – jest jak dotąd ostatnim soborem w Kościele katolickim. Otwarty został

przez papieża Jana XXIII dnia 11 października 1962 roku, zamknięty przez następcę Jana XXIII – papieża
Pawła VI dnia 8 grudnia 1965 roku.

Okres przygotowawczy soboru trwał w latach 1959 – 1960, utworzono wtedy dziesięć

komisji przygotowawczych, trzy sekretariaty oraz powołano Komisję Centralną.
Głównym celem zwołania soboru było Aggiornamento – czyli uwspółcześnienie Kościoła katolickiego.
Odbyły się cztery sesje soborowe, pierwszej przewodniczył papież Jan XXIII, zaś jego następca Paweł VI
trzem kolejnym. W obradach soboru uczestniczyło trzy tysiące pięćdziesięciu ośmiu ojców soborowych oraz
grono ekspertów. Przysłuchiwali się im również audytorzy i obserwatorzy delegowani przez chrześcijańskie
wspólnoty niekatolickie. Sobór watykański II zapoczątkował reformę Kościoła katolickiego poprzez
otwarcie go na dialog ekumeniczny i ogólne zarysowanie reformy liturgii. Podczas trwania soboru papież
Paweł VI nawiązał bliskie stosunki z patriarchą Konstantynopola Atenagorasem. 5 grudnia 1965 zostały
odwołane ekskomuniki, którymi w 1054 roku obłożyli się nawzajem dostojnicy Kościoła rzymskiego i
Kościoła konstantynopolitańskiego. Dokumenty soborowe po raz pierwszy w historii Kościoła spisane
zostały bez użycia formuły anathema sit („niech będzie wyklęty”).

Komisje soborowe:

●

Komisja doktrynalna: przewodniczący – kard. Alfredo Ottaviani, sekretarz: o. Tromp SJ

6

●

Komisja ds. biskupów i diecezji: przewodniczący – kard. Paolo Marella, sekretarz: Lauro
Governatori

●

Komisja ds. dyscypliny kleru i ludu Bożego: przewodniczący – kard. Pietro Ciriaci, sekretarz: ks.
Alvaro del Portillo

●

Komisja ds. zakonów: przewodniczący – kard. Valerio Valeri, sekretarz: o. J. Rousseau OMI

7

●

Komisja ds. dyscypliny sakramentów: przewodniczący – kard. Benedetto Aloisi Masella,
sekretarz: Raimundo Bidagor SJ

●

Komisja ds. świętej liturgii: przewodniczący – kard. Arcadio María Larraona, sekretarz: o.
Ferdinando Giuseppe Antonelli OFM

8

●

Komisja ds. studiów i seminariów: przewodniczący – kard. Giuseppe Pizzardo, sekretarz: o. Paul
Augustin Mayer OSB

9

●

Komisja ds. Kościołów wschodnich: przewodniczący – kard. Amleto Giovanni Cicognani,
sekretarz: o. A.G. Welykyi

●

Komisja ds. misji: przewodniczący – kard. Grégoire-Pierre XV Agagianian, sekretarz: S. Paventi

●

Komisja ds. apostolstwa świeckich: przewodniczący – kard. Fernando Cento, sekretarze: ks.
Glorieaux i ks. Galletto

Sesje soboru:

I.

11 X – 8 XII 1962 r.

II.

29 IX – 4 XII 1963 r.

III.

14 IX – 21 XI 1964 r.

IV.

14 IX – 8 XII 1965 r.

Dokumenty soborowe

– jest ich szesnaście, są to konstytucje, dekrety i deklaracje. Uwzględniając

kolejność w jakiej były one uchwalane przez Sobór, należy je wymieniać w następującym porządku:

1.

Konstytucja o liturgii świętej – Constitutio de Sacra Liturgia (Sacrosanctum Concilium),
uchwalona na sesji publicznej 4 grudnia 1963 r.

6

SJ – Towarzystwo Jezusowe, SJ (łac. Societas Iesu, SI) – jezuici

7

OMI – Misjonarze Oblaci, Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej

8

OFM – Zakon Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum, OFM, pot. Franciszkanie)

9

OSB – Benedyktyni, Zakon Świętego Benedykta (łac. Ordo Sancti Benedicti, OSB)

2.

Dekret o środkach społecznego przekazu – Decretum de instrumentis communicationis
socialis (Inter mirifica), uchwalony na tejże sesji.

3.

Konstytucja dogmatyczna o Kościele – Constitutio dogmatica de Ecclesia (Lumen gentium),
uchwalona na sesji publicznej 21 listopada 1964 r.

4.

Dekret o ekumenizmie – Decretum de Oecumenismo (Unitatis redintegratio), uchwalony na
tejże sesji.

5.

Dekret o katolickich Kościołach Wschodnich – Decretum de Ecclesiis orientalibus catholicis
(Orientalium Ecclesiarum), uchwalony również na tej sesji.

6.

Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele – Decretum de pastorali episcoporum
munere in Ecclesia (Christum Dominus), uchwalony na sesji publicznej 28 października
1965 r.

7.

Dekret o przystosowanej do współczesności odnowie życia zakonnego – Decretum de
accommodata renovatione vitae religiosae (Perfectae caritatis), uchwalony na tejże sesji.

8.

Dekret o formacji kapłańskiej – Decretum de institutione sacerdotali (Optatam totius),
uchwalony na tejże sesji.

9.

Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim – Declaratio de educatione christiana
(Gravissimum educationis), uchwalona na tejże sesji.

10.

Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich – Declaratio de Ecclesiae
habitudinae ad religiones non-christianas (Nostra aetate), uchwalona również na tej sesji.

11.

Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym – Constitutio dogmatica de Divina
Revelatione (Dei Verbum), uchwalona na sesji publicznej 18 listopada 1965 r.

12.

Dekret o apostolstwie świeckich – Decretum de apostolatu laicorum (Apostolicam
actuositatem), uchwalony na tejże sesji.

13.

Dekret o misyjnej działalności Kościoła – Decretum de activitate missionali Ecclesiae (Ad
gentes), uchwalony na sesji publicznej 7 grudnia 1965 r.

14.

Dekret o posłudze i życiu prezbiterów – Decretum de presbyterorum ministerio et vita
(Presbyterorum ordinis), uchwalony na tejże sesji.

15.

Deklaracja o wolności religijnej – Declaratio de libertata religiosa (Dignitatis humanae),
uchwalona na tejże sesji.

16.

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym – Constitutio pastoralis de
Ecclesia in mundo huius temporis (Gaudium et spes), również uchwalona na tej sesji.

Udział Polaków w soborze.

W soborze uczestniczyło niewielu biskupów zza żelaznej kurtyny. Ze stu pięćdziesięciu biskupów z krajów
komunistycznych pojawiło się dwudziestu pięciu. Większość z nich stanowili biskupi polscy, których na
sobór pojechało dwadzieścia. Reszta to dwaj Węgrzy i trzej Czechosłowacy. Nie przyjechał żaden z ZSRR,
Rumunii, Bułgarii, Chin. Z Polaków będących na soborze można wymienić kard. Stefana Wyszyńskiego,
abp. Karola Wojtyłę, abp. Bolesława Kominka.

Polscy biskupi na soborze wystosowali Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich. Autorem i
inicjatorem listu był arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek.

Podsumowanie.

Sobór watykański II uważany jest za jeden z najważniejszych w historii Kościoła katolickiego. Zgodnie
z wezwaniem inicjatora Jana XXIII skupił się na działaniach konstruktywnych, rezygnując z sądów
potępiających; w dyskusji nad wszystkimi poruszanymi zagadnieniami kierował się zasada wolności
wyrażania przekonań. Dokonał m.in. odnowy struktur organizacyjnych Kościoła, wypracował nowe sposoby
realizowania jego posłannictwa w świecie, stanowił poważny krok naprzód w dziele ekumenizmu.

Aggiornamento

(włoskie - dostosowanie się do aktualnych potrzeb, zaktualizowanie), termin, który

pojawił się w Kościele katolickim za pontyfikatu Jana XXIII (m.in. encyklika Ad Petri cathedram, 1959),
stając się jednym z przewodnich haseł II Soboru Watykańskiego (1962-1965). Używany zamiennie z
terminami: adaptacja, akomodacja, reforma itp., oznacza całość zabiegów mających na celu przystosowanie
niezmiennego w zasadniczych punktach depozytu wiary do zmieniających się warunków historycznych

i społecznych, tak by można było skuteczniej głosić w dzisiejszym świecie naukę Jezusa Chrystusa.
Obejmuje m.in. reinterpretację niektórych dogmatów oraz zmiany w organizacji kościelnej, liturgii, prawie
kanonicznym.

Lumen gentium

z łacińskiego znaczy Światło narodów, pełna nazwa – Konstytucja Dogmatyczna o

Kościele „Lumen gentium”. Jest dokumentem teologicznym najwyższej rangi doktrynalnej, uchwalony 21
listopada 1964 przez Sobór watykański II.
Konstytucja, czerpiąc ze źródeł biblijnych i patrystycznych oraz z myśli wybitnych współczesnych
teologów, na nowo ukazała najważniejsze wymiary tajemnicy Kościoła i jego posłannictwa.

Dekret o ekumenizmie. Gaudium et spes oraz Konstytucja o Liturgii II Soboru

Watykańskiego.

Unitatis redintegratio (łac. „Przywrócenie jedności”), właśc. Dekret o ekumenizmie Unitatis

redintegratio ogłoszony 21 listopada 1964 – dekret soboru watykańskiego II określający postawę Kościoła
katolickiego wobec ekumenizmu.

Powstanie dekretu

W trakcie przygotowań do soboru watykańskiego II materiał dotyczący ekumenizmu został rozsiany w
trzech schematach (projektach dokumentów soborowych):
w schemacie o ekumenizmie autorstwa ówczesnego Sekretariatu do spraw Popierania Jedności Chrześcijan,
w schemacie o jedności Kościoła, dotyczącym jednak tylko katolickich Kościołów wschodnich,
w schemacie o Kościele, którego rozdział 11 omawiał dogmatyczną stronę zjednoczenia chrześcijan.

Po wstępnej dyskusji na pierwszej sesji soboru w listopadzie 1962 ojcowie soborowi nakazali opracowanie
nowego schematu, łączącego całość zagadnień ekumenizmu. Sekretariat do spraw Popierania Jedności
Chrześcijan przygotował ten schemat w ciągu roku i w listopadzie 1963 został on poddany obradom
podczas drugiej sesji soboru. W toku tych obrad zadecydowano, że rozdziały dotyczące wolności religijnej
i stosunku Kościoła katolickiego do Żydów zostaną wyłączone do odrębnych dokumentów, zostały również
wprowadzone różne pomniejsze poprawki. Uwzględniająca je wersja schematu została poddana obradom
trzeciej sesji soboru w listopadzie 1964. Ojcowie soborowi przyjęli ją 2137 głosami przeciw 11, po czym 21
listopada 1964 Dekret o ekumenizmie został zatwierdzony przez papieża Pawła VI.
Układ Dekretu

Dekret składa się z 24 artykułów, usystematyzowanych we wstęp (1 artykuł), I rozdział – Katolickie zasady
ekumenizmu (3 artykuły), II rozdział – Wprowadzenie ekumenizmu w życie (8 artykułów) oraz III rozdział
– Kościoły i wspólnoty kościelne odłączone od rzymskiej Stolicy Piotrowej (1 artykuł ogólny, 5 artykułów
w podrozdziale Uwagi dotyczące szczególnie chrześcijańskich Kościołów wschodnich, 6 artykułów w
podrozdziale Kościoły i wspólnoty kościelne odłączone na Zachodzie).

I rozdział ma charakter dogmatyczny i nakreśla doktrynalne podstawy katolickiej koncepcji ekumenizmu,
nazywanego tu ruchem ekumenicznym, co ma podkreślać dynamikę przemian w kościele. Podkreśla
się, że nie ma tu mowy o ekumenizmie katolickim, lecz o katolickich zasadach ekumenizmu, co ma
oznaczać, że Kościół katolicki nie prowadzi swego własnego ekumenizmu, lecz uczestniczy w ruchu
ogólnochrześcijańskim. II rozdział wskazuje na sposoby prowadzenia dialogu ekumenicznego, przy czym
nacisk został położony nie na formalne działania zaangażowanych kościołów, lecz na osobistą postawę
wiernych. III rozdział ma charakter opisu, który przedstawia analizę eklezjalnego statusu Kościołów i
wspólnot odłączonych z punktu widzenia Kościoła katolickiego. Tezy te stanowią podstawę katolickiej
działalności wobec tych Kościołów i wspólnot w ramach dialogu ekumenicznego.
Znaczenie Dekretu

Podobnie, jak wiele innych dokumentów soboru watykańskiego II, dekret Unitatis redintegratio był
dokumentem przełomowym. Niósł bowiem ze sobą diametralną zmianę stanowiska Kościoła katolickiego

wobec ruchu ekumenicznego – od rezerwy, a nawet sprzeciwu, do pełnej akceptacji. Zmiana stosunku do
ruchu ekumenicznego była konsekwencją nowego rozumienia Kościoła Chrystusowego, również przyjętego
przez ten sobór – Kościół katolicki przestał być rozumiany jako jedyny, w którym można osiągnąć
zbawienie. Skoro więc uznano działanie Ducha Świętego w niekatolickich Kościołach i wspólnotach
kościelnych, to nie było powodu, by nie dążyć do przełamania podziałów. Zmieniła się również koncepcja
drogi do zjednoczenia Kościoła powszechnego. W myśl nauk soboru proces zjednoczenia chrześcijan nie
dokonuje się na płaszczyźnie romanocentrycznej (tzn. w Kościele katolickim) ani nawet eklezjocentrycznej
(tzn. w Kościele w ogóle), lecz chrystocentrycznej (tzn. w nauce Chrystusa). Taki punkt widzenia
oznacza zerwanie z eklezjologią oblężonej twierdzy, kultywowaną w Kościele katolickim od czasów
Kontrreformacji. Konsekwencją jest zmiana nastawienia do sposobu przywrócenia jedności Kościoła.
Indywidualne i grupowe konwersje na katolicyzm, chociaż się zdarzają, nie są obecnie celem samym w
sobie. Celem zabiegów jest unikanie postaw, zwanych prozelityzmem oraz uniatyzmem, a podejmowanie
działań określanych mianem dialogu ekumenicznego – na rzecz porozumienia między całymi rozłączonymi
Kościołami i wspólnotami.

Jako najważniejsze tezy Dekretu podkreśla się:
uznanie elementów prawdy i dobra obecnych w Kościołach i wspólnotach chrześcijańskich, które pozwalają
im – acz w ograniczonym zakresie – na działania zbawcze,
wynikające stąd poszanowanie dla tradycji innych Kościołów, szczególnie wschodnich,
afirmację ruchu ekumenicznego, posuniętą aż do nakazu aktywnego uczestnictwa wiernych i hierarchii w
dziełach ekumenicznych,
uznanie współodpowiedzialności wiernych rozłączonych kościołów za utratę jedności, a więc
odpowiedzialności również katolików.

Tezy te należy, oczywiście, rozpatrywać na tle całej pozostałej nauki soboru, szczególnie dotyczącej
eklezjologii, zawartej w konstytucjach Lumen gentium i Gaudium et spes, w dekrecie Orientalium
ecclesiarum i w deklaracji Nostra aetate.

Dekret jest podstawą wszelkich późniejszych działań Kościoła katolickiego na niwie ekumenicznej,
jego tezy i idee były (i wciąż są) rozwijane i uzupełniane przez teologów katolickich. Szczegółowymi
rozwinięciami katolickich zasad ekumenizmu są w szczególności dokumenty opracowane przez Sekretariat
(później Papieską Radę) do spraw Popierania Jedności Chrześcijan: Dyrektorium ekumeniczne (1967-
1970), Dyrektorium w sprawie realizacji zasad i norm dotyczących ekumenizmu (1993) oraz instrukcje i
inne dokumenty tego Sekretariatu. Drogą wytyczoną przez Dekret idą również rozważania o ekumenizmie
zawarte w encyklikach papieży Pawła VI (Ecclesiam suam z 1964) i Jana Pawła II (Redemptor hominis z
1978 i Ut unum sint z 1995).

Gaudium et spes (z łac. Radość i Nadzieja) – Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie
współczesnym ogłoszona przez papieża Pawła VI 7 grudnia 1965. Stanowi obszerny wykład nauki
społecznej Kościoła i jest tym samym najważniejszym dokumentem soboru watykańskiego II. Wielokrotnie
powołuje się na dokumenty papieży, szczególnie wypowiedzi Jana XXIII i Pawła VI. Zajmuje się sprawą
powołania człowieka i Kościoła w obliczu zmian, które dokonały się w XX wieku. Dokument ten w dużej
mierze czerpie z filozofii neotomistycznej i poglądów Jacques’a Maritaina.

W czasie trzeciej sesji soboru do zespołu przygotowującego konstytucję „Gaudium et spes” został

włączony abp Karol Wojtyła, był on jednym z aktywniejszych członków i przyczynił się do ostatecznego jej
kształtu.

Jan Paweł II tak napisał o tej konstytucji:

„Konstytucja Gaudium et spes stwierdza, że pokój na świecie uzależniony jest od sprawiedliwości,
zakładającej poszanowanie praw człowieka i godności każdej osoby ludzkiej. Kościół wezwany jest do
interpretowania społecznych zjawisk przez pryzmat Ewangelii. Konflikty w wielu zakątkach świata są
dowodem na to, że nie można oddzielić sprawiedliwości od pokoju.

Encyklika podkreśla godność każdego człowieka, który został stworzony na obraz Boga.
Bóg nie stworzył ludzi do życia w izolacji, ale do rozwoju społeczeństwa i społeczności.
Wszyscy ludzie są równi przed Bogiem, każdy z nich posiada duszę rozumną, został stworzony na obraz i
podobieństwo Boga i wszystkich odkupił ten sam Chrystus.
Ludzie powinni być świadomi zmian zachodzących w gospodarce światowej. Trzeba podjąć wysiłki w
celu zmniejszenia ogromnych nierówności ekonomicznych.
Dokument wyjaśnia, że aby osiągnąć pokój, przyczyny niezgody między narodami muszą zostać
wyeliminowane. Ponadto powinna istnieć między nimi współpraca gospodarcza i pomoc w rozwoju innym
państwom.
Występuje tu również potępienie wojny, która ma na celu niszczenie na oślep rozległych obszarów wraz
z ludzkością, która się na ich terenie znajduje. Taka wojna jest zbrodnią przeciw Bogu i ludzkości. Narody
świata powinny działać razem, aby stworzyć pokój oparty na sprawiedliwości i miłości.


Sacrosanctum concilium – konstytucja o liturgii świętej. Jest jednym z najbardziej znaczących dokumentów
uchwalonych przez sobór watykański II. Zaaprobowana przez 2147 biskupów (przeciw było 4). Ogłoszona
przez papieża Pawła VI 4 grudnia 1963. Zgodnie z tendencją większości katolickich dokumentów nazwa
została wzięta od pierwszych dwóch wyrazów konstytucji w języku łacińskim.
Główne idee dokumentu

Konstytucja miała za cel wskazać drogę odnowy praktyki liturgicznej Kościoła:

Ponieważ Sobór święty postawił sobie za cel: przyczynić się do coraz większego rozwoju życia
chrześcijańskiego wśród wiernych, lepiej dostosować do potrzeb naszych czasów podlegające zmianom
instytucje, popierać to, co może ułatwić zjednoczenie wszystkich wierzących w Chrystusa, i umocnić to, co
prowadzi do powołania wszystkich ludzi na łono Kościoła, dlatego uznał że w szczególny sposób należy
zatroszczyć się także o odnowienie i rozwój liturgii.

Program reformy liturgii był częścią całościowego programu soboru, który Jan XXIII zapowiadał
wcześniej wielokrotnie m.in. w encyklice Ad Petri cathedram (1959). Zamierzenia ruchu liturgicznego
sięgały poza samo ulepszenie przebiegu i sposobu sprawowania liturgii, mszy św. itp. Chodziło o odnowę
myśli i życia chrześcijańskiego poprzez sięgnięcie do źródeł, z których liturgia czerpała. Sobór chciał,
aby te źródła, poprzez dostosowanie do potrzeb czasów współczesnych, mogły silniej oddziaływać,
szczególnie gdy chodzi o działanie na rzecz jedności wyznawców Chrystusa, a także promieniowanie
Kościoła na niewierzących. Od samego początku odnowa liturgii szła równolegle z odnową wizji
Kościoła. Dotychczasowe ujęcie, wypracowane na potrzeby kontrreformacyjne przez Roberta Bellarmina,
przedstawiające Kościół jako strukturę jurydyczną, zostało zastąpione wizją sakramentalną. Wspólnota
Kościoła ukazana została jako pierwotny sakrament, będący obrazem Chrystusa, bosko-ludzkiego
Oblubieńca. Jego dwoista natura w Kościele przybiera obraz te-andryczny, bosko-ludzki – to co ludzkie
i widzialne jest połączone z tym, co boskie i niewidzialne. Ta wizja Kościoła jako sakramentu zbawienia
świata została rozwinięta później w konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium.
Dla Ojców soborowych było rzeczą oczywistą, że reforma liturgii powinna objąć w pierwszej kolejności
Eucharystię, zwłaszcza jej celebracje niedzielne, do których uczestnictwa wezwani są wszyscy wierni.
Sprawowanie Eucharystii miało oprócz osoby kapłana na nowo w sposób bardziej odpowiedni uwzględnić
obecność wiernych. Mieli oni uczestniczyć w celebracji w sposób pełny, tzn. wraz z Komunią, czynny -
by wierni stanowili integralną część zgromadzenia celebrującego liturgię, a nie odmawiali w jej trakcie np.
różańca czy litanii, powinni składać ofiarę razem z kapłanem, a nie jedynie przez niego.
Kościół zatem bardzo się troszczy o to, aby chrześcijanie podczas tego misterium wiary nie byli obecni jak
obcy i milczący widzowie, lecz aby przez obrzędy i modlitwy tę tajemnicę dobrze zrozumieli.
Nowa liturgia i Mszał Rzymski (Novus Ordo Missae) oficjalnie weszły w życie w 1969 roku zastępując
tym samym łacińską mszę.
Jedną z ważniejszych zmian w podejściu do liturgii było przyswojenie przez dokument soborowy terminu
Misterium paschalne (Łac. Mysterium paschale), pomagającego zrozumieć, jaki jest związek odkupienia
z modlitwą liturgiczną Kościoła. Według Konstytucji, w liturgii chrześcijańskiej proklamowana jest i

jednocześnie urzeczywistniana w tych, którzy w niej uczestniczą, zbawcza tajemnica paschalna męki,
śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.
Sob. Wat. II zreformował liturgię Mszy Św., wprowadzając języki ojczyste zamiast łaciny i „odwracając”
kapłana sprawującego Eucharystię „twarzą do ludu”.

Globalizacja jako wyzwanie Kościoła w XXI wieku

Globalizacja (globalizm), najogólniej biorąc, jest to proces wzrastającej współzależności mieszkańców
świata przez umiędzynarodowienie stosunków społeczno-ekonomicznych oraz przez nowe tendencje w
kulturze. Nie jest to jednak - wbrew pozorom - zjawisko nowe, choć w naszych czasach nabrało ogromnego
przyśpieszenia. Dokonuje się ono na skutek dynamicznego rozwoju środków transportu, sprzyjających
masowej migracji ludzkości, a także z tytułu postępu w dziedzinie technologii multimedialnych, które
ułatwiają kontakt i wymianę informacji na skalę nigdy dotąd niespotykaną. Sprzyja to upowszechnianiu
rozmaitych światopoglądów i ideologii (często fałszywych i niebezpiecznych), a także postaw i działań,
które z nich wynikają. Z tej racji globalizacja, choć jest najbardziej postrzegana i analizowana na
płaszczyźnie ekonomii i polityki, dotyka wszystkich wymiarów życia ludzkiego, w tym także - a może
nawet szczególnie - kultury i religii. Z tych właśnie powodów zjawisko globalizacji musi podlegać także
ocenie teologiczno-moralnej.
Współczesna globalizacja z antropologicznego punktu widzenia stanowi kontynuację procesów
integracyjnych, przebiegających naturalnie wraz z rozwojem rodzaju ludzkiego od samego początku.
Szczególnie w okresie od Oświecenia, poprzez Pozytywizm do Scjentyzmu (R. Stefański), widzimy
formowanie się ideologicznych podstaw procesu globalizacji. Scjentyzm (pojęty jako swoista filozofia
nauki, a nawet kult techniki) po pierwszej wojnie światowej (a szczególnie po drugiej), w powiązaniu z
postępem technicznym staje się fundamentem ideologicznym procesu globalizacji. Inną fundamentalną
zasadą procesu globalizacji jest "zasada maksymalizacji zysku" w warunkach konkurencyjnych podaży i
popytu.

Scjentyzm w połączeniu z ekonomicznym neoliberalizmem oraz ze współczesnym monetaryzmem
spowodował niezwykłe przyspieszenie w produkcji towarów i usług w koncernach i w korporacjach
ponadnarodowych, dysponujących ogromnym kapitałem finansowym. Już w 1995 r. koncentracja kapitału
wyraziła się liczbą zaledwie 358 miliarderów, których dochód równał się dochodom 2,5 mld ludzi, tj.
42% światowej populacji. Koncerny i korporacje ponadnarodowe wraz z bankami o zasięgu światowym
i z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, w łączności z giełdami i instytucjami rankingowymi
stały się instytucjonalnymi nośnikami procesu globalizacji. Konsekwentnie ich zarządcy są decydentami
w kwestiach ekonomicznych, gospodarczych, politycznych a nawet światopoglądowych i etycznych.
Ci pragmatycy mają oparcie w ideologiach panujących współcześnie na zasadzie rozpowszechnionej (i
stale rozpowszechnianej) mody, takich jak: scjentyzm, pragmatyzm, utylitaryzm, postmodernizm, płytki
egzystencjalizm, pseudomistycyzm New Age.
Wymienia się często dobra czy też plusy zjawiska globalizacji, takie jak: wytworzenie warunków do
współpracy ludzi wywodzących się z różnych społeczeństw i kultur, tworzenie działań i programów
ekonomicznych, prawnych, kulturalnych itd. (sieć informatyczna i ułatwienia w szybkim transporcie) czy
też trzykrotne wydłużenie maksymalnej dożywalności na skutek umasowionej medycyny i profilaktyki
zdrowotnej. Istnieje też jednak pewne zło (czy też minus globalizacji), które - zdaniem niektórych -
przeważa nad dobrem tego procesu (A. Wiercińska):

1. Gwałtownie narastająca niesprawiedliwość społeczna na skutek wielkiej nierównomierności w podziale
dóbr, usług i finansów, zarówno lokalnie w poszczególnych krajach, jak i w skali międzynarodowej, co
wiąże się ze spadkiem miejsc stałego zatrudnienia i z zanikaniem świadczeń socjalnych.

2. Katastroficzne rozmiary zagrożeń środowiskowych całości planety w powiązaniu z przyspieszeniem
rozwoju produkcji przemysłowej i urbanizacji, przy możliwości totalnej katastrofy nuklearnej lub takiejż
wojny.

3. Wyjątkowo silna presja na wywoływanie nastawień konsumpcyjnych w przeróżny sposób, głównie w
sferze popędowej (agresja i seks), przy jednoczesnym ograniczaniu dostępu do wyższych form kultury
duchowej. Jest to realizowane za pomocą potężnych i globalnie oddziałujących mass-mediów (zwłaszcza
TV i kino) o programach wypełnionych standardami kultury masowej i kontrkultury (subkultury)

młodzieżowej.

4. Przesadne osłabienie roli państwa w świadczeniach socjalnych, edukacyjnych i kulturalnych.

5. Rozprzężenie moralne w łączności z narastającym bezrobociem i możliwościami rozwiniętej techniki
powoduje przyśpieszenie rozwoju przestępczości, ogarniającej również młodocianych, których
organizacje objęły skalę międzynarodową.

Przestępczość na świecie przybrała rozmiary epidemiczne: rozrosły się ponadnarodowe giganty przestępcze,
korzystające z efektów gospodarczych, technicznych, prawnych i z samej globalizacji. W latach 1970-
90 handel heroiną wzrósł 20-krotnie, a kokainą 50-krotnie, a tuż za handlem narkotykami uplasowały
się: bezcłowy obrót papierosami, bronią, kradzionymi samochodami i nielegalnymi migrantami. Ta
korporacyjnie zorganizowana przestępczość jest obecnie najszybciej rozwijającą się gałęzią gospodarki na
świecie, przynosząc roczne zyski w wysokości ponad 500 mld dolarów.

W świetle powyższych danych można bez wielkiej przesady zauważyć, że przed ludzkością stoją dwie
drogi: realizacja globalizacji na sposób wieży Babel oraz "metoda Zielonych Świąt". Globalizacja musi się
ustosunkować do świata religii i kultury.

Kard. J. Ratzinger, widząc zagrożenia duchowe z racji prób unifikacji wszelkich religii (synkretyzmu),
cytuje religioznawcę A. Cuttat'a w książce Granice dialogu: Dążyć do tego, by poprzez zjednoczenie religii
uczynić ludzkość lepszą i szczęśliwszą: to jedno. Z płonącym sercem błagać o złączenie wszystkich ludzi
w miłości do jednego Boga: to drugie. I to pierwsze jest być może najsubtelniejszą, lucyferyczną pokusą, w
której chodzi o to, by to drugie poniosło klęskę.

Natomiast Papież Jan Paweł II traktuje zjawisko globalizacji jako nowe, które trzeba poddać wnikliwej i
szczegółowej analizie, ponieważ jego cechą jest bardzo wyraźna "dwuznaczność" (Audiencja Papieska dla
przedstawicieli Związków Zawodowych i Przedsiębiorstw, 2.05.2000).

Nie jest więc dziwne, że pojawiają się działania antyglobalistyczne w Kościele katolickim (kard.
D. Tettamanzi, metropolita Genui, miasta, gdzie w 2001 r. odbył się globalistyczny zjazd). Protesty
antyglobalistyczne były bowiem do tej pory domeną Kościoła prawosławnego (np. orędzia-protesty tych
Kościołów wobec używania liczby 666 jako kodu identyfikacyjnego w centralnym systemie elektronicznym
Unii Europejskiej) i protestanckich denominacji, a także niektórych sekt (nie wspominając już o lewicowo-
anarchistycznych organizacjach). Działania katolickich antyglobalistów to zjawisko nowe w Kościele, gdyż
do pewnego czasu dominowała świadomość, że proces globalizacji jest czymś nieuchronnym, choć jego
skutki mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wielokrotnie w tym właśnie duchu wypowiadał się
Jan Paweł II, wskazując zasady etyczne, na jakich należy oprzeć postępującą globalizację.

Papież wyraził się, że globalizacja a priori nie jest ani dobra ani zła. Będzie ona tym, co uczynią z niej
ludzie. Żaden system nie jest sam w sobie celem.

Należy koniecznie obstawać przy tym, że globalizacja, jak każdy inny system, musi służyć osobie ludzkiej;
musi służyć solidarności i dobru wspólnemu. W przeciwnym razie stajemy wobec prometejskiego
powiększania się władzy nad ludzką naturą do tego stopnia, że sam ludzki kod genetyczny oceniany jest w
kategoriach kosztów i zysków. Albowiem jedną z trosk Kościoła dotyczących globalizacji jest to, że szybko
stała się ona zjawiskiem kulturowym. Rynek jako mechanizm wymiany stał się nośnikiem nowej kultury
(...) Rynek narzuca swój sposób myślenia i działania oraz swoją skalę wartości w postępowaniu. Papież
stwierdza następnie, że Kościół ze swej strony podtrzymuje twierdzenie, że etyczne rozeznanie w kontekście
globalizacji musi opierać się na dwóch nierozłącznych zasadach:

Po pierwsze, niezbywalnej wartości osoby ludzkiej - źródła wszystkich praw człowieka i wszelkiego
porządku społecznego. Człowiek zawsze musi być celem, a nie środkiem, podmiotem, a nie przedmiotem,
ani też towarem na sprzedaż.

Po drugie, wartości ludzkich kultur, których żadna zewnętrzna siła nie ma prawa poniżać, a tym bardziej
niszczyć. Globalizacja nie może być nową wersją kolonializmu. Musi ona szanować różnorodność
kultur, które - w ramach powszechnej harmonii narodów - stanowią klucz do objaśniania życia. Nie może
ona zwłaszcza pozbawiać ubogich tego, co pozostaje dla nich najcenniejsze, w tym ich wiary i praktyk

religijnych, skoro autentyczne przekonania religijne są najoczywistszym wyrazem ludzkiej wolności (Jan
Paweł II, Przemówienie z 27.04.2000 r. podczas sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, na
temat Wymiar ludzki i etyczny globalizacji).

PAPIEŻE EPOKI SOBOROWEJ

1. JAN XXIII

(1881-1963, pontyfikat: 1958-1963)

Pochodził z biednej, religijnej rodziny, w młodości należał do Franciszkańskiego Zakonu Świeckich.
Następca Piusa XII. W czasie II wojny światowej pomagał ludziom prześladowanym przez hitlerowców.
Z racji swojego zaawansowanego wieku został uznany za „papieża przejściowego”, nie przewidziano
jednak tego, że dzięki swojemu ciepłu, zaangażowaniu i dobremu podejściu do ludzi, zjedna sobie większą
ilość zwolenników niż jego poprzednik, mimo że ten miał większe kwalifikacje i wiedzę. Pierwszy papież
po 1870 roku, który odbył oficjalne spotkanie poza Watykanem (wizyta u więźniów), odbył również
pierwsze spotkanie z arcybiskupem Canterbury od czasu ekskomunikowania Elżbiety I (400 lat). W roku
1962 ekskomunikował Fidela Castro na mocy dekretu swojego poprzednika, który zakazywał katolikom
popierania rządów komunistycznych. W tym samym roku został uznany przez magazyn „Time” za
człowieka roku. Mimo wielu krytycznych głosów, zwołał Sobór Watykański II. Laureat nagrody prezydenta
Włoch za zaangażowanie dla pokoju. Jest autorem ośmiu encyklik. Ogłosił Matkę Bożą Królową Polski
główną patronką naszego kraju. Przez protestantów jest uważany za wielkiego reformatora chrześcijaństwa.
Krytycy Soboru Watykańskiego II oskarżają go o zapoczątkowanie tendencji odwracania się od prawdziwej
wiary. Zmarł na skutek choroby nowotworowej, beatyfikowany przez Jana Pawła II w roku 2000.
Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 11 października.
Motto pontyfikatu: Obedientia et pax (Posłuszeństwo i pokój).


2. PAWEŁ VI

(1897-1978, pontyfikat: 1963-1978)

Pochodził z małego włoskiego miasteczka, wyróżniał się zamiłowaniem do nauki. Angażował się w
przygotowanie Soboru Watykańskiego II i brał udział w jego pierwszej sesji. Już jako papież kontynuował
reformę Kościoła katolickiego, kierował trzema sesjami Soboru. Zwołał w Watykanie Światowy Synod
Biskupów (dokument Apostolica sollicitudo) – w okresie jego pontyfikatu odbyło się pięć sesji tego
Synodu. Zreformował prawo kanoniczne, ostatecznie zlikwidował indeks ksiąg zakazanych (po 400 latach),
zreformował również Kurię Rzymską i Kolegium Kardynalskie, podniósł rangę kardynałów-patriarchów z
Kościołów Wschodnich, wprowadził ograniczenie wiekowe dla udziału w konklawe (80 lat), promulgował
nowy Mszał Rzymski (w kwestiach liturgicznych niezgodny z postanowieniami II Soboru). Sprzeciwiał
się antykoncepcji, aborcji, związkom homoseksualnym, współżyciu pozamałżeńskiemu, odrzucał idee
kapłaństwa kobiet i zniesienia celibatu. Jako pierwszy papież od stuleci odbył kilka podróży zagranicznych,
chciał odwiedzić Polskę i złożyć wotum na Jasnej Górze, ale władze komunistyczne nie wyraziły zgody
na jego wizytę. Spotykał się z patriarchą Konstantynopola i spotkania te zaowocowały odwołaniem
wzajemnych klątw (1965). Beatyfikował Maksymiliana Kolbego. W roku 1972 wydał bullę Episcoporum
Poloniae coetus, która porządkowała strukturę polskiego Kościoła po II wojnie światowej. Napisał siedem
encyklik. Udzielił nominacji kardynalskich trzem jego następcom. Zmarł na skutek zawału serca. Proces
beatyfikacyjny rozpoczął się w 1993 roku, w roku 2012 Benedykt XVI promulgował dekret o heroiczności
cnót Pawła VI.
Motto pontyfikatu: In nomine Domini (W imię Pańskie).


3. JAN PAWEŁ I

(1912-1978, pontyfikat: 1978)

Pochodził z biednej, wielodzietnej rodziny robotniczej. Matka była zagorzałą katoliczką, a ojciec
prezentował poglądy socjalistyczne i antyklerykalne, jednak zgodził się na wstąpienie syna do seminarium
duchownego. Jako biskup mieszkał w surowych warunkach, nosił zwykłą sutannę, odwiedzał kalekich
i chorych. W pracy z podległymi sobie duchownymi wyznawał zasadę demokracji. Nie będąc jeszcze
papieżem, uczestniczył w Soborze Watykańskim II. Również jako papież stronił od bogactw i przywilejów
– nie życzył sobie noszenia go w lektyce, nie chciał nosić tiary, a także nie korzystał z tekstów, które
przygotowywała mu kuria do przemówień publicznych i wystąpień. Po raz pierwszy od 500 lat oficjalnie
spotkał się z przedstawicielem Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, metropolitą Nikodemem, który podczas

tego spotkania doznał zawału serca i zmarł na rękach papieża. Jan Paweł I nie wydał żadnej encykliki –
wygłosił jedynie 11 homilii i przemówień. Zmarł na skutek ataku serca, a w roku 2003 rozpoczął się jego
proces beatyfikacyjny.
Motto pontyfikatu: Humilitas (Pokora).


4. JAN PAWEŁ II

(1920-2005, pontyfikat: 1978-2005)

Pochodził z biednej rodziny, wcześnie stracił matkę i starszego brata. W roku 1942 wstąpił do tajnego
Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie, święcenia kapłańskie otrzymał cztery lata później.
Oprócz kapłaństwa, zajmował się także filozofią, aktorstwem i działalnością poetycką. Swojego pierwszego
papieskiego przemówienia do wiernych nie dokonał zwyczajowo w języku łacińskim, ale włoskim. Jan
Paweł II beatyfikował i kanonizował więcej osób niż jakikolwiek jego poprzednik, podobnie rzecz ma
się z udzielanymi nominacjami kardynalskimi. Podczas jego pontyfikatu ponad 300 milionów ludzi
przeszło na katolicyzm. Wybór na Stolicę Piotrową Papieża-Polaka przyczynił się do osłabienia władzy
komunistycznej w Europie Wschodniej i Azji. W roku 1981 doszło do zamachu na Jana Pawła II, który choć
nie zakończył się śmiercią, spowodował trwałe problemy ze zdrowiem i kondycją, których papież nigdy nie
ukrywał. Odbył wiele podróży zagranicznych, był na wszystkich zamieszkanych przez ludzi kontynentach,
jednak z powodu miejscowych zwierzchników nie udało mu się pojechać do Rosji. Potępił antysemityzm,
modlił się przy Ścianie Płaczu, w roku 2000 (Rok Jubileuszowy) dokonał historycznego wyznania win
Kościoła, również wobec Żydów. Zwolennik ekumenizmu i dialogu nie tylko z wyznawcami innej wiary,
ale także z ludźmi niewierzącymi. Uznawany za Papieża Młodych, zapoczątkował tradycję Światowych
Dni Młodzieży. Napisał czternaście encyklik, które spisywał również w języku polskim. Krytykował
aborcję, eutanazję, kapłaństwo kobiet, antykoncepcję oraz teologię wyzwolenia. Jan Paweł II cierpiał na
postępującą chorobę Parkinsona, ale nigdy nie chciał z powodu stanu zdrowia ustąpić z funkcji – podkreślał
godność ludzkiego cierpienia i odnosił je do męki Chrystusa. W jedenastą rocznicę zamachu (13 maja 1992)
ustanowił Światowy Dzień Chorego. Zmarł na skutek postępującego pogorszenia się stanu zdrowia, podczas
ostatnich dni życia i w chwili śmierci towarzyszyli mu wierni z całego świata, zgromadzeni na Placu św.
Piotra. W roku 2005 rozpoczął się proces beatyfikacyjny, który zakończył się 1 maja 2011 roku ogłoszeniem
Jana Pawła II błogosławionym. Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 22 października.
Motto pontyfikatu: Totus Tuus (Cały Twój).


5. BENEDYKT XVI (ur. 1927,

pontyfikat: od 2005)

Urodził się w Bawarii, jego ojciec był zdeklarowanym antynazistą. W roku 1943 przymusowo wcielony
do armii III Rzeszy, po kapitulacji Niemiec został rozpoznany przez wojska amerykańskie jako niemiecki
żołnierz, na skutek czego został na krótko internowany w obozie jenieckim niedaleko Ulm. W 1945 roku
wraz z bratem wstąpił do katolickiego seminarium duchownego we Freising. W roku 1981 Jan Paweł II
mianował go prefektem Kongregacji Nauki Wiary. Nominacja Josepha Ratzingera na papieża nie była
zaskoczeniem, ponieważ według niektórych źródeł był on liderem do objęcia stanowiska głowy Kościoła
po śmierci Jana Pawła II lub w sytuacji, gdyby zły stan zdrowia jego poprzednika nie pozwolił mu
kontynuować swojej funkcji. Benedykt XVI nie chciał tej nominacji, ale jednocześnie wyrażał gotowość
jej przyjęcia. W swoim pontyfikacie papież skupia się głównie na teologii dogmatycznej i fundamentalnej,
tajemnicy Kościoła oraz chrystologii sensu. Zwolennik dialogu teologii i filozofii. Sceptyk i krytyk
darwinowskiej teorii ewolucji, którą uważa za niedostatecznie udowodnioną. Głównym motywem teologii
Benedykta XVI jest koncepcja pojmowania Boga jako Miłości. Podczas pielgrzymki do Polski złożył na
Jasnej Górze wotum, które miało być przekazane dla Matki Bożej Częstochowskiej przez Pawła VI. Do tej
pory napisał trzy encykliki.
Motto pontyfikatu: Cooperatores Veritatis (Współpracownicy prawdy).

Konkordaty i układy kościelno –
państwowe od Leona XII

,,Concordare ‘’,znaczy z łaciny,, zgadzać się’’. Konkordat jest to dwustronna umowa międzynarodowa
zawierana pomiędzy Stolicą Apostolską a najwyższymi organami władzy państwowej .Jest zawarta zgodnie
z zasadami prawa międzynarodowego na zasadzie partnerstwa i reguluje sprawy będące przedmiotem
zainteresowania obu podmiotów. Podlega ratyfikacji przez parlament i wywiera skutki prawne dla obu
stron. Wyróżniamy konkordaty klasyczne i współczesne. Pierwszym konkordatem klasycznym był
konkordat wormacki z 1122 roku. Tego typu konkordaty były zawierane do czasu Soboru Watykańskiego
II mającego miejsce w latach 1962- 1965. Ich celem była ochrona interesów dwóch władz: duchownej i
świeckiej oraz łagodzenie konfliktów w kwestii rozdziału kompetencji w zakresie: nadawania beneficjów
kościelnych, przywilejów przyznawanych monarchom w sprawie mianowania biskupów w zamian za
rekompensatę finansową, rozgraniczanie diecezji ,wynagradzania duchowieństwa w zamian za przejęcie
majątków kościelnych. Konkordaty współczesne mają za zadanie dostosowywanie się do doktryny Soboru
Watykańskiego II i współczesnych standardów ochrony praw człowieka.
Konkordaty z czasów pontyfikatu Leona XII były konkordatami klasycznymi. Leon XII w 1824 roku
podpisał konkordat z Królestwem Hanoweru, w 1827 roku
z Belgią i Holandią, rok później ze Szwajcarią. W 1851 roku za Piusa IX podpisano konkordat z Hiszpanią.
Katolicyzm został tam uznany za jedyną religię narodową, zreorganizowano Kościół, który trafił pod opiekę
państwa. Wcześniej, w 1848 roku podpisano konkordat
z Portugalią. Konkordat ten regulował sprawy sądownictwa, dóbr kościelnych, organizację kapituł
katedralnych, seminariów, misji. W Austrii rozmowy ze Stolicą Apostolską o zbliżeniu stosunków państwo-
kościół podjęto w 1831 roku a konkordat podpisano w roku 1855.
Warto szerzej omówić 3 klasyczne konkordaty z wieku XX.
Mussolini nie kojarzy nam się zbyt dobrze, jednak papież Pius XI dla dobra Watykanu musiał zawrzeć z
nim układ i konkordat. 11 lutego 1929 roku Benito Mussolini w imieniu króla oraz kardynał Pietro Gasparri
- sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej - podpisali Układ Laterański. Układ zamknął tzw. „kwestię rzymską”.
Uporządkował na nowo stosunki między państwem włoskim i Kurią Rzymską. Papież został suwerennym
władcą w Watykanie, państwie liczącym 44 ha. Układ zawierał także konkordat między Stolicą Apostolską
a Włochami oraz konwencję finansową dotyczącą odszkodowań. W konkordacie obie strony uznały wiarę
rzymsko-katolicką za religie państwową. Państwo zapewniło swobodę duszpasterstwa, ochronę małżeństwa
chrześcijańskiego i wspólnot religijnych. Nauka religii w szkołach włoskich powinna być zgodna z
wyzwaniem rzymsko-katolickim. Za doznane krzywdy papiestwo otrzymało odszkodowanie w wysokości
1750 lirów. Wkrótce po konkordacie znowu doszło do napięć. W 1931 roku Mussolini zabronił działalności
kościelnych stowarzyszeń młodzieżowych Akcji Katolickiej, ponieważ rzekomo angażowały się w politykę.
Odpowiedzią na takie zachowanie państwa była encyklika „Non abbiamo przeciwko samowoli państwa.
Drugim przykładowym konkordatem klasycznym był konkordat z Rzeszą Niemiecką z 20 lipca 1933
roku. Podpisali go papieski sekretarz stanu kardynał Eugenio Pacelli oraz wicekanclerz Niemiec Franz
von Pappen. Rząd gwarantował Kościołowi prawa i swobody w zamian za ustępstwa, które kładły między
innymi kres katolickiemu ruchowi robotniczemu w Niemczech. Konkordat pozwalał między innymi
na publiczne odprawianie nabożeństw katolickich, przyznawał prawo obsadzania urzędów kościelnych
Kościołowi, gwarantował dalsze istnienie szkół wyznaniowych i nauki religii w szkołach publicznych
oraz zezwalał na kontynuowanie istniejących wydziałów teologicznych i tworzenie nowych. Księżom
i zakonnikom nie wolno było należeć do partii politycznych, a stowarzyszenia katolickie o charakterze
społecznym mogły zachować swoją samodzielność pod warunkiem rezygnacji z pracy partyjno-politycznej.
Jednak szybko okazało się, że te postanowienia konkordatu były tylko obietnicami. Rząd niemiecki chciał
jedynie pozyskać chrześcijan, by dobrze wypaść w oczach zagranicy. Katolicka prasa straciła wkrótce
swobodę działania, hitlerowcy usunęli krzyże ze szkół, uniemożliwiając naukę religii. Od kwietnia 1937
roku zamykano klasztory i szkoły katolickie, upaństwowiono szkoły. W odpowiedzi Kościół wydał
encyklikę „Mit brennender Sorge” („Z wielką troską”), będącą papieską krytyką reżimu nazistowskiego.
Trzeci przykładowy konkordat klasyczny to konkordat z Polską z 1925 roku. Został podpisany 10 lutego
w Rzymie, a ratyfikowany 27 marca. Stronę polską reprezentował Stanisław Grabski. Na mocy tego
konkordatu Polska miała między innymi pięć metropolii rzymsko-katolickich: gnieźnieńsko-poznańską,
warszawską, wileńską, krakowską i lwowską. Konkordat gwarantował Kościołowi katolickiemu w Polsce
swobodne wykonywanie jego władzy duchownej, swobodną administrację kościelną i zarząd sprawami

majątkowymi zgodnie z prawami boskimi i prawem kanonicznym, niemal całkowitą swobodę w obsadzie
i nominacjach godności kościelnych. Nakładał obowiązek nauczania religii w szkołach powszechnych
i średnich, przy istotnym wpływie biskupów na obsadę nauczycieli religii. Państwo zobowiązało się
do „bracchium saeculare”, czyli udzielania pomocy w wykonywaniu dekretów kościelnych, do wypłacania
duchownym katolickim uposażenia i rent do czasu uregulowania spraw majątkowych Kościoła związanych
z utratą jego dóbr na rzecz zaborców. Wojna i powojenna sytuacja polityczna Polski spowodowały zerwanie
konkordatu.
Następny konkordat pomiędzy Polską i Stolicą Apostolską jest już przykładem konkordatu współczesnego.
Został on podpisany 28 lipca 1993 roku przez nuncjusza apostolskiego w Polsce, arcybiskupa Józefa
Kowalczyka i ministra spraw zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Krzysztofa Skubiszewskiego.
Dokument ratyfikacyjny podpisał Aleksander Kwaśniewski w lutym 1998 roku, a 25 kwietnia 1998 roku
konkordat wszedł w życie.
Konkordat ten uznaje prawo do wolności religijnej, zakłada autonomię Kościoła i państwa. W myśl jego
postanowień państwo nie powinno ingerować w sprawy Kościoła, który kieruje się własnym prawem
kanonicznym, a Kościół nie powinien naruszać kompetencji państwa. Konkordat zakłada m.in. uznanie
osobowości prawnej Kościoła i jego instytucji, pozwala na prowadzenie katolickich placówek oświatowych
i wychowawczych, przewiduje subwencjonowanie przez państwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
i Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Gwarantuje nauczanie religii w szkołach publicznych i
opiekę duszpasterską nad żołnierzami oraz uznaje prawomocność małżeństwa kanonicznego. W ramach
konkordatu państwo zobowiązuje się do pomocy finansowej w utrzymaniu dóbr kultury będących w
posiadaniu Kościoła katolickiego. Natomiast Kościół ma obowiązek informowania państwa o planowanych
nominacjach biskupich i powinien respektować zasadę, że diecezjami zarządzają obywatele polscy.
Przytoczone założenia konkordatu świadczą o tym, że jest on przykładem wcielania w życie doktryny
Soboru Watykańskiego II, zalicza się zatem do konkordatów współczesnych.



Papieże a I i II wojna świtowa

Papież pius XII jak i Benedykt XV to dwóch papieży, w których pontyfikat wpisała się wojna. Benedykt
XV stanął przed smutna rzeczywistością I wojny, która miała swój początek w 1914r.
Benedykta opisywano jako człowieka obdarzonego ”najwyższej jakości zmysłem politycznym”, ale nowy
papież posiadał więcej niż tylko zmysł polityczny. Był mądrym przywódcą, dokonującym świetnych
wyborów w trudnych warunkach, w jakich przyszło mu wypełniać obowiązki swego urzędu. Chociaż często
bywa określany mianem „ zapomnianego papieża XX wieku”, ci , którzy badali jego dokonania, są zgodni,
że jego krótki, ośmioletni pontyfikat był bardzo ważny i dobrze sprawowany.
Pierwsze 4 lata pontyfikatu Benedykta XV pozostały w cieniu wydarzeń związanych z I wojną światową.
Papieżowi udało się zachować neutralność Watykanu wobec stron konfliktu nawet po przyłączeniu się
Włoch do wojny po stronie Ententy

10

. Publicznie jednak protestował przeciwko wojnie, nazywając

ją „bezsensowną masakrą” oraz „okropną rzeźnią”, co zraziło do niego wielu po obydwu stronach barykady.
W państwach Ententy nazywano go niemieckim papieżem, a Państwa Centralne określały go
mianem „papieża francuskiego”. W 1917 roku, gdy wojna zdawała się mieć ku końcowi, Benedykt XV
zaproponował obydwu stronom siedmiopunktowy plan pokojowy, który miał być czymś więcej, niż
podpisany później, oparty na zwycięstwie militarnym traktat wersalski. Pomysł okazał się jednak nietrafny,
a największą nieufność w tej mierze wykazał rząd włoski, który obawiał się, że w trakcie negocjacji
pokojowych papież będzie starał się wpłynąć na mocarstwa europejskie i w ten sposób odzyskać władzę nad
Rzymem. Gdyby jednak wielokrotnie powtarzane przez Benedykta XV apele o pokój, który
byłby „sprawiedliwy i trwały”, czyli niekarzący, zostały wysłuchane, do II wojny światowej mogłoby w
ogóle nie dojść. Papieżowi nie udało się co prawda osiągnąć zmniejszenia okropności wojny i nakłonić
uczestników wojny do podpisania sprawiedliwego pokoju, ale zrobił bardzo wiele w celu pomocy ofiarom
wojennym. Jego działania w tej sferze stanowią jedną z najpiękniejszych kart historii papiestwa. W
Watykanie papież otworzy biuro ułatwiające kontakty jeńców z ich rodzinami. Biuro otrzymało około 170
tys. Próśb o udzielenie informacji, pomogło w przeszło 40 tysiącach repatriacji oraz umożliwiło nawiązanie
kontaktu członkom 50 tys. rodzin. Benedykt XV przekonał również Szwajcarię, by przyjmowała chorych na

10

Ententa -

sojusz

Francji

,

Rosji

i

Wielkiej Brytanii

uformowany w latach 1892-1907. Poratlwiem.onet.pl

gruźlicę żołnierzy obu stron konfliktu. W najgorszym okresie wojennej pożogi Stolica Apostolska
świadczyła również inne posługi mające przynieść ulgę w cierpieniach ofiarom wojny, wśród których
można wymienić opatrywanie rannych oraz pomoc uchodźcom i sierotom. Watykan, który w wyniku tych
działań stanął na skraju bankructwa, nazywano wówczas drugim Czerwonym Krzyżem. Zapewne
najbardziej nieoczekiwanym podziękowaniem dla Benedykta XV za dzieła dokonane w czasie wojny jest
jego pomnik wzniesiony krótko przed śmiercią papieża w muzułmańskim Istambule. Umieszczono na nim
napis: „Wielki papież okresu światowej tragedii(…) dobroczyńca wszystkich ludzi, niezależnie od ich
narodowości i religii”.
Papież Pius XI, był rzadko krytykowany w prasie, katolicy mieli do niego głęboki szacunek i uważali go
za świętego, poważany był również przez większość niekatolików. Mimo to, przez 15 lat po swojej śmierci
stał się obiektem burzliwej debaty dotyczącej jego postawy podczas II wojny światowej - chodziło o tzw.
Problem „ milczenia Piusa XII”. Chociaż bowiem - zdaniem jego krytyków – posiadał moralny autorytet,
by skutecznie potępić zło holokaustu, przyjął jedynie postawę obserwatora dziejących się zdarzeń. Spór o tę
kwestię trwa do dzisiaj i nie wydaje się, by miał szybko się zakończyć.
II wojna światowa wybuchła pół roku po elekcji Piusa XII na papieża. Ojciec święty czynił wszystko co
było w jego mocy, by zapobiec konfliktowi zbrojnemu, a w swoim słynnym przemówieniu stwierdził „
Przez pokój nic nie ginie , przez wojnę można utracić wszystko”. To co nieuniknione, musiało jednak
nadejść. Po rozpoczęciu walk Pius XII skoncentrował się na zapobieżeniu przyłączeniu się Włoch do wojny,
obawiając się o to, co konflikt we Włoszech mógłby oznaczać dla nowego, bezbronnego i wciąż słabego
miasta Watykan.
W czasie II wojny światowej Pius XII ogłosił całkowitą neutralność Stolicy Świętej. Katolicy walczyli
bowiem po obydwu stronach barykady. Natomiast z powodu swej neutralności Watykan stał się ważnym
punktem zdobywania informacji, w którym na pozór przypadkowe rozmowy mogły zostać podsłuchane.
Rządy wszystkich większych krajów zaangażowanych w wojnę, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych, miały
swych akredytowanych ambasadorów przy Stolicy Apostolskiej i używały ich właśnie do zdobywania
informacji.
Po kapitulacji Włoch w 1943 roku Rzym zajęli faszyści, a sytuacja Stolicy Apostolskiej stała się o wiele
bardziej niebezpieczna. Mimo to Pius XII udzielał schronienia w Watykanie wielu uchodźcom wojennym
i najprawdopodobniej zachęcał inne zgromadzenia i instytucje kościelne w Rzymie – które posiadały
niezależność z tytułu obowiązywania traktatów laterańskich – by czyniły to samo. Na pewno zaś zdawał
się takiego postępowania umyślnie nie zauważać. W roku 1944, gdy Rzym został wyzwolony przez wojska
amerykańskie, wszystkie te instytucje ukrywały około 5 tys. Żydów. Po wojnie naczelny rabin Rzymu
wyraził swą wdzięczność za to, czego Stolica Apostolska dokonała dla jego nacji.
Radio Watykańskie kontynuowało swą działalność nawet w ostatnich latach wojny. Pius XII starał
się zrobić z niego dobry użytek. W nadanym w Wigilie Bożego Narodzenia 1944 roku orędziu
bożonarodzeniowym, sprawił słuchaczom na całym świecie niespodziankę. Wyróżnił bowiem i pochwalił
demokrację jako najodpowiedniejszą dla naszych czasów formą rządów.
Pius XII był miłośnikiem niemieckiej kultury, ale ostro potępiał nazistów. Nie mniej negatywne stanowisko
miał wobec komunizmu, którego szkodliwego działania obawiał się nawet bardziej od skutków rozwoju
nazizmu.
Pius XII w 1943 roku mimo panującej wciąż wojny, wydał dwie encykliki Mystici corporis Christi„ o
Kościele jako o mistycznym Ciele Chrystusa” i Divino afflante Spiritu.
Jeśli chodzi o samego bohatera kontrowersji, to wydaje się, że Pius XII był głęboko przekonany, że w roku
1942 i 1943 potępił holokaust. Uczynił to jednak za pomocą języka dyplomatycznego, którego używał od
najwcześniejszych lat jego służby w kurii papieskiej. Jednak był to jedyny sposób, w jakim potrafił myśleć
i mówić. Z dzisiejszej perspektywy jego słowa wydają się mdłe i bardzo abstrakcyjne, ale w momencie,
gdy były wypowiadane, były wystarczająco konkretne, by rozjuszyć nazistów. Pius XII był przekonany ,
że ostrzejsze słowa doprowadzą do surowych represji, jak stało się, gdy biskupi holenderscy wyrazili taka
krytykę.
Czy papież Pius XII mógł lub powinien zrobić coś więcej? Na to pytanie prawdopodobnie nie uda się nigdy
udzielić zadowalającej każdego, odpowiedzi.
Tekst książki John’a W.O’Malley’a SJ „ Historia papieży”

Ruch ekumeniczny. Spotkania papieży z przywódcami
duchownymi innych kościołów.

Pojęcie ,,ekumeny,, wywodzi się od greckiego słowa oikos (dom) i oznacza w greckim tekście

Biblii początkowo ,,całą zamieszkaną ziemię,,. Na tej podstawie wykształciły się dalsze

interpretacje. W XIX wieku mianem ,,ekumenizmu,, określało się starania o przezwyciężenie granic

wyznaniowych oraz stworzenie ponad granicami wiary ścisłych związków między wszystkimi

kościołami chrześcijańskimi. Szwedzki arcybiskup Nathan Soderblom nadał temu pojęciu

nowoczesne znaczenie, wysuwając w 1919 propozycję stworzenia Ekumenicznej Rady Kościołów.

Jego propozycja została odrzucona i dopiero w 1929 powstało zrzeszenie kościołów protestanckich

– Ekumeniczna Rada Praktycznego Chrześcijaństwa. Założone oficjalnie w 1948 w Amsterdamie

zrzeszenie kościołów protestanckich, anglikańskich i prawosławnych przyjęło nazwę Światowej

Rady Kościołów, a na swoją siedzibę obrało Genewę. Dziś przymiotnikiem ,,ekumenizm,, określane

jest działanie dotyczące Kościoła jako całości, szczególnie praca zmierzająca do zjednoczenia

kontaktów między wyznaniami chrześcijańskimi. ,, Sobory ekumeniczne’’ mają najwyższy autorytet

w Kościele.

Ruch ekumeniczny - działalność oraz przedsięwzięcia zmierzające do jedności chrześcijan -

rozumianej jako przezwyciężenie barier konfesyjnych - zależnie od różnych potrzeb Kościoła i

warunków chwili (określenie Soboru Watykańskiego II, zawarte w "Dekrecie o ekumenizmie").

EKUMENIZM - Poglądy i postawy wyrażające dążenie do jedności wszystkich chrześcijan w

jednym Kościele Chrystusowym, przy zachowaniu własnej tożsamości wyznaniowej i odrębności

teologicznej. Pojęcie ekumenizmu rozciąga się także coraz częściej na dialog chrześcijan z innymi

religiami, co nie jest precyzyjne, ale adekwatne do pierwotnego znaczenia pojęcia ,,ekumenizm’’,

obejmującego całą zamieszkałą ziemię, a także świat i ludzkość, w której urzeczywistnia się

historia zbawienia. Ruch ekumeniczny został zapoczątkowany w drugiej połowie XIX w. w

środowiskach protestanckich. Kościół katolicki włączył się weń oficjalnie dopiero w okresie Soboru

Watykańskiego II. Sobór w konstytucji dogmatycznej o Kościele i w dekrecie o ekumenizmie dał

podstawy doktrynalne ekumenizmowi w ujęciu katolickim. Punktem wyjścia jest przekonanie

o jedności Kościoła – mimo istniejących podziałów wyznaniowych- którą wyrażają biblijne

określenia jak Ciało Chrystusa, owczarnia, budowla Boża oraz fakt ustanowienia przez Chrystusa

jednego Kościoła. Inspiracją wszelkich działań ekumenicznych są słowa Jezusa z Modlitwy

Arcykapłańskiej, ,,aby wszyscy stanowili jedno’’. Ekumenizm był jednym z najważniejszych

priorytetów pontyfikatu papieża Jana Pawła II. Papież podkreślał że ekumenizm jest zadaniem

każdego bez wyjątku chrześcijanina, że jest drogą Kościoła i że z tej drogi nie ma już odwrotu.

Przeszedł do historii jako pierwszy papież, który przekroczył progi świątyni anglikańskiej i

luterańskiej oraz pierwszy, który gościł w synagodze, świątyni buddyjskiej oraz meczecie. Był

też pierwszym papieżem, który swoją encyklikę w całości poświęcił sprawie jedności wszystkich

chrześcijan.

Ważniejsze daty z historii ruchu ekumenicznego:

1894 r. - ogłoszona przez papieża Leona XIII nowenna o powrót braci odłączonych do Kościoła
katolickiego, odprawiana przez uroczystością Zesłania Ducha Świętego.

1908 r. - duchowni anglikańscy S. Jones i L.T. Wattson zainicjowali modlitwę o jedność wśród Kościołów.

1927 r. - powstanie Komisji Wiara i Ustrój - międzykościelnej instytucji skupiającej teologów badających
doktryny i struktury różnych Kościołów.

1936 r. - dzięki P. Couturierowi wprowadzona przez papieża Leona XIII nowenna została zamieniona na dni
modlitw wspólnie z innymi Kościołami o jedność wyznawców Chrystusa, jakiej chce Bóg. Tak zrodziła się
idea Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan.

1944 r. - powstanie ekumenicznej wspólnoty z Taize, zainicjowanej przez Rogera Louisa Schutza - syna
protestanckiego pastora, znanego dzisiaj jako brat Roger.

1948 r. - powstanie Ekumenicznej Rady Kościołów (zwanej także Światową Radą Kościołów).

1960 r. - powstanie Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan - najważniejszej w Kościele katolickim instytucji
zajmującej się działalnością ekumeniczną. W 1989 r. został on przekształcony w Papieską Radę Popierania
Jedności Chrześcijan.

4-6 stycznia 1964r. - podróż apostolska papieża Pawła VI. Odwiedził wówczas Jordanię oraz
Izrael. Spotkał się z przedstawicielami innych wyznań, m.in. z patriarchą obrządku ormiańskiego,
prawosławnym patriarchą Jerozolimy, spotkał się z patriarchą Atenagorasem.

21 listopada 1964 r. - przyjęcie przez Sobór Watykański II Dekretu o ekumenizmie, określającego katolickie
zasady prowadzenia działalności ekumenicznej.

1965 r. - odwołanie przez ekumenicznego patriarchę Konstantynopola Dimiotriosa I i papieża
Pawła VI anatem, nałożonych po schizmie w 1054 r.; skierowanie przez papieża Pawła VI i ojców
soborowych prośby o wybaczenie do braci odłączonych.

1967 r. - zainicjowanie wzajemnych odwiedzin delegacji Patriarchatu Konstantynopola w
Watykanie z okazji uroczystości ku czci świętych Piotra i Pawła, odbywających się 29 czerwca oraz
przedstawicieli Stolicy Apostolskiej w Konstantynopolu podczas ochodów ku czci św. Andrzeja 30
listopada.

25-26 lipca 1967r. - podróż apostolska papieża Pawła VI. Odwiedził wówczas Turcję.
Spotkał się z patriarchą Atenagorasem w celu odbudowania jedności pomiędzy Kościołem
Wschodnim i Zachodnim spotkania z przedstawicielami społeczności muzułmańskiej i żydowskiej

10 czerwiec 1969 r. - wizyta papieża Pawła VI w siedzibie Światowej (Ekumenicznej) Rady Kościołów.

1970 r. - prośba o wybaczenie, skierowana do Kościoła katolickiego przez Zgromadzenie Ogólne Światowej
Federacji Luterańskiej, skupiającej Kościoły luterańskie z całego świata.

1979 r. - spotkanie Papieża Jana Pawła II z patriarchą ekumenicznym Konstantynopola
Dimitriosem, podczas którego zadecydowano o rozpoczęciu dialogu teologicznego między Kościołami
prawosławnym i katolickim. Dialog toczy się od 1980 r. Wtedy właśnie w Turcji postanowiono
nawiązać ponownie między Kościołem Katolickim i Kościołami prawosławnymi stosunki i kontakty,
które miały umożliwić bliższe wzajemne poznanie się i stworzenie atmosfery do prowadzenia
owocnego dialogu teologicznego", który nazwany został "dialogiem miłości".

28 Maja do 2 czerwca 1982r. - Jan Paweł II odbył do Wielkiej Brytanii celem podtrzymania ducha
przyjaźni i pokoju. Obok powinności służebnych wobec wiernych, Ojciec Święty wziął udział w
spotkaniu modlitewnym w anglikańskiej katedrze w Canterbury, gdzie z prymasem Wspólnoty
anglikańskiej arcybiskupem Robertem Runce podpisał wspólną deklarację. Spotkał się także z
przedstawicielami Brytyjskiej Rady Kościołów, a także Wspólnot Chrześcijańskich Szkocji oraz
Wspólnoty Żydowskiej.

12-17 czerwca 1984r. pielgrzymka Jana Pawła II do Szwajcarii była ważnym wydarzeniem ekumenicznym,
bowiem Jan Paweł II wiele rozmawiał na temat jedności chrześcijan. Odwiedził Światową Radę Kościołów
w Genewie.

27 października 1986 r. - Światowy Dzień Modlitwy o Pokój w Asyżu z udziałem przedstawicieli
wielu Kościołów i Wspólnot chrześcijańskich oraz innych religii. (Wspólnie modlili się wówczas
przedstawiciele

chrześcijaństwa

,

żydzi

,

muzułmanie

,

buddyści

,

hinduiści

,

sintoiści

,

dżiniści

,

wyznawcy religii

afrykańskich

oraz

indiańskich religii plemiennych

)

25 maja 1995 r. - ogłoszenie encykliki Jana Pawła II Ut unum sint o działalności ekumenicznej Kościoła.

1995 r. - wizyta patriarchy ekumenicznego Konstantynopola Bartłomieja I w Watykanie i spotkanie z
Janem Pawłem II.

1997 r. - II Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne w Grazu zorganizowane przez Konferencję Kościołów
Europy i Radę Konferencji Episkopatów Europy pod hasłem: „Pojednanie - dar Boga i źródło nowego
życia”.

9 maja 1999 - podczas wizyty Jana Pawła II w Rumunii papież wziął udział w Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma
odprawianej przez patriarchę. Wymienili też znak pokoju i wspólnie pobłogosławili wiernych. Spotkanie Jana Pawła
II z Teoktystem było pierwszym spotkaniem papieża z przywódcą kościoła prawosławnego od czasu Wielkiej Schizmy
Wschodniej w 1054 roku.

31 października 1999 r. - podpisanie w Augsburgu Wspólnej Deklaracji w sprawie nauki o
usprawiedliwieniu między Kościołami katolickim i luterańskim, która jest owocem dialogu teologicznego
prowadzonego przez Kościoły katolicki i luterański od 1965 r.

18 stycznia 2000 r. - wspólne otwarcie Świętych Drzwi w Bazylice św. Pawła za Murami na początku
Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan przez Papieża Jana Pawła II i zwierzchników Kościołów
anglikańskiego, prawosławnego i luterańskiego

23 stycznia 2000 r. - podpisanie w Warszawie Deklaracji o wzajemnym uznaniu chrztu świętego przez
Kościoły zrzeszone w Polskiej radzie Ekumenicznej oraz Kościół katolicki.

Styczeń 2001 wznowiono dialog katolicko-anglikański powołaniem nowej grupy roboczej pod
przewodnictwem bp. Davida Beetle ze strony anglikańskiej i abp. Johna Bathersby’ego reprezentującego
stronę katolicką.

22 kwietnia 2001 r. - podpisanie w Strasburgu Karty Ekumenicznej Europy przez przewodniczącego Rady
Konferencji Episkopatów Europy kard. M. Vlka i przewodniczącego Konferencji Kościołów Europejskich
prawosławnego metropolity Jeremiasza z Paryża.

4-9 maja 2001 – podróż Jana Pawła II śladami św. Pawła do Grecji, Syrii i na Maltę, w czasie której
Papież chciał okazać prawosławnym miłość i szacunek Kościoła katolickiego. W Atenach, podczas
spotkania z hierarchami Cerkwi greckiej w siedzibie arcybiskupa Aten i całej Grecji Christodoulosa,
Papież przeprosił „za wszystkie dawne i współczesne sytuacje, w których synowie i córki Kościoła
zgrzeszyli czynem lub zaniedbaniem przeciw swoim prawosławnym braciom i siostrom”. Wydarzenie
to nazwano historycznym i porównano z odwołaniem anatem w 1965r. przez Pawła VI i Atenagorasa
I. Jan Paweł II i abp Christodoulos podpisali „Wspólną Deklarację”, w której potępili wszelkie formy
przemocy w imię religii, prozelityzm i fanatyzm religijny.

25-30 maja 2001 – Spotkanie przedstawicieli Wspólnej Grupy Roboczej Światowej Rady Kościołów i
Kościoła katolickiego. Rozmawiano m.in. o ważności chrztu, małżeństwach mieszanych.

Styczeń 2002 r. - Kolejne międzywyznaniowe i międzyreligijne spotkanie modlitewne w Asyżu.
Podczas tego spotkania w Asyżu z udziałem Jana Pawła II, prefekt Kongregacji Nauki Wiary nie
tylko zdecydował się na osobisty udział, ale uznał to wydarzenie za ważne i budujące.

1 lipca 2002 – w Moskwie ogłoszono dokument zatytułowany: „Katolicki prozelityzm wśród prawosławnej
ludności Rosji. Informacja”, w którym Cerkiew prawosławna po raz kolejny oskarżyła Kościół katolicki
o „uprawianie prozelityzmu na kanonicznym obszarze prawosławnym”.

Lipiec 2002 – raport zawierający propozycję ścisłej współpracy między Kościołami metodystycznym i
anglikańskim przyjęły najwyższe gremia kierownicze obu wspólnot. Metodyści i anglikanie w Anglii
podjęli dialog ekumeniczny po 30-letniej przerwie.

6-13 października 2002 – wizyta zwierzchnika Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego, patriarchy
Teoktysta, w Watykanie. Punktem kulminacyjnym była Msza św. w bazylice św. piotra (13
października), podczas której Papież i patriarcha siedzieli obok siebie przed ołtarzem i razem się
modlili. Patriarcha wygłosił też homilię

21-24 maja 2003 – katolicko-prawosławne sympozjum na temat papieskiego prymatu. Omawiano m.in.
kwestie biblijnych podstaw prymatu, nauczanie Ojców Kościoła o roli biskupa Rzymu.

27-30 stycznia 2004 – pierwsze spotkanie Międzynarodowej Wspólnej Komisji Dialogu między Kościołem
Katolickim a Wschodnimi Kościołami Ortodoksyjnymi. Odbyło się ono w stolicy Egiptu, Kairze.

5 lutego 2004 – Przyjęciem piątego wspólnego dokumentu zakończyły się w Seattle w USA obrady
Międzynarodowej Komisji Anglikańsko-Rzymskokatolickiej. Raport zatytułowany: „Maryja, Łaska i
nadzieja w Chrystusie” jest poświęcony roli Najświętszej Maryi Panny w dziele zbawienia. Podczas
dyskusji uczestnicy dialogu skoncentrowali się na dogmatach katolickich o Niepokalanym Poczęciu i
Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny.

28 czerwca-2 lipca 2004 – wizyta Ekumenicznego Patriarchy Konstantynopola Bartłomieja I w
Watykanie. Patriarcha przewodniczył delegacji Patriarchatu Ekumenicznego przybyłej do Watykanu
na uroczystości ku czci świętych Piotra i Pawła. Papież przekazał wspólnocie prawosławnej w Rzymie
kościół św. Teodora na Palatynie. Na zakończenie Jan Paweł II i patriarcha Bartłomiej I podpisali
wspólną deklarację.

28 sierpnia 2004 – zwrócenie Patriarchatowi Moskiewskiemu kopii ikony Matki Boskiej Kazańskiej, która
od 1993 r. wisiała w prywatnych apartamentach Jana Pawła II.

27 listopada 2004 – przekazanie przez Watykan Ekumenicznemu Patriarchatowi Konstantynopola relikwii
świętych Jana Chryzostoma i Grzegorza z Nazjanzu – poprzedników Ekumenicznego Patriarchy.

28 listopada - 1 grudnia 2006r. Podróż apostolska Benedykta XVI do Turcji.

Głównym celem pielgrzymki było spotkanie Benedykta XVI z ekumenicznym patriarchą
Konstantynopola Bartłomiejem I. Wizyta wzbudzała jednak zainteresowanie również z powodu
możliwego zamachu na papieża, lub któregoś z towarzyszących mu kardynałów, którego mieliby
dokonać fundamentaliści islamscy, w odwecie za przytoczenie krytycznych słów Manuela II Paleologa
dotyczących tej wiary we wrześniu tego roku, w czasie pielgrzymki do Niemiec (wykład ratyzboński).

4- 6 czerwca 2010r. - odbyła się podróż apostolska Benedykta XVI na Cypr.
Nabożeństwo ekumeniczne w kościele Hagia Kiriaki Chrysopolitissa

16-19 września 2010r. - Podróż apostolska Benedykta XVI do Zjednoczonego Królestwa.
Spotkanie z biskupami Anglii, Walii i Szkocji, spotkania z przedstawicielami Kościoła anglikańskiego oraz
innych kościołów i religii

22-25 września 2011- Pielgrzymka do Niemiec, przemówienie papieża Benedykta XVI na spotkaniu z
przedstawicielami kościołów prawosławnych i wschodnich.
(Pielgrzymka papieża miała też wymiar ekumeniczny: spotkanie z przedstawicielami Niemieckiego
Kościoła Ewangelickiego oraz nabożeństwo w byłym klasztorze augustianów w Erfurcie, a także
spotkania z przedstawicielami prawosławia i starożytnych Kościołów wschodnich oraz z żydami i
muzułmanami.)

27 październik 2011- Spotkanie w Asyżu, Papież wraz ze 176 przywódcami i działaczami religijnymi
z 50 krajów przyjechał do miasta świętego Franciszka w 25 rocznicę światowego dnia Modlitwy o
Pokój. Spotkanie to nazwano Dniem Refleksji, Dialogu i Modlitwy o Pokój i Sprawiedliwość na
Świecie. Odbyło się ono pod hasłem "Pielgrzymi prawdy, pielgrzymi pokoju".

10 marca 2012-

Ojciec Święty przyjmuje na audiencji prywatnej honorowego zwierzchnika Wspólnoty Anglikańskiej,

arcybiskupa Canterbury dr Rowana Williamsa. Wspólnie modlą się na nieszporach w rzymskim kościele św. Grzegorza
Wielkiego.

Benedykt XVI spotkał się także z 13 biskupami z USA odbywającymi urzędową wizytę „Ad

limina Apostolorum”. Jak co roku przyjął ponadto przeora ekumenicznej wspólnoty z Taizé, br.
Aloisa.

14 - 16 września 2012r. - Podróż apostolska Benedykta XVI do Libanu.
Benedykt XVI spotkał się kolejno z prezydentem, przewodniczącym parlamentu i premierem Libanu.
Następnie spotkał się z przywódcami wyznań muzułmańskich: szyitów, sunnitów, alawitów i druzów.
Wizytę w siedzibie prezydenta zakończyło przemówienie papieskie do przedstawicieli życia politycznego,
instytucji państwowych i przywódców religijnych. Benedykt XVI stwierdził, że budowanie pokoju wymaga
poszanowania życia ludzkiego, godności osoby i jej praw, w tym wolności religijnej, solidarności, wysiłków
edukacyjnych i otwarcia się na Boga. Wczesnym popołudniem w siedzibie patriarchy ormiańskiego
obrządku katolickiego w Bzommar odbyło się spotkanie z patriarchami i biskupami katolickimi.

„Papieskie wypowiedzi o współczesnej wojnie. Chrześcijanie europejskiego wschodu po upadku
komunizmu (Polska, ZSRR, Czechosłowacja)”

Kościół katolicki od pierwszej chwili istnienia komunizmu jasno wypowiadał się przeciw jego ideom. W
1846 r. Papież Pius IX w encyklice "Qui pluribus" potępił doktrynę komunistyczną nazwana ohydną.
Następnie Papież Leon XIII w encyklice z 1878 r. "Quo apostolici muneris" określił ideologię komunizmu
jako „ śmiertelną zarazę”, która ogarnia wewnętrzne organy społeczności ludzkiej i doprowadza je do
krańcowego kryzysu oraz ostrzegał, że nadużywają Ewangelii dla usprawiedliwienia lub poparcia swoich
tez. Następnie wydana 19 marca 1937 r. Encyklika „Divini redemptoris” przez Piusa XI, w której zebrane
zostały wszystkie doświadczenia, obserwacje i przemyślenia na temat ideologii komunistycznej. Pontyfikat

Piusa XI to czas bezpardonowej walki totalitaryzmu komunistycznego z Kościołem katolickim.

Pius XII znosił w milczeniu wiele zniewag. W różnych krajach z różnym nasileniem była prowadzona walka
z katolicyzmem, zależnym od pozycji katolików w danym kraju. Tak było w byłej Jugosławi, na Węgrzech,
w Polsce. Papież Pius XII jednoznacznie potępił komunizm – od encykliki „Orientales omnes Ecclesias”
(23 XII 1945), aż do „Ad apostolorum” ( 29 VI 1958) i „Meminisse iuvat” ( 14 VII 1958) uważając ateizm
komunistyczny za największe zagrożenie dla Kościoła katolickiego. Papież często występował jako autorytet
duchowy, informując świat o przewrotnej działalności komunistów.
Nastąpił Papież Jan XXIII, później Paweł VI, który to anulował swój dekret z 1957 r., zabraniający
księżom prowadzenia działalności politycznej i zniósł ekskomunikę nałożoną na księży współpracujących
z komunistami Był Sobór Watykański II, który nie potępił komunizmu, choć wielu ojców soboru się
tego domagało, co było również tu w Polsce wielkim pragnieniem Prymasa Polski Kardynała Stefana
Wyszyńskiego, który nie mało wycierpiał, był aresztowany i izolowany.
Od Soboru Watykańskiego II deklarowano gotowość dialogu ze wszystkimi i z komunistami nie biorąc pod
uwagę, co Kościół już wycierpiał, jak podstępnie cała machina działa.
W swej walce z komunizmem Jan Paweł II nie był niesiony na fali entuzjazmu najbliższych
współpracowników.

Zdołał

jednak

zamknąć

otwarty

od

kilkudziesięciu

lat

rozdział

zatytułowany „watykańska Ostpolitik”, bo miał za sobą wielki konsens uciskanych przez komunizm
społeczeństw. Jego siłą było to, że nie był politycznym graczem, ale inspirowanym przez Słowo Boże
obrońcą człowieka.

Czechosłowacja
Jesienią 1989 r. ożywiła się opozycja antykomunistyczna w Czechosłowacji. 17 XI 1989 r. doszło do
wielkiej manifestacji opozycji w Pradze. Jej uczestnicy zostali zaatakowani przez siły porządkowe. 150
demonstrantów zostało aresztowanych. Władzom nie udało się jednak stłumić antykomunistycznych
nastrojów społeczeństwa. Wydarzenie to stało się, bowiem impulsem dla kolejnych wstąpień i protestów.
Mobilizacja sił opozycyjnych doprowadziła do powstania Forum Obywatelskiego, na czele, którego stanął
Vaclav Havel. Władza komunistyczna musiała ustąpić, siły porządkowe zostały wycofane, a rządy przejęła
opozycja. Zmiana u steru rządów i odrzucenie komunizmu odbyło się, więc stosunkowo łagodnie oraz bez
rozlewu krwi.
ZSRR
Punktem zwrotnym w procesie rozpadu ZSRR było dokonanie 19 sierpnia 1991 przez
grupę "konserwatywnych" komunistów nieudanego zamachu stanu (tzw. pucz Janajewa), w czasie, którego
chcieli oni zatrzymać proces upadku systemu komunistycznego ZSRR i rozpadu państwa. Na skutek upadku
puczu, faktyczną władzę nad republiką rosyjską (zajmującej zdecydowaną większość obszaru ZSRR) przejął
jej prezydent Borys Jelcyn, na którego wniosek 29 sierpnia parlament rosyjski zakazał działalności KPZR i
skonfiskował jej majątek. Następnie podobne uchwały podjęły parlamenty innych republik. W kolejnych
miesiącach istnienie Związku Radzieckiego było tylko formalnością i opierało się jedynie na uznaniu
prezydentury Gorbaczowa przez zagranicę, bowiem na terenie całego państwa władze radzieckie straciły
jakąkolwiek władzę wykonawczą.
Polska
5 kwietnia 1989 roku zakończono rozmowy i podpisano porozumienie "okrągłego stołu". Przede wszystkim
ustalono legalizację "Solidarności", przywrócono urząd prezydenta, opozycja miała dostęp do środków
masowego przekazu etc.
Znowelizowano konstytucję PRL, a także doszło do rejestru NSZZ "Solidarność", przywrócono stanowisko
prezydenckie i Senat. Rozpoczęła się wędrówka od socjalizmu do demokracji w naszym kraju.

Kościół po upadku komunizmu:
Czechy - Komunizm w Czechach zrobił tyle, na ile mu pozwolono: w Polsce za Kościołem stał naród, w
Czechach Kościół nie miał takiego oparcia w narodzie, dlatego komunizm narobił tyle szkód. Komunizm był
niewątpliwie najgorszym okresem w historii Kościoła w Czechach. Polityka komunistów zmierzała ku temu,
aby całkowicie zlikwidować Kościół.

- Likwidowano seminaria duchowne
-każdy ksiądz podlegał władzy sekretarza partyjnego
-zlikwidowano klasztory męskie i żeńskie
Po upadku komunizmu wiele ludzi w Czechach deklarowało się jako wierzący gdyż było to oznaką i
demonstracją wolności. Kościół w Czechach wciąż odczuwa brak duchownych. Istnieją też powody
współczesne: ludzie starsi, wśród których jest najwięcej wierzących umierają, styl życia ulega dalszemu
zeświecczeniu, widoczny jest kryzys autorytetu, ludzie w rozmowach często poddają w wątpliwość
zasadność spowiedzi i sakramentów, społeczeństwo staje się coraz bardziej konsumpcyjne. Pomimo
demokracji, wciąż żywe są tendencje odmawiające katolikom prawa do współdecydowania w życiu
publicznym. Środowisko katolickie w Czechach jest mniejszością.

Polska- Ważną rolę w podniesieniu i utwierdzeniu Polaków w wierze miał Jan Paweł II, który to był
orędownikiem czy też zwolennikiem wolności. Sprzeciwiał się On komunizmowi a tym samym dawał
nadzieję udręczonej Ojczyźnie.
-parlament uchwalił osobowość prawną dla Kościoła katolickiego.
-Państwo zobowiązało się zwrócić Kościołowi zabrane mu po 1950 roku dobra i zezwolić na budowę
nowych świątyń.
-Nowe prawo gwarantowało wszystkim obywatelom wolność sumienia i wyznania.
-Wznowiona też została działalność kościelnej Caritas.
-Kościół mógł tworzyć nowe stowarzyszenia i organizacje katolickie.
-Zagwarantowano rodzicom prawo do religijnego wychowania dzieci i dostęp Kościoła do środków
masowego przekazu.
-Został skasowany także Urząd do Spraw Wyznań.
-W lipcu 1989 doszło do nawiązania stosunków dyplomatycznych z Watykanem
Przed Kościołem i jego biskupami stanęły nowe wyzwania i zadania. Okazało się, bowiem, że tak samo
trudno jest mądrze zagospodarować wolność, jak ją odzyskać. Również okazało się, że problemów nie tylko
nie ubyło, ale pojawiły się nowe. Poza tym Kościół, zwłaszcza Prymas i biskupi, musiał bronić się przed
atakami, często bardzo agresywnymi, i to nie tylko ze strony sił postkomunistycznych, ale także nowych —
liberalnych — często dawnych „moralnych dłużników" Kościoła. Straszono Kościołem, jako tym, który chce
stworzyć państwo wyznaniowe. Kościołem, który jest wrogiem numer jeden nowej polskiej demokracji. Ta
sama argumentacja towarzyszyła sporom ideowym o kształt państwa i prawa w wolnej i demokratycznej
III Rzeczpospolitej. Dotyczyło to zarówno powrotu religii do szkół, jak też walki o ustawę o poszanowaniu
życia poczętego, czy wreszcie o „wartości chrześcijańskie" w ustawodawstwie państwowym.

Rosja
Kiedy upadał Związek Sowiecki w 1991 roku katolicy mieszkający na ogromnych terenach Rosji mieli do
swej dyspozycji tylko dwa kościoły usytuowane w stołecznych miastach, Moskwie i Petersburgu. Pierwsze
lata wolności opisuje jako moment wzrostu ilościowego. Pustkę postkomunistyczną zapełniano wielością
otwieranych świątyń, odprawianych liturgii, działaniami noszącymi, jak wyraża się autor, "charakter
prawosławny". Konstatuje jednak, że ilość otwartych świątyń, wspaniałych liturgii, wyświęconych
kapłanów, wydanych książek religijnych stokrotnie liczniejszych niż w czasach komunistycznych nie miała
automatycznego przełożenia na wzrost duchowej dojrzałości społeczeństwa. Ludzie nie zmieniają się tak
szybko. To, że zamienili sierp i młot na krzyż a portret Lenina na ikonę nie oznaczało, że zmieniało się
jednocześnie ich zachowanie i świadomość. Dlatego też te zmiany w świadomości dokonywały się w sposób
wolny i trudny do przyjęcia.

Apostolskie podróże papieży naszych czasów (Jan Paweł II)

Jednym z charakterystycznych rysów pontyfikatu błogosławionego Papieża Polaka były liczne podróże
apostolskie. W ciągu 27 lat sprawowania urzędu następcy św. Piotra Jan Paweł II odbył 104 podróże
zagraniczne oraz równie wiele podróży na terenie Włoch.
Odwiedzając rożne zakątki świata, głosił Słowo Boże, nawiedzał narodowe sanktuaria, celebrował msze
święte, a także udzielał innych sakramentów, dokonywał beatyfikacji i kanonizacji; spotykał się z wiernymi
lokalnego Kościoła, prezbiterami, osobami zakonnymi, młodzieżą, chorymi, starszymi; spotykał się
z przedstawicielami innych kościołów chrześcijańskich oraz innych religii; oddawał wiernych pod opiekę
Matki Bożej.
Pielgrzymki do Polski
I pielgrzymka: 2-10 czerwca 1979 r.
Przebiegała pod hasłem "Gaude Mater Polonia". Papież odwiedził: Warszawę, Gniezno, Częstochowę,
Kraków, Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice, Oświęcim i Nowy Targ. Celem było uczczenie św.
Stanisława, krakowskiego biskupa, patrona Polski w 900 rocznicę jego śmierci oraz uroczyste zakończenie I
Synodu Diecezji Krakowskiej.
W pierwszym dniu pielgrzymki, 2 czerwca na Placu Zwycięstwa (obecnie Piłsudskiego) w Warszawie
padły słynne słowa: "Wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja,

Jan Paweł II

, papież. Wołam z całej

głębi tego Tysiąclecia, wołam w przeddzień Święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: Niech
zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!" Rok po pielgrzymce
powstała „Solidarność”.
II pielgrzymka: 16-23 czerwca 1983 r.
Celem było wsparcie rodaków podczas trwającego stanu wojennego, a także obchodzenie jubileuszu 600-
lecia obecności Cudownego Obrazu Matki Bożej na Jasnej Górze; beatyfikacja o. Rafała Kalinowskiego,
br. Alberta Chmielowskiego, Urszuli Ledóchowskiej. Pielgrzymka przebiegała pod hasłem „Pokój Tobie,
Polsko - Ojczyzno moja!”.
Papież odwiedził: Warszawę, Niepokalanów, Częstochowę, Poznań, Katowice, Wrocław, Górę św. Anny
i Kraków. Na Jasnej Górze złożył zakrwawiony pas, który miał na sobie w dniu zamachu, 13 maja 1981 r.
W bogatym programie pielgrzymki znalazł się też spacer po Dolinie Chochołowskiej w Tatrach. Miesiąc po
wizycie apostolskiej, 22 lipca 1983 r. stan wojenny został odwołany.
III pielgrzymka: 8-14 czerwca 1987 r.
Przebiegała pod hasłem "Do końca ich umiłował". Myśli przewodnie pielgrzymki w dużej mierze
koncentrowały się wokół Eucharystii – jednym z głównych celów pielgrzymki był udział papieża w II
Krajowym Kongresie Eucharystycznym. Papież odwiedził: Warszawę, Lublin, Tarnów, Kraków, Szczecin,
Gdynię, Gdańsk, Częstochowę i Łódź. Dokonał dwóch beatyfikacji:

Karoliny Kózkówny i bp Michała Kozala.

Podczas tej pielgrzymki miało miejsce pamiętne spotkanie Jana Pawła II z młodzieżą na Westerplatte.
Papież powiedział wówczas: Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś
swoje "Westerplatte". Jakiś wymiar zadań, które trzeba podjąć i wypełnić. Jakąś słuszną sprawę,
o którą nie można nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie można się uchylić. Nie
można "zdezerterować". Wreszcie – jakiś porządek prawd i wartości, które trzeba "utrzymać" i "obronić",
jak to Westerplatte, w sobie i wokół siebie.
IV pielgrzymka: 1-9 czerwca oraz 13-16 sierpnia 1991 r.
Pielgrzymka pod hasłem "Bogu dziękujcie, ducha nie gaście" była pierwszą pielgrzymką do wolnej
Polski. Celem jej pierwszego etapu było wskazanie Polakom drogi postępowania w obliczu nowych zmian
politycznych, dziękczynienie za odzyskanie wolności, a także beatyfikacja bpa Józefa S. Pelczara, m.
Bolesławy Lament i o. Rafała Chylińskiego.

Papież

odwiedził: Koszalin, Rzeszów, Przemyśl, Lubaczów,

Kielce, Radom, Łomżę, Białystok, Olsztyn, Włocławek, Płock i Warszawę. W przemówieniach przypominał
o sprawach podstawowych - o Dekalogu: "dziesięciu słowach, od których zależy przyszłość narodu,
państwa, Europy, świata” (jak powiedział 1 czerwca w Koszalinie).
W drugim etapie wizyty papież odwiedził Kraków, Wadowice i Częstochowę, a głównym celem jego
wizyty było przewodniczenie obchodom VI Światowego Dnia Młodzieży (Częstochowa). Na zaproszenie
papieża odpowiedziało wówczas ponad półtora miliona młodych z 85 krajów. Hymnem VI ŚDM
w Częstochowie była pieśń „Abba Ojcze”.
V pielgrzymka: 22 maja 1995 r.

Była to najkrótsza i nieoficjalna papieska wizyta w Polsce. Trwała zaledwie jeden dzień.

Jan Paweł II

udał się

do miejsca urodzenia

Jana Sarkandra

, którego kanonizował dzień wcześniej podczas pielgrzymki do Czech.

Hasło wizyty w Polsce brzmiało: „Zło dobrem zwyciężaj”. Papież odwiedził wówczas Skoczów, Bielsko-
Białą i Żywiec.
W przemówieniu Ojciec Święty zwracał uwagę na problem nietolerancji wobec ludzi wierzących. "Pod
hasłami tolerancji, w życiu publicznym i w środkach masowego przekazu szerzy się nieraz wielka, może
coraz większa nietolerancja. Odczuwają to boleśnie ludzie wierzący. Zauważa się tendencję do spychania
ich na margines życia społecznego, ośmiesza się i wyszydza to, co dla nich stanowi nieraz największą
świętość." - mówił Papież. Słowa te odbiły się szerokim echem nie tylko w Polsce.
VI pielgrzymka: 31 maja - 10 czerwca 1997 r.
Pielgrzymka przebiegała pod hasłem: "Chrystus wczoraj, dziś i na wieki". Papież odwiedził: Wrocław,
Legnicę, Gorzów Wielkopolski, Gniezno, Poznań, Kalisz, Częstochowę, Zakopane, Ludźmierz, Kraków,
Duklę i Krosno.
W Gnieźnie

Jan Paweł II

uczestniczył w obchodach tysiąclecia śmierci św. Wojciecha – nawiązujących do

Zjazdu Gnieźnieńskiego. W spotkaniu tym wzięło udział siedmiu prezydentów państw europejskich: Czech,
Litwy, Niemiec, Słowacji, Ukrainy, Węgier i Polski. W Krakowie papież uczestniczył w obchodach 600-
lecia utworzenia Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dokonał też kanonizacji

św. Jadwigi

królowej

i

św. Jana z Dukli

. Miały też miejsce 2 beatyfikacje, obie dokonane podczas Mszy św. 6 czerwca

w Zakopanem -

matki Bernardyny Jabłońskiej

i

matki Marii Karłowskiej

. We Wrocławiu papież wziął udział w

zamknięciu 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który przebiegał pod tym samym hasłem,
co papieska pielgrzymka.
VII pielgrzymka: 5-17 czerwca 1999 r.
Była najdłuższą wizytą apostolską papieża w Polsce. Jej hasło brzmiało: "Bóg jest miłością". W programie
papieskich odwiedzin znalazło się aż 21 miejscowości: Gdańsk, Sopot, Pelplin, Elbląg, Licheń, Bydgoszcz,
Toruń, Ełk, Wigry, Siedlce, Drohiczyn, Warszawa, Sandomierz, Zamość, Radzymin, Łowicz, Sosnowiec,
Kraków, Stary Sącz, Wadowice, Gliwice, Częstochowa.
Podczas pielgrzymki

Jan Paweł II

rozważał przede wszystkim temat 8 błogosławieństw. Wzywał do

nawrócenia w obliczu nadchodzącego Wielkiego Jubileuszu chrześcijaństwa. W Starym Sączu papież
kanonizował

bł. Kingę

, dokonał też 111 beatyfikacji – podczas Eucharystii na Placu Piłsudskiego w

Warszawie beatyfikował

Reginę Protmann

i

Edmunda Bojanowskiego

oraz 108 Męczenników II Wojny Światowej.

W Toruniu z kolei beatyfikował

Stefana Wincentego Frelichowskiego

.

VIII pielgrzymka: 16-19 sierpnia 2002 r.
"Bóg bogaty w miłosierdzie" – brzmiało hasło pielgrzymki. Papież odwiedził Kraków i Kalwarię
Zebrzydowską.
Głównym celem pielgrzymki było poświęcenie Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie -
Łagiewnikach, miejsca, gdzie spoczywają relikwie Apostołki Bożego Miłosierdzia, św. siostry

Faustyny

Kowalskiej

. Jan Paweł II podczas Mszy św. na krakowskich Błoniach dokonał też 4 beatyfikacji -

abp.

Zygmunta Szczęsnego Felińskiego

,

ks. Jana Balickiego

,

o. Jana Beyzyma SJ

i

s. Sancji Szymkowiak

. Podczas tej ostatniej,

pożegnalnej wizyty w Ojczyźnie Jan Paweł II nawiedził katedrę wawelską i modlił się przy grobie rodziców
na

cmentarzu Rakowickim

. Przeleciał też nad Tatrami i Wadowicami, swoim rodzinnym miastem.

W ramach Światowych Dni Młodzieży, oprócz Częstochowy, Papież odwiedził:

Buenos Aires

(1987),

Santiago de Compostela (1989), Denver (1993), Manilę (1995), Paryż (1997) i Toronto (2002).
Inne ważne pielgrzymki:
Pierwsza pielgrzymka –

Dominikana, Meksyk, Bahamy: 25 I-1 II 1979

Celem pierwszej podróży apostolskiej papieża było przede wszystkim umocnienie Kościołów lokalnych
oraz inauguracja pontyfikatu w skali międzynarodowej.
W Dominikanie Jan Paweł II celebrował Mszę św., podczas której w homilii przypomniał historię
ewangelizacji krajów Ameryki Łacińskiej oraz postaci pierwszych misjonarzy. Papież odwiedził m.in.
najuboższą dzielnicę Santo Domingo. W Meksyku Jan Paweł II zainaugurował obrady III Konferencji
Ogólnej Episkopatu Ameryki Łacińskiej: „Ewangelizacja Ameryki Łacińskiej dzisiaj i w przyszłości”. Z tej
okazji wygłosił przemówienie, które ukazało zadania dla Kościoła Ameryki Łacińskiej.
Pielgrzymka do USA: 1-7 X 1979 r.
Ważnym punktem pielgrzymki było przemówienie Jana Pawła II na XXXIV Sesji Zgromadzenia Ogólnego
ONZ w Nowym Jorku. Tematem przemówienia była godność osoby ludzkiej, która jest fundamentem
sprawiedliwości i pokoju. Papież poddając analizie współczesną cywilizację podkreślił, iż przyczyniła się

ona do rozwoju dóbr materialnych z równoczesnym zepchnięciem na margines duchowego wymiaru
ludzkiej egzystencji. Jan Paweł II mówił: „Postęp ludzkości musi się mierzyć nie tylko rozwojem nauki i
techniki (…), ale równocześnie, a nawet bardziej jeszcze prymatem wartości duchowych i rozwojem życia
moralnego”.
Pielgrzymka do

Portugalii: 12-15 V 1982 r.

Celem pielgrzymki było podziękowanie Matce Bożej z Fatimy za ocalenie życia podczas zamachu 13 maja
1981 r. W swych przemówieniach Jan Paweł II często nawiązywał do orędzia z Fatimy i podkreślał jego
aktualność.
Pielgrzymka do Wielkiej Brytanii: 28 V – 2 VI 1982 r.
Była to jedna z najtrudniejszych papieskich pielgrzymek. Wielka Brytania była w stanie wojny z katolicką
Argentyną. Po obu stronach były ofiary śmiertelne. Przyjazd papieża do tego kraju był niewiadomą. Przed
pielgrzymką gest Jana Pawła II rozwiał jednak wszelkie wątpliwości. Papież zaprosił biskupów brytyjskich
i argentyńskich do wspólnego wraz z nim celebrowania Eucharystii. Msza ta została nazwana „Mszą
pojednania”. Jan Paweł II zapowiedział, iż niebawem po zakończeniu pielgrzymki do Wielkiej Brytanii,
uda się także do Argentyny. Podczas pielgrzymki zrezygnowano z oficjalnych spotkań Jana Pawła II z
politykami i korpusem dyplomatycznym.
Pielgrzymka do

Hiszpanii: 31 X – 9 XI 1982

Głównym celem pielgrzymki było zamknięcie roku jubileuszowego, który obchodzony był z okazji
czterechsetnej rocznicy śmierci św. Teresy z Avila.
Pielgrzymi szlak Jana Pawła II prowadził „po śladach wielkich świętych”. Papież nawiedził celę św.
Teresy oraz modlił się przy jej relikwiach. Odwiedził miejsca związane ze św. Janem od Krzyża, a także
nawiedził jedno z najstarszych sanktuariów Europy, katedrę w Santiago de Compostela. Wygłosił tam „Akt
Europejski”, który wzywa mieszkańców Europy do pielęgnowania swych chrześcijańskich korzeni
oraz wielkiego dziedzictwa wiary swych przodków. Papież podkreślił, iż można być głęboko wiernym
Chrystusowi i zarazem nie tracić nic z nowoczesności.

Pielgrzymka prowadząca przez

USA (Alaskę), Koreę Płd., Papuę – Nową Gwineę, Wyspy Salomona i Tajlandię: 2-12 V

1984 r.

Pielgrzymka ta była jedną z najdłuższych podróży apostolskich Jana Pawła II. Jej łączna długość wynosiła
ok. 38 500 km. W Korei Południowej Jan Paweł II odwiedził leprozorium, gdzie spotkał się z trędowatymi,
co wywołało duży podziw i szacunek wśród buddystów (stanowili oni wówczas 85 % mieszkańców Korei,
katolicy zaś zaledwie 5 % jej mieszkańców). Kulminacyjnym wydarzeniem pielgrzymki papieża była Msza
św. podczas której Jan Paweł II kanonizował 103 Koreańskich Męczenników. Od XIII w. była to pierwsza
kanonizacja poza Rzymem. Ojciec Święty spotkał się także z przywódcami religii niechrześcijańskich w
Korei, co było ważnym wydarzeniem dla dialogu między religiami.
Pielgrzymka do Maroka: 19 VIII 1985 r. (na trasie 8-19 VIII: Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Kamerun,
Republika Środkowo-afrykańska, Zair, Kenia, Maroko)
Papież przyjechał do muzułmańskiego Maroka na osobiste zaproszenie króla Hassana II. W 1980 r.
podczas wizyty w Watykanie król Maroka poprosił Jana Pawła II, aby spotkał się z marokańską młodzieżą
i skierował do nich przemówienie. Po raz pierwszy papież przemawiał do licznie zgromadzonych
muzułmanów. W przemówieniu podjął wiele zagadnień nurtujących ludzi młodych i ukazywał im takie
wartości jak prawda, pokój, braterstwo i sprawiedliwość. Przemówienie często przerywane oklaskami,
zostało przyjęte z aprobatą i wielkim entuzjazmem.
Pielgrzymka do Indii:

1-11 II 1986 r.

Pielgrzymka do kraju, w którym 80% jej mieszkańców stanowią hindusi, miała charakter misyjny. Jan
Paweł II w Delhi spotkał się z przywódcami innych religii, co niewątpliwie miało pozytywne znaczenie
dla dialogu międzyreligijnego. Podczas tej pielgrzymki papież odprawił kilka Mszy św., w których udział
brali także niekatolicy. Czasem stanowili oni większość zgromadzenia. W Kalkucie papież odwiedził
założony przez Matkę Teresę Dom Czystego Serca, w którym spotkał się z chorymi. „Ojciec Święty unikał
wszystkiego, co mogłoby urazić uczucia religijne hindusów. Wielokrotnie podkreślał, że przybył do Indii
jako pielgrzym oraz że celem jego wizyty nie jest pouczanie kogokolwiek, lecz ‘słuchanie i uczenie się’”.
Pielgrzymka do Burundi: 5-7 IX 1990 r.
Pielgrzymka przebiegała pod hasłem: Chrystus nas wyzwala i jednoczy. Jednym z głównych papieskich
przesłań było wołanie o pojednanie i zaniechanie wszelkich etnicznych oraz narodowych sporów. W kraju
tym od lat trwał konflikt pomiędzy plemionami Hutu i Tutsi. Dochodziło do krwawych walk. W 1988 r.

z rąk Tutsi zginęło ok. 20 tys. Hutu. Papież podkreślał, iż pokój jest największym darem pozostawionym
człowiekowi przez Chrystusa i wzywał do braterskiej zgody, aby nie powtórzyła się przemoc i etniczne
podziały. Drugim ważnym tematem poruszanym przez Jana Pawła II był problem wzrostu zachorowalności
na AIDS.
Pielgrzymka do Niemiec:

21-23 VI 1996 r.

Celem pielgrzymki było spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz
beatyfikacja ks. Bernarda Lichtenberga i ks. Karola Leisnera.
Oprócz Mszy św. podczas której papież beatyfikował kapłanów, ważnym wydarzeniem była ekumeniczna
Liturgia Słowa z modlitwą o jedność chrześcijan, w której uczestniczyli wierni Kościołów: katolickiego,
protestanckiego i prawosławnego. Poza tym, po raz pierwszy papież odwiedził stolicę zjednoczonych
Niemiec, Berlin i przeszedł wraz z kanclerzem Niemiec i burmistrzem miasta przez Bramę Brandenburską,
podkreślając tym gestem jedność podzielonych państw.

Bośnia i Hercegowina: 12-13 IV 1997 r.

Papież spotkał się z wiernymi Kościoła katolickiego w Sarajewie oraz wręczył organizacjom
charytatywnym Międzynarodową Nagrodą Pokoju im. Jana XXIII.
Podróż papieża poświęcona była głównie jednemu istotnemu przesłaniu – nadziei. Papież mówił: „Po
bolesnym doświadczeniu wojny, która zrodziła wiele krzywd, nienawiści i żądzę odwetu, nadzieja ta
przybiera konkretny wymiar przebaczenia i pojednania. Wzywam zatem do przebaczenia i pojednania”.
Papież wielokrotnie wzywał, aby uczynić rachunek sumienia i zaangażować się w sprawę pokoju. „Należy
powiedzieć głośno i donośnie: Nigdy więcej wojny! Trzeba każdego dnia podejmować na nowo trud
spotkania, szukając w swym sumieniu nie tylko win, ale także sił, jakie skłonni jesteśmy włożyć w
budowanie pokoju. Należy uznać prymat wartości etycznych, moralnych i duchowych, broniąc praw
każdego człowieka do życia w harmonii i zgodzie, potępiając wszelkie formy nietolerancji i prześladowań,
zakorzenione w ideologiach, które godzą w nienaruszalną godność człowieka”. Także i podczas tej wizyty
Jan Paweł II spotkał się z przedstawicielami judaizmu, prawosławia, islamu.
Pielgrzymka do

Czech: 25-27 IV 1997 r.

Cel pielgrzymki było spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego z okazji obchodów 1000-lecia śmierci św.
Wojciecha.
W jednej z homilii przybliżając postać św. Wojciecha papież zapewniał młodzież, iż „życie z Chrystusem
jest wspaniałą przygodą” i „tylko On może nadać pełny sens życiu”. Podczas spotkania z przedstawicielami
Uniwersytetu Karola papież ofiarował im kopię bulli papieża Klemensa VI, na mocy której uniwersytet ten
został powołany. Najważniejszym wydarzeniem była Msza św. sprawowana na praskich błoniach Letná.
Msza ta zamykała obchody 1000-lecia śmierci św. Wojciecha. Papież mówił wówczas, iż św. Wojciech „jest
znakiem współpracy, jaka winna istnieć między Kościołem a społeczeństwem. Jest znakiem więzi między
narodami czeskim i polskim”.
Pielgrzymka na

Kubę: 21-25 I 1998 r.

Cel pielgrzymki było spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego i umocnienie ich w wierze. W 1998 r.
wierni Kościoła katolickiego stanowili 39% mieszkańców Kuby. Odsetek katolików do momentu dojścia
Fidela Castro do władzy wynosił 85%.
Ważnym wydarzeniem było prywatne spotkanie Jana Pawła II z prezydentem Kuby Fidelem Castro. Trwało
ono ok. 50 min. Na jego zakończenie Jan Paweł II wręczył prezydentowi reprodukcję mozaiki Chrystusa
Króla Wszechświata.
Papieskie przemówienia skoncentrowane były na godności osoby ludzkiej, na powołaniu, roli i zadaniu
kubańskiej rodziny, na wolności, sprawiedliwości i solidarności oraz na niebezpieczeństwu jakie niosą dla
pokoju i życia każdego człowieka fałszywe ideologie.
Niejednokrotnie Jan Paweł II prosił o wolność dla Kościoła katolickiego, który doświadczany był w
ostatnich dziesiątkach lat. Najważniejszym wydarzeniem była uroczysta Msza św. w której uczestniczyło
ok. 1 mln osób wraz z osobistościami państwowymi i prezydentem Fidelem Castro. W homilii papież ukazał
problem kubańskiego Kościoła oraz społeczeństwa. Mówił wówczas: „nowoczesne państwo nie może
czynić z ateizmu ani z religii elementów swojego systemu politycznego. Państwo (…) winno kształtować
spokojny klimat społeczny oraz odpowiednie prawodawstwo, które pozwoli każdemu człowiekowi i każdej
wspólnocie religijnej swobodnie żyć swoją wiarą”. Na zakończenie Jan Paweł II zawierzył kubański Kościół
opiece Matki Bożej.
Pielgrzymka do Ziemi Świętej:

20-26 III 2000

r.

Była to jubileuszowa pielgrzymka Jana Pawła II do miejsc związanych z historią zbawienia. Wiodła przez
Jordanię, Izrael oraz Autonomię Palestyńską. Podążając śladami patriarchów: Abrahama, Izaaka i Jakuba
oraz Mojżesza, Jan Paweł II przebył ziemię naznaczoną obecnością Jezusa Chrystusa. Papież spotkał się
z naczelnymi rabinami Izraela, a także nawiedził Instytut Pamięci „Yad Vashem”, miejsce upamiętniające
zagładę 6 mln Żydów podczas II wojny światowej. Udał się też do Papieskiego Instytutu „Notre Dame”,
będącego ośrodkiem dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego, gdzie spotkał się z przedstawicielami
religii chrześcijańskich, żydowskich oraz muzułmańskich.
W ostatnim dniu pielgrzymki Jan Paweł II pojechał pod tzw. „ścianę płaczu”; ku zaskoczeniu wielu,
podszedł do muru świątynnego, aby między kamienie włożyć kartkę, na której napisana była modlitwa o dar
braterstwa z narodem wybranym i prośba o wybaczenie win chrześcijan wobec synów Abrahama.
Pielgrzymka na

Ukrainę: 23-27 VI 2001 r.

Cele pielgrzymki: spotkanie z wiernymi, umocnienie w wierze oraz rozbudzenie ekumenizmu.
Chrześcijaństwo na ziemiach ukraińskich ma ponad 1000 lat. Kijów zaś uważany jest za kolebkę
chrześcijaństwa w Europie Wschodniej. W czasie rządów władz komunistycznych chrześcijanie byli
prześladowani, zsyłani do łagrów na Sybir. Wielu zostało zamordowanych. 50 % mieszkańców Ukrainy jest
wyznania prawosławnego. Na tym terenie działają skłócone trzy wspólnoty prawosławne: Ukraiński Kościół
Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego, Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego oraz
Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny. 11 % mieszkańców stanowią katolicy dwóch obrządków:
łacińskiego (Kościół rzymskokatolicki) i bizantyjskiego (Ukraiński Kościół greckokatolicki). 34 – 37 %
mieszkańców deklaruje się jako niewierzący.
Podczas tej pielgrzymki Jan Paweł II modlił się w miejscach związanych z męczeństwem narodu. Nawiedził
Bykownię, miejsce nazwane „ukraińskim Katyniem”, gdzie w latach 1937-1941 komuniści zamordowali ok.
7 tys. osób. Następnie wraz z rabinem Jakowem Bliechem papież modlił się w Babim Jarze, w miejscu kaźni
ukraińskich Żydów. Podczas tej pielgrzymki Jan Paweł II beatyfikował w obrządku łacińskim abpa Józefa
Wilczewskiego i ks. Zygmunta Gorazdowskiego. W czasie Mszy św. w obrządku bizantyjskim beatyfikował
28 Sług Bożych. We Mszach tych uczestniczyli nie tylko mieszkańcy Ukrainy, ale także mieszkańcy
sąsiednich krajów: Litwy, Białorusi, Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii, Mołdawii, Gruzji.


Zagraniczne podróże apostolskie papieża Benedykta XVI
Były 24 Zagraniczne podróże apostolskie papieża Benedykta XVI i 33 Pielgrzymki duszpasterskie na
terenie Włoch.
2005 - Światowe Dni Młodzieży - ogólnoświatowy zjazd młodzieży katolickiej odbył się w dniach 16-
21 sierpnia 2005 r. w Kolonii w Niemczech. Mottem Dni Młodzieży był biblijny cytat "Przybyliśmy
oddać Mu pokłon" (Mt 2,2). Dla papieża Benedykta XVI była to pierwsza podróż zagraniczna od początku
jego pontyfikatu. Odwiedził katedrę w Kolonii, spotkał się z ówczesnym prezydentem Niemiec Horstem
Köhlerem w Villa Hammerschmidt w Bonn, odwiedził też synagogę w Kolonii (synagoga ta została
zniszczona przez nazistów w 1938 roku, odbudowana zaś w latach 50. XX wieku).
2006 – Podróż apostolska Benedykta XVI do Polski (odbyła się w dniach 25–28 maja)
Benedykt XVI odwiedził Warszawę, miejsca związane z osobą papieża Jana Pawła II: Częstochowę,
Wadowice, Kalwarię Zebrzydowską, Kraków, Oświęcim. Był to dziewiąty pobyt urzędującej głowy
Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Hasłem towarzyszącym podróży Benedykta XVI były
słowa: „Trwajcie mocni w wierze”. Odbyła się wizyta w warszawskiej archikatedrze i spotkanie z
duchowieństwem, w wygłoszonym tam przemówieniu papież poruszył najważniejsze problemy Kościoła w
Polsce. Odbyło się także spotkanie z Prezydentem RP Lechem Kaczyńskim.
- msza św. na pl. Piłsudskiego w Warszawie - W swojej homilii papież nawiązał do słów Jana Pawła II
wypowiedzianych podczas jego pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny Niech zstąpi Duch Twój i odnowi
oblicze ziemi. Tej ziemi!
- wizyta w sanktuarium na Jasnej Górze i nabożeństwo majowe (udział ok. 450 000 wiernych)Przemówienie
wygłoszone przez papieża na Wałach Jasnogórskich skierowane było do przedstawicieli różnych ruchów w
Kościele, oraz członków wspólnot zakonnych.
- wizyta w Wadowicach
- W Kalwarii Zebrzydowskiej papież odstąpił od oficjalnego programu i zwiedził bazylikę. Potem,
przemawiając z ołtarza polowego do licznie zgromadzonych wiernych, apelował: Módlcie się za mnie i za
cały Kościół, 'lecz nie sami - z rodziną'. Wierni pożegnali go skandując po niemiecku: Wir lieben Dich!

(Kochamy Ciebie!), co papież przyjął z uśmiechem.
– spotkanie z 2 tysiącami chorych w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach
- spotkanie z młodzieżą na Błoniach w Krakowie
- msza św. na Błoniach w Krakowie
- wizyta w byłym obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau
I podróż apostolska Benedykta XVI do Hiszpanii
W dniach od 8 lipca do 9 lipca 2006 odbyła się podróż Benedykta XVI do Hiszpanii (dokładnie do
Walencji) w ramach V Światowego Spotkania Rodzin. Papież zobaczył się z wieloma hiszpańskimi
oraz zagranicznymi rodzinami na specjalnym, dwugodzinnym spotkaniu, na którym odczytał swoje
przemówienie. W czasie wizyty miały też miejsce spotkania z hiszpańskimi biskupami, królewską parą oraz
z premierem tego kraju.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Niemiec (odbyła się w dniach 9 - 14 września)
Zgodnie z planem Benedykt XVI odwiedził miejsca związane z jego młodością, a także pracą duszpasterską
w swojej Ojczyźnie. Była to czwarta zagraniczna podróż papieża. Pielgrzymka przebiegła się pod
hasłem: „Kto wierzy, nigdy nie jest sam”.
- modlitwa przed kolumną Matki Bożej w centrum miasta
- msza na terenie Nowych Targów Monachijskich. Ludy Afryki i Azji (...) przestrasza (...) taki rodzaj
rozumowania, który całkowicie wyklucza Boga z pola widzenia człowieka i uważa to za najbardziej
rozsądne, chcąc przenieść to również na ich kulturę. - mówił w homilii Benedykt XVI. Jego słów słuchało ok.
250 tys. wiernych.
- spotkanie ze światem nauki - W czasie tego spotkania Benedykt XVI zacytował cesarza bizantyjskiego
Manuela II Paleologa, który w 1391 r. powiedział: Wskaż mi, co nowego wniósł Mahomet; wtedy znajdziesz
tylko to, co złe i nieludzkie, jak choćby to, że nakazał szerzyć mieczem wiarę, którą głosił. Przytaczając tę
wypowiedź papież uczynił ją punktem wyjścia do ukazania relacji między wiarą a rozumem. Podkreślił przy
tym, że słowa monarchy są niezwykle ostre i zdumiewająco szorstkie. Wyrwane z kontekstu przemówienia
słowa stały się pretekstem do kilkudniowych protestów przeciwko Benedyktowi XVI, w czasie których
palono m.in. wizerunki papieża. Jednocześnie do Watykanu płynęły słowa solidarności z Benedyktem XVI;
wyraził je m.in. włoski senat.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Turcji (odbyła się w dniach 28 listopada - 1 grudnia)
Głównym celem pielgrzymki było spotkanie Benedykta XVI z ekumenicznym patriarchą Konstantynopola
Bartłomiejem I. Wizyta wzbudzała jednak zainteresowanie również z powodu możliwego zamachu na
papieża, lub któregoś z towarzyszących mu kardynałów, którego mieliby dokonać fundamentaliści islamscy,
w odwecie za przytoczenie krytycznych słów Manuela II Paleologa dotyczących tej wiary we wrześniu tego
roku, w czasie pielgrzymki do Niemiec (wykład ratyzboński). Wyrwane z kontekstu słowa przyczyniły się
wówczas do wielu antypapieskich wystąpień w krajach muzułmańskich.
2007 - Podróż apostolska Benedykta XVI do Brazylii (odbyła się w dniach 9 maja - 14 maja)
- Prywatna msza św. odprawiona przez Benedykta XVI w kaplicy klasztoru św. Benedykta
- Przyjazd na Campo de Marte (miejsce mszy). Przejazd papieża w papamobile, wśród oczekujących na
niego wiernych
- Msza św. odprawiona przez papieża. Ogłoszenie świętym bł. Antoniego od św. Anny Galvão (Frei
Galvão), wygłoszenie przez papieża homilii
- Przyjazd do Fazenda da Esperança in Guaratinguetá czyli Farmy Nadziei - ośrodka odwykowego dla
narkomanów, prowadzonego przez zakonników
Podróż apostolska Benedykta XVI do Austrii (odbyła się w dniach 7 września - 9 września)
Głównym jej celem było uczestnictwo Ojca Świętego w obchodach 850-lecia sanktuarium maryjnego w
Mariazell.
Podróż apostolska Benedykta XVI do USA (odbyła się w dniach 15 kwietnia - 21 kwietnia) pod
hasłem "Chrystus naszą nadzieją". W czasie tej podróży papież obchodził swoje 81. Urodziny (16 kwietnia)
oraz trzecią rocznicę wyboru na Stolicę Piotrową (19 kwietnia).
Po spotkaniu z głową Kraju, Benedykt XVI odprawił Mszę św. na stadionie Nationals i w siedzibie
Katolickiego Uniwersytetu Ameryki spotkał się ze światem akademickim. Spotkał się także z
przedstawicielami innych religii w sali „Rotunda” w Centrum Kulturalnym im. Papieża Jana Pawła II.
Papież odwiedził także Nowy Jork i odprawił mszę w katedrze pw. św. Patryka, w której udział wzięło
duchowieństwo i osoby konsekrowane. Spotkał z niepełnosprawnymi, młodzieżą i seminarzystami w
seminarium św. Józefa.

W ostatnim dniu wizyty, Benedykt XVI modlił się w Ground Zero - miejscu, w którym stały wieże World
Trade Center, zburzone w wyniku zamachów z 11 września 2001 r. Papież odprawił też Mszę św. na
stadionie Yankee.
2008 - XXIII Światowe Dni Młodzieży (odbyły się w Sydney, w Australii w dniach 10-20 lipca)
Było 10 etapów przygotowania duchowego, zawartego w biuletynach "Święto Młodych trwa bez końca".
Od lipca 2007 roku po diecezjach Australii wędrował Krzyż Światowych Dni Młodzieży oraz obraz Marii z
Dzieciątkiem.
Hymn XXIII ŚDM - "Receive the power" ("Przyjmij moc") wykonał zwycięzca pierwszej edycji
australijskiego Idola, Guy Sebastian. Droga Krzyżowa w Sydney została skrócona o sześć stacji, gdyż
biskup Anthony Fisher obawiał się, że odtworzenie Pasji Chrystusa może wzbudzić antysemickie
resentymenty.
- udział młodzieży w spotkaniach w diecezjach Australii,
- rejestracja uczestników w Sydney
- otwarcie uroczystości - Msza Święta koncelebrowana przez Arcybiskupa Sydney George'a Pella
- katechezy, spotkania, koncerty itp.
- przybycie Ojca Świętego
- Droga Krzyżowa ulicami miasta
- spotkanie młodzieży z Ojcem Świętym zakończone Mszą Świętą na Randwick Racecourse
- Uroczysta Msza Święta koncelebrowana przez Ojca Świętego
Podróż apostolska Benedykta XVI do Francji (w dniach 12 - 15 września)
Benedykt XVI odwiedził Francję, by wziąć udział w obchodach 150. rocznicy Objawień Maryjnych w
Lourdes. Papież pierwszy dzień pielgrzymki spędził w Paryżu.
- Msza św. na Esplanadzie Inwalidów dla 260 tys. Wiernych
- Przejście papieża jako pielgrzyma części Drogi Jubileuszowej
- Przewodniczenie tradycyjnej procesji maryjnej ze świecami (60 tys. uczestników)
- Uroczysta Eucharystia Niedzielna w Uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego, koncelebrowana z
francuskim episkopatem na błoniach naprzeciwko groty Massabielskiej, miejsca objawień z 1858 dla 200
tysięcy pielgrzymów
- Udział w roboczym zebraniu Konferencji Biskupów Francji;
- Wizyta w szpitalu w Lourdes;
- Msza Święta przed Bazylką Matki Bożej Różańcowej w Lourdes dla chorych z okazji święta Matki Bożej
Bolesnej z udzieleniem Sakramentu Namaszczenia Chorych;
2009 - Podróż apostolska Benedykta XVI do Kamerunu i Angoli (odbyła się 17–23 marca)
stolica Kamerunu Jaunde;
– spotkanie z biskupami Kamerunu w kościele Chrystusa Króla w Tsinga, w Jaunde (przemówienie
papieża);
– nieszpory z biskupami, księżmi, diakonami, osobami zakonnymi, przedstawicielami ruchów kościelnych
oraz innych wyznań chrześcijańskich (bazylika Maryi Królowej Apostołów w dzielnicy Mvolyé; homilia
papieża);
– spotkanie z przedstawicielami wspólnoty muzułmańskiej (nuncjatura apostolska; przemówienie papieża);
– Msza św. z okazji publikacji Instrumentum Laboris na II Zgromadzenie Specjalne

Synodu Biskupów

dla

Afryki (stadion Amadou Ahidjo w Jaunde; przemówienie papieża);
– spotkanie z chorymi (Ośrodek im. kard. Paula Émile’a Légera w Jaunde; przemówienie papieża);
– spotkanie z członkami Rady Specjalnej Synodu Biskupów dla Afryki (nuncjatura apostolska;
przemówienie papieża);
Quatro de Fevereiro w Luandzie
– wizyta kurtuazyjna u głowy państwa (pałac prezydencki; przemówienie papieża);
– Msza św. z udziałem biskupów, księży, osób zakonnych, członków ruchów kościelnych i katechistów
Angoli oraz Wysp Świętego Tomasza i Książęcej (kościół św. Pawła; homilia papieża);
– spotkanie z młodzieżą (stadion dos Coqueiros; przemówienie papieża);
Komentarz z Kroniki Podróży
W czasie swojej pierwszej podróży afrykańskiej Papież wygłosił łącznie 17 przemówień i homilii oraz
pokonał ponad 11 tys. kilometrów. Podczas lotu z Rzymu do Jaunde odbyło się w samolocie tradycyjne
spotkanie Benedykta XVI z dziennikarzami uczestniczącymi w podróży. Pytania przedstawicieli mediów
dotyczyły zarówno kwestii związanych z obecną wizytą, jak i aktualnych problemów Kościoła i Stolicy

Apostolskiej. Jednym z poruszonych zagadnień była sprawa listu Benedykta XVI po burzy medialnej, którą
wywołało zdjęcie ekskomuniki z biskupów lefebrystów. Niektórzy komentatorzy wysunęli tezę o rzekomej
izolacji Papieża zarówno w Kurii Rzymskiej, jak i w stosunku do całego Kościoła. Sam Ojciec Święty
opinię o swym osamotnieniu nazwał «mitem». Powiedział, że każdego dnia spotyka się z wieloma ludźmi,
jest otoczony przyjaciółmi i współpracownikami. Dziennikarze pytali też o kwestię zwalczania epidemii
aids na kontynencie afrykańskim. Papież wyraził przekonanie, że nie da się pokonać tej choroby jedynie
za pomocą pieniędzy i przez rozdawanie prezerwatyw, co tylko nasila problemy. Odnośnie do światowego
kryzysu ekonomicznego, którego boleśnie doświadczają kraje afrykańskie, Benedykt XVI stwierdził, że
jedną z jego przyczyn jest brak etyki. W tym kontekście zaapelował do wspólnoty międzynarodowej, by nie
dopuściła do kompletnej zapaści gospodarczej Czarnego Lądu. Papież potwierdził również, że zapowiadana
encyklika społeczna uwzględni zagadnienie obecnej recesji, dlatego właśnie nastąpiło opóźnienie w jej
publikacji.
Pielgrzymka Benedykta XVI do Ziemi Świętej (trwająca od 8 - 15 maja)
Jordania
– msza św. w kaplicy nuncjatury apostolskiej – nawiedzenie starożytnej bazyliki upamiętniającej Mojżesza
na górze Nebo, przemówienie Benedykta XVI – poświęcenie kamienia węgielnego pod Uniwersytet
Madaby Patriarchatu Łacińskiego, przemówienie papieża – odwiedziny Muzeum Haszymidzkiego i
meczetu im. Husajna bin-Talala w Ammanie – spotkanie z muzułmańskimi przywódcami religijnymi,
korpusem dyplomatycznym i rektorami jordańskich uczelni wyższych na dziedzińcu meczetu im. Husajna,
przemówienie Ojca Świętego – Nieszpory z udziałem kapłanów, zakonników i zakonnic, seminarzystów i
członków ruchów kościelnych w katedrze melchickiej św. Jerzego, przemówienie papieża.
Izrael ,Tel Awiw
odwiedziny Wzgórza Skały na dziedzińcu meczetu jerozolimskiego Wizyta kurtuazyjna u wielkiego
muftiego na dziedzińcu meczetu, przemówienie papieża– odwiedziny Zachodniego Muru (Ściany Płaczu)
– wizyta kurtuazyjna u dwóch wielkich rabinów Jerozolimy w Ośrodku Hechal Szlomo – modlitwa Regina
Caeli z udziałem ordynariuszy z Ziemi Świętej na terenie Wieczernika
Betlejem, Nazaret, Jerozolima
Podróż apostolska Benedykta XVI do Czech (w dniach 26 - 28 września)
Papież odwiedził Pragę, Brno oraz Stara Boleslav w Czechach.
- Doświadczenie historii pokazuje, do jakich absurdów dochodzi człowiek, gdy wyklucza Boga z widnokręgu
swych wyborów i swych działań i jak niełatwo jest budować społeczeństwo dążące do wartości dobra,
sprawiedliwości i braterstwa, gdyż byt ludzki jest wolny a jego wolność pozostaje krucha - mówił w homilii
Benedykt XVI.
2010 - Podróż apostolska Benedykta XVI na Maltę
W dniach od 17 kwietnia do 18 kwietnia 2010 odbyła się podróż apostolska Benedykta XVI na Maltę.
W czasie dwudniowej wizyty papież odwiedził: stolicę kraju (Valletta), Grotę św. Pawła w Rabacie oraz
Florianę. Pielgrzymka apostolska jest związana z 1950 rocznicą przybycia świętego Pawła na wyspę.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Portugalii
W dniach od 11 maja do 14 maja odbyła się podróż apostolska Benedykta XVI do Portugalii. W czasie
czterodniowej wizyty papież odwiedził: Lizbonę, Fatimę i Porto. Pielgrzymka apostolska jest związana z
przypadającą 13 maja rocznicą pierwszego objawienia Matki Bożej w Fatimie w 1917.
Podróż apostolska Benedykta XVI na Cypr
Od 4 czerwca do 6 czerwca odbyła się podróż apostolska Benedykta XVI na Cypr.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Zjednoczonego Królestwa odbyła 16-19 września 2010. Była to
siedemnasta wizyta zagraniczna tego papieża. W trakcie wizyty Benedykt XVI odwiedził cztery miasta
Anglii i Szkocji: Edynburg, Glasgow, Londyn i Birmingham. Centralnym punktem podróży była msza św.
połączona z beatyfikacją kardynała Johna Henry’ego Newmana. W programie wizyty znalazły się m.in.
-msze św. w Glasgow i Londynie
- spotkania z politykami (premier UK David Cameron, wicepremier, lider opozycji, premier Szkocji Alex
Salmond)
- spotkanie z przedstawicielami organizacji społecznych, przedsiębiorcami, ludźmi nauki i kultury
- spotkanie z biskupami Anglii, Walii i Szkocji, spotkania z przedstawicielami Kościoła anglikańskiego oraz
innych kościołów i religii
II podróż apostolska Benedykta XVI do Hiszpanii

Podróż apostolska Benedykta XVI do Hiszpanii miała miejsce w dniach 6 - 7 listopada. Była to druga
wizyta papieża w tym kraju.
Podróż apostolska Benedykta XVI do Chorwacji (4-5 czerwca)
20 11 - Światowe Dni Młodzieży odbyły się w Madrycie w dniach 16-21 sierpnia
Były to drugie Światowe Dni Młodzieży w Hiszpanii. Światowe Dni Młodzieży 1989 odbyły się w Santiago
de Compostela. W Światowych Dniach Młodzieży uczestniczyło według różnych szacunków 1,5 - 2
milionów osób. Hasłem spotkania był cytat:„Zakorzenieni i zbudowani na Chrystusie, mocni w wierze (por.
Kol 2, 7”.
Przemówienie Papieża do młodych podczas wieczornego czuwania, 20 sierpnia 2011:
„Jeśli pozostaniecie w miłości Chrystusowej, zakorzenieni w wierze, napotkacie – nawet wśród sprzeczności
i cierpień – źródło wesela i radości. Wiara nie przeciwstawia się waszym najwyższym ideałom, ale
przeciwnie, uwzniośla je i doskonali. Drodzy młodzi, nie dostosowujcie się do czegoś, co jest mniejsze od
Prawdy i Miłości, nie dostosowujcie się do kogoś, kto jest mniejszy od Chrystusa.

Właśnie dzisiaj, gdy panująca obecnie kultura relatywistyczna odrzuca i gardzi poszukiwaniem prawdy,
która jest najwyższym dążeniem ducha ludzkiego, musimy zaproponować z odwagą i pokorą powszechną
wartość Chrystusa jako zbawiciela wszystkich ludzi i źródło nadziei dla naszego życia. On, który wziął
na siebie nasze udręki, zna dobrze tajemnicę bólu ludzkiego i ukazuje swoją pełną miłości obecność we
wszystkich cierpiących. Oni zaś ze swej strony, zjednoczeni z męką Chrystusa, uczestniczą znacznie bliżej
w Jego dziele odkupienia. Ponadto nasza bezinteresowna uwaga poświęcona chorym i potrzebującym będzie
zawsze pokornym i milczącym świadectwem o pełnym współczucia obliczu Boga.”
III podróż apostolska Benedykta XVI do Niemiec
III podróż apostolska do Niemiec (22 - 25 września) - 21 podróż apostolska papieża Benedykta XVI i trzecia
do rodzinnych stron, a jednocześnie pierwsza oficjalna wizyta w Niemczech jako głowy państwa. Odbyła się
pod hasłem „Gdzie jest Bóg, tam jest przyszłość” (niem. Wo Gott ist, da ist Zukunft). Podczas wizyty papież
odwiedził Berlin, Erfurt i Fryburg. Do ważniejszych wydarzeń należały: przemówienie w Bundestagu,
nabożeństwo ekumeniczne, msza na stadionie Olimpijskim w Berlinie oraz wieczorne spotkanie z młodzieżą
na terenie hal wystawowych we Fryburgu. We wszystkich mszach i nabożeństwach łącznie uczestniczyło
350 tysięcy osób.
Aspekt duszpasterski
Papieska pielgrzymka przede wszystkim miała aspekt duszpasterski. Po ujawnieniu przypadków pedofilii
wśród kleru niemieckiego, wiele osób wystąpiło z Kościoła, w którym od dłuższego czasu jest w głębokim
kryzysie wiary. Do wierzących Benedykt XVI na Stadionie Olimpijskim w Berlinie mówił o potrzebie
umiłowania Chrystusa, trwaniu w nim oraz odkrywaniu radości zjednoczenia z nim w Kościele, w Erfurcie
mówił o wierze, o Bogu, który prowadzi człowieka przez trudne doświadczenia, i potrzebie odwagi, aby go
wyznawać w codziennym życiu. Do młodzieży papież mówił, że Chrystus jest światłością i chrześcijanie są
tymi, którzy jako rozpaleni przez Chrystusa mają nieść światło. Kościołowi szkodzą nie jego przeciwnicy,
ale "letni" chrześcijanie - powiedział papież, wezwał też młodych do świętości życia.
Pielgrzymka papieża miała też wymiar ekumeniczny: spotkanie z przedstawicielami Niemieckiego Kościoła
Ewangelickiego oraz nabożeństwo w byłym klasztorze augustianów w Erfurcie, a także spotkania z
przedstawicielami prawosławia i starożytnych Kościołów wschodnich oraz z żydami i muzułmanami.
Jednak niemieckie media zarzuciły brak znaczącego postępu w dialogu ekumenicznym.
Wizyta papieża Benedykta XVI w Beninie była Jego 22 podróżą zagraniczną oraz drugą na kontynencie
afrykańskim.
2012 - II podróż apostolska Benedykta XVI do Ameryki Łacińskiej
Podróż papieża Benedykta XVI do Meksyku i na Kubę odbyła się w dniach 23-28 marca 2012. Jest to
druga wizyta Benedykta XVI w tym regionie po wizycie w Brazylii w roku 2007. Należy pamiętać, że
Ameryka Łacińska to najbardziej katolicki region świata. Najprawdopodobniej podróż do Meksyku i na
Kubę, jest jedną z dwóch wizyt papieskich w 2012 . Z okazji wizyty papieskiej władz komunistyczne Kuby
postanowiły wypuścić niektórych więźniów politycznych.
– Na spotkaniu z dziećmi na Plaza de la Paz papież powiedział:
„Uczeń Jezusa nie odpowiada złem na zło, ale zawsze jest narzędziem dobra, głosicielem przebaczenia,
nosicielem radości i sługą jedności. Jezus pragnie zapisać w życiu każdego z was historię przyjaźni.
Przyjmijcie Go więc jako najlepszego ze swych przyjaciół. Niezmordowanie mówi wam, abyście zawsze
kochali wszystkich i czynili dobro. Usłyszycie to, jeśli zawsze będziecie mieli częsty z Nim kontakt, który

pomoże wam także w najtrudniejszych sytuacjach.”
Podróż apostolska Benedykta XVI do Libanu (odbyła się 14 - 16 września)
Oficjalne zaproszenie wystosowali prezydent Libanu Michel Sulaiman i premier Nażib Mikati podczas
swych wizyt w Watykanie. W melchicko-katolickiej Bazylice św. Pawła w Harissie, papież podpisał
adhortację "Ecclesia in Medio Oriente”. W przemówieniu papież zachęcił Kościół na Bliskim Wschodzie
do trwania w prawdzie i do dbania o czystość wiary.
„Adhortacja "Ecclesia in Medio Oriente" dopomoże tamtejszym chrześcijanom w lepszym zrozumieniu
sensu swego życia, roli, misji, posługi i świadectwa w świecie arabskim, zdominowanym przez islam -
powiedział patriarcha Grzegorz, witając Ojca Świętego. W przemówieniu, w większości wygłoszonym po
arabsku, ale także po francusku i niemiecku, podkreślił, że wyznawcy Chrystusa mają być "światłem, solą i
zaczynem". Zawarte w dokumencie słowa "komunia i świadectwo" wskazują, że mają oni być zjednoczeni
wewnętrznie, aby świadczyć na zewnątrz. Chodzi więc o wzajemne oddziaływanie między wszystkimi
warstwami i wspólnotami świata arabskiego. - podkreślił zwierzchnik katolików-melchitów.” Źródło:
eKai.pl
Benedykt XVI spotkał się kolejno z prezydentem, przewodniczącym parlamentu i premierem Libanu.
Następnie spotkał się z przywódcami wyznań muzułmańskich: szyitów, sunnitów, alawitów i druzów.
Benedykt XVI stwierdził, że budowanie pokoju wymaga poszanowania życia ludzkiego, godności osoby i
jej praw, w tym wolności religijnej, solidarności, wysiłków edukacyjnych i otwarcia się na Boga.
Papież odprawił mszę św. w Beirut City Center Waterfront z udziałem 350 tysięcy wiernych. W homilii
powiedział „Iść za Jezusem, to wziąć Jego krzyż, aby Mu towarzyszyć w drodze, drodze niewygodnej,
która nie jest drogą władzy czy chwały doczesnej, lecz która musi prowadzić do wyrzeczenia się samego
siebie, do tracenia swego życia dla Chrystusa i Ewangelii, aby je ocalić”. Ponadto zaznaczył, że powołaniem
Kościoła i chrześcijanina jest służenie na wzór Jezusa bezinteresownie i wszystkim, bez żadnych różnic,
służenie sprawiedliwości i pokojowi w świecie.

1.

Rerum Novarum

Rerum novarum jest to pierwsza encyklika społeczna papieża Leona XIII z 15 maja

1891. Pierwszy raz w czasach współczesnych określiła społeczną naukę Kościoła, w

odniesieniu do kwestii robotniczej jako najważniejszego problemu społecznego związanego

z ówczesnymi przemianami gospodarczymi. Groził bowiem wybuch rewolucji. Problemowi

temu towarzyszyło dążenie liberalnych państw europejskich do wyeliminowania Kościoła

katolickiego z życia społecznego. Poglądy prezentowane w Rerum novarum mają swe

źródło w klasycznej filozofii i teologii, zwłaszcza w nauce św. Tomasza, a rozwijają dorobek

myślicieli katolickich. Dokument zawiera aprobatę (dość powściągliwą) dla podstawowych

zasad kapitalizmu jako systemu naturalnego i zasadniczo słusznego, który wymaga jedynie

pewnych modyfikacji zgodnych z nauczaniem Kościoła. Socjalizm został zdecydowanie

odrzucony przez Leona XIII jako zły z samej swej istoty. Cele, jakie sobie stawia (całkowita

równość ludzi, zniesienie własności prywatnej oraz życie wolne od trudu i cierpienia,

pełne pokoju i „trwałej rozkoszy"), są bowiem utopijne i mogą przynieść jedynie wzrost

cierpienia oraz wywołać jeszcze większe zło. Encyklika wskazuje na źródło i cel państwa,

jakim jest realizacja dobra wspólnego, podkreślając tym samym znaczenie państwa w życiu

społecznym. Wylicza obowiązki państwa wobec obywateli (którzy są równi), do których

należą: troska o dobro wszystkich, sprzyjanie dobrobytowi powszechnemu i jednostkowemu,

wspieranie wysiłków mających na celu poprawę sytuacji robotników (szczególnie na drodze

upowszechnienia własności), ochrona przed wszelkimi formami wyzysku, opieka nad

własnością prywatną i zabezpieczanie pokoju społecznego. Granicę dla wszelkiej interwencji

państwa w życie społeczne i jednostkowe wyznacza prawo naturalne. Jeśli jakieś działanie

państwa je gwałci, traci tym samym moc prawa i staje się przemocą. Z takiego założenia

wynikają zasady poszanowania własności indywidualnej i rodzinnej, autonomii osób i

rodzin (jako pierwotnych wobec państwa). Państwo winno zatem służyć głównie ochronie i

obronie praw obywatelskich. Własność prywatna wynika z prawa naturalnego, gwarantuje

autonomię osoby i jest fundamentem dobrobytu, zmniejsza też podziały społeczne i

wzmacnia stabilność społeczeństwa. Leon XIII w Rerum novarum poddał krytyce głoszony

przez socjalistów ideał własności wspólnej, która powoduje osłabienie przedsiębiorczości,

zmniejsza poczucie celowości pracy, jest niesprawiedliwa i szkodliwa dla robotnika,

niszczy wolne społeczeństwo. Zdaniem niektórych sformułował w encyklice jako pierwszy

w historii zasadę pomocniczości państwa (nie użył tego terminu): nie należy od państwa

wymagać więcej, niż tego wymaga usunięcie nadużyć lub zapobiegnięcie niebezpieczeństwu

społecznemu. Wychodząc od arystotelesowsko-tomistycznej wizji państwa dokument stawia

postulat harmonii życia społecznego.

2.

Pacem in terris

PACEM in TERRIS jest to encyklika papieża Jana XXIII o podstawach pokoju między

narodami. Została ogłoszona 11 kwietnia 1963. Była skierowana do chrześcijan i

wszystkich ludzi dobrej woli. Została proklamowana w czasie „zimnej wojny", wyścigu

zbrojeń, zagrożenia nuklearną wojną i zagładą ludzkości, a także podejmowania inicjatyw

pokojowych przez polityków ( Karta Narodów Zjednoczonych, Organizacja Narodów

Zjednoczonych, Deklaracja powszechna praw człowieka) oraz środowiska naukowego.

Według Jana XXIII główną przyczyną złej sytuacji było oderwanie polityki od moralności,

zwłaszcza w stosunkach międzynarodowych. Jan XXIII określił pokój jako „wierne

zachowywanie porządku ustanowionego przez Boga. Podstawy pokoju Jan XXIII

upatrywał w uznaniu i zachowaniu nakazów ludzkiej natury oraz prawa naturalnego, które

zaprowadza ład każdej społeczności i władzy. Według papieża koniecznym warunkiem

pokoju jest zwłaszcza porządek między ludźmi, uznający i respektujący Boży plan

wobec świata. Zdaniem Jana XXIII naturalna i nadprzyrodzona godność osoby i prawo

naturalne są podstawą powszechnych i nienaruszalnych praw człowieka. Odwołując się do

kategorii „rozumu

i natury" zamiast terminologii teologicznej, Jan XXIII dokonał przełożenia wartości

ewangelicznych na kategorie praw i obowiązków człowieka, ludzkiej świadomości, dobra

wspólnego, powszechnej solidarności. Wolne od zależności ideologicznych i reiligijnych

wezwanie do urzeczywistniania pokoju skierowane zostało do wszystkich ludzi, bez względu

na różnice etniczne, światopoglądowe, religijne i polityczne; wskazując na potrzebę

rozróżnienia między błędem a błądzącym, błędnymi doktrynami filozoficznymi a mającymi

w nich podstawę ruchami, umożliwiał dialog i współpracę w praktycznych sprawach

katolików z niekatolikami, niechrześcijanami i niewierzącymi, lecz kierującymi się

przesłankami rozumu i naturalną prawością w postępowaniu; chrześcijan zachęcał do

uczestniczenia w pracach i działalności instytucji kulturalnych oraz społeczno-politycznych,

zachowując niezależność, wierność sumieniu i wartościom. Ich stosowanie w życiu

społecznym i politycznym według Pacem in Terris jest także obowiązkiem lokalnych

wspólnot chrześcijańskich, i całego Ludu Bożego.

3.

Populorum progressio

11

POPULORUM PROGRESSIO jest to encyklika papieża Pawła VI o popieraniu rozwoju

ludów. Została ogłoszona 26 marca 1967. Celem Populorum Progressio jest udzielenie

pomocy w kształtowaniu takiej rzeczywistości społeczno-gospodarczej i politycznej,

w jakiej każdy człowiek mógłby żyć godnie. W Populorum Progressio wyrażona jest

troska o integralny rozwój „każdego człowieka i całego człowieka" stworzonego „na

obraz i podobieństwo Boże". Według Pawła VI nie jest możliwe dążenie do prawdziwego

humanizmu bez otwarcia się na Absolut. Przyjęcie w życiu osobistym i społecznym

11

Cała praca ma charakter odtwórczy. Stanowi wyciąg informacji ze wskazanej na końcu bibliografii. Występują zdania cytowane

i zmodyfikowane. Ogólna suma przytoczonej treści jest zubożona w stosunku do opisu haseł zawartych we wskazanej na końcu
pracy bibliografii.

wartości duchowych, jak: miłość, przyjaźń, modlitwa i kontemplacja jest warunkiem

równowagi potencjalnych sił człowieka , zwłaszcza fizycznych i duchowych. Papież

przestrzega przed przyjmowaniem ideologii, których podstawą jest materializm i ateizm.

Paweł VI postrzega rozwój ludzkości według parametrów wzrostu gospodarczego, a także

przezwyciężania głodu, nędzy, chorób, problemów społecznych, rozwoju kultury.

Odnosząc się do zjawiska nadmiernego rozwoju i niedorozwoju ludzi oraz narodów,

Paweł VI poddaje krytyce stosunek do własności prywatnej nieuwzględniający wymogów

dobra wspólnego. Według Pawła VI „bunty i powstania", usprawiedliwione w sytuacji

długotrwałego naruszania przez publiczną władzę praw człowieka oraz działań na szkodę

dobra wspólnego, powodują nowe krzywdy, nierówności, pobudzają do przemocy. Postuluje

on dążenie do zmian w relacjach między ludźmi i społecznościami, bardziej sprawiedliwego

porządku społecznego, umożliwiającego pełny rozwój każdego człowieka. Jak sądzi Pawł

VI rozwój jest „nowym imieniem pokoju"; domaga się także nowej polityki społecznej i

gospodarczej oraz sprawiedliwych umów między partnerami w wymianie międzynarodowej,

pomocy kapitału światowego. Wzywając do usuwania niesprawiedliwości, Paweł VI

postuluje między innymi: utworzenie międzynarodowego funduszu pomocy krajom

zacofanym gospodarczo, wzmocnienie władzy międzynarodowej (zwłaszcza działań -

> Organizacji Narodów Zjednoczonych), powszechną krucjatę miłości na rzecz krajów

potrzebujących pomocy. Paweł VI do społeczności krajów bogatych kieruje apel o

wspieranie dzieł i misji na rzecz najbiedniejszych, płacenie większych podatków w celu

umożliwienia czynnikom publicznym działań służących rozwojowi krajów zacofanych

gospodarczo,

Bibliografia:

1.

Encyklopedia Katolicka, Lublin 2011.

2.

Religia encyklopedia, PWN.

Kościół katolicki wobec integracji europejskiej

Kościół rzymskokatolicki

popiera ideę współpracy europejskiej będąc za umacnianiem struktur współpracy

i rozwojem

integracji europejskiej

. Przypomina, że to chrześcijaństwo i

Chrystus

stoi u podstaw Europy, stąd

wielokrotnie

Watykan

apelował o budowę zjednoczenia kontynentu w oparciu o Ewangelię. Wpisuje się to w

nurt uniwersalizmu Kościoła. Należy jednak zaznaczyć, że

Unia Europejska

jest wspólnotą światopoglądowo

i religijnie neutralną, czemu w ostatnich latach wielokrotnie - poprzez swoje

instytucje

- dawała wyraz.

Jednym z najgłośniejszych sporów w ostatnich latach była kwestia nie wpisania do Preambuły
do

Eurokonstytucji

dziedzictwa jakie wniosło

chrześcijaństwo

do

historii Europy

. Unia Europejska szanuje tradycje

krajów członkowskich i nie narzuca ani nie preferuje żadnego z powyższych modeli (przynajmniej z
założenia, bo wiemy jak jest). W traktacie amsterdamskim umieszczono Deklarację w Sprawie Statusu
Kościołów i Związków Wyznaniowych. Państwa Unii Europejskiej gwarantują konstytucyjnie swym
obywatelom wolność sumienia i wyznania, zwaną też wolnością religijną.


"Wspomnienie świętych Cyryla i Metodego jest też dla mnie sposobnością, by przypomnieć chrześcijanom
i wszystkim ludziom dobrej woli na naszym kontynencie o tym, co możemy określić jako «wyzwanie
europejskie», to znaczy o potrzebie budowania Europy głęboko świadomej swojej przeszłości, gorliwie
zabiegającej o realizację praw człowieka, solidarnej z narodami innych kontynentów w dążeniu do pokoju i
rozwoju na skalę światową.
Do tak wzniosłych celów nie można jednak dążyć bez głębokiej i trwałej motywacji, którą obywatele
i narody Europy mogą czerpać z bogatego dziedzictwa wspólnej kultury, podejmując płodny dialog z
innymi wielkimi nurtami myślowymi, podobnie jak w przeszłości, w najlepszych momentach dziejów ich
dwutysiącletniej cywilizacji."

Jan Paweł II, Watykan, 15 lutego 1998


"Aby zbudować nową Europę na trwałych fundamentach, nie można jedynie odwoływać się do interesów
ekonomicznych, które czasem łączą, kiedy indziej jednak dzielą, lecz trzeba się oprzeć na autentycznych
wartościach, mających podstawę w powszechnym prawie moralnym, wszczepionym w serce każdego
człowieka. Gdyby Europa mylnie utożsamiła zasadę tolerancji i szacunku dla wszystkich z obojętnością
etyczną i sceptycyzmem wobec nieodzownych wartości, weszłaby na niezwykle niebezpieczną drogę,
na której prędzej czy później pojawiłyby się pod nową postacią najbardziej przerażające widma z jej
przeszłości.
Wydaje się, że kluczową rolę w zażegnaniu tej groźby znów odegra chrześcijaństwo, które niestrudzenie
wskazuje ludziom horyzont ideałów. Liczne elementy wspólne, łączące chrześcijaństwo z innymi religiami,
dostrzeżone już przez Sobór Watykański II (por. dekret Nostra aetate), pozwalają stwierdzić ponad wszelką
wątpliwość, że otwarcie się na transcendencję to żywotny wymiar egzystencji. Jest zatem konieczne, aby
wszyscy chrześcijanie, żyjący w różnych krajach Europy, podjęli na nowo wysiłek dawania świadectwa. To
oni winni ożywiać nadzieję na pełnię zbawienia, głosząc swoje orędzie, to znaczy Ewangelię czyli «dobrą
nowinę» o tym, że Bóg przyszedł do nas i w swoim Synu Jezusie Chrystusie ofiarował nam odkupienie
i pełnię życia Bożego. Mocą Ducha Świętego, który został nam dany, możemy wznosić oczy ku Bogu i
wzywać Go poufałym imieniem «Abba» — Ojcze! (por. Rz 8, 15; Ga 4, 6).
To właśnie głoszenie nadziei pragnąłem wspomóc, proponując odnowienie na skalę «europejską» kultu tych
trzech wielkich postaci kobiecych, które w różnych epokach tak bardzo przyczyniły się do wzrostu nie tylko
Kościoła, ale całego społeczeństwa.
W tajemnicy świętych obcowania, jednoczącej Kościół ziemski z niebieskim, te święte nieustannie orędują
za nami przed tronem Bożym. Jeśli zaś my będziemy usilniej ich wzywać, uważniej słuchać ich słów i
wytrwalej naśladować ich przykład, z pewnością i w nas pogłębi się świadomość powszechnego powołania
do świętości, skłaniając nas do większej ofiarności i konsekwencji."

List apostolski

Motu Proprio ogłaszający św. Brygidę Szwedzką, św. Katarzynę ze Sieny i św. Teresę

Benedyktę od Krzyża Współpatronkami Europy.

Wizje zjednoczenia chrześcijańskiej Europy

Na przestrzeni wieków - szczególnie w średniowieczu, propagowana była idea zjednoczenia państw
chrześcijańskich. Najważniejszą ideą propagującą ideę integrację europejską była

Civitas Christiana

i jej

Res

Publica Christiana

. Na przestrzeni wieków pojawiało się wiele innych idei związków, konfederacji pod

przewodnictwem papieża (szczególnie wobec państw nie-chrześcijańskich, np:

liga antyturecka

).

Rzeczpospolita

Chrześcijańska

łac.

Res

Publica

Christiana -

koncepcja

związku

chrześcijańskich

państw

europejskich

, oparta na idei

civitas christiana

, wysunięta w

1306

przez

Pierre'a

Dubois

, doradcę

króla Francji

Filipa IV Pięknego

, w dziele O odzyskaniu Ziemi Świętej.

Związek miał nie naruszać praw suwerennych państw, jednak mógł stosować sankcje wojskowych wobec
agresorów, zdrajców religii (

treuga Dei

). Zakładano również powstanie Trybunału Rozjemczego, który można

uznać za prototyp dzisiejszego

sądownictwa międzynarodowego

.

Liga

antyturecka –

projekt

polityczny

uważany

za

najważniejszą

ze

średniowiecznych

koncepcji

protoorganizacji międzynarodowych

. Jego najbardziej prawdopodobnym autorem

jest

Antonio Marini

, choć często przypisuje się go również

Jerzemu z Podiebradów

.

Liga

miała

być

wymierzonym

przeciw

Turcji

zrzeszeniem

następujących

państw:

Bawaria

,

Burgundia

,

Czechy

,

Francja

,

Polska

i

Węgry

. Dopuszczała również późniejsze przystąpienie

państw

skandynawskich

i

śródziemnomorskich

.

Najważniejsze zasady działania:

●

suwerenna równość państw członkowskich

●

wojskowe przywództwo

króla Francji

●

wspólne przeciwdziałanie wojnom w

Europie

●

podejmowanie najważniejszych decyzji jednomyślnie, pozostałych większością głosów

Najważniejszym organem była Rada, złożona z

ambasadorów

państw członkowskich w zmieniających się

rotacyjnie stolicach (a więc choć zasiadały w niej ciągle te same państwa, to za każdym razem miały innych
przedstawicieli). Do jej obszarów kompetencji należały: polityka pozaregionalna, decydowanie o wojnie i
pokoju, przyjmowanie nowych członków, kontrolowanie pracy konsystora (patrz niżej), aprobata decyzji
finansowych i kwestie dotyczące wspólnej waluty, gdyby takowa została wprowadzona.
Inne organy:

●

konsystorz (trybunał międzynarodowy)

●

kancelaria (sekretariat)

●

zarząd skarbowy

Flaga zjednoczonej Europy

Arsène Heitz

, który zaprojektował

flagę europejską

, wyznał na łożu śmierci, że wzorował się na dwunastu

gwiazdach z Cudownego Medalika, znanego z objawień Matki Bożej św.

Katarzynie Labouré

. Miejscem, w

którym po raz pierwszy zawieszono ją była Katedra

NMP

w

Strasburgu

i to przed nią Konrad Adenauer i

Robert Schuman (ojcowie integracji europejskiej) modlili się w intencji Europy.

Hierarchia kościelna wobec integracji

Pius XII
W swoich wystąpieniach papież

Pius XII

postulował silniejszą współpracę międzynarodową i tworzenie

wspólnych instytucji ponadnarodowych, zdolnych podnieść z upadku zniszczoną wojną Europę i stworzyć
warunki, w których można będzie zapobiec nowym zagrożeniom pokoju.

Paweł VI

Paweł VI

zachęcał do podejmowania wysiłków, które mają zmierzać do zapewnienia głębszej, bardziej

solidnej i bardziej organicznej jedności europejskiej

[5]

.

Jan Paweł II
Skoro otworzyły się granice państw, nie należy dopuścić, aby powstały nowe bariery między ludźmi i nowe
nieprzyjaźnie między narodami na tle ideologicznym. Poszukiwanie prawdy winno być motorem wszelkich
działań na płaszczyźnie kultury oraz budowania braterskich relacji na kontynencie. Wymaga to pełnego

poszanowania człowieka i jego praw, poczynając od wolności słowa i wolności religii. Dlatego ważne jest,
aby nasi współcześni otrzymywali autentyczne wykształcenie oparte na istotnych wartościach duchowych,
moralnych i obywatelskich. Dzięki temu każdy człowiek uświadomi sobie swoje szczególne powołanie i
wyjątkowe miejsce w ludzkiej wspólnocie i w służbie braciom. Ta idea jest zdolna pociągnąć za sobą ludzi i
zaspokoić oczekiwania młodych — powołanych, aby odkryć Zbawiciela i budować we współpracy z braćmi
społeczeństwo przyszłości.
Watykan, 14 stycznia 1999 (Do uczestników przedsynodalnego sympozjum poświęconego Europie

Nie mogę (…) ukryć rozczarowania faktem, że tekst Karty nie zawiera ani jednej wzmianki o Bogu, który
skądinąd jest pierwotnym źródłem godności człowieka i jego fundamentalnych praw. Jest to postępowanie
ahistoryczne i uwłaczające ojcom nowej Europy.
Watykan, 23 lutego 2002 (wypowiedź ws. Karty Praw Podstawowych i preambuły do Konstytucji
Europejskiej

Ten umacniający się związek nie może być jedynie kontynentalną strukturą geograficzną i gospodarczą,
ale musi stawać się przede wszystkim porozumieniem kulturowym i duchowym, ukształtowanym w drodze
owocnego połączenia wielorakich i ważnych wartości i tradycji. W ten doniosły proces integracji Kościół
włącza się całym sercem i we właściwy sobie sposób.
Watykan, 30 marca 2001

Jedność narodów europejskich, jeśli chce być trwała, nie może jednak dotyczyć tylko gospodarki i polityki.
Jak przypomniałem podczas mej pielgrzymki do Composteli w listopadzie 1982 r., dusza Europy i dzisiaj
pozostaje zjednoczona, ponieważ odwołuje się do wspólnych wartości ludzkich i chrześcijańskich. Dzieje
kształtowania się narodów europejskich szły w parze z ewangelizacją. Dlatego, mimo kryzysów duchowych,
jakie naznaczyły życie kontynentu aż do naszych dni, nie można by zrozumieć jego tożsamości bez
chrześcijaństwa.
(…)
Ożywcze soki Ewangelii mogą zagwarantować Europie rozwój zgodny z jej tożsamością, w wolności i
solidarności. Tylko Europa, która nie usunie, lecz odkryje na nowo swe chrześcijańskie korzenie, może
stanąć na wysokości wielkich wyzwań trzeciego tysiąclecia: pokoju, dialogu między kulturami i religiami,
ochronie stworzenia.
Watykan, 02.05.2004

Benedykt XVI
Patrząc na tych świętych [patronów Europy], człowiek zatrzymuje się i zastanawia nad wkładem, jaki
chrześcijaństwo dało i nadal nie przestaje dawać w budowanie Europy, powiedział Benedykt XVI i
zacytował słowa Aktu Europejskiego, jaki jego poprzednik, sługa Boży Jan Paweł II wygłosił z Santiago
de Compostela w 1982 r. Do tego problemu powrócił w 1989 r. również w Santiago de Compostela
podczas Światowych Dni Młodzieży. Wyrażał życzenie Europy bez granic, która nie zaprzecza swym
chrześcijańskim korzeniom, z których wyrosła, nie rezygnuje z prawdziwego humanizmu chrześcijańskiej
Ewangelii. Jakże aktualny pozostał ten jego apel w świetle niedawnych wydarzeń na kontynencie
europejskim

Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (ComECE)

Powstała w 1980 z inicjatywy Stolicy Apostolskiej. Do jej zadań należy:
tworzenie stałej płaszczyzny współpracy i wymiany doświadczeń duszpasterskich pomiędzy konferencjami
biskupimi krajów Unii
dialog z kierowniczymi instytucjami Unii Europejskiej w sprawie kształtu prawodawstwa europejskiego,
gwarancji praw człowieka itp.
monitorowanie polityki Unii Europejskiej, jej prawodawstwa z punktu widzenia Kościoła

Stosunki dyplomatyczne Unia Europejska − Stolica
Apostolska

●

podstawa prawna − Konwencja Wiedeńska o Stosunkach Dyplomatycznych z 1961 r. oraz
Konwencja Wiedeńska o Stosunkach Konsularnych z 1963 r

●

Paweł VI w 1970 r. ustanowił nuncjusza apostolskiego przy wspólnotach europejskich w
Brukseli. Równocześnie w tym samym roku ustanowił stałego obserwatora z tytułem specjalnego
przedstawiciela przy Radzie Europy

[5]

.

●

od 1999 r. − osobna nuncjatura przy Stolicy Apostolskiej − dziekan korpusu dyplomatycznego przy
UE

●

na terenie Watykanu od 2002 używana jest waluta

euro

z własnym

rewersem monet

●

mimo iż formalnie Watykan nie jest częścią

strefy Schengen

, praktycznie korzysta z wszystkich jej

swobód, Watykan oficjalnie zainteresowany jest członkostwem w Strefie Schengen

Sprawy sporne między Kościołem a Unią Europejską:

●

rozdział Kościoła od państwa

●

ochrona życia nienarodzonego, prawo do aborcji (raport Sandbæka)

●

małżeństwa osób tej samej płci, związki homoseksualne- sprawa odrzucenia przez

Parlament

Europejski

kandydatury

Rocco Buttiglione

do

Komisji Europejskiej

●

niewpisanie dziedzictwa chrześcijańskiego do

Konstytucji europejskiej

●

wsparcie finansowe badań nad

komórkami macierzystymi

Kościół współczesny a wyznania kultur. Inkulturacja- nowa ewangelizacja.

Zacznę od wyjaśnienia takich pojęć jak inkulturacja oraz nowa ewangelizacja.

Inkulturacja jest procesem wprowadzania Ewangelii do innych kultur, poprzez wykorzystanie ich własnych
narzędzi językowych. Wywodzi się ona jeszcze z okresu starożytnego, z kultury chrześcijańskiej. Dobrym
przykładem na zobrazowanie inkulturacji jest osoba Jana Pawła II, który używał jej do ujęcia aspektu
społecznego jako szerzenie myśli ewangelickiej wśród innych kultur. Jest ona także czynnikiem rozwoju,
mającym ogromny wpływ na przekazywanie dziedzictwa kulturowego.

Nowa ewangelizacja to głoszenie tej samej Ewangelii, która zawsze była, i tego samego Chrystusa, który
zawsze był. W skrócie jest to:

- nowa gorliwość-chodzi o to, żeby chrześcijanie ożywili w sobie odpowiedzialność
za przekaz tej Ewangelii, żeby byli gotowi z tą Ewangelią rzeczywiście pójść do innych i
apostołować, aby chrześcijaństwo było dynamiczne, otwarte, żeby było poszukiwaniem
nowych ludzi.

- nowe metody-

poszukiwaniu nowych sposobów dotarcia z Ewangelią do dzisiejszego

człowieka, odpowiednich do dzisiejszych czasów (telewizja, radio, prasa, teatr, internet –
środki, które będą bardziej odpowiadały mentalności współczesnego człowieka).

- nowe podmioty- chodzi o to, żeby w dziele ewangelizacji zaangażować wszystkich,
a przede wszystkim, żeby za ewangelizację poczuli się odpowiedzialni świeccy. Nowe
podmioty to świeccy, to także ruchy i stowarzyszenia, które powinny pomyśleć jakie
podjąć inicjatywy.

Połączenie inkulturacji z nową ewangelizacją jest niczym innym jak spójnym sposobem głoszenia Dobrej
Nowiny tam, gdzie jeszcze o niej nie słyszano, lub gdzie wiara w nią jest bardzo mała. Na przykład Afryka
jest jednym z miejsc ciągłych ewangelizacji, zwanych misjami. Cała sztuka polega na tym, by w jak
największym wymiarze zachować liturgię taką, jaka ona jest. By wnieść ją wraz z wiarą w Jezusa Chrystusa
i zakorzenić ją w danej kulturze tak, aby także i ona (kultura) nie poniosła zbytnich uszczerbków na rzecz
nowego wyznania i nowych obrzędów. To, co ludzie sobie sami przez lata tworzyli, należy obdarzyć
poważnym szacunkiem. Oczywiście, wyznanie ma mieć w sobie te prawdy, które są jej niezbędnym
fundamentem, jednak rola „głosicieli” nie kończy się na pospolitym przedstawieniu chrześcijaństwa,
ale przede wszystkim na przystosowaniu go do danego terytorium, by było ono w pełni zrozumiałe
dla wszystkich ludzi. Wtedy całość zostanie odebrana w pozytywny sposób, a także przeżycie liturgii
będzie o wiele bardziej owocne, bo ów populacja zobaczy, że nowe wyznanie nie jest atakiem na ich
tradycje, ale czymś, co sprawnie będzie tworzyło nową lepszą rzeczywistość, wraz z ich dotychczasowymi
przyzwyczajeniami.
Także inkulturacja ma dwa wymiary: z jednej strony „oznacza wewnętrzne przekształcenie autentycznych
wartości kulturowych przez ich integrację w chrześcijaństwie”, z drugiej strony jest „zakorzenianiem
chrześcijaństwa w różnych kulturach”. Zatem gołym okiem widzimy podobieństwo, które jest dowodem na
to, że jedno bez drugiego z trudem zaistnieje.

Ewangelizacja w większości opiera się na słowie mówionym, którym nauczamy. Jednak ta droga jest
obecna nie tylko w osobistej rozmowie. Czasy szybko idą w przód, zatem i Kościół musi za tym tempem
nadążyć i nauczyć się trafiać do wszystkich, nawet tych siedzących godzinami przed ekranami telewizorów
i monitorami komputera. Media to jedne z najbardziej skutecznych źródeł trafiania do ludzkich umysłów,
choć czasem mogą wydawać się mało wiarygodne. Według Synodu inkulturacja jest pierwszoplanowym
celem i pilną koniecznością w życiu Kościołów partykularnych (lokalnych), dlatego obejmuje ona wszystkie
dziedziny życia Kościoła i ewangelizacji: teologię, liturgię, życie i całą jego strukturę. Wiele mówi się o
dalekich krajach, w których procent wyznających chrześcijaństwo jest bardzo niski. Jednak początek bierze
się z własnego kraju, gdzie głoszenie Ewangelii jest równie potrzebne i równie trudne, bo współczesność
coraz bardziej zmienia ludzi, wpajając im fałszywe wizje obecnych czasów i niemoralne priorytety życia,
psujące człowieka od wewnątrz. Ewangelia jest Światłem Chrystusa, które rozjaśnia wnętrze człowieka i
daje mu możliwość spojrzenia na siebie prawdziwym zdrowym okiem. Ewangelia prowadzi do otwarcia
się na pełnię Objawienia w Jezusie Chrystusie i na Prawdę, która w dzisiejszych czasach i we wszystkich
zakątkach świata jest przekłamana.
Tak więc głosić Chrystusa znaczy ukazywać człowiekowi jego godność (wsobną wartość :P), którą Bóg
odnowił przez Wcielenie swojego jedynego Syna. Bo traktowanie człowieka, jako wyzyskiwaną własność
państwa, prowadzi do poważnego zszargania jego woli, wolności i godności (niszczy człowieka fizycznie i
psychicznie).

Integralny rozwój człowieka – rozwój każdego człowieka i całego człowieka, zwłaszcza ludzi najuboższych
i zepchniętych na margines – stanowi samo serce ewangelizacji.
„Pomiędzy ewangelizacją a postępem człowieka, czyli rozwojem i wyzwoleniem, istnieją bowiem
wewnętrzne więzy: więzy natury antropologicznej, jako że człowiek ewangelizowany nie jest bytem
abstrakcyjnym, ale osobą uwikłaną w sprawy społeczne i gospodarcze; także więzy natury teologicznej,
gdyż planu stworzenia nie można oddzielić od planu odkupienia, obejmującego również bardzo konkretne
sytuacje, w których należy zwalczać krzywdy i zaprowadzić sprawiedliwość; są także więzy natury
najbardziej ewangelicznej, mianowicie porządek miłości: czyż można bowiem głosić nowe przykazanie,
nie popierając wraz ze sprawiedliwością i pokojem także prawdziwego i braterskiego postępu człowieka?”.
Inkulturacja nie trzyma się kurczowo nawracania wszystkich niewierzących. Ona, jako jedno z zadań
Kościoła, ma także „poukładać” człowieka, by ten mógł znaleźć własną tożsamość w tym świecie, a także
znaleźć siebie wśród innych. Dopiero wtedy, gdy człowiekowi zostaną zapewnione przynajmniej po części
jego potrzeby: miłość, byt, poczucie przydatności, wtedy nabiera on większego przekonania i chęci wzięcia
udziału w czymkolwiek, także w życiu Kościoła. Stąd działalność organizacji charytatywnych i innych,
wspierających człowieka i broniących jego „ja”.

„Jest nie do pomyślenia, aby w ewangelizacji można było lub należało lekceważyć problemy najwyższej
wagi, tak dziś nabrzmiałe, które dotyczą sprawiedliwości, wyzwolenia, postępu i pokoju w świecie”:
wyzwolenie zapowiadane przez Ewangelię „nie może się ograniczać jedynie do dziedziny gospodarczej,
politycznej, społecznej czy kulturalnej, ale musi mieć na uwadze całego człowieka, w jego wszystkich
wymiarach i aspektach i w jego otwarciu się na rzeczywistość absolutną – także na ten Absolut, którym jest
Bóg”

Dla bardziej zainteresowanych: :)

http://rokkaplanski.niedziela.pl/artykul.php?doc=adhortacje&id=1101207344&str=03

HISTORIA KOŚCIOŁA POWSZECHNEGO- MASS MEDIA

Nowoczesne mass media, zwłaszcza elektroniczne, stanowią potężny środek oddziaływania na ludzi i
niemal wszystkie dziedziny życia indywidualnego czy społecznego, a więc na politykę, kulturę, Kościół,
obyczaje, religijność, ekonomię, stosunki międzynarodowe itp.

Fenomen mediokracji zagraża demokracji, czyli społeczeństwu i jego legalnym władzom. Liberalno-laicka
mediokracja szkodzi w szczególny sposób Kościołowi, podważając jego autorytet moralny, przedstawiając
go jednostronnie, tendencyjnie, często fałszywie i kłamliwie jako instytucję anachroniczną, wrogą
demokracji i postępowi, niepotrzebną, a nawet szkodliwą, nagłaśniając i uogólniając pojedyncze przypadki
słabości czy grzechów ludzi Kościoła.

Fakt zaistnienia nowej epoki cywilizacyjnej – epoki audiowizualnej, epoki mass mediów elektronicznych o
niewyobrażalnym zasięgu i możliwościach oddziaływania na ludzi – stał się także wielkim wyzwaniem dla
Kościoła, zwłaszcza dla jego misji ewangelizacyjnej.

Na epokowe i wprost rewolucyjne znaczenie mass mediów zwracał nieustannie uwagę Jan Paweł II. Już w
1985 roku w swoim Orędziu na XIX. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Często cytował w
swoich przemówieniach do ludzi mediów watykańską instrukcję duszpasterską Aetatis novae z 1992 roku,
która trafnie i dobitnie stwierdza: Potęga środków przekazu jest tak wielka, że wpływają one nie tylko na
to, jak ludzie myślą, ale także o czym myślą. Dla wielu rzeczywistością jest to, co środki przekazu uznają za
rzeczywiste; wszystko czemu nie poświęcają uwagi, wydaje się pozbawione znaczenia. Jan Paweł II ostrzegał
więc, że media mogą być i bywają użyte do złych celów, do demoralizacji i zgorszenia. Przypominał
też nieustannie, że konieczna jest ewangelizacja ludzi mediów i świata poprzez media. Podkreślał pilną
potrzebę edukacji medialnej, czyli wychowania do krytycznego odbioru przekazywanych treści oraz
kształcenia dziennikarzy w duchu chrześcijańskim. Wszystkie te myśli i pouczenia, idee i wskazania,
teoretyczne refleksje i praktyczne rady przekazywał Ojciec Święty w swoich przemówieniach, dokumentach
i świadectwie życia.

Jeśli mediokracja jest swoistą uzurpacją władzy publicznej, zjawiskiem zagrażającym demokracji oraz
szkodliwym dla społeczeństwa, Kościoła i państwa, to oczywiście należy wyciągnąć stąd odpowiednie
wnioski i dążyć do unormowania relacji między mediami a polityką jako „roztropną troską o dobro
wspólne” (Jan Paweł II), między demokratyczną wolą społeczeństwa a władzą potężnych właścicieli
mediów, między mediami i Kościołem. W teologiczno-praktycznej refleksji Kościoła dotyczącej tych
postulatów wyłaniają się trzy wskazania i sposoby ich realizacji, trzeba:

1.

znowelizować lub stworzyć nowe prawo prasowe (medialne),

2.

zorganizować powszechną edukację medialną w duchu etyki i pedagogiki chrześcijańskiej

3.

dążyć do pewnej integracji mediów katolickich tak, by stały się większą przeciwwagą do laickich
koncernów medialnych w Polsce

WITALNOŚĆ WEWNĘTRZNYCH SIŁ KOŚCIOŁA.
ODNOWIENIE LITURGII, RUCHÓW.

1. Ruchy katolickie:

a) Akcja Katolicka
Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem powołanym przez papieża Piusa XI w roku 1928.
Choć jako nazwa pojawia się już wcześniej w motu proprio

1

Piusa X z roku 1903. Ten sam

papież określił charyzmat stowarzyszenia i zasady organizacyjne. Jednak formalnie do życia
powołał Akcję Katolicką Pius XI przedstawiając główne założenia stowarzyszenia
w encyklice ,,Ubi arcano'' w roku 1922. Ten sam papież w encyklice ,,Divini
Redemptoris'' wyznaczył jej zadania na rzecz budowania państwa sprawiedliwości społecznej
opartej na nauczaniu Kościoła. Od tego czasu Akcja Katolicka rozwijała się jako
stowarzyszenie katolików świeckich w oparciu o struktury Kościoła i w ścisłej współpracy
z hierarchią kościelną.
Akcja Katolicka jest strukturą religijną i poprzez ten fakt jej zasadniczym celem jest formacja
duchowa, moralna, a także kulturalna. Ważnym zadaniem dla jej członków jest świadome
uczestnictwo we wszystkich sferach życia publicznego i realizacja społecznego wymiaru
wiary i społecznego obywatelstwa Kościoła. W ten sposób Akcja Katolicka pełni misję
apostolską w ścisłym związku z hierarchią Kościoła. Zadaniem członków stowarzyszenia jest
oddziaływanie na bliskie im środowiska, zwłaszcza związane z miejscem pracy, dokąd nie
zawsze mogą dotrzeć kapłani. Jest to praca ewangelizacyjna i formacyjna prowadzona wśród
własnych członków, jak i w najbliższym otoczeniu. Celem jest dążenie do najpełniejszego
poznania ewangelicznych prawd wiary, ich rozumienia i realizowania w codziennym życiu.

1

Motu proprio – list papieski o charakterze dekretu

b) Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”
Organizacja studencka powstała w 1919. Członkowie wywodzili się ze środowisk polskiej
młodzieży działającej przed I wojną światową. Przede wszystkim ruch prądowy - "Prądowcy"
z Warszawy, ruch filarecki z Wilna, oraz Polonia z Krakowa. Pierwsze koło
SMA "Odrodzenie" powstało w Warszawie, drugim było koło w Lublinie. W maju 1920 roku
powstało z kolei trzecie koło SMA w Poznaniu. W następnym roku w czerwcu postało koło
w Wilnie. 27 października 1921 powstało kolejne koło SMA we Lwowie, następnie
w Krakowie, jednak losy powstania koła w Krakowie są bardzo zawiłe. Niezależnie od
Polonii istniało na Uniwersytecie Jagiellońskim - Stowarzyszenie Akademickie "Odrodzenie"
- które nie miało nic wspólnego ze SMA "Odrodzenie". Według Z. Wędrychowskiego bazę
wyjściową krakowskiego Odrodzenia stanowił konserwatywny dziennik "Czas" i szkoła
historyczna "Stańczyków". Jednak powstałe Odrodzenie nie miało nic wspólnego z "Polonią",
ani z już działającym Odrodzeniem. Jednak doszło do nawiązania kontaktów pomiędzy
"Polonią" a Odrodzeniem, którego na czele stali Juliusz Stanisław Leo syn prezydenta
Krakowa - Juliusza Leo, oraz Iwo Jaworski, syn profesora Władysława Leopolda
Jaworskiego - wybitnego konserwatysty. Przywódcy powyższych stowarzyszeń wyrazili
zgodę na fuzję i tak 1 XII 1921 Odrodzenie na nadzwyczajnym walnym zebraniu, a "Polonia"
14 I 1922 na nadzwyczajnym walnym zebraniu, uchwaliły połączenie się pod wspólną nazwą
"Odrodzenie Stowarzyszenie Młodzieży Akademickiej UJ w Krakowie".
SKMA zajmowało się życiem religijnym i pracą intelektualną (m.in. problemami
filozoficzno-religijnymi, społeczno-gospodarczymi, narodowymi, chrześcijańskospołecznymi,
mesjanistycznymi) młodzieży akademickiej. Współpracowało z Akcją
Katolicką. Wydawało również czasopisma między innymi: Prąd, Świat Akademicki,
Vox Universitatis, Nurty, Dyszel w Głowie, Odrodzenie.
Członkowie SKMA "Odrodzenie":
Jan Franciszek Czartoryski
Jan Szeptycki
Jerzy Turowicz
Stanisław Stomma
Stefan Swieżawski
Stefan Wyszyński
c) Juventus Christiana

Katolickie stowarzyszenie młodzieżowe, działające w ramach duszpasterstwa akademickiego.
Koła Juventus Christiana były organizowane od 1921 r. z inicjatywy kardynała Aleksandra
Kakowskiego zgodnie z pomysłem papieża Piusa XI. W ich ramach prowadzono prace
metodą seminaryjną z głównym akcentem na czytanie i komentowanie Ewangelii. Jednym
z istotniejszych elementów tej refleksji było wyciąganie konkretnych wskazówek dla
codziennego życia. Poszczególne koła liczyły do 20 osób. Opiekował się nimi ksiądzdoradca.
Istniały one także w okresie okupacji niemieckiej w formie konspiracyjnej, a po
wyzwoleniu zostały legalnie reaktywowane, lecz wkrótce komunistyczne władze zakazały ich
działalności.
d) Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży
Ogólnopolskie stowarzyszenie skupiające młodzież katolicką. Zostało powołane podczas
krajowego zjazdu Akcji Katolickiej w Krakowie w dniu 5.II.1934 roku, która postanowiła
ujednolicić jednostki wchodzące w jej skład. Decyzją Prezydium Zjazdu powołano na wzór
włoski m.in. dwie organizacje młodzieżowe: Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej
(KSMM) i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej (KSMŻ), oba z siedzibą
w Poznaniu. Obie organizacje prowadząc działalność religijną, kulturalno-oświatową,
charytatywną i społeczno-patriotyczną pod hasłem "Budujmy Polskę Chrystusową" szybko
przyciągnęły w latach trzydziestych rzesze nowych członków. Tuż przed wybuchem II wojny
światowej obie organizacje liczyły ich łącznie ponad 250 tysięcy.
Po zakończeniu II wojny światowej komunistyczne władze PRL odmówiły ponownej
rejestracji KSMM poza terenem archidiecezji poznańskiej i krakowskiej oraz KSMŻ
na terenie całego kraju. Ostatecznie 7.II.1953 roku zdelegalizowano również KSMM
a członków organizacji działających w podziemiu represjonowano.
Najdotkliwsze represje dotknęły członków KSMM - Michała Kowalika i Edwarda Chachlicę,
których w procesie Kurii Krakowskiej skazano 27.I.1953 roku na karę śmierci. Wyroki te
zamieniono później na dożywocie a skazani opuścili więzienie na mocy
amnestii w roku 1956.
Pomimo delegalizacji organizacje kontynuowały swoją podziemną działalność. Spotkania
członków organizacji prowadził m.in. ks. kard. Karol Wojtyła - wcześniejszy asystent KSMM
w Niegowici, a następnie w parafii św. Floriana w Krakowie.
Reaktywacji związków dokonała 10.X.1990 roku Konferencja Episkopatu Polski
wydając dekret powołujący do życia KSM jako organizację ogólnopolską i nadając jej
osobowość prawną kościelną. 12.II.1993 roku dokonano rejestracji stowarzyszenia KSM.
8.X.2005 roku na Jasnej Górze odbyło się spotkanie oddziałów KSM z całej Polski z okazji
15-lecia reaktywowania stowarzyszenia.
Godłem stowarzyszenia jest stylizowany znak łączący symbolikę orła i krzyża na żółtym tle.
Kolor żółty symbolizuje Kościół Katolicki. Kolor biały i czerwony są barwami narodowymi.
Kolor niebieski krzyża oznacza wewnętrzną więź z Matką Najświętszą. KSM ma również
swoje zawołanie i hymn. Patronami stowarzyszenia są św. Stanisław Kostka i bł. Karolina
Kózkówna.

2. Odrodzenie liturgii

Odrodzenie liturgii nastąpiło dzięki Soborowi Watykańskiemu II, podczas którego uchwalono
Konstytucję o liturgii świętej – Sacrosanctum concilium.
Konstytucja miała za cel wskazać drogę odnowy praktyki liturgicznej Kościoła:
„Ponieważ Sobór święty postawił sobie za cel: przyczynić się do coraz większego rozwoju
życia chrześcijańskiego wśród wiernych, lepiej dostosować do potrzeb naszych czasów
podlegające zmianom instytucje, popierać to, co może ułatwić zjednoczenie wszystkich
wierzących w Chrystusa, i umocnić to, co prowadzi do powołania wszystkich ludzi na łono
Kościoła, dlatego uznał że w szczególny sposób należy zatroszczyć się także o odnowienie
i rozwój liturgii.”

Wstęp Sacrosanctum concilium

A. J. Jungmann komentując wstępne akapity konstytucji, zauważył, że program reformy
liturgii był częścią całościowego programu soboru, który Jan XXIII zapowiadał wcześniej
wielokrotnie m.in. w encyklice Ad Petri cathedram (1959). Zamierzenia ruchu
liturgicznego sięgały poza samo ulepszenie przebiegu i sposobu sprawowania liturgii, mszy

św. itp. Chodziło o odnowę myśli i życia chrześcijańskiego poprzez sięgnięcie do źródeł,
z których liturgia czerpała. Sobór chciał, aby te źródła, poprzez dostosowanie do potrzeb
czasów współczesnych, mogły silniej oddziaływać, szczególnie gdy chodzi o działanie na
rzecz jedności wyznawców Chrystusa, a także promieniowanie Kościoła na niewierzących.
Od samego początku odnowa liturgii szła równolegle z odnową wizji Kościoła.
Dotychczasowe ujęcie, wypracowane na potrzeby kontrreformacyjne przez Roberta
Bellarmina, przedstawiające Kościół jako strukturę jurydyczną, zostało zastąpione
wizją sakramentalną. Wspólnota Kościoła ukazana została jako pierwotny sakrament, będący
obrazem Chrystusa, bosko-ludzkiego Oblubieńca. Jego dwoista natura w Kościele przybiera
obraz teandryczny, bosko-ludzki – to co ludzkie i widzialne jest połączone z tym, co boskie
i niewidzialne. Ta wizja Kościoła jako sakramentu zbawienia świata została rozwinięta
później w konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium.
Dla Ojców soborowych było rzeczą oczywistą, że reforma liturgii powinna objąć w pierwszej
kolejności Eucharystię, zwłaszcza jej celebracje niedzielne, do których uczestnictwa wezwani
są wszyscy wierni.
Sobór przyjął podstawową linię, promowaną wcześniej przez Ruch liturgiczny, która polegała
na tym, by na pierwsze miejsce wśród modlitw Kościoła wysunąć z powrotem samo
sprawowanie Eucharystii. Po Soborze trydenckim celebrowanie Mszy w parafiach zostało
usunięte w cień przez kult Eucharystii, tzn. adoracje, procesje i błogosławieństwa
Najświętszym Sakramentem. Podkreślanie czci dla postaci eucharystycznych jako
prawdziwego Ciała i Krwi Chrystusa było potrzebą czasu w okresie, gdy ta prawda wiary była
negowana przez Reformację. Ojcowie Soboru watykańskiego II uznali, że w zmienionej
rzeczywistości, także wobec nowych możliwości dialogu ekumenicznego z protestantami,
należy przywrócić pierwotną hierarchię ważności celebracji liturgicznych.
Sprawowanie Eucharystii miało oprócz osoby kapłana na nowo w sposób bardziej
odpowiedni uwzględnić obecność wiernych. Mieli oni uczestniczyć w celebracji w sposób:
pełny, tzn. wraz z komunią
czynny, by wierni stanowili integralną część zgromadzenia celebrującego liturgię,
a nie odmawiali w jej trakcie np. różańca czy litanii. Ten postulat był wyrażony już
wcześniej w konstytucji Piusa XI, Divini cultus (1929), mówiącej o tym, że wierni nie
powinni być obecni na Mszy w sposób bierny. Sacrosanctum concilium zwraca uwagę, że
wbrew niektórym opiniom odwołującym się do encykliki Piusa XII Mediator Dei (1947),
wierni winni składać ofiarę "razem z" kapłanem, a nie jedynie "przez niego".
świadomy.
Konstytucja mówi o tym szczególnie w numerze 48. Bez używania samego terminu, podano
w nim teologię kapłaństwa powszechnego wiernych:
„Kościół zatem bardzo się troszczy o to, aby chrześcijanie podczas tego misterium wiary nie
byli obecni jak obcy i milczący widzowie, lecz aby przez obrzędy i modlitwy tę tajemnicę
dobrze zrozumieli, w świętej czynności uczestniczyli świadomie, pobożnie i czynnie, byli
kształtowani przez słowo Boże, posilali się przy stole Ciała Pańskiego i składali Bogu dzięki,
a ofiarując niepokalaną hostię nie tylko przez ręce kapłana, lecz także razem z nim, uczyli się
samych siebie składać w ofierze i za pośrednictwem Chrystusa z każdym dniem doskonalili się
w zjednoczeniu z Bogiem i wzajemnie z sobą, aby w końcu Bóg był wszystkim we wszystkich”.
Nowa liturgia i Mszał Rzymski (Novus Ordo Missae) oficjalnie weszły w życie w 1969 roku
zastępując tym samym łacińską mszę.
Jedną z ważniejszych zmian w podejściu do liturgii było przyswojenie przez dokument
soborowy terminu Misterium paschalne (łac. Mysterium paschale), pomagającego zrozumieć,
jaki jest związek odkupienia z modlitwą liturgiczną Kościoła. Według Konstytucji, w liturgii
chrześcijańskiej proklamowana jest i jednocześnie urzeczywistniana w tych, którzy w niej
uczestniczą, zbawcza tajemnica paschalna męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.

Diuturnum illud – streszczenie

Encyklika papieża Leona XII Diuturnum illud powstała w okresie wstrząsów, które przechodziły przez Europę w
wyniku niepokoju politycznego. Przyczynę takiego stanu rzeczy odnajdujemy w wielu czynnikach: powstanie Stanów
Zjednoczonych i wyzwolenie się kolonii, zniesienie niewolnictwa, echo rewolucji francuskiej, zabójstwa monarchów
czy darwinizm. Czynników było więcej, ponieważ do międzynarodowych dochodziły lokalne. W wyniku tak groźnie
zapowiadającej się przyszłości głowa kościoła katolickiego nie mogła pozostać obojętna i stanąć w obronie praw ludzi
do godziwego życia.
Następca Piusa IX o taki stan rzeczy obwinia ludzką ciekawość mającą swój początek w XVI wieku, a w XVIII
szczyt. Wyraża swój stanowczy sprzeciw wobec pochodzenia władzy od ludu – jako błędnej i pysznej próbie
ustawienia człowieka na piedestale przeznaczonym dla Boga. Pojęcie to bowiem stoi w całkowitej sprzeczności
z nauczaniem katolickim, a także z nauką Pisma Świętego. Papież zauważa w związku z tym kolejny problem
pochodzenia teologiczno-społecznego, a mianowicie: bonum commune. Gdy Bóg był uważany przez ludzi i
panujących za źródło władzy to On troszczył się o dobro ogółu. Zawsze wskazywał najbardziej odpowiednią drogę
władcy. Natomiast, gdy ludzie odrzucili Stwórcę jako praprzyczynę władzy okazało się, że jest poważny problem
z zaspokojeniem żądań każdej jednostki. Powaga i ważność tej wypowiedzi bierze się z odwołania nie tylko do
duchowości, ale także do rozumu. Przywołuje argumenty z Biblii, ale również naukę Ojców Kościoła jako podstawę
argumentacji ontologiczno-racjonalnej, w której logika doboru argumentów stanowi ogromny wkład.
Leon XIII nie krytykuje formy rządów. Nie mówi nic o najlepszej formie władzy. Podkreśla wyjątkowość monarchii
jako tej, która od wieków była związana z życiem kościoła katolickiego i utrzymywała ład społeczny. Akceptuje
republikańską formę władzy pod trzema warunkami: odwołanie się w niej do Boga jako Źródła, dbanie głównie
o bonum commune, a także niezależność kościoła. Zauważa, iż to w narodzie tkwi możliwość wyboru rodzaju
władzy odpowiednio do niego dopasowanego. Wymienia również korzyści płynące z boskiego pochodzenia władzy:
wzmocnienie sferą sacrum, większa uległość poddanych. W tej nauce dba przede wszystkim o obywateli wskazując
im możliwość buntu tylko pod bardzo ważnym warunkiem: działania władcy nie mogą uderzać w wolną wolę ani
wolność sumienia.

Ojciec Święty przypomina, że każda forma władzy: czy to królewska, czy demokratyczna ma za zadanie doprowadzić
podopiecznych do szczęścia, które wywodzi się z Boga i do Niego dąży za ich pośrednictwem tutaj na ziemi. Jak
dalej zauważa papież implikuje to korzyści dla państwa i obywateli. W wyniku tak rozumianej władzy przez następcę
świętego Piotra nikną bunty i wszelkie waśnie, zachowany jest honor i dostojeństwo władzy i obywateli.
Urzeczywistniając wszelkie swoje argumenty odwołuje się do historii chrześcijaństwa, którego początki sięgają
starożytnego Imperium Rzymskiego. Zwraca uwagę na postawę wyznawców Chrystusa wobec władzy, która ich
prześladowała – byli jej wierni, jako, że wierzyli iż pochodzi od ich Pana. Przywołuje przykłady Listów Apostolskich,
ale także męczenników, którzy stawali bezbronni przed trybunałami sprawiedliwości. Ukazuje rolę kościoła i
papiestwa w odrodzeniu się państwowości po upadku Cesarstwa Zachodniego, powołania pierwszego państwa
świeckiego w świecie zachodnim: Świętego Cesarstwa. Kontrastując to wszystko papież zwraca uwagę, że odeszło
się od tego w wyniku reformacji – ruchu, który pociągnął za sobą miliony istnień, wywołał niepokój i niepewność o
przyszłość. Jak dalej pisze – przyniosła źle rozumianą wolność – samowolę.
Kończąc swoje rozważania Leon XIII przedstawia biskupom ich zadania w nowej dla kościoła katolickiego sytuacji:
współpraca całego Kościoła w celu przezwyciężenia stagnacji, objęcie wiernych swą nauczycielską powagą i
błogosławieństwem. Mają stać się znakami dla wierzących. Oddaje wszystkich pod opiekę świętych.

Bibliografia

Encyklopedia katolicka, red. Wincenty Granat, t.3, wyd. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1979
Ks. Józef Majka, Katolicka nauka społeczna, wyd. Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1988