333906 M1J1 pakiet dla ucznia

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów
prawa w działalności marketingowej zawartej w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik organizacji reklamy. Poradnik będzie pomocny
w stosowaniu przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej,

ochrony

środowiska

oraz

zasad

ekonomii

i prawa.
W poradniku zamieszczono:



wymagania wstępne, stanowiące wykaz umiejętności, jakie uczeń

powinien mieć już ukształtowane,



cele kształcenia, wykazujące umiejętności, jakie ukształtujesz
podczas pracy z poradnikiem,



materiał nauczania, czyli podstawowe wiadomości teoretyczne
niezbędne

kształtowania

wyszczególnionych umiejętności

z zakresu prawa, ekonomii i zasad bhp.

W podrozdziałach materiał nauczania treści kształcenia zostały
zaprezentowane w sposób ogólny. Podany zakres wiadomości powinien być
wystarczający do osiągnięcia celów kształcenia niniejszej jednostki
modułowej. Wiadomości należy poszerzyć o wskazaną literaturę. Poradnik
został opracowany w oparciu o pakiety edukacyjne opracowane w ramach
projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego, opublikowane na stronie internetowej Krajowego Ośrodka
Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej takich autorów jak:
Małgorzata Sołtysiak, Paweł Krawczak, Wanda Bukała.

Dziękuję

cenne

wskazówki

wsparcie

wszystkim,

którzy przyczynili się do powstania pakietu edukacyjnego. Przy tworzeniu
okładki

wykorzystano

wizerunek

uczniów

Zespołu

Szkół

Ponadgimnazjalnych im. Józefa Nojego w Czarnkowie: Jagody Kunz,
Kariny Kucik, Damiana Scheidinga i Cezarego Lachowicza.

Barbara Trybuchowska

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien
umieć:



korzystać z różnych źródeł informacji,



korzystać z technologii informacyjnych,



zidentyfikować stanowiska pracy biurowej,



wykonywać prace biurowe zgodnie z zasadami bhp,



obsłużyć biurowe urządzenia techniczne,



obsłużyć komputer na poziomie podstawowym,



pracować w grupie i indywidualnie.

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:



wyjaśnić pojęcia: ochrona przeciwpożarowa, ochrona środowiska
i ergonomia BHP(1)1,



dokonać analizy przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią
BHP(1)2,



wymienić instytucje oraz służby działające w zakresie ochrony pracy
i ochrony środowiska w Polsce BHP(2)1,



scharakteryzować zadania i uprawnienia instytucji oraz służb
działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce
BHP((2)2,



określić kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej
Inspekcji Sanitarnej BHP(2)3,



porównać zadania Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej
Inspekcji Sanitarnej BHP(2)4,



opracować procedurę postępowania w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy w pracy biurowej BHP(3)1,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej



dokonać analizy praw i obowiązków pracownika i pracodawcy
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy BHP(3)2,



porównać obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy BHP (3)3,



rozpoznać źródła i czynniki szkodliwe w pracy biurowej BHP(4)1,



scharakteryzować wybrane sposoby zapobiegania zagrożeniom
zdrowia i życia w miejscu pracy BHP(4)2,



ustalić sposoby zapobiegania zagrożeniom związanym z pracą
biurową na podstawie otrzymanych materiałów BHP(4)3,



określić zagrożenia dla zdrowia związane z nieprawidłową pozycją
ciała podczas pracy z komputerem BHP(4)4.



dokonać analizy czynników wywołujących stres podczas pracy
z komputerem np.: nadmierne obciążenie, presja terminów,
przeciążenie informacyjne, monitorowanie wydajności BHP(4)5,



dokonać analizy czynników szkodliwych występujących w pracy
biurowej BHP(5)1,



ustalić sposoby zabezpieczania się przed czynnikami szkodliwymi
w pracy biurowej BHP(5)2,



określić czynniki zwiększające ryzyko uszkodzenia wzroku i układu
ruchu związane z pracą z komputerem BHP(5)3.



zidentyfikować czynniki szkodliwe dla organizmu człowieka
występujące w pracy biurowej BHP(6)1,



dokonać analizy przepisów prawa w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe
BHP(6)2,



zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
przepisami

bezpieczeństwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpożarowej i ochrony środowiska BHP(7)1,



dokonać analizy wszystkich zaprezentowanych zasad organizacji
stanowiska serwisowego BHP(7)2,



zaplanować stanowisko pracy w pomieszczeniach biurowych
w sposób ograniczający wpływ czynników szkodliwych BHP(7)3,



dobrać odpowiedni sprzęt biurowy do stanowiska pracy zgodnie
z

obowiązującymi

wymaganiami

ergonomii,

przepisami

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska BHP(7)4,



stosować środki ochrony indywidualnej podczas wykonywania prac
montażowych i instalacyjnych BHP(8)1,



stosować środki ochrony zbiorowej podczas wykonywania prac
montażowych i instalacyjnych BHP(8)2,



dokonać analizy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz przepisów ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
pod kątem wykonywania prac montażowych i instalacyjnych
BHP(9)1,



przestrzegać wszystkich zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz przepisów ochrony przeciwpożarowej podczas wykonywania
prac montażowych i instalacyjnych BHP(9)2,



przestrzegać zasad ochrony środowiska podczas wykonywania prac
montażowych i instalacyjnych BHP(9)3,



użyć gaśnicy w razie pożaru BHP(9)4,



opracować procedurę postępowania w razie zagrożenia pożarowego
zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa BHP(9)5,



opracować procedurę postępowania z odpadami zgodnie z aktualnie
obowiązującymi przepisami prawa BHP(9)6,



powiadomić system pomocy medycznej w przypadku sytuacji
stanowiącej zagrożenie zdrowia i życia przy wykonywaniu zadań
zawodowych BHP(10)1,



zidentyfikować zagrożenia życia i zdrowia w pracy biurowej
BHP(10)2,



opracować algorytm postępowania przy udzielaniu pierwszej pomocy
w stanach zagrożenia życia i zdrowia zgodnie z aktualnymi zasadami
udzielania pierwszej pomocy BHP(10)3,



wykonać czynności dotyczące udzielenia pierwszej pomocy
poszkodowanym w wypadkach przy pracy oraz w stanach zagrożenia
zdrowia i życia, przewiduje skutki podejmowanych działań
BHP(10)4,



przestrzegać zasad kultury i etyki KPS(1)1,



przewidzieć skutki podejmowanych działań KPS(3)1,



radzić sobie ze stresem KPS(5)1,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej



aktualizować wiedzę i doskonalić umiejętności zawodowe KPS(6)1,



ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania KPS(8)1,



posłużyć

się

podstawowymi

kategoriami

ekonomicznymi

PKZ(A.p)(1)1,



rozróżnić

zjawiska

mikroekonomiczne

zjawisk

makroekonomicznych PKZ(A.p)(1)2,



scharakteryzować czynniki kształtujące popyt i podaż PKZ(A.p)(1)3,



określić czynniki wpływające na elastyczność popytu i podaży
PKZ(A.p)(1)4,



wyjaśnić przyczyny podejmowania decyzji przez konsumenta
i producenta PKZ(A.p)(1)5,



określić znaczenie ceny równowagi rynkowej PKZ(A.p)(1)6,



zidentyfikować zasady

funkcjonowania rynku

finansowego

PKZ(A.p)(2)1,



porównać papiery wartościowe i zasady funkcjonowania giełdy
PKZ(A.p)(2)2,



określić

podmioty

funkcjonujące

rynku

finansowym

PKZ(A.p)(2)3,



wyjaśnić strukturę rynku finansowego PKZ(A.p)(2)4,



rozróżnić podstawowe formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstwa
PKZ(A.p)(3)1,



ustalić wady i zalety poszczególnych form PKZ(A.p)(3)2,



dobrać formę organizacyjno-prawną do rodzaju działalności
PKZ(A.p)(3)3,



rozróżnić zakres znaczeniowy pojęć: norma moralna i norma prawna
PKZ(A.p)(4)1,



rozróżnić pojęcia osoba fizyczna i osoba prawna PKZ(A.p)(4)2,



scharakteryzować formy czynności prawnych PKZ(A.p)(4)3,



określić przesłanki ważności czynności prawnej PKZ(A.p)(4)4,



uzasadnić znaczenie zasady „świętości umów” w działalności
gospodarczej PKZ(A.p)(4)5,



rozróżnić miary zgodności i zróżnicowania PKZ(A.p)(5)1,



wykorzystać dane statystyczne w bieżącej działalności PKZ(A.p)(5)2,



wnioskować na podstawie podstawowych miar statystycznych
PKZ(A.p)(5)3,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



podejmować decyzje na podstawie przeprowadzonych badań
statystycznych PKZ(A.p)(5)4,



dobrać rodzaj badania do celów decyzyjnych PKZ(A.p)(5)5,



dokonać interpretacji pojęć: jakość, wartość użytkowa, odbiór
jakościowy, norma PKZ(A.p)(7)1,



uzasadnić przydatność wiedzy o produktach reklamowych
w działalności PKZ(A.p)(7)2,



zidentyfikować przepisy prawa pracy, przepisy o ochronie danych
osobowych i prawa autorskiego PDG(2)1,



dokonać analizy przepisów prawa podatkowego PDG(2)2,



zanalizować przepisy prawa pracy, przepisy o ochronie danych
osobowych oraz przepisy prawa podatkowego i prawa autorskiego
PDG(2)3,



uzasadnić konieczność przestrzegania przepisów o ochronie danych
osobowych oraz przepisów prawa pracy, prawa podatkowego i prawa
autorskiego PDG(2)4,



określić zakres działania prawa ubezpieczeniowego PDG(2)5,



dokonać analizy przepisów o ochronie danych osobowych PDG(2)6,



porównać uproszczone formy opodatkowania PDG(2)7,



rozpoznać obowiązki podatkowe przedsiębiorców PDG(2)8,



zidentyfikować przepisy dotyczące prawa autorskiego i własności
intelektualnej A.27.2 (4)1,



dokonać analizy zasad prawa autorskiego i prawa własności

intelektualnej A.27.2 (4)2,



uzasadnić konieczność przestrzegania przepisów prawa autorskiego
i prawa własności intelektualnej A.27.2 (4)3,



określić zakres i tematykę ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych A.27.2 (4)4,



wskazać przedmiot ochrony wynikającej z praw autorskich A.27.2 (4)5.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

4. STOSOWANIE PRZEPISÓW BHP

W DZIAŁALNOŚCI MARKETINGOWEJ

4.1. Prawna ochrona pracy

Sprawny system, umożliwiający zapewnienie bezpieczeństwa

i higieny w miejscu pracy jest jednym z niezbędnych warunków wypełnienia
ustawowych obowiązków państwa w stosunku do jednego obywatela.
Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jestprawo pracy.
Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. Kwestie
bezpieczeństwa i higieny pracy jest kodeks pracy. Instytucjami powołanymi
do nadzorui kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów
higieny pracy i warunków pracysą przede wszystkim: państwowa inspekcja
pracy (PIP) oraz państwowa inspekcja sanitarna (PIS). W zakresie działań
państwowej inspekcji sanitarnej znajduje się kontrola higieny pracy
i warunków środowiska pracy.
W miejscu pracy należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz przepisów przeciwpożarowych. Obowiązek przestrzegania przepisów
bhp spoczywa tak na pracodawcy jak i na pracowniku.
Rozpoczynając działalność pracodawca jest obowiązany zawiadomić
w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności właściwego państwowego
inspektora sanitarnego i właściwego inspektora pracy o następujących
zdarzeniach:



miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności,



zmianie miejsca, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności,
zwłaszcza zmianie technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana
technologii może spowodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia
pracowników.

Naruszenie powyższych obowiązków stanowi wykroczenie przeciwko
prawom pracownika i zagrożone jest karą grzywny.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy regulują przepisy zawarte w kodeksie pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawcy
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakładzie pracy.
2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników
poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy
odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
a) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne
warunki pracy,
b) zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie
oraz kontrolować wykonywanie tych poleceń,
c) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
d) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać
w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków,
przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa
i higieny pracy.
4. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują swe obowiązki
pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracownicy ci mają
obowiązek:
a) współpracować ze sobą,
b) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem
i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym
miejscu,
c) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania
w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Prawa i obowiązki pracownika:
1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa
i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim
niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się
od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie spowoduje usunięcia
zagrożenia przez pracodawcę, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca
zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się
z miejsca zagrożeniaw tych szczególnym przypadku pracownik zachowuje
prawo do wynagrodzenia.
4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego,
powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej
sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie
zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych
osób.
5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik
jest obowiązany:
a) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział
w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym
egzaminom sprawdzającym;
b) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych
w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;
c) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek
i ład w miejscu pracy;
d) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych
środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie
z ich przeznaczeniem,
e) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym
badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
f) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy
wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia,
o grożącym im niebezpieczeństwie,
g) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki kierującego pracą w zakładzie pracy:



organizować stanowiska pracy podległych pracowników zgodnie

z przepisami i zasadami bhp,



dbać

sprawność

środków

ochrony

indywidualnej

oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,



organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniające

zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy,
chorobami

zawodowymi

innymi

chorobami

związanymi

z warunkami środowiska pracy,



dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy

i wyposażenie techniczne o sprawność środków ochrony zbiorowej
i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,



egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy,



zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną

nad pracownikami.

4.2. Czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy

Bezpieczeństwo w zakresie pracy gwarantowane jest przede

wszystkim przez odpowiedni stan obiektów budowlanych i pomieszczeń
pracy, maszyn i innych urządzeń technicznych oraz stosowanie materiałów
i procesów technologicznych które są bezpieczne dla zdrowia pracownika.
Środowisko pracy jest swego rodzaju środowiskiem nienaturalnym,
wytworzonym przez człowieka. Ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną
pracą wynika, więc z narażenia pracownika na działanie czynników
niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowisku
pracy. Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie może
prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia
stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego. Czynnik szkodliwy
oznacza czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

stanu zdrowia człowieka. Czynnik uciążliwy nie stanowi wprawdzie
zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę
lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności
do wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie
wydajności. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków
czynnik uciążliwy może stać się szkodliwym, a szkodliwy – niebezpiecznym.
W procesie pracy człowiek oddziałuje bezpośrednio lub pośrednio na szeroko
rozumiane przedmioty pracy (narzędzia, maszyny, oprzyrządowanie
i wyposażenie stanowisk pracy, surowce, materiały i półfabrykaty stałe
lub płynne, wyroby gotowe itp.), które w strefach swojego naturalnego
oddziaływania stanowią potencjalne źródła niebezpiecznych czynników
mechanicznych, mogących powodować zagrożenia, głównie urazami.
Zagrożenie urazami powstaje wówczas, gdy na człowieka oddziałuje
lub może oddziaływać czynnik niebezpieczny, którego źródłem mogą być
wymienione wyżej przedmioty pracy lub podmioty otoczenia. Oddziaływania
te mogą prowadzić do bezpośredniego uderzenia, przecięcia, zmiażdżenia,
przebicia lub innego urazu ciała człowieka. Urazy mechaniczne ciała
człowieka mogą być również następstwem takich zdarzeń, jak poślizgnięcie
się na posadzce czy upadek z wysokości.
Z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku
pracy rozpoznanie zagrożeń stanowi jeden z najważniejszych elementów
kształtowania warunków pracy. Do elementów procesu rozpoznawania
zagrożeń można zaliczyć: właściwe odczytywanie sygnałów, zrozumienie
przebiegu procesów pracy, postrzeganie środowiska pracy w oparciu
o kryteria bezpieczeństwa, postrzeganie zawczasu czynników (przyczyn)
zagrożeń. Zagrożenia są klasyfikowane na kilka sposobów w zależności
od zastosowanego kryterium klasyfikacji. Obecnie preferowany jest model
klasyfikacji oparty na kryterium podziału rzeczowego. Według tego
kryterium rozróżnia się:



zagrożenia fizyczne,



zagrożenia chemiczne,



zagrożenia biologiczne,



zagrożenia psychospołeczne (w tym organizacyjne).

Do grupy najprościej identyfikowalnych zagrożeń zaliczane są zagrożenia
fizyczne. Ich wczesne rozpoznanie uzależnione jest od ogólnej sprawności
zmysłów człowieka a ich identyfikacja możliwa poprzez niezbyt

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

skomplikowany pomiar odpowiednimi przyrządami – miernikami (obecnie
zaopatrzonymi w wyświetlacze cyfrowy). Zagrożenia fizyczne to wszystkie
obce substancje i materiały, które mogą spowodować fizyczne uszkodzenia
człowieka.
Wśród tej grupy zagrożeń szczególną uwagę ze względu na powszechność
występowania
Możemy wymienić:



drgania,



hałas,



oświetlenie,



prąd elektryczny,



czynniki mikroklimatu,



zagrożenia mechaniczne.

Drgania określane są w fizyce jako zjawiska, w których wielkości fizyczne
charakterystyczne dla tych zjawisk są zmienne w funkcji czasu. Drgania
akustyczne (definiowane jako ruch cząstek ośrodka sprężystego względem
położenia równowagi) mogą, zatem rozprzestrzeniać się w ośrodkach
zarówno gazowych, ciekłych, jak i stałych. Groźne dla człowieka są
częstotliwości niskie od 0,7 do 90 hz.
Hałasem przyjęto określać wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe,
uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły
oraz części organizmu człowieka.
Światło jest promieniowaniem widzialnym (elektromagnetycznym) zdolnym
do wywoływania bezpośrednio wrażeń wzrokowych, z których wynika
widzenie. Strumień świetlny jest to ta część promieniowania optycznego
emitowanego przez źródło światła, którą widzi oko ludzkie w jednostce
czasu.

prawidłowości

oświetlenia

decyduje

natężenie

i równomierność światła. Dla higieny wzroku istotna jest barwa światła
oraz jego rodzaj.
Najkorzystniejszym dla wzroku jest światło naturalne, słoneczne o barwie
zbliżonej

koloru

jasnożółtego.

Praca w dłuższym okresie

w pomieszczeniu źle oświetlonym prowadzi do trwałego osłabienia wzroku
lub w innym przypadkach jest zagrożeniem uciążliwym, powodującym
nadmierne obciążenia narządu wzroku, a w następstwie bóle głowy,
pogorszenie samopoczucia, zmęczenie.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Praca przy monitorach jest związana z wystąpieniem, co najmniej dwóch
różnych zadań wzrokowych:



czytanie

drukowanego tekstu na dokumencie i znaków

na klawiaturze,



czytanie znaków na monitorze (znaki mogą być jasne na ciemnym tle
lub ciemne na jasnym tle).

Przepływający prąd elektryczny przez ciało człowieka wywołuje w nim
zmiany chemiczne i biologiczne groźne dla zdrowia i życia. Powszechnie
stosowane urządzenia zasilane energią elektryczną niosą ze sobą różnego
rodzaju zagrożenia zarówno dla człowieka jak i jego środowiska
m.in.: zagrożenia od elektryczności statycznej, porażenia oraz oparzenia
prądem i łukiem elektrycznym, zagrożenia pożarowe, zagrożenia wybuchem,
szkodliwe oddziaływania silnych pól elektrycznych i elektromagnetycznych.
Niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym zależy od: natężenia
prądu, czasu rażenia (czasu przepływu prądu przez organizm) oraz wartości
częstotliwości. Prąd przemienny o częstotliwości od 15 do 100 hz powoduje
najgroźniejsze dla życia reakcje organizmu, stąd skutki rażenia nim
rozpatruje się szczególnie wnikliwie. Skutki rażenia prądem elektrycznym
zależą od: rodzaju prądu (prąd przemiennym o małej częstotliwości 15– 100
hz,

prąd

przemiennym

dużej

częstotliwości,

krótkotrwałymi,

jednokierunkowymi impulsami prądowymi, prądem stałym), wartości
napięcia i natężenia prądu rażeniowego oraz czasu jego przepływu, drogi
przepływu prądu przez ciało człowieka, stanu psychofizycznego porażonego,
czasu przepływu prądu rażenia, temperatury i wilgotności skóry, powierzchni
styku z przewodnikiem, siły docisku przewodnika do naskórka. Minimalna
niebezpieczna dla człowieka wartość prądu płynącego przez organizm
wynosi 30 ma prądu przemiennego i 70 ma prądu stałego. Działanie prądu
elektrycznego na organizm ludzki może być pośrednie lub bezpośrednie.
Działanie pośrednie, powstające bez przepływu prądu przez ciało człowieka,
powoduje takie urazy, jak:



oparzenia ciała wskutek pożarów wywołanych zwarciem
elektrycznym lub spowodowane dotknięciem do nagrzanych
elementów,



groźne

dla

życia oparzenia ciała łukiem elektrycznym,

a także metalizacja skóry spowodowana osadzaniem się roztopionych
cząstek metalu,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego,



uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku upadku z wysokości
lub upuszczenia trzymanego przedmiotu.

Zagrożenia mechaniczne to wszelkie oddziaływania na człowieka czynników
fizycznych,

które

mogą

być

przyczyną

urazów powodowanych

mechanicznym działaniem części maszyn, narzędzi, przedmiotów
obrabianych lub wyrzucanych materiałów stałych bądź płynnych. Zagrożenia
te można dość łatwo identyfikować poprzez uważną obserwację wszystkich
elementów środowiska pracy.
Praca przy stanowisku komputerowym, oprócz już wymienionych czynników
szkodliwych dla zdrowia związana jest z następującymi innymi czynnikami,
które mają wpływ na nasze zdrowie:



promieniowanie ekranów,



promieniowanie jonizujące,



pole elektromagnetyczne,



pole elektrostatyczne,



ruch powietrza,



szkodliwe gazy,



narażenie narządu wzroku.

Promieniowanie ekranu związane jest z zachwianiem równowagi między
jonami dodatnimi a jonami ujemnymi w powietrzu, przez zwiększenie się
ilości jonów ujemnych. Reakcją człowieka jest depresja, obniżenie ciśnienia
krwi, obniżenie sprawności organizmu i ból głowy. Przeciwdziałamy
tym

zjawiskom

przez

stosowanie

drewnianych podłóg, boazerii

oraz przez umieszczanie w pomieszczeniu roślin.
Promieniowanie jonizujące w nowych monitorach jest filtrowane przez szkło
ołowiowe ekranu kineskopu. Samo szkło oraz warstwa antystatyczna
redukuje niemal całkowicie pole elektryczne i ładunki statyczne ekranu.
Konstrukcja odchylania i ekranowanie zamyka pole magnetyczne wewnątrz
obudowy. Dzięki temu możemy śmiało spędzać znacznie więcej czasu
przed ekranami monitorów, bez obawy o nasze zdrowie.
Pole elektromagnetyczne wytwarzane jest przez płynący prąd.
W nowoczesnym sprzęcie nie ma ono takiego znaczenia ze względu
na mniejszą ilość transformatorów i cewek elektromagnetycznych. Nadal
jednak jest ważnym czynnikiem wiążącym się z pracą monitora, zwłaszcza

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

monitora kineskopowego. Powoduje polaryzację napięcia elektrostatycznego
pomiędzy człowiekiem a ekranem monitora. W jej rezultacie twarz operatora
przyciąga
Naładowane cząsteczki kurzu w takim samym stopniu, co naładowany
elektrycznie ekran. Pogarsza się proces oddychania oraz wyrazistość
odczytywania z ekranu informacji. kurz i jonizacja powietrza może
wywoływać podrażnienia skóry i alergie. Silne pole może być powodem
zaburzenia procesów bioelektrycznych. Wszystkie aktualnie sprzedawane
monitory, zwłaszcza monitory LCD spełniają bardzo rygorystyczne
w tym zakresie normy TCO. Najbardziej intensywne pole elektrostatyczne
występuje przez pierwszy kwadrans od włączenia monitora. Zaleca się
włączanie komputera kilka minut przed rozpoczęciem pracy.
Promieniowanie to jest neutralizowane przez działanie wody zawartej
w powietrzu. Przy wilgotności powietrza 50 - 60% potencjał elektrostatyczny
jest znacznie ograniczone. Dlatego ważnym zagadnieniem jest wietrzenie
pomieszczeń, zwłaszcza w okresie zimowym, kiedy wilgotność może spadać
do 30%.
Ruch powietrza powoduje zainstalowane wewnątrz komputera urządzenia
wirujące (wentylatory), które wymuszają ruch powietrza przenosząc pyłki,
alergeny oraz zjonizowane
Powietrze wytworzone przez monitor. Wzrostowi natężenia zjonizowanego
powietrza i pyłków w pomieszczeniu zapobiega wietrzenie pomieszczeń.
Szkodliwe gazy razem z nagrzanym powietrzem z wnętrza komputera
i monitora wydzielają związki chemiczne. Są to gazy bezwonne, tlenki
i furany. Zaliczają się do najgroźniejszych trucizn środowiska naturalnego
oraz mają działanie rakotwórcze. Wydostają się z emulsji ognioodpornej,
którą pokryte są obudowy nowych monitorów i jednostek centralnych
i dlatego występują najczęściej w pomieszczeniu, do którego został
wstawiony nowo zakupiony sprzęt. Przeciwdziałamy tym zjawiskom
przez dobre wygrzanie sprzętu w czasie kilku dni w często wietrzonym
pomieszczeniu. Szkodliwe substancje w tym czasie ulatniają się.
Narażenie narządu wzroku występuje zazwyczaj po długotrwałej pracy.
Praca przy komputerze, wykonywana codziennie dłużej niż 4 godziny, może
być uciążliwa, gdyż:



intensywna praca wzrokowa może powodować dolegliwości wzroku,

bóle głowy, zmęczenie i znużenie,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



długotrwałe unieruchomienie może być przyczyną dolegliwości
pleców, barków, kręgosłupa, spłycenia oddechu, spowolnienia
krążenia, zwłaszcza w obrębie nóg,



zła organizacja pracy, szybkie tempo, presja terminów, odosobnienie
podczas pracy, złe oprogramowanie, brak wsparcia w trudnych
sytuacjach, mogą powodować stres prowadzący do zmęczenia,
znużenia, frustracji, wypalenia zawodowego.

4.3.

Ogólne

wymagania

dotyczące

bezpieczeństwa

przeciwpożarowego w zakładzie pracy.

Rozpatrując znaczenie bezpieczeństwa przeciwpożarowego należy

najpierw zdefiniować cały proces palenia, na który składa się kilka
czynników. Ogólnie można powiedzieć, że palenie jest łączeniem się
materiału z tlenem przy wydzielaniu ciepła i przeważnie świecenia (może
występować palenie bezpłomieniowe, tzw. tlenie się, np. hałdy węgla, stogi
siana itp.). Aby nastąpił proces palenia, potrzebne są trzy czynniki: materiał
palny, tlen (powietrze), inicjator zapłonu. W tej sytuacji, jeżeli istnieje
odpowiednia ilość materiału palnego, zapewniony jest dopływ powietrza
i nastąpił zapłon, proces palenia może trwać, a w miarę rozkładania się
materiału palnego na palne produkty spalania rozszerza się aż do postaci
pożaru. Odnosi się to wyłącznie do procesu nie kontrolowanego
Grupy pożarów:
Ze względu na rodzaj paliwa oraz sposobu jego spalania możemy wyróżnić
pięć grup pożarów:
A – pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu
których obok innych zjawisk powstaje zjawisko żarzenia np,: drewno, papier,
węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny, słoma,
B – pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła
wytwarzającego się przy pożarze, np.: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje,
lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, smoła, naftalen,
C – pożary gazów, np.: metan,
D – pożary metali, np.: magnez, sód, uran,
E – pożary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Przeciwdziałanie powstaniu procesu palenia polega przede wszystkim
na realizowaniu odpowiednich przedsięwzięć organizacyjno-technicznych,
działalności kontrolno-prewencyjnej oraz instruktażowo-szkoleniowej.
Środki gaśnicze stosuje się zależnie od rodzaju pożaru, tzn. że nie każdy
środek
jest przydatny do gaszenia każdego pożaru. Gaśnice to urządzenia
(najczęściej przenośne) służące do gaszenia pożarów. Mniejsze gaśnice
stosuje

się

samochodach,

większe

obiektach

publicznych

i przemysłowych. Istnieją także tzw. agregaty gaśnicze złożone
z jednej lub więcej dużych gaśnic, umieszczonych na dwukołowym
podwoziu i zaopatrzonych we wspólną dyszę. Gaśnice mają kolor czerwony.
Jedynym wyjątkiem jest gaśnica śniegowa, która może mieć także kolor
srebrny. Każda gaśnica posiada etykietę opisującą jej przeznaczenie i sposób
użycia. Prawidłowo zamontowana gaśnica, musi być umieszczona
na specjalnym zaczepie do haka na ścianie, bądź umieszczona w objemce
na podłodze.
Gaśnica jest to zbiornik stalowy z wodnym roztworem alkalicznym.
W zbiorniku szklanym pod pokrywą znajduje się kwas.
Wszystkie stosowane środki gaśnicze przede wszystkim odcinają tlen
do źródła ognia a niektóre z nich dodatkowo schładzają palący się materiał.
Do powszechnie stosowanych środków gaśniczych zaliczamy:



wodę,



pianę gaśniczą,



dwutlenek węgla,



proszki gaśnicze.

Stosując nieodpowiedni środek, zamiast ugasić ogień, można go podsycić,
spowodować większe straty, odnieść ciężkie obrażenia.
Podstawowym środkiem gaśniczym jest woda, Woda jest całkowicie
niepalna, pobiera z palącego się ciała ogromne ilości ciepła, oziębiając palące
się ciało do temperatury uniemożliwiającej dalsze palenie się. w zetknięciu
się z ogniem zamienia się w parę wodną, która wypiera z ogniska pożaru
powietrze (tlen), hamując proces palenia się. W określonych jednak
przypadkach użycie wody nie jest wskazane, ponieważ zetknięcie się z nią
np. sodu, potasu, karbidu powoduje wydzielanie się z nich gazów palnych,
a wapna palonego – wzrost jego temperatury, co również przyczynia się
do rozszerzenia pożaru. Z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

woda

nie

nadaje

się

wręcz

nie

może

być

stosowana

do gaszenia niektórych palących się materiałów i urządzeń.
Nie wolno gasić wodą przede wszystkim:



materiałów wchodzących z nią w reakcje chemiczne, jak np. Karbid,
sód, potas, fosfor,



palnych produktów ropopochodnych lżejszych od wody, jak różnego
rodzaju benzyny, oleje napędowe, oleje opałowe,



instalacji elektrycznych pod napięciem, urządzeń lub maszyn, które

nie zostały wyłączone spod napięcia, z uwagi na to, że woda będąc
dobrym przewodnikiem prądu może spowodować porażenie
elektryczne lub dalsze zwarcia

Łatwo dostępnym środkiem gaśniczym jest piasek, którego właściwości
polegają na odcinaniu dostępu powietrza od ogniska pożaru, zmniejszeniu
promieniowania ciepła oraz zapobieganiu rozpryskom. Nadaje się on głównie
do gaszenia niewielkich zarzewi ognia i małych bomb zapalających.
Nie należy go stosować do gaszenia płynów łatwo palnych
w zbiornikach, maszyn, aparatury precyzyjnej.
Powszechnie stosowanym środkiem gaśniczym jest piana gaśnicza. Pianę
wytwarza się przez mechaniczne zmieszanie wody ze środkiem
pianotwórczym i powietrzem alb w wyniku reakcji chemicznej
przebiegającej pomiędzy wodnymi roztworami środków zasadowych
z kwasami. Właściwości gaśnicze polegają na działaniu tłumiącym
i izolującym palące się ciało od powietrza oraz działaniu chłodzącym,
ponieważ piana zawiera dość duży procent wody.
Bardzo skutecznym środkiem gaśniczym jest dwutlenek węgla. Właściwości
gaśnicze tego środka polegają na oziębianiu palącego się ciała i odizolowaniu
go od powietrza. Dwutlenek węgla nadaje się do gaszenia wielu rodzajów
pożaru, szczególnie cieczy palnych (farb, lakierów, rozpuszczalników)
i gazów, ponieważ nie zwilża gaszonych materiałów. Dwutlenek węgla
nie przewodzi prądu elektrycznego, może więc być użyty do gaszenia
instalacji elektrycznych pod napięciem. Nie powoduje on żadnych zniszczeń
materiału palnego.
Kolejną grupę środków gaśniczych tworzą proszki gaśnicze. Są to drobno
zmielone niepalne sole nieorganiczne. Nadają się do gaszenia materiałów
palących się w wysokiej temperaturze, płynów łatwo palnych, substancji
gazowych i metali lekkich. Można je stosować do gaszenia instalacji

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

elektrycznych pod napięciem (kabli, muf, tablic rozdzielczych) i pożarów
w archiwach, bibliotekach, muzeach, ponieważ nie powodują zniszczeń.
Ze względu na zawartość środka gaśniczego dzieli się gaśnice na:



gaśnice proszkowe są do gaszenia pożarów z grupy a, b, i c albo b, c

w zależności od rodzaju użytego proszku. Możliwe jest
także gaszenie urządzeń elektrycznych pod napięciem, zwykle
do 1000 v. Istnieją także gaśnice przeznaczone na wyższe napięcie,



gaśnice śniegowe,



gaśnice pianowe,



gaśnice halonowe,



gaśnice tetrowe.

Wszystkie gaśnice, po ich wyprodukowaniu, mają określony termin ważności
podany na etykiecie fabrycznej, umieszczonej na gaśnicy. Po upływie
terminu ważności gaśnica powinna być poddana przeglądowi przez instytucje
lub osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.
Do

zabezpieczania

przeciwpożarowego

dużych

powierzchni,

na których znajdują się znaczne ilości materiałów palnych, stosuje się
agregaty gaśnicze.
Dobór wyżej wymienionych parametrów zależy od:



powierzchni chronionej,



rodzaju chronionego materiału lub przeznaczenia obiektu,



obciążenia ogniowego chronionego obiektu.

Ustalenia te powinny być przeprowadzone przez właściwych specjalistów
z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Na pracodawcy ciąży obowiązek
uzyskania tych informacji i ścisłego dostosowania się do tych ustaleń.
Bardzo ważne jest aby odpowiednio wcześnie zapobiegać występowaniu
pożaru w miejscu pracy. Aby zapobiegania powstawaniu pożaru, należy
przestrzegać kilku zasad i wykonywać kilka czynności.

1. Czynności zabronione:



używanie

ognia

otwartego,

palenie

tytoniu

miejscach

niedozwolonych, odpowiednio oznakowanych (palenie tytoniu tylko
w miejscach wyznaczonych – palarnie),



podgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów

w odległości mniejszej niż 5 m od budynku,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



palenie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się

sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,



przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0.5
m od urządzeń, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać
się powyżej 100ºc,



użytkowanie niesprawnych urządzeń elektrycznych, ustawianie

bezpośrednio na podłożu palnym urządzeń grzewczych,



stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych,
za wyjątkiem materiałów trudno zapalnych, jeżeli zostaną
umieszczone w odległości, co najmniej 0.05 m od żarówki,



instalowanie opraw oświetleniowych, wyłączników, przełączników,

gniazd wtykowych, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich
konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem,



składowanie jakichkolwiek materiałów i przedmiotów na drogach
ogólnej komunikacji, służących ewakuacji,



zamykanie

wyjść

ewakuacyjnych

oraz

blokowanie

dróg

ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe
użycie,



ograniczanie dostęp do hydrantów, podręcznego sprzętu gaśniczego,

urządzeń uruchamiających i sterujących instalacjami wpływającymi
na

stan

bezpieczeństwa

pożarowego

budynku,

wyjścia

ewakuacyjnego,



ograniczeni dostępu do wyłącznika głównego prądu i tablic

elektrycznych.

2. Używanie i przechowywanie materiałów niebezpiecznych pożarowo
w niedozwolonej ilości.



ciecze palne o temperaturze zapłonu powyżej 55 stopni,



gazy palne,



ciała stałe itd.

3. W budynku należy:



umieścić w miejscach i pomieszczeniach ogólnie dostępnych wykazy

telefonów alarmowych oraz instrukcję postępowania na wypadek
pożaru,



zgodnie z aktualnie obowiązującymi polskimi normami oznakować:

– drogi, wyjścia i kierunki ewakuacji,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

– miejsca usytuowania urządzeń alarmowych przeciwpożarowych (ręcznych
przycisków pożarowych),
– lokalizację przeciwpożarowego wyłącznika prądu elektrycznego,
– miejsca, w których znajduje się podręczny sprzęt gaśniczy oraz hydranty,



wykonywać okresowo następujące czynności:

– przeprowadzić pomiary rezystancji izolacji przewodów roboczych instalacji
elektrycznej, co najmniej raz na 5 lat,
– przeprowadzić badanie instalacji odgromowej co najmniej raz na 5 lat,
– przegląd stanu technicznego i badanie szczelności instalacji gazowej raz
w roku,
– przegląd podręcznego sprzętu gaśniczego nie rzadziej niż raz w roku,



sprawdzenie ciśnienia wyrzutnika środka gaśniczego (gaśnice

proszkowe), waga środka gaśniczego (gaśnice co2). Zgodnie
z instrukcją fabryczną, w określonym czasie przez producenta
dokonać legalizacji zbiornika gaśnicy i przeładować środek gaśniczy,



w każdym biurze powinny być odpowiednie oznaczenia

informacyjne, które pomogą pracownikom w razie akcji ratowniczej
lub ostrzegą przed niebezpieczeństwem.

Jeżeli dojdzie do pożaru należy wezwać straż pożarną informując co się pali,
gdzie się pali, czy są zagrożeni ludzie, kto zawiadamia. Dzwonimy na numer
998.
Aby

zapobiegać

pożarom

każdy

pracownik

bez

względu

na zajmowane stanowisko powinien: znać zagrożenie pożarowe budynku
i na stanowisku pracy oraz sposoby przeciwdziałania możliwości powstania
pożarów,



znać i przestrzegać przepisy przeciwpożarowe,



znać zasady postępowania w przypadku powstania pożaru,



orientować się w rozmieszczeniu podręcznego sprzętu gaśniczego

i urządzeń

Przeciwpożarowych, a także posiadać umiejętność obsługi podręcznego
sprzętu gaśniczego,



znać warunki przeprowadzenie sprawnej ewakuacji osób i mienia,



w razie powstania pożaru brać czynny udział w akcji ratowniczej-

gaśniczej i podporządkować się poleceniom kierującego akcją,



brać udział w szkoleniach przeciwpożarowych,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



niezwłocznie zgłaszać usterki mogące spowodować pożar osobom
odpowiedzialnym za bezpieczeństwo pożarowe w budynku,



przestrzegać

obowiązujące

przepisy

zawarte

instrukcji

bezpieczeństwa pożarowego.

Każdy pracodawca powinien zaznajomić pracowników z przepisami
przeciwpożarowymi. Szkolenie w zakresie ochrony przeciwpożarowej ma
na celu zapoznanie pracowników z obowiązkami i zadaniami w zakresie
zapobiegania powstawaniu pożaru oraz zadaniami na wypadek powstania
pożaru. Po szkoleniu każdy pracownik powinien znać:



zagrożenie pożarowe występujące w budynku,



przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów,



przepisy przeciwpożarowe,



miejsca rozmieszczenia, przeznaczenie oraz obsługę podręcznego
sprzętu gaśniczego,



zasady postępowania na wypadek pożaru i zadania poszczególnych

pracowników.

4.4. Zagrożenia pożarowe, zasady ochrony przeciwpożarowej

Wszędzie tam, gdzie w sposób niekontrolowany przekształca się energia
mechaniczna
lub elektryczna w cieplną lub jest niekontrolowany płomień, żar lub iskry,
występuje niebezpieczeństwo pożaru

Zagrożenie pożarowe występuje

wszędzie tam, gdzie:



jest duże nagromadzenie materiałów łatwopalnych,



stosowany jest ogień otwarty lub wysoka temperatura do celów
technologicznych,



stosowane są materiały łatwopalne do celów technologicznych,



występuje proces samonagrzewana się materiałów,



używane są narzędzia iskrzące,



istnieją możliwości wyładowania elektryczności statycznej,



wydziela się energia cieplna w wyniku tarcia elementów maszyn
i urządzeń,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej



nie zachowane są odległości materiałów i wyposażenia od elementów
oświetlenia (żarówek) i ogrzewania (piece, grzejniki itp.),



występują reakcje egzotermiczne,



nieprawidłowo są eksploatowane urządzenia elektryczne i instalacje,



pozostawione są bez nadzoru odpady łatwopalne,



w innych przypadkach braku właściwej ostrożności w postępowaniu
z ogniem.

Proces spalania przebiega zgodnie z regułami chemicznymi. Ponieważ
spalanie jest reakcją chemiczną, aby zachodziło spalanie musi być
odpowiednie stężenie składników w mieszance palnej. Spalanie może
zachodzić przy spełnieniu czterech warunków:



obecności paliwa,



obecności utleniacza,



obecności źródła ciepła,



obecności w płomieniu pośrednich produktów (rodników)
warunkujących ciągłość spalania.

Ochrona przeciwpożarowa polega głównie na zapobieganiu pożarom
i ich rozprzestrzenianiu się, zapewnieniu sił i środków do ich zwalczania
oraz prowadzeniu działań ratowniczych. ochrona przeciwpożarowa to ogół
przedsięwzięć, czynności i zabiegów profilaktycznych mających na celu
ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

4.5. Przyczyny wypadków w zakładzie pracy oraz zasady
udzielania pierwszej pomocy

Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie:



nagłe,



wywołane przyczyną zewnętrzną,



powodujące uraz lub śmierć,



które nastąpiło w związku z pracą.

Wszystkie cztery powyżej wymienione elementy muszą wystąpić łącznie.
Brak któregoś z nich powoduje, iż dany wypadek nie może być
zakwalifikowany jako wypadek przy pracy. Nagłość zdarzenia ma miejsce
wówczas, gdy występuje w ciągu jednej dniówki roboczej (obowiązującego
czasu pracy, godzin nadliczbowych) włączając w to drogę do pracy
i z pracy.
Przyczyną zewnętrzną będą wszelkie urazy mechaniczne, chemiczne,
cieplne, siły przyrody oraz działanie osób trzecich.
Związek zdarzenia z pracą ma miejsce wówczas, gdy zdarzenie nastąpiło:



podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych

czynności lub poleceń przełożonych,



podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika

czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez poleceń; czynnością taką
będzie,

np.

Próba

usunięcia

awarii

przez

pracownika,

jeżeli w jej trakcie uległ wypadkowi,



w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy

w drodze pomiędzy.

Siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego
ze stosunku pracy. ustalając związek zdarzenia z pracą trzeba pamiętać, iż nie
musi być on bezpośredni, tzn. nie musi obejmować tylko czynności
bezpośrednio dotyczących świadczenia pracy. Może on dotyczyć również,
dojścia pracownika do zakładu pracy, udanie się do przełożonego spożycia
posiłku itp. Związek z pracą występuje również wówczas gdy w czasie
godzin pracy pracownik zostanie zwolniony przez przełożonego w celu
załatwienia spraw osobistych lub wizyty u lekarza.
Z wypadkiem przy pracy został również zrównany wypadek, jakiemu uległ
pracownik:

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej



w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został
postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku
z wykonywaniem powierzonych mu zadań,



podczas czynności przygotowujących do pracy w następnym dniu,



w związku z udziałem w szkoleniu w zakresie powszechnej

samoobrony,

Wypadki przy pracy dzieli się na:
1) wypadki śmiertelne – jeżeli śmierć w wyniku wypadku nastąpiła w okresie
nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku,
2) wypadki ciężkie – jeżeli w wyniku wypadku nastąpiło ciężkie uszkodzenie
ciała:



utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej,



inne uszkodzenia ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe
funkcje organizmu,



choroba nieuleczalna zagrażająca życiu,



trwała choroba psychiczna,



trwała, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie,



trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

3) pozostałe wypadki (w tym zbiorowe).
Pracownik może również ulec wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy.
Wypadkiem tym jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną,
które wystąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia
lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, a droga
do pracy lub z pracy była najkrótsza i nie została przerwana.
W razie zaistnienia w zakładzie wypadku bezpośredni przełożony
(pracownika, który uległ wypadkowi) obowiązany jest niezwłocznie
zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności
i przyczyn. W szczególności nie należy dopuszczać do miejsca wypadku
osób niepowołanych, uruchamiać wstrzymanych maszyn i urządzeń,
dokonywać zmiany położenia urządzeń i przedmiotów, które spowodowały
wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Pracodawca obowiązany jest sporządzić następującą dokumentację związaną
z wypadkiem:



protokół powypadkowy,



statystyczną kartę wypadkową,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



wpisać wypadek do rejestru wypadków,



kartę wypadku w drodze do lub z pracy.

Protokół powypadkowy sporządza zespół powypadkowy przez pracodawcę,
w którym stwierdza, czy dany wypadek był wypadkiem przy pracy. Protokół
powinien być sporządzony nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania
zawiadomienia o wypadku. Jeżeli zespół przekroczy ten termin, wówczas ma
obowiązek wskazać w protokole uzasadnioną przyczyną opóźnienia.
Do protokołu dołącza się wszystkie dokumenty na podstawie których zespół
dokonał ustaleń. Członek zespołu może umieścić w protokole zdanie
odrębne.

treścią

protokołu zespół zapoznaje poszkodowanego

lub członków rodziny pracownika zmarłego na skutek wypadku.
Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy ofierze
lub ofiarom wypadku należy szybko ocenić sytuację, czyli:



ustalić przyczynę wypadku oraz ilość rannych,



stwierdzić, czy osobie (osobom) poszkodowanej nadal zagraża

niebezpieczeństwo,



stwierdzić, czy ratownikowi (osobie udzielającej pierwszej pomocy)

również nie grozi niebezpieczeństwo,



ustalić, czy są inne osoby mogące w razie potrzeby pomóc

w ratowaniu ofiary wypadku,



ocenić, czy istnieje możliwość wezwania fachowej pomocy

medycznej (pogotowie) i pomocy technicznej (straż pożarna, policja,
pogotowie gazowe, pogotowie energetyczne),



ustalić, czy dostępne są środki do udzielenia tej pomocy, np. materiały

opatrunkowe, nosze.

Równolegle z oceną sytuacji i okoliczności wypadku należy ocenić stan
zdrowia poszkodowanego (poszkodowanych).
Pierwsza pomoc – to zespół czynności podejmowanych w celu ratowania
osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia,
wykonywanych bez użycia wyrobów medycznych oraz produktów
leczniczych przez osoby nie posiadające uprawnień do podejmowania
medycznych działań ratowniczych.
System ratownictwa medycznego składa się z kilku podmiotów
przygotowanych do udzielania pomocy medycznej:

• centrum powiadamiania ratunkowego,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

• szpitalne oddziały ratunkowe,
• zespoły ratownictwa medycznego.

Znajomość postępowania w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia
i udzielenie w przypadku potrzeby pierwszej pomocy pozwala
na zwiększenie szans osoby poszkodowanej na przeżycie lub uniknięcie
kalectwa.
Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia, to zespół czynności
podejmowanych dla zapewnienia w pierwszej kolejności podstawowych
funkcji życiowych ustroju poprzez natychmiastową, bezprzyrządową
diagnostykę stanu ogólnego i podjęcie potrzebnych działań.
Według prostego schematu oceniamy:

• przytomny – nieprzytomny (odpowiada – nie odpowiada na zadawane
pytania),
• oddycha – nie oddycha (widoczne ruchy klatki piersiowej lub ich brak),
• krążenie obecne – brak (wyczuwalne tętno – brak tętna),
• śmierć – potwierdza lekarz.

Stosownie do potrzeb poszkodowanego:

• utrzymujemy lub przywracamy drożność oddechową przez usunięcie
przeszkody,
• przywracamy wymianę gazowa poprzez sztuczne oddychanie,
• wytwarzamy sztuczne krążenie przez masaż serca,
• zapewniamy zorganizowanie transportu i przekazanie do pełnego
postępowania reanimacyjnego i leczenia szpitalnego.

Jeżeli ofiara wypadku lub nagłego zachorowania nie oddycha i /lub tętno
nie jest wyczuwalne, należy podjąć akcję reanimacyjną.
W dalszej kolejności należy ocenić, czy:



są jakieś zranienia będące powodem krwotoku,



są lub mogą być jakieś złamania wymagające unieruchomienia.

Następnie, jeżeli znajdą się inne osoby mogące włączyć się w udzielanie
pomocy poszkodowanych, należy rozdzielić poszczególne czynności
ratownicze:



zabezpieczenie miejsca wypadku,



wezwanie fachowej pomocy medycznej, i ewentualnej policji, straży

pożarnej,



dostarczenie apteczki pierwszej pomocy i/lub noszy,



przeniesienie poszkodowanego w bezpieczne miejsce.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Podstawowe czynności resuscytacyjne polegają na utrzymaniu drożności
dróg oddechowych oraz wspomaganiu oddychania i krążenia bez użycia
specjalistycznego sprzętu. Połączenie wentylacji własnym powietrzem
wydechowym (sztuczne oddychanie) i uciskania klatki piersiowej (pośredni
masaż serca) to tak zwana resuscytacja krążeniowo – oddechowa.
Podstawowe czynności resuscytacyjne:
1. Ocena sytuacji:
– ocena zagrożeń dla ratowanego i ratownika,
– ocena stanu osoby ratowanej.
2. Wentylacja płuc (sztuczne oddychanie):
– rozluźnij odzież wokół szyi ratowanego,
– odchyl jego głowę do tyłu,
– obserwuj ruchy klatki piersiowej.
– jeżeli poszkodowany oddycha, ale jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji
bocznej ustalonej,
– jeżeli poszkodowany nie oddycha – wezwij telefonicznie fachową pomoc
lub poproś aby zrobił to ktoś trzeci,
– usuń widoczne przedmioty z jamy ustnej,
– załóż maseczkę do sztucznego oddychania lub ułóż na ustach
poszkodowanego płócienną chusteczkę,
– palcami dłoni ułożonej na czole zaciśnij nozdrza,
– nabierz powietrza, szczelnie ułóż wargi wokół ust ratowanego, wdmuchnij
powoli własne powietrze wydechowe aż do wyraźnego uniesienia się klatki
piersiowej poszkodowanego,
– unieś głowę poszkodowanego i obserwuj, czy klatka piersiowa opada,
– przed każdym kolejnym wdmuchnięciem wykonaj głęboki wdech,
– po dwóch sztucznych oddechach sprawdź tętno,
– gdy krążenie jest zachowane, kontynuuj sztuczne oddychanie, kontrolując
tętno co 10 oddechów lub co 1 minutę.
3. Przywrócenie krążenia krwi (masaż serca):
– ułóż poszkodowanego na twardym podłożu,
– oznacz miejsce ucisku (u osoby dorosłej – 3 palce nad wyrostkiem
mieczykowatym mostka,
– ułóż dłonie jedna na drugiej w miejscu ucisku,
– rozpocznij uciskanie (u osoby dorosłej siła ucisku - 4,5 - 5,5 cm w głąb
klatki piersiowej, u dzieci 2,5 - 3,8 cm, u noworodka 1,5 - 2 cm),

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

– uciskaj klatkę piersiową z częstotliwością 80 – 100 razy na minutę,
– po każdych 15 uciśnięciach wykonaj dwa sztuczne oddechy – stosunek
liczby uciśnięć i oddechów ma wynosić 15:2 – 15 uciśnięć, 2 oddechy.
Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku krwotoku.
Przyczyny krwotoków:
– rany cięte spowodowane ostrymi przedmiotami lub narzędziami tnącymi,
– złamania miednicy,
– uszkodzenia narządów miąższowych (wątroba, śledziona, nerki).
Krwotok zewnętrzny:
1. Krwawienie tętnicze – krew o barwie jasnoczerwonej, wypływa z rany
falami.
2. Krwawienie żylne – krew o barwie ciemnowiśniowej wypływa
jednostajnym strumieniem.
3. Krwawienie z naczyń włosowatych – krew sączy się powoli, a krwawienie
nie jest groźne i łatwo je opanować.
Postępowanie w przypadku krwotoku zewnętrznego:
1. Krwawiącego trzeba koniecznie położyć.
2. Krwawiącą kończynę unieść nad poziom serca.
3. Jeżeli występuje silne krwawienie można ranę wytamponować jałową
gazą, następnie zamknąć opatrunkiem przylepcowym, po czym nałożyć
opatrunek uciskowy.
Krwotok wewnętrzny
Przy braku doświadczenia ocena krwotoku z jam ciała jest właściwie
niemożliwa. Trzeba jak najszybciej wezwać lekarza (karetkę pogotowia).
Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku złamania.
Rodzaje złamań:
– zamknięte,
– otwarte.
Złamanie – to przerwanie ciągłości tkanki kostnej wskutek urazu. Objawy:
– ból zaraz po złamaniu (nasila się przy próbach ruchu lub ucisku),
– utrata lub ograniczenie czynności kończyny lub jej części,
– zniekształcenie, obrzęk oraz ruchy patologiczne,
– przymusowe ułożenie kończyny.
Postępowanie w przypadku złamania:
1. Wezwać pogotowie jeżeli jest to możliwe i konieczne.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

2. Poszkodowanego pozostawić w miejscu wypadku do czasu
unieruchomienia złamania.
3. W razie złamania otwartego ranę przykryć jałowym opatrunkiem.
4. Unieruchamianie prowizoryczne zawsze wykonywać u chorego w pozycji
leżącej.
Przy złamaniu kończyny górnej unieruchamiać należy w pozycji siedzącej.
5. Unieruchamiać zawsze przy złamanej kości sąsiadujące stawy.
6. Ograniczać narastanie obrzęku w miejscu złamania poprzez stosowanie
worka z lodem i układanie kończyny nieco wyżej nad poziom serca.
7. Obserwować stan ogólny poszkodowanego jak również złamaną kończynę
(ból, zasinienie, temperatura, ruchy palców).
8. Pomóc wstać poszkodowanemu, gdyż najczęściej leży bezwładnie.
9. Poszkodowanego przewieźć do szpitala.
Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zwichnięcia
Zwichnięcie – to przemieszczenie przylegających do siebie powierzchni
stawowych. Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie torebki stawowej
oraz sąsiadujących naczyńi nerwów. Zwichnięcia dotyczą stawów:
– ramieniowego,
– łokciowego,
– palców,
– skokowego.
Objawy zwichnięcia:
– ból przy wszelkich ruchach w stawie,
– zniekształcenie stawu, obrzęk,
– przymusowe ułożenie,
– może nastąpić uszkodzenie małych naczyń.
Postępowanie w przypadku zwichnięcia:
1. Usunąć odzież znad miejsca uszkodzenia.
2. Sprawdzić ruchomość w stawie (niemożliwe wszelkie ruchy w stawie).
3. Kończynę z urazem pozostawić w pozycji przymusowej (tzn. tak jak sobie
sam ułożył poszkodowany).
4. Unieruchomić zwichnięty staw za pomocą prostych środków
pomocniczych (np. bandaż elastyczny).
5. Przy zranieniach założyć opatrunek i obserwować zachowanie
podopiecznego.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

6. Przetransportować chorego do placówki służby zdrowia lub wezwać
lekarza.
Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku oparzeń
Oparzenie – to uszkodzenie tkanek wywołane działaniem wysokiej
temperatury, żrących środków chemicznych i oparzeniem energią elektryczną
lub promieniowaniem jonizującym. Oparzenie może wywołać zmiany
miejscowe lub wpływać na czynności całego organizmu – choroba
oparzeniowa. O ciężkości oparzenia decyduje jego rozległość (jaki procent
powierzchni ciała uległ poparzeniu). Podział oparzeń:



I stopień – na skórze piekący rumień.



II stopień – pęcherze wypełnione płynem surowiczym, tkanki
otaczające oparzoną powierzchnią są obrzęknięte.



III stopień – martwica tkanek aż do zwęglenia włącznie.

Postępowanie w przypadku oparzeń:
1. Usunąć poszkodowanego z zasięgu ognia lub innego czynnika parzącego.
2. Przy zapaleniu odzieży nakryć poszkodowanego kocem, położyć i turlać
wyduszając w ten sposób tlen spod okrycia.
3. Nie zdejmować koca, ani odzieży, zapewnić spokój, ewentualnie podać
tabletkę przeciwbólową.
4. Miejsce oparzone schładzać strumieniem zimnej wody lub za pomocą
worka z lodem przez około 20 minut (ochładzanie jest celowe nawet po kilu
godzinach od oparzenia).
5. Ranę oparzeniową zabezpieczyć jałową gazą (oparzeń twarzy
nie nakrywać).
6. Wezwać pogotowie (każdego oparzonego powinien obejrzeć lekarz, poza
drobnymi oparzeniami domowymi).
Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem
elektrycznym.
Porażenie prądem elektrycznym – zespół objawów patologicznych
wywołanych przepływem prądu przez tkanki, w wyniku czego dochodzi
do powstania uszkodzeń o charakterze ogólnym i miejscowym.
Objawy miejscowe: oparzenie, martwica, zwęglenie.
Objawy ogólne: przyspieszenie tętna, obniżenie ciśnienia krwi, zaburzenia
w oddychaniu, drgawki, wstrząs, śmierć kliniczna.
Postępowanie w miejscu wypadku porażenia prądem elektrycznym:

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

1. Wyłączenie prądu (bezzwłoczne odłączenie poszkodowanego od źródła
prądu).
2. Sprawdzenie stanu przytomności poszkodowanego.
3. Sprawdzenie podstawowych parametrów życiowych: tętna, oddechu.
4. Ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, a przy braku
oddechu i tętna rozpoczęcie czynności resuscytacyjnych.
5. Schładzanie miejsca oparzenia zimną wodą, zabezpieczenie jałową gazą
lub innym czystym materiałem.
6. Okrycie ciała poszkodowanego.
7. Wezwanie pogotowia.
W przypadku, gdy pracownik uległ wypadkowi, głównym celem podjętego
postępowania jest ustalenie, czy wypadek ten jest wypadkiem przy pracy
w drodze do lub z pracy i jakie były jego przyczyny.
Do podstawowych obowiązków pracodawcy w chwili wypadku należy:



podjęcie niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających

zagrożenie,



zapewnienie

udzielenia

pierwszej

pomocy

poszkodowanemu

pracownikowi,



zabezpieczenie miejsca wypadku,



zbadanie przyczyn i okoliczności wypadku,



sporządzenie dokumentacji wypadkowej,



niezwłoczne

powiadomienie

właściwego

inspektora

pracy

i prokuratora o śmiertelnym.

4.6. Ergonomia w pracy biurowej.

Ergonomia

jest

dziedziną

teoretyczną

stosowaną,

w której wykorzystuje się wiedzęo możliwościach psychofizycznych
człowieka do projektowania i korygowania wyrobów użytkowych: maszyn,
urządzeń, narzędzi i materialnego środowiska pracy. Celem tych działań jest
usunięcie zagrożeń zdrowia i życia człowieka, optymalizacja kosztu
biologicznego pracy, zapewnienie odpowiedniej wydajności i wygody
oraz satysfakcji z pracy. Ergonomia znajduje zastosowanie w badaniach
technicznych i działaniach menedżerskich.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Ergonomia to nauka zmierzająca do dostosowania maszyn, narzędzi,
materialnego środowiska i organizacji pracy oraz życia i przedmiotów
powszechnego użytku do możliwości i ograniczeń człowieka.
Przestronne jasne biuro, przeszklone ściany to ideał godny polecenia. Jednak
każde biuro może mieć swój styl, odpowiadający zasadom ergonomii
i wygodzie pracowników. Do organizacji przestrzeni firmowej doskonale
nadają się meble, biurka, krzesła. Jednak wszystko to powinno być
odpowiednio

ustawione

tak,

aby było funkcjonalne, wygodne

i pomocne. Sprzęty biurowe powinny wspierać sprawne wykonywanie
codziennych zadań i ich organizację.
Pracodawcy

często

korzystają

usług

projektantów

biura,

aby w pomieszczeniu biurowym pracownicy czuli się odpowiednio
komfortowo. Tendencje rynkowe i błyskawiczna ewolucja technologiczna
wymusza nową organizację biura. Wśród nich konieczne jest dopasowanie
biurek do komputerów, tworzenie samodzielnych stanowisk komputerowych,
czyli zmniejszanie powierzchni i dostosowanie jej do multimediów.
Z jednej strony miejsce pracy powinno zagwarantować swobodę działania
z drugiej możliwość uporządkowanego przechowywania dokumentów
w formie papierowej i elektronicznej.
Podstawowym meblem w każdym biurze jest oczywiście biurko. Nadaje mu
się bardzo różne kształty: prostokątne, kątowe, nieregularne skośne
i zaokrąglone. Wybór biurka będzie zależeć od potrzeb, a również
od możliwości przestrzennych pomieszczenia.
Urządzając biuro, dąży się przede wszystkim do zapewnienia sprzyjających
warunków pracy oraz uwzględnia się wymagania estetyki, mające wpływ
na dobre samopoczucie.
Na wydajność pracy w biurze mają wpływ warunki, na które składają się
urządzenia łączności wewnętrznej i zewnętrznej, meble biurowe, jak również
odpowiednie oświetlenie, klimatyzacja zgodnie z zasadami bhp i ppoż.
Lokale biurowe powinny być przede wszystkim wyposażone w odpowiedni
sprzęt i funkcjonalne meble. Powinny one stwarzać warunki sprzyjające
racjonalnej organizacji pracy, umożliwiać odpowiednie wykorzystanie
powierzchni biurowej, dawać możliwość przemeblowania. Ustawienie mebli
powinno być funkcjonalne, umożliwiające łatwe przejście od pracy
przy biurku do pisania na komputerze. Zapewnia to zestawienie biurka

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

i stolika pod komputer pod kątem prostym, w kształcie litery „l”, przy czym
stolik powinien być dostawiony z lewej strony.
Kolejnym nieodzownym elementem wyposażenia biura jest odpowiedni
fotel, który powinien być dobrze przystosowany i wyprofilowany.
Pomimo, że utrzymanie pozycji siedzącej nie wymaga dużego wysiłku
fizycznego, długotrwałe wykonywanie pracy w niewłaściwej pozycji ciała
często powoduje dolegliwości bólowe i zmiany zwyrodnieniowe stawów,
zwłaszcza kręgosłupa. Stanowisko pracy powinno być wyposażone
w odpowiednie siedzisko posiadające wszystkie wymagane elementy
(min. podłokietniki, podparcie części lędźwiowej kręgosłupa i 5 ramienną
podstawę na kółkach) oraz regulację, a także biurko zapewniające taki obszar
pracy, aby nie ograniczać ruchów pracownika i gwarantować swobodną
przestrzeń dla nóg. Dodatkowo stanowisko powinno być wyposażone
w

podnóżek.

Jeśli

stanowisku

wykonywana

jest

praca

przy komputerze ważne jest ustawienie monitora na wprost użytkownika tak,
aby jego górna krawędź była poniżej poziomu oczu.
Dolegliwości związane z nieprawidłową konstrukcją krzesła:



14% – bóle głowy, problemy z koncentracją,



24% – bóle karku i barków,



57% – bóle pleców i kręgosłupa,



16% – bóle okolic pośladków,



19% – problemy i bóle ud,



29% – kolana i łydki.

Często pracodawca nie przywiązuje szczególnej wagi do zakupu sprzętów,
nie wydaje się istotnym elementem w realizacji koncepcji firmy, wzroście
obrotów czy wydajności pracy. Należy jednak zauważyć, że meble biurowe
są takim samym narzędziem pracy jak komputer czy samochód.

4.7. Selekcja i utylizacja odpadów

Odpady to pozostałości po różnych formach działalności ludzkiej –

zużyte przedmioty oraz substancje, powstające w związku z bytowaniem
człowieka lub jego działalnością gospodarczą. Odpady w zależności
od ich pochodzenia dzieli się najczęściej na odpady przemysłowe

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

i komunalno-bytowe. odpady przemysłowe są produktami ubocznymi
powstającymi w wyniku działalności gospodarczej, ich ilość oraz struktura
zależy od stopnia rozwoju cywilizacji, struktury przemysłu, technologii
i rozwoju gospodarki odpadami jako surowcami wtórnymi. Odpad
komunalno-bytowe powstają w wyniku działalności człowieka w środowisk
zurbanizowanym.
Poza odpadami przemysłowymi i komunalnymi wyróżnia się odpady
niebezpieczne – są to odpady stanowiące zagrożenie dla życia lub zdrowia
ludzi oraz środowiska (ze względu na swe właściwości biologiczne,
chemiczne czy fizyczne). Są one wytwarzane głównie w procesach
technologicznych w przemyśle, rolnictwie i przetwórstwie rolnym,
gospodarce komunalnej, transporcie, służbie zdrowia.
Na całym świecie rocznie wyrzuca się miliardy ton śmieci. Nie wszystkie
odpady są jednak bezużyteczne – niektóre można przetworzyć w celu
ponownego wykorzystania, inne spalić aby uzyskać energię. Śmieci są
użytecznym źródłem surowców, jednakże zbieranie ich wymaga dużych
nakładów finansowych – stworzenia specjalistycznych zakładów segregacji
i przetwarzania odpadów.
Odpadki z domów czy sklepów są obecnie sortowane już na etapie ich
zbierania w specjalnych, oddzielnych pojemnikach składuje się zużyty
papier, puszki, szkło, tworzywa sztuczne. Obniża to koszty dalszego
odzysku, gdyż eliminuje jeden z kosztowniejszych procesów przetwarzania
odpadów – segregowanie śmieci.
Wtórne wykorzystanie odpadów czy zużytych elementów do wytwarzania
nowych produktów nosi nazwę recyklingu. Możliwość ponownego
wykorzystania wynika z tego, że niektóre wyroby są wykonane z materiałów
odnawialnych, tzn. Że w odpowiednim procesie technologicznym istnieje
możliwość bądź to przywrócenia im pierwotnych, pełnych właściwości bądź
usunięcia z nich szkodliwych składników w celu uzdatnienia do dalszego
przetwarzania.

Współczesne

technologie

umożliwiają

przerób

i wykorzystanie wszelkich odpadów przez ich regenerację, odzyskiwanie
poszczególnych składników czy wykorzystanie energii cieplnej powstającej
podczas spalania, w oparciu o te kryteria dzieli się też recykling
na materiałowy, surowcowy i energetyczny.
Recykling materiałowy polega na ponownym przetwarzaniu odpadów
w produkt o wartości użytkowej. Produkt powstały po recyklingu

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

materiałowym jest na ogół wyrobem o innym przeznaczeniu niż pierwotny,
zaś wykorzystanie następuje w systemie kaskadowym, gdzie wymagania
stawiane wyrobom na kolejnych etapach recyklingu są coraz mniejsze.
W recyklingu surowcowym przeprowadza się odzysk surowców użytych
do produkcji danego produktu (głównie tworzyw sztucznych), surowce
te mogą zostać ponownie zastosowane do otrzymywania pełnowartościowych
produktów. Podstawową zaletę recyklingu surowcowego stanowi możliwość
przeróbki tworzyw mieszanych, ograniczeniem natomiast jest konieczność
stosowania skomplikowanych, a co za tym idzie kosztownych, instalacji
technologicznych.

Przedmiotem

recyklingu,

poza

odpadami,

mogą być wszelkie wyroby wycofane z eksploatacji, urządzenia, maszyny,
środki transportu czy wyroby wybrakowane nie nadające się do użytku.
Jeśli nie jest możliwe wykorzystanie odpadów jako surowca wtórnego
do wytwarzania wyrobu analogicznego z pierwotnym, wówczas przeznacza
się je do wytwarzania innych produktów.
Odpady elektryczne i elektroniczne (w tym również komputery i sprzęt
komputerowy) są jednymi z najbardziej złożonych odpadów z jakimi mamy
do czynienia. Recykling takich odpadów polega na usunięciu ze zużytego
sprzętu elektrycznego i elektronicznego,
W pierwszej kolejności składowe zawierające rtęć (wyłączniki
lub podświetlacze), baterie, płytki obwodów drukowanych, wkłady
drukujące, płynne i proszkowe, a także tonery barwiące, tworzywa sztuczne
zawierające związki bromu, azbest oraz części składowe zawierające azbest,
lampy elektronopromieniowe, wodorochlorofluorowęglowodory (hcfc),
chlorofluorowęglowodory

(cfc),

wodorofluorowęglowodory

(hfc)

lub węglowodory (hc), wyświetlacze ciekłokrystaliczne, zewnętrzne
okablowanie elektryczne oraz kondensatory elektrolityczne.
Nowatorskie, dobrze opracowane konstrukcje mogą zapewnić pomyślne
przeprowadzenie recyklingu. Na przykład, drukarki HP Laserjet produkuje
się tak, aby można je było względnie łatwo poddać przetworzeniu.
Projektowanie produktów, które można z łatwością poddać recyklingowi jest
zadaniem złożonym, wymagającym dogłębnej znajomości materiałów,
ich współdziałania oraz poszczególnych etapów procesu produkcyjnego.
Odpady, których nie można w żaden sposób ograniczyć i które nie nadają się
do powtórnego wykorzystania lub recyklingu, należy przerobić w inny
sposób. Jeżeli jednak nie można ponownie wykorzystać lub przetworzyć

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

śmieci, należy je usunąć albo poprzez spopielenie, albo zakopanie w ziemi.
Usuwanie odpadów tymi metodami powinno odbywać się pod ścisłą
kontrolą, ponieważ mogą one mieć bardzo szkodliwy wpływ na środowisko.
Składowanie odpadów – zasypywanie ich w ziemi – to nadal
najpopularniejszy sposób ich usuwania. Jednak może on spowodować duże
zanieczyszczenie środowiska, jeżeli szkodliwe substancje, które powstają
z rozkładających się odpadów, przedostaną się do powietrza, gleby,
pobliskich rzek i jezior. I dlatego należy starać się temu zapobiegać.
Obecnie składowiska odpadów to duże nowoczesne zakłady stosujące
materiały ochronne oraz system usuwania gazów i substancji powstających
z rozkładających się odpadów.
Codziennie sprasowane odpady stałe wrzuca się do dołu i zasypuje ziemią.
Kiedy dół całkowicie się zapełni, miejsce to może być wykorzystane
do różnych celów, np. budowania obiektów rekreacyjnych.
Spalanie odpadów może zmniejszyć ich objętość nawet o 90%, ich masę
o 60–70%, a także przyczynia się do produkcji energii. Wszystkie
pozostałości po spaleniu należy dokładnie usunąć. Podczas spalania odpadów
wyzwala się energia elektryczna, której używa się do ogrzewania
lub wykorzystuje jako źródło prądu. Do spalania szkodliwych odpadów
wykorzystuje się specjalnie do tego przystosowane piece: spalanie zmniejsza
toksyczność związków organicznych. Jednak spopielanie może przyczynić
się do powstawania toksyn i metali ciężkich, których przedostaniu się
do atmosfery można zapobiec, instalując specjalne kosztowne filtry.
One również trafiają do składowisk odpadów, jak tylko ulegną
zanieczyszczeniu.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

5. STOSOWANIE ZASAD EKONOMII

W DZIAŁALNOŚCI MARKETINGOWEJ

5.1.Wybór i koszt alternatywny

Ekonomia jest nauką o dokonywaniu wyborów, dotyczących

gospodarczej sfery życia, których dokonuje każdy człowiek, każda rodzina,
przedsiębiorstwo, organizacja, rząd. Ekonomia (pozytywna) jest nauką
zajmującą się badaniem, w jaki sposób ludzie podejmują decyzje
o wykorzystaniu rzadkich zasobów mających różnorodne zastosowania
produkcyjne i konsumpcyjne oraz badaniem skutków tych decyzji
w procesie produkcji, podziale i konsumpcji.
Konieczność dokonywania wyborów wynika z tego, że nasze potrzeby są
nieograniczone, natomiast zasoby – ograniczone.
Ludzkie potrzeby tworzą pewną stałą hierarchię, która decyduje o kolejności
ich zaspokajania – dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu mogą
zostać zrealizowane potrzeby wyższego rzędu.
Zasoby można podzielić na:



zasoby naturalne, dostarczane przez przyrodę. Są to: minerały,

rośliny, zwierzęta, woda i powietrze,



praca człowieka, czyli jego zdolności fizyczne i umysłowe,

jakie może zaangażować w tworzenie dóbr i usług,



zasoby kapitałowe tworzy kapitał rzeczowy: środki pracy (fabryki,

narzędzia, maszyny),



przedmioty pracy (surowce, materiały) oraz kapitał finansowy.

Zasoby, używane do wytwarzania konkretnych dóbr i usług w danym
procesie produkcji, nazywane są czynnikami produkcji.
Konfrontacja

nieograniczonych

potrzeb

ludzkich

ograniczonymi

możliwościami
ich zaspokojenia zmusza ludzi do gospodarowania, czyli dokonywania
wyborów ekonomicznych.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Każdy wybór wymusza konieczność rezygnacji z innych dostępnych
możliwości. Decydując się na jedną z możliwości, ponosimy koszt, ponieważ
musimy zrezygnować z drugiej możliwości. Koszt taki, będący skutkiem
wyboru, nazywamy kosztem alternatywnym.

5.2. Decyzje konsumentów i producentów w procesie
gospodarowania

Konsumenci podejmują na rynku takie decyzje, które pozwalają

im uzyskać maksymalną satysfakcję. Jest ona utożsamiana z użytecznością,
czyli zadowoleniem, jakie uzyskuje pojedynczy człowiek w wyniku
konsumpcji określonego dobra lub usługi.
Aby osiągnąć ten cel spełnione muszą być warunki:



osoba musi wybierać spośród wielu możliwości,



dokonanie wyboru musi zawsze oznaczać rezygnację z wariantu
alternatywnego,



osoba musi dokonywać takich wyborów, w efekcie których
uzyskiwane korzyści przewyższają w jej ocenie ponoszone koszty.

Zachowanie konsumentów na rynku, przy spełnieniu tych warunków,
nazywamy postępowaniem racjonalnym. Jeśli postępujemy racjonalnie,
to zawsze wybierzemy to rozwiązanie, które w efekcie przyniesie nam
większą korzyść niż koszty, a w skrajnym przypadku będzie im równe.
Konsument dokonuje takich wyborów, które maksymalizują jego satysfakcję,
a więc kieruje się w swoim zachowaniu maksymalizacją użyteczności.
Całość satysfakcji pochodzącej z konsumowanej ilości dóbr i usług
to użyteczność całkowita.
W miarę wzrostu ilości spożywanych produktów, wzrasta również
użyteczność całkowita. Wzrost ten jednak jest coraz mniejszy, aż w pewnym
punkcie następuje odwrócenie tendencji, czyli spadek użyteczności
całkowitej. Spożywając każdą dodatkową ilość produktu nasze zadowolenie
maleje. Przejawia się to w tzw. użyteczności krańcowej (marginalnej),
która jest miarą dodatkowej satysfakcji konsumenta spowodowanej
spożyciem kolejnej jednostki produktu.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Po skonsumowaniu już pewnej ilości dóbr i usługi, dalsze ich spożycie
wywołuje efekt niezadowolenia. Tak więc konsument chcąc osiągnąć
zadowolenie z konsumpcji będzie ją zwiększał aż do momentu,
gdy użyteczność krańcowa wyniesie zero. Jest to prawo malejącej
użyteczności krańcowej – satysfakcja z pierwszej spożywanej jednostki
produktu jest zawsze większa niż z konsumpcji jednostki drugiej, drugiej
większa niż trzeciej itd.
Użyteczność dobra niewątpliwie warunkuje zakup. Konsument nie zaopatruje
się w dobra jemu niepotrzebne. Dokonując zakupów, musi wziąć pod uwagę
jeszcze ilość posiadanych pieniędzy oraz cenę dóbr – dwa istotne
ograniczenia jego wyborów. Rozpatruje więc różne koszyki, które powstają
z kombinacji dwóch dóbr, dających mu takie samo zadowolenie. Wszystkie
możliwe kombinacje koszyka dóbr, którego wartość mieści się w dochodzie,
leżą na linii budżetowej, zwanej ścieżką cen. Jest to droga, którą może
przejść konsument wybierając koszyk dóbr przy określonych funduszach.
Obok konsumentów, drugą ważną grupą podmiotów działających na rynku
stanowią producenci. Ich zadaniem jest wytwarzanie dóbr i usług, które
następnie nabywają konsumenci.
Producent to jednostka prowadząca działalność produkcyjną lub (i) usługową
na własny rachunek w celu osiągnięcia określonych korzyści, stosując
wybraną technologię i organizację produkcji i sprzedaży.
Celem każdego przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku. Stara się więc
posiadane czynniki wykorzystać optymalnie. Jednakże przedsiębiorcy
prowadząc działalność gospodarczą podlegają ograniczeniom rynkowym
i technologicznym. Na pierwsze składają się warunki, w jakich kupowane są
czynniki produkcji i sprzedawane są produkty. Ograniczenia technologiczne
tworzone są przez dostępne metody produkcyjne.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

5.3. Mechanizm funkcjonowania rynku dóbr i usług

Rynek to nieprzerwany proces przepływu informacji pomiędzy

kupującymi i sprzedającymi oraz wymiany dóbr i usług dokonywany poprzez
akty kupna – sprzedaży.
Rynek ze względu na przedmiot transakcji dzielimy na rynek dóbr i usług
oraz zasobów.
Koniecznym warunkiem istnienia rynku jest wymiana, która ma najczęściej
formę towarowo – pieniężną.
Aby transakcje wymienne mogły się dokonywać, muszą istnieć dostawcy
i nabywcy towarów i usług, będący podmiotami rynku. Podstawowymi
elementami rynku są: popyt, podaż i ceny, a zachodzące między nimi
zależności przyczynowo - skutkowe nazywa się mechanizmem rynkowym.
Istotą tego mechanizmu jest to, że zależności popytowo-podażowe powstają
za pośrednictwem cen między równoprawnymi podmiotami, dążącymi
do osiągnięcia korzyści ekonomicznych poprzez dokonywanie dobrowolnych
transakcji kupna i sprzedaży towarów i usług.
Popyt to zapotrzebowanie na konkretne produkty w danym czasie, jakie
zgłasza kupujący przy różnych cenach i w ramach posiadanego funduszu
nabywczego.
Wielkość popytu jest to ilość dobra (lub usługi), jaką konsumenci chcą
i mogą kupić po danej cenie i w danym okresie.
Wielkość popytu zależy od poziomu ceny danego dobra. Wzrost ceny
zniechęca konsumentów do zakupu danego dobra lub usługi, natomiast
spadek ceny powoduje wzrost zainteresowania danym dobrem lub usługą.
Popyt dzielimy na: produkcyjny i konsumpcyjny

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Popyt na dane dobro zależy od następujących czynników:



ceny innych dóbr (głównie substytucyjnych i komplementarnych),

jeżeli spada popyt na dane dobro komplementarne, to pociąga za sobą
spadek popytu na dobro komplementarne względem niego, np. spadek
ceny na samochody pociąga za sobą spadek popytu na benzynę.
W przypadku dóbr substytucyjnych, jeżeli spada cena na dane dobro,
to rośnie popyt na jego substytut, np. rosną ceny masła, rośnie popyt
na margarynę,



poziomu realnych dochodów ludności – jeżeli dochód ludności
wzrasta to decydują się oni na zakup większych niż dotychczas ilości
danego dobra,



poziomu dobrobytu nabywców – wzrost stopy życiowej powoduje
wzrost popytu na dobra wyższego rzędu,



preferencji i gustów konsumentów – zmiana tego czynnika
w kierunku zwiększenia zainteresowania danym dobrem powoduje
wzrost popytu na to dobro, przemijająca moda powoduje spadek
popytu na dane dobro,



liczby i struktury ludności – wzrost, np. liczby urodzin, powoduje
wzrost popytu na odżywki dla dzieci,



oczekiwań dotyczących zmian cen i dochodów – przewidywany
wzrost cen spowoduje zwiększenie popytu na dane dobro,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

przewidywany wzrost dochodów może skłaniać do przełożenia
zakupów na przyszłość, natomiast spadek dochodów może
spowodować ograniczenie popytu,



różne czynniki społeczne, jak np.: wykształcenie, płeć, wiek,



zdarzenia losowe – ogłoszenie klęski żywiołowej spowoduje wzrost

popytu przede wszystkim na dobra żywnościowe.

Prawo popytu mówi, iż popyt jest zależnością odwrotnie proporcjonalną
między ceną a ilością dobra, którą nabywcy chcą i są w stanie nabyć przy
założeniu, iż inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową nie ulegną
zmianie (ceteris paribus).
Wielkość popytu (ilość nabywana) podlega zmianom pod wpływem zmian
cen, dochodów lub cen dóbr substytucyjnych bądź komplementarnych. Miarą
intensywności tej zależności jest:



elastyczność cenowa popytu (Edc). Informuje ona o wpływie wahań
cen na gotowość i zdolność klientów do zakupów danego dobra.

Stopnie elastyczności cenowej popytu:
− popyt doskonale elastyczny – minimalna zmiana ceny powoduje
maksymalną reakcję nabywcy,
− popyt elastyczny – procentowa zmiana ceny powoduje znacznie większą
procentową zmianę ilości nabywanej,
− popyt proporcjonalny – procentowa zmiana ilości nabywanej jest równa
procentowej zmianie ceny,
− popyt nieelastyczny – procentowa zmiana ceny powoduje nieznaczną
procentową zmianę ilości nabywanej,
− popyt sztywny – absolutny brak reakcji nabywców na zmianę ceny.
Najważniejszymi czynnikami określającymi cenową elastyczność popytu są:
− dostępność substytutów,
− ilość producentów,
− znaczenie dobra dla konsumentów,
− udział wydatku w dochodzie osobistym,
− czasu, jaki mają konsumenci na dostosowanie struktury swych wydatków
do zmieniających się cen.



elastyczność dochodowa popytu wyraża stosunek procentowej
zmiany ilości nabywanej do procentowej zmiany dochodu.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Stopień elastyczności dochodowej popytu:
− popyt doskonale elastyczny >1 – procentowa zmiana ilości nabywanej jest
większa niż procentowa zmiana dochodów,
− popyt proporcjonalny – procentowa zmiana ilości nabywanej jest dokładnie
równa procentowej zmianie dochodów,
− popyt względnie nieelastyczny < 1 – procentowa zmiana ilości nabywanej
jest mniejsza od procentowej zmiany dochodu,
− odwrotnie elastyczny < 0 – rezygnacja z dobra przy wzroście dochodów,
zakup towarów przy zmniejszeniu się dochodów
Elastyczność krzyżowa popytu bada stosunek procentowych zmian w ilości
nabywanej danego dobra do procentowej zmiany ceny innego dobra:
− jeżeli wskaźnik elastyczności krzyżowej popytu jest > 0, to dotyczy dóbr
substytucyjnych,
− jeżeli wskaźnik elastyczności krzyżowej popytu jest < 0, to dotyczy dóbr
komplementarnych,
− jeżeli wskaźnik elastyczności krzyżowej popytu jest = 0 to badane dobra są
wobec siebie niezależne.
Wskaźniki elastyczności popytu mają istotne znaczenie przy podejmowaniu
decyzji ekonomicznych przez producentów:
1. Wartość wskaźnika elastyczności cenowej popytu wpływa na przychody
ze sprzedaży przy zmianie ceny dobra.
2. Wartość wskaźnika elastyczności dochodowej popytu informuje
o konieczności zmiany ilości bądź asortymentu produkcji. Przy wzroście
dochodów konsumentów producent może zwiększyć produkcję dóbr
wyższego rzędu lub luksusowych czy zastąpić produkcję dóbr podrzędnych
innymi, o wyższym standardzie, większej atrakcyjności. Przy spadku
dochodów należy obniżyć produkcję dóbr wyższego rzędu, luksusowych
i zwiększyć produkcję dóbr podrzędnych.
3. Producent analizuje też wartość wskaźnika mieszanej elastyczności
popytu. Dobro produkowane przez niego jest często substytutem lub dobrem
komplementarnym względem innego dobra. Stąd ilość nabywana jego
produktów jest zależna od cen innych dóbr.
W jakim stopniu producent reaguje na zmianę ceny rynkowej można
zaobserwować, analizując elastyczność cenową podaży. Jeżeli może on łatwo
i szybko, w sytuacji dla siebie korzystnej, zmienić ilość oferowanego dobra,
wtedy podaż jest elastyczna. Jeżeli zmiana ilości jest trudna lub niemożliwa,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

wówczas podaż określa się jako nieelastyczną lub wręcz sztywną (doskonale
nieelastyczną). Elastyczność cenowa podaży zależy między innymi od:
− czasu, w którym producenci mogą zareagować na zmianę ceny;
elastyczność jest tym większa im dłuższy jest czas,
− rodzaju dobra i rodzaju czynników produkcji niezbędnych do jego
wytworzenia; większa jest elastyczność na dobra przemysłowe niż rolnicze,
− rezerw mocy wytwórczych; większa jest elastyczność, gdy producent
posiada rezerwy mocy wytwórczych.
Obok popytu, drugim podstawowym elementem procesu rynkowego
jest podaż.
Podaż to ilości dóbr i usług oferowane do sprzedaży przez producenta
w danym czasie przy różnej cenie. Wielkość podaży jest to ilość dobra
(lub usługi), jaką producenci zamierzają sprzedać po danej cenie
i w określonym czasie.
Wielkość podaży zależy od poziomu ceny danego dobra – wzrost ceny
zachęca producentów do zwiększenia ilości dostarczonego dobra, gdyż w ten
sposób wzrosną ich zyski, natomiast obniżka ceny powoduje spadek
opłacalności produkcji i zmniejszenie wielkości podaży.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Podaż danego dobra zależy od następujących czynników:



ceny czynników produkcji – spadek cen surowców powoduje wzrost
podaży, wzrost stawek płac w danej branży powoduje spadek podaży,



stosowanych technologii – lepsze i nowocześniejsze technologie

umożliwiają wytwarzanie dóbr przy użyciu mniejszych nakładów
czynników produkcji, co w efekcie powoduje zmniejszenie kosztów
wytwarzania i wzrost opłacalności produkcji,



celów działalności przedsiębiorstwa – w większości przypadków
ostatecznym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku,
a możliwość jego osiągnięcia zachęca do zwiększenia podaży,



cen innych dóbr (komplementarnych, substytucyjnych),



oczekiwań dotyczących zmian cen – jeżeli przewiduje się że cena
danego dobra w przyszłości wzrośnie, to producenci mogą ograniczyć
lub wstrzymać bieżącą produkcję,



czynników losowych.

Prawo podaży mówi, iż wielkość podaży zmienia się wprost proporcjonalnie
do zmiany ceny (ceteris paribus).

5.4. Równowaga rynkowa

Równowaga rynkowa oznacza stan, w którym przy danej cenie, ilości

nabywanego dobra na danym rynku, odpowiada dokładnie takiej samej ilości
oferowanego dobra. Jest ona opisywana przez dwa parametry, zwane
parametrami stanu równowagi. Są to: cena równowagi i ilość równowagi.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Graficznie równowagę na rynku danego dobra wyznacza punkt przecięcia
krzywych popytu i podaży. Jest to punkt równowagi, w którym ilość
nabywanego dobra jest równa ilości oferowanej przy określonej cenie.
Gdy cena dobra jest wyższa od ceny rynkowej – jest nadwyżka rynkowa –
ilość oferowana przewyższa ilość nabywaną. Gdy cena dobra jest niższa
od ceny równowagi jest niedobór rynkowy – ilość nabywana przewyższa
ilość oferowaną.
Wolny rynek ustala ceny wyłącznie w wyniku gry sił podaży i popytu.
Niekiedy, ze względu na szczególne znaczenie niektórych dóbr, państwo
interweniuje, określając poziom cen minimalnych i maksymalnych.
Cena maksymalna to cena, powyżej której dane dobro nie może być
sprzedawane. Jest ona niższa od ceny równowagi.
Cena minimalna to cena, poniżej której dane dobro nie może być
sprzedawane. Jest ona wyższa od ceny równowagi.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

5.5. Obieg okrężny produktu i dochodu

Do przedstawienia działania gospodarki jako całości oraz zależności

pomiędzy jej różnymi podmiotami służy model okrężnego obiegu produktu i
dochodu.

Obieg okrężny to odbywający się na rynkach przepływ strumieni produktów
i czynników wytwórczych między podmiotami gospodarującymi, w zamian
za płatności dokonywane za nie.
Między przedsiębiorstwami, gospodarstwami domowymi i tysiącami
organizacji tworzących państwo cały rok krążą dobra i pieniądze.
Gospodarstwa domowe w ciągu roku sprzedają przedsiębiorcom pracę,
kapitał i ziemię, za które dostają płace, zyski, czynsze i inne dochody.
Dodatkowo państwo daje im tzw. płatności transferowe, czyli pieniądze,
za które nie żąda w zamian żadnych dóbr (np. zasiłki dla bezrobotnych).
Gospodarstwa domowe płacą podatki, a resztę pieniędzy wydają

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

na konsumpcję i oszczędności. Oszczędności zatem, są to dochody
gospodarstw domowych pomniejszone o podatki i wartość dóbr
konsumpcyjnych kupionych w ciągu roku.
Przedsiębiorstwa dostają zapłatę za produkty, które sprzedają innym
przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym lub państwu. Także
im państwo może przekazywać transfery, np. zwrot części kosztów
zatrudnienia osób od dawna bezrobotnych. Swoje dochody przedsiębiorstwa
przekazują

innym przedsiębiorstwom. Płacą za dobra pośrednie,

czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Gospodarstwom domowym
przedsiębiorstwa płacą za czynniki produkcji. Resztę dochodów
przedsiębiorstwa wydają na inwestycje, czyli zakup nowych dóbr
kapitałowych (np. maszyn, urządzeń, budynków i budowli).
Budżet państwa tworzą między innymi podatki pośrednie i bezpośrednie.
Podatki pośrednie są ukryte w cenach części produktów. Natomiast podatki
bezpośrednie zwykle obciążają dochody gospodarstw domowych.
Poza podatkami państwo może otrzymywać dochody z własności czynników
produkcji. Łącząc te trzy elementy, czyli gospodarstwa domowe,
przedsiębiorstwa i państwo uzyskujemy obraz ruchu okrężnego płatności
w gospodarce. Przepływowi pieniędzy zwykle odpowiada przepływ dóbr
i usług. Na przykład od gospodarstw domowych do przedsiębiorstw płyną
wydatki na konsumpcję, a w odwrotnym kierunku przemieszczają się dobra
lub usługi. Jednak np. płatnościom transferowym nie odpowiada żaden
strumień produktów czy też usług.

5.6. Mierzenie efektów działalności gospodarczej. Produkt
Krajowy Brutto

Miarą

wzrostu

gospodarczego

jest

procentowy

przyrost

podstawowych wielkości makroekonomicznych, takich jak: produkt krajowy
lub dochód narodowy w analizowanym okresie (najczęściej jednego roku).
W teorii ekonomii miara ta jest nazywana tempem wzrostu gospodarczego.
Produkt Narodowy Brutto (PNB) jest pieniężną wartością bieżącej produkcji
rynkowej wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych podczas
określonego czasu przez czynniki wytwórcze będące własnością danego

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

kraju lub jego obywateli, niezależnie od tego, czy znajdują się w kraju,
czy za granicą.
Produkt Krajowy Brutto jest miarą wartości produkcji wytworzonej w danym
kraju. Wyraża sumę wytworzonych w ciągu roku towarów i usług lub sumę
dochodów powstałych w wyniku ich wytworzenia. Innym sposobem
obliczania PKB jest zsumowanie wydatków gospodarstw domowych
na konsumpcję, wydatków rządowych, wydatków inwestycyjnych
przedsiębiorstw oraz bilansu handlu zagranicznego.

PKB = C + I + G + Xn
C – osobiste wydatki konsumpcyjne,
I – krajowe wydatki inwestycyjne,
G – rządowe zakupy dóbr i usług,
Xn – sektor międzynarodowy - eksport netto lub pieniężna nadwyżka
eksportu nad importem, lub pieniężna nadwyżka dochodów z transakcji
zagranicznych nad wydatkami
W Polsce przy obliczaniu PKB uwzględnia się nie tylko krajowych
producentów, ale również przedsiębiorstwa z udziałem kapitału
zagranicznego. Właściciele tych jednostek mają prawo do transferu
uzyskanych dochodów za granicę. Również polskie przedsiębiorstwa
działające poza granicami kraju i pracownicy zatrudnieni za granicą mogą
dokonać transferu swych dochodów do Polski.
Uproszczony model obiegu okrężnego produktu i dochodu pozwala obliczyć
PKB trzema metodami, przez sumowanie:
− wartości wytworzonych dóbr finalnych i usług (metoda wartości dodanej),
− wydatków na dobra finalne i usługi (metoda strumienia produktów),
− dochodów czynników produkcji (metoda dochodowa, kosztowa).
Aby dokładniej określić wzrost gospodarczy, stosuje się zamiast PKB
miernik Produktu Krajowego Netto. Nie zawiera on bowiem wartości
zużytego majątku. PKN oblicza się odejmując od PKB odpisy amortyzacyjne
przeznaczone na odtworzenie zużytego majątku trwałego przedsiębiorstw
(budynków, hal fabrycznych, maszyn i urządzeń produkcyjnych, środków
transportu). Produkt Krajowy Netto pozwala oszacować nowe przyrosty
poziomu produkcji, natomiast nie określa całości dochodów wypłacanych
za

wykorzystanie

czynników

produkcji

określonym

czasie

ich właścicielom. Do tego służy Dochód Narodowy – DN. Od PKN należy

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

odjąć wartość podatków pośrednich, czyli sum, które nie trafiają do rąk
właścicieli czynników produkcji, a występują w wartości PKB oraz dodać
wartość subsydiów, czyli sum, które wspomagają proces produkcji dóbr
i usług.

5.7. Bezrobocie i inflacja

Inflacja jest zjawiskiem uważanym w gospodarce za jeden

ze znaczących przejawów makroekonomicznej nierównowagi gospodarczej.
Jest definiowana zazwyczaj jako trwały wzrost ogólnego poziomu cen,
któremu nie odpowiada równoważący wzrost przeciętnej jakości
konsumowanych dóbr i usług. Inflacja nie ma miejsca, gdy pewne dobra
i usługi drożeją, inne zaś tanieją.
Jeżeli przyrost ogólnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce określimy
w procentach, to otrzymaną miarę nazywamy stopą inflacji. Najczęściej
przyrost ten określany jest w okresie 1 roku, a więc wskaźnik nosi nazwę
rocznej stopy inflacji.
Trudno jest dokładnie sprecyzować przyczyny inflacji, mogą one tkwić
w niewłaściwej polityce pieniężnej, budżetowej lub być spowodowane
nadmiernym inwestowaniem, dewaluacją waluty krajowej w stosunku
do obcych walut, wzrostem cen surowców, nadmiernymi oczekiwaniami
inflacyjnymi, nadmiernym popytem, czy presją związków zawodowych
na wzrost płac nieuzasadniony przyrostem wydajności. Przyczyny inflacji są
jednym z podstawowych kryteriów jej klasyfikacji. W związku
z tym rozróżnia się trzy typy inflacji: popytową, podażową i strukturalną.
Inflacja popytowa (konsumentów lub ciągniona przez popyt) to wzrost
ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie czasu, wywołany
szybszym wzrostem całkowitych wydatków niż całkowitej wielkości
produkcji. Pobudzenie popytu może wynikać z następujących źródeł:



wzrostu wynagrodzeń pracowników,



wzrostu wydatków publicznych (z budżetu państwa),



wzrostu popytu inwestycyjnego,



szybkiego wzrostu eksportu.

Inflacja podażowa (dostawców lub pchana przez koszty) związana jest
ze wzrostem kosztów produkcji lub gwałtownym wzrostem płac. Pojawia się

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

w przypadku ograniczeń w podaży jednego lub kilku zasobów
oraz przy wzroście cen na te zasoby (np. ograniczenie dostaw surowców
rolnych z powodu nieurodzaju). Powodują one fakt, że fizycznie zmniejsza
się ilość zasobów do produkcji i wzrastają ich ceny. Poza tym, wzrost
kosztów skłania wielu producentów do ograniczania wielkości produkcji,
co przy niezmienionym popycie także powoduje wzrost cen. Nakładające się
na siebie te zjawiska tworzą pewną spiralę doprowadzającą najczęściej
do coraz szybszego tempa wzrostu poziomu cen i bardzo poważnego
ograniczenia wzrostu gospodarczego.
Inflacja strukturalna pojawia się wówczas, gdy producenci nie mogą
sprawnie zmienić struktury produkcji w związku ze zmianami struktury
gospodarki w kraju, a braku określonych towarów na rynku nie można
szybko pokryć niezbędnym importem. Zmiana struktury gospodarczej
pociąga za sobą koszty finansowe, np. zakup nowych technologii,
zatrudnienie wysoko wykwalifikowanej kadry. Koszty te znajdują swoje
odbicie w podniesieniu cen przynajmniej w pewnym okresie czasu.
W zależności od tempa wzrostu przeciętnego poziomu cen wyróżnia się
inflację:



pełzającą, czyli inflację powolną, przejawiającą się jednocyfrowym
wskaźnikiem stopy inflacji (poniżej 5% w skali roku). Na ogół
jest to naturalna inflacja, niezakłócająca procesów gospodarczych;



kroczącą, która charakteryzuje się stopą inflacji na poziomie do 10%;



galopującą, osiągającą stopę rzędu 10–150% rocznie. W takiej
sytuacji na rynku trudno przewidzieć reakcje przedsiębiorców.
Występuje duża niepewność inwestycji i oszczędzania. Jednocześnie
jest wywierana presja na podwyższanie płac, co jeszcze bardziej
wpływa na wzrost ogólnego poziomu cen. Utrzymująca się
w dłuższym czasie poważnie zakłóca stabilność gospodarczą kraju
i uniemożliwia wzrost gospodarczy.

Hiperinflację, nazywaną często inflacją szalejącą. Występuje przy stopie
wzrostu cen większej niż 150% w skali roku. W takiej sytuacji trudno
kierować się jakimikolwiek regułami ekonomicznymi. Pieniądz traci siłę
nabywczą z każdym dniem. Dlatego też istnieje ogólna tendencja
do pozbywania się waluty kraju objętego tego typu inflacją i wykupywania
towarów lub waluty obcej. W konsekwencji prowadzi to do destrukcji
wszelkich procesów ekonomicznych i załamania się całej gospodarki.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Najwięcej z powodu inflacji tracą ludzie utrzymujący się ze względnie
stałych dochodów, osoby posiadające oszczędności w gotówce
oraz pożyczkodawcy w sytuacji, gdy stopa procentowa jest niezmienna.
Inflacja jest też niekorzystnym zjawiskiem dla większości przedsiębiorców.
Wzmaga stan niepewności, w jakim te podmioty działają, oraz utrudnia
przewidywania dotyczące przyszłego kształtowania się cen surowców, siły
roboczej, cen własnych produktów, stóp procentowych, kursów walutowych.
W takiej sytuacji część przedsiębiorstw powstrzymuje się od działań
mogących podnieść poziom aktywności gospodarczej, m.in. od decyzji
o rozszerzeniu zdolności wytwórczych, wprowadzeniu nowych
produktów czy innowacji technicznych i technologicznych.
Korzyści z inflacji mogą odnieść osoby, które są w stanie łatwo powiększyć
swoje dochody, pożyczkobiorcy, którzy pożyczyli przy stałej stopie
procentowej, oraz państwo, osiągające wyższe wpływy z progresywnych
podatków dochodowych.
Poziom cen może również maleć. Jest to sytuacja odwrotna do inflacji,
a określana jest mianem deflacji. Deflacja jest to utrzymujący się spadek
poziomu cen. Najczęściej występuje w okresach pogorszenia koniunktury
w gospodarce.
Zjawisko bezrobocia, obok inflacji, jest poważnym problemem społecznym
i gospodarczym, o wielu negatywnych konsekwencjach dla gospodarki jako
całości. Nie tylko oznacza ono niewykorzystanie części siły roboczej i niższą
produkcję w gospodarce, ale także pogorszenie poziomu życia osób
bezrobotnych, frustrację i niezadowolenie społeczne oraz rozwój
niekorzystnych zjawisk społecznych.
W literaturze spotyka się różne definicje bezrobocia. Dlatego
też, by je określić wyróżnia się trzy charakterystyczne cechy osób w wieku
produkcyjnym:
−

bezrobocie

dotyczy

osób

pozostających

bez

zatrudnienia,

tzn. niewykonujących pracy najemnej i niepracujących na własny rachunek,
− osób zdolnych i gotowych do podjęcia pracy na typowych warunkach
występujących w gospodarce,
− osób poszukujących zatrudnienia.
Dysponując danymi o liczbie pracujących i liczbie bezrobotnych, można
ustalić jedną z najważniejszych informacji o stanie rynku pracy, czyli stopę

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

bezrobocia. Stopa bezrobocia jest to stosunek liczby osób bezrobotnych
do liczby osób aktywnych zawodowo (pracujących).
Różne powody sprawiają, że ludzie nie pracują zawodowo. W zależności
od tych powodów wyróżnia się wiele odmian bezrobocia. Znajomość tych
klasyfikacji jest ważna, ponieważ poszczególne typy bezrobocia wymagają
różnych środków zaradczych.
Najczęściej, ze względu na przyczynę zjawiska, wyróżnia się bezrobocie
frykcyjne, sezonowe, strukturalne i cykliczne.
Bezrobocie frykcyjne, inaczej przejściowe – istnieje wtedy, gdy popyt
na pracowników przewyższa podaż. Objęte są nim osoby, które chwilowo
pozostają bez pracy ze względu na zmianę zatrudnienia bez zmiany zawodu.
Bezrobocie sezonowe – w okresach natężenia prac pojawia się dodatkowy
popyt na siłę roboczą, a w okresach ich zmniejszenia następuje redukcja tego
popytu.
Bezrobocie strukturalne – wynika ze zmian struktury gospodarki
spowodowanych wprowadzeniem nowych technologii lub produktów
wymagających nowych umiejętności.
Dotyka

więc

pracowników

nieposiadających

wykształcenia

lub doświadczenia zawodowego, które zapewniałyby im miejsca w pracy
w nowych warunkach. Nieodzowne staje się więc uzupełnianie
wykształcenia, zdobywanie nowych umiejętności potrzebnych na rynku
pracy. Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) powstaje, gdy popyt globalny
maleje, a ceny i płace nie przystosowują się dostatecznie szybko, aby mogło
być przywrócone pełne zatrudnienie. Realistycznie rzecz biorąc, bezrobocie
nie może zostać nigdy wyeliminowane całkowicie. Naturalna stopa
bezrobocia jest zawsze większa niż zero. Naturalna stopa bezrobocia
to minimalny procent siły roboczej, który nie znajduje zatrudniania z powodu
strukturalnych

problemów

gospodarki

przechodzenia

między

poszczególnymi miejscami pracy. Rząd stara się złagodzić skutki bezrobocia
oraz je ograniczyć, stosując aktywne i pasywne środki zaradcze.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

5.8. Rynek finansowy

Warunkiem

koniecznym

rozwoju

gospodarczego

jest

inwestowanie. Do tego konieczny jest pewny kapitał finansowy.
Może on pochodzić np. z oszczędności. Wyróżniamy dwa podstawowe piony
rynku finansowego. Kryterium przynależności do określonego bloku stanowi
czas zwrotu pożyczonego kapitału. Są to:



rynek pieniężny: przeprowadza się na nim operacje finansowe

o krótkim terminie realizacji. Termin zwrotu pożyczonego kapitału
wynosi maksymalnie jeden rok kalendarzowy. Ten typ rynku
finansowego

dotyczy

przede

wszystkim:

rynku

lokat

międzybankowych,

rynku

krótkoterminowych

papierów

wartościowych oraz pożyczek i kredytów krótkoterminowych.



rynek kapitałowy: przeprowadza się na nim operacje finansowe

o dłuższym terminie realizacji. Termin zwrotu pożyczonego kapitału
przekracza jeden rok kalendarzowy. Ten typ rynku finansowego
dotyczy przede wszystkim: rynku średnio oraz długoterminowych
papierów wartościowych

także

średnio-

jak również

długoterminowych pożyczek i kredytów.

W obrębie rynku finansowego zarówno pieniężnego jak też kapitałowego
stosunkowo spore znaczenie posiadają obecnie operacje na rynku
walutowym. Rynek walutowy obejmuje takie operacje finansowe jak:
wymiana 1 waluty na jakąś inną a także modelowanie kursów
poszczególnych walut względem siebie. Jest to rynek o zasięgu
międzynarodowym. Dzięki niemu jest możliwy m.in. swobodny przepływ
kapitału pomiędzy różnymi rynkami o zasięgu regionalnym a także między
poszczególnymi krajami.
Integralny element rynku finansowego stanowi również rynek papierów
wartościowych. Mianem papierów wartościowych określa się dokumenty
potwierdzające posiadanie przez określoną osobę praw majątkowych z tytułu
nabycia udziałów lub akcji.
Istotną rzeczą dotyczącą trybu transformacji kapitału, odbywającej się
w obrębie rynku finansowego stanowi rozgraniczenie rynku pierwotnego
od rynku wtórnego.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

W obrębie rynku pierwotnego transakcje dotyczą rzeczywistych kapitałów
a na rynku wtórnym odbywa się zamiana podmiotu posiadającego dane
prawa majątkowe (np. sprzedaż mieszkania, samochodu itd.), powstałych
wcześniej w obrębie rynku pierwotnego.
Mechanizm funkcjonowania rynku pierwotnego: sprzedawca oferuje
potencjalnym nabywcom tylko i wyłącznie nowe produkty!
Mechanizm funkcjonowania rynku wtórnego: w obrocie znajdują się tylko
i wyłącznie produkty pochodzące z rynku pierwotnego (mówiąc najprościej -
używane). Znaczenie tego rynku jest niebagatelne, gdyż wiele podmiotów
nie posiada wystarczającej ilości środków by mieć dostęp do towarów
oferowanych na rynku pierwotnym. Rynek wtórny skupia zdecydowanie
większą ilość uczestników niż rynek pierwotny. Dotyczy to większości
dziedzin.
Rynek pieniężny zaopatruje w kapitał krótkoterminowy takie podmioty jak:
banki, podmioty gospodarcze, osoby fizyczne oraz prawne, niezbędny
do bieżącego funkcjonowania. Stanowi on mechanizm transformacji
pieniądza należącego do banków komercyjnych w pieniądz, należący
do

Banku

Centralnego.

Zabezpiecza

banki

komercyjne

przed niewypłacalnością i tym samym możliwością upadłości.
Jest jednocześnie rynkiem rezerw kasowych całego systemu bankowego
oraz gospodarki finansowej skarbu państwa. Rynek pieniężny to także
obszar, na którym spotykają się popyt pieniądza wraz z jego podażą,
konfrontacja podmiotów posiadających nadmiar pieniądza oraz takich,
które odczuwają jego brak lub niedobór. Na tym rynku pieniądz traktowany
jest w kategorii towaru i ma przypisaną określoną, wewnętrzną wartość
swojej jednostki.
Zasadnicze funkcje, spełniane przez rynek pieniężny to przede wszystkim:
1. krótkoterminowe regulowanie (wyrównywanie) płynności finansowej
poszczególnych banków poprzez odprowadzenie nadwyżki lub dopełnienie
niedoboru środków finansowych powstałej na skutek operacji dokonanych
przez klientów danego banku.
2. Zabezpieczenie niezbędnych rezerw finansowych przez banki.
3. Średnioterminowe zagwarantowanie sobie przez instytucje finansowe
(banki) najkorzystniejszego bilansu ryzyka względem dochodu dzięki
zmierzaniu w kierunku zniwelowania ryzyka terminowego oraz ryzyka

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

procentowego powstałego w wyniku operacji dokonanych przez klientów
jak również optymalizacji zysku w wyniku modyfikacji struktury aktywów.
4. Określenie wielkości procentu, obejmującego krótkoterminowe
a także średnioterminowe transakcje z klientami.
5.

Przygotowanie

dla potrzeb

Banku

Centralnego

środowiska

oraz instrumentów, dzięki którym może on stymulować koniunkturę,
oddziałując przede wszystkim na ilość "masy pieniężnej" - uprawianie
polityki na rzecz otwartego rynku a także utrzymania obowiązkowej rezerwy
finansowej.
Dzięki istnieniu tego rynku pieniądz jest transferowany z miejsca, gdzie
znajduje się go zbyt wiele do miejsca, gdzie jest zgłaszane na niego
zapotrzebowanie. Odbywa się to poprzez udzielania pożyczek, kredytów
albo przez zbycie papierów wartościowych. Operacje w obrębie rynku
pieniężnego przeprowadzają m.in.:
1. Banki.
2. Państwo.
3. Jednostki samorządu terytorialnego.
4. Podmioty gospodarcze.
5. Towarzystwa ubezpieczeniowe.
6. Osoby fizyczne.
Główne narzędzia rynku pieniężnego:
W obrębie rynku pieniężnego operacje dokonywane są głównie jako
pożyczki, kredyty, transfer albo jako czasowa transakcja obejmująca papiery
wartościowe, jednak nie następuje ich dosłowne przemieszczenie, ponieważ
są one przechowywane w postaci depozytów.
Najistotniejsze narzędzia rynku pieniężnego to przede wszystkim:
1. Pożyczki i kredyty udzielane w obrębie międzybankowego rynku
pieniężnego.
2. Bony pieniężne oraz bony skarbowe.
3. Operacje na tzw. otwartym rynku.
4. Bony komercyjne.
Znane kursy z londyńskiej giełdy:
1. LIBOR, pełna nazwa brzmi: London Interbank Offered Rate:
jest to średnia arytmetyczna na podstawie której banki określają swoją
gotowość do sprzedaży własnych nadwyżek na londyńskiej giełdzie.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

2. LIBID, pełna nazwa brzmi: London Interbank Bid Rate: jest to średnia
arytmetyczna na podstawie której banki określają swoją gotowość do zapłaty
na londyńskiej giełdzie za nabywany depozyt a także frankfurckiego FIBOR
jak też FIBID.
Biorąc pod uwagę kryterium długości terminu udzielenia pożyczki,
a także przyjęcia lokaty jak również terminu dostarczenia środków
finansowych wyróżniamy następujące transakcje:
1. O/N, pełna nazwa brzmi: "overnight", czyli "przez noc": dotyczy jednego
dnia, pieniądze zostają przekazane w dniu dokonania transakcji natomiast
zwrot następuje w kolejnym dniu bezpośrednio po dokonaniu transakcji
(do ustalonej przez strony godziny).
2. T/N, pełna nazwa brzmi: "tom/next": dotyczy jednego dnia, pieniądze
zostają przekazane drugiego dnia po dokonaniu transakcji. Istnieje również
opcja tzw. prolongaty na kilka kolejnych dni - pożyczkodawca ma prawo
do zerwania porozumienia w ciągu dnia poprzedniego.
3. S/N, pełna nazwa brzmi: "spot/next": dotyczy jednego dnia, dzięki niemu
dokonuje się planowania dokonania transakcji; pieniądze przekazywane są
w ciągu 2 dni od momentu zawarcia transakcji; może jednak dotyczyć także
okresów: jednotygodniowych - 1W, dwutygodniowych - 2W; 2, 3, 6 oraz 9 -
miesięcznych: 1M, 2M, 3M, 6M, 9M jak też roczne - 1R.
W naszym kraju w stosunku do międzybankowych depozytów w złotówkach
bierze się następujące wskaźniki:
1. WIBOR, pełna nazwa brzmi: "Warsaw Interbank Offered Rate":
jest to średnia cena po jakiej bank wyraża chęć udzielenia kredytu
lub pożyczki oraz oprocentowanie na jakim banki są gotowe do udzielenia
pożyczek lub kredytów innym instytucjom finansowym (bankom).
2. WIBID, pełna nazwa brzmi: "Warsaw Interbank Bid Rate": jest to średnia
cena po jakiej bank wyraża chęć dokonania zapłaty za nabyty depozyt
oraz roczna wartość stopy procentowej po jakiej banki są gotowe zapłacić
za otrzymane środki w postaci depozytu od jakiejś innej instytucji finansowej
(banku).
Powyższe wskaźniki ustala się począwszy od III 1993 r. Dziś są średnią
arytmetyczną

określonych

stawek,

które

przesyła

siedemnaście

współdziałających banków.
Bony pieniężne są to krótkoterminowe papiery wartościowe, posiadające
dane nominały oraz termin wykupu. Instytucją zajmującą się ich emisją

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

jest Bank Centralny (inaczej Narodowy Bank Polski). W naszym kraju
sprzedaż tego typu bonów Narodowy Bank Polski zapoczątkował w roku
1990 po transformacji ustrojowej. Głównym zadaniem tej emisji było
scalenie krótkoterminowych środków finansowych "płynnych" banków.
Środki te z uwagi na pewne administracyjne obostrzenia akcji kredytowej,
nie mogły zostać użyte w celu udzielania pożyczek i kredytów. Sprzedaż tych
bonów prowadzona była na aukcjach mających miejsce co tydzień w formie
przetargu, z dyskontem. Nabywcami stawały się podmioty oferujące
najniższy poziom stopy dyskontowej. Powyższe bony były oczywiście
zbywalne oraz w każdej chwili emitent, czyli Narodowy Bank Polski mógł je
odkupić.
Bony skarbowe są to papiery wartościowe, które emituje Ministerstwo
Finansów natomiast Narodowy Bank Polski odgrywa rolę agenta takiej
emisji, tzn. gwarantuje ich obsługę (m.in. wykup). Tego typu bon daje
możliwość wzięcia przez państwo krótkoterminowych kredytów/pożyczek,
zaciąganych w obrębie rynku pieniężnego.
Operacje w obrębie otwartego rynku są tak jak również bony narzędziem
wpływania Narodowego Banku Polskiego w stosunku do rynku pieniężnego.
Posiada on możliwość zakupu jak też sprzedaży krótkoterminowych
papierów wartościowych - głównie państwowych - zazwyczaj w postaci
bonów skarbowych.
Transakcje (operacje) przeprowadzane w obrębie otwartego rynku oddziałują
na "masę pieniądza", znajdującego się w powszechnym obiegu:
1. Nabycie papierów wartościowych: zwiększa ilość aktywów Banku
Centralnego a także zwiększa ilość pieniądza, znajdującego się
w powszechnym obiegu.
2. sprzedaż papierów wartościowych: dokonywana z portfela Banku
Centralnego w konsekwencji przyczynia się do zmniejszenia ilości jego
aktywów, czyli zmniejszenia ilości pieniądza, znajdującego się
w powszechnym obiegu.
W naszym kraju operacje w obrębie otwartego rynku przybrały formę
cotygodniowych aukcji. W tego typu aukcjach mogą brać udział wyłącznie
banki, które na mocy umowy zawartej z Narodowym Bankiem Polskim są
dealerami na rynku pieniężnym. Przetarg może przybrać następującą formę:

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

1. Ilościowy: Bank Centralny ustala stałą stawkę na zakup natomiast banki
ustalają wysokość kwot, które są gotowe za tą daną stawkę Bankowi
Centralnemu sprzedać.
2. Procentowy: Banki Komercyjne ustalają stawki procentowe, po których są
skłonne dokonać transakcji natomiast Narodowy Bank Polski w granicach
przyjętej przez siebie samego kwoty pozwala na sprzedaż, rozpoczynając
najpierw od banków oferujących najwyższą ze stawek.
Narodowy Bank Polski posiada możliwość złączenia transakcji nabycia
papierów wartościowych wraz z ustaleniem warunków na jakich zostaną
odkupione w danym terminie. W takiej sytuacji mówimy o tzw. operacjach
warunkowych tj.: repo oraz reverse repo:
1. Operacje "repo": jest to zakup zwrotny, czyli zakup dokonany
przez Narodowy Bank Polski od banków komercyjnych bonów skarbowych
łącznie z obowiązkiem dokonania ich nabycia w danym przez siebie czasie.
Przedmiot wystawiany do przetargu stanowi różnica wartości deklarowanych
ze strony banków cen nabycia oraz sprzedaży.
2. Operacje "reverse repo": jest to sprzedaż zwrotna, czyli sprzedaż bankom
komercyjnym
od Narodowego Banku Polskiego bonów wraz z obowiązkiem ich wykupu
przez Bank Centralny w czasie przez niego ustalonym. Jako kryterium
selekcji oraz wyboru ofert brana jest wielkość deklarowanej ze strony
banków stopy oprocentowania na środki Narodowego Banku Polskiego
w zamian za okres czasu, na który Bank Centralny dokonał sprzedaży bonów.

Funkcje rynku kapitałowego
a) Rynek kapitałowy spełnia funkcję systemu mobilizacji kapitału -

fundusze przepływają od osób o nadmiarze oszczędności do tych, którym
ich brak a oferują ich zyskowne zainwestowanie - następuje
transformacja oszczędności w inwestycje;

b) Rynek kapitałowy jest miejscem alokacji kapitału - jest on przeznaczony

do najlepszych zastosowań; w długim okresie wygrywają oferujący
najefektywniejsze zastosowanie kapitału;

c) Rynek kapitałowy stanowi mechanizm redystrybucji dochodów

w gospodarce (obok budżetu i banków);

d) Rynek kapitałowy jest miejscem obiektywnej wyceny papierów

wartościowych;

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

e) Rynek

kapitałowy

jest

świetnym

barometrem

koniunktury.

Najpopularniejszy indeks giełdowy na świecie - Dow Jones
po raz pierwszy opublikowany przez Charlesa Dow'a 3 lipca 1884 będący
wówczas średnią rynkową 11 firm powstał a celu badania koniunktury
w gospodarce, a mierzenie siły giełdy buło jedynie dodatkową funkcją.
Od 1928 w skład DJ Industrial Average wchodzi 30 najistotniejszych
firm przemysłowych na NYSE; w latach 1930-1985 w USA DJ
wyprzedzał koniunkturę w całej gospodarce o ok. 0,5-0,75 roku;

f) Rynek kapitałowy jest źródłem finansowania inwestycji;
g) Rynek kapitałowy ułatwia cyrkulację pieniężną.

Instrumenty rynku kapitałowego



Akcje - papiery własnościowe znamionujące udział właściciela

w spółce akcyjnej, a co za tym idzie w kapitale zakładowym spółki.
Ich wartość może być wyrażona kwotą pieniężną lub ułamkiem
wartości spółki. Obecnie zdecydowanie dominującą jest zasada
nominalizmu. W wielu krajach występuje, minimalna wartość
nominalna, np. w Polsce jest to to 1 zł, a w Niemczech 5 DM. Zasada
ta nie występuje w krajach anglosaskich. W przypadku akcji można
wymienić trzy ceny:

- cenę nominalną wyrażającą udział właściciela w kapitale zakładowym

spółki,

- cenę emisyjna po której następuje wyprzedaż akcji; może ona być nawet

wielokrotnie od ceny nominalnej,

- cenę rynkową powstałą wskutek konfrontacji ofert kupna i sprzedaży.

Klasyfikacja akcji:
1. Akcje mogą występować w dwóch formach:
a) tradycyjnej, papierowej - w formie dokumentu papierowego składającego

się z 3 części:



właściwego zapisu udziałowego



arkusza kuponów dywidendowych, uprawniającego do inkasowania
dywidendy



talonu dającego prawo do otrzymania kolejnego arkusza kuponów
dywidendowych

b) niekonwencjonalnej, zdematerializowanej tzn. w formie zapisu

komputerowego; forma ta występuje również w Polsce i na wszystkich

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

ważniejszych rynkach i znacznie upraszcza i przyspiesza obrót papierami
wartościowymi

2. Ze względu na legitymację prawną akcje dzieli się na:
- akcje na okaziciela, umożliwiające egzekucje praw przez okaziciela,
- akcje imienne, umożliwiające egzekucję praw jedynie przez osobę

umieszczoną na dokumencie i w księdze akcyjnej.

3. Ze względu na sposób wnoszenia kapitału do spółki wyróżniamy:
- akcje gotówkowe - w zamian za wpłaty pieniężne,
- akcje aportowe - w zamian za aporty (budynki, grunty, maszyny,

licencje).

4. Ze względu na charakterystykę praw udziałowych wyróżniamy:
- akcje zwyczajne (common stocks)- najbardziej powszechne na rynku ,

dające nabywcy równe prawa do dywidendy, liczby głosów na walnym
zgromadzeniu oraz udziału w majątku likwidowanej spółki.

- akcje uprzywilejowane (preferencyjne, priorytetowe, priority stocks) dają

nadzwyczajne prawa do liczby głosów na WZA - najwyżej 2 z jednej
akcji, wysokości dywidendy - maksymalnie do 150% zwykłej
dywidendy, udziału w podziale likwidowanego majątku spółki (najpierw
spłacani są posiadacze akcji uprzywilejowanych),

- akcje złote - umożliwiają blokowanie niekorzystnych dla ich właściciela

uchwał WZA, konstrukcja obecnie nieobecna w Polsce.



Obligacje

papiery

wartościowe

emitowane

serii,

w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela
(obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia
określonego świadczenia. Świadczenia te mogą mieć zarówno
charakter pieniężny (wykup obligacji , płacenie odsetek, wykup
obligacji po wyższej cenie) jak i niepieniężny (prawa do udziału
w zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje, prawo do subskrypcji
na prawach pierwszeństwa akcji nowych emisji).

Klasyfikacja obligacji:
1) Ze względu na podmiot uprawniony do emisji wyróżniamy:
- obligacje skarbowe - emitowane przez Skarb Państwa, będące jednym

z najważniejszych źródeł finansowania deficytu budżetowego; emituje
je Minister Finansów; obarczone minimalnym ryzykiem,

- obligacje municypalne/komunalne emitowane przez gminy,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

- obligacje przedsiębiorstw emitowane przez podmioty prowadzące

działalność gospodarczą posiadające osobowość prawną.

- obligacje instytucji finansowych emitowane przez banki, towarzystwa

ubezpieczeniowe

2) Ze względu na charakterystykę przynoszonego przez obligacje dochodu

wyróżniamy:

- obligacje o stałym oprocentowaniu, które przynoszą stały dochód;

stanowią ok. 2/3 łącznej emisji obligacji na świecie,

- obligacje o zmiennym oprocentowaniu, które przynoszą zmienny dochód

związany z weryfikowaną co jakiś czas stopą procentową,

- obligacje zero-kuponowe, w przypadku których jedyne świadczenie

ze strony emitenta następuje w momencie wykupu tzn. emitent nie płaci
odsetek tylko sprzedaje obligacje po cenie niższej niż cena wykupu
(różnica

stanowi

skapitalizowane

odsetki).

Dzieli

się

je na:



obligacje głęboko zdyskontowane - wykupywane wg wartości 100
jednostek walutowych, a sprzedawane po cenie dużo niższej



obligacje sprzedawane po cenie nominalnej 100, a wykupywane

po cenie dużo wyższej,



obligacje indeksowe - dochodowość uzależniona od określonego

indeksu (najczęściej CPI).

3) Ze względu na zabezpieczenia wyróżniamy:
- obligacje zabezpieczone, gdzie zabezpieczenia mogą mieć charakter

majątkowy lub zobowiązań osobistych,

- obligacje niezabezpieczone - obligatariusz nie jest w żaden sposób

chroniony przed niewykonaniem świadczenia.

4) W zależności od miejsca emisji, waluty, przepisów itd. Wyróżniamy:
- obligacje krajowe - emitentem jest rezydent danego kraju, emisja

w walucie miejscowej,

- obligacje zagraniczne - emitentem jest nie-rezydent, emisja w walucie

narodowej,

- obligacje międzynarodowe - emitentem jest nie-rezydent, emisja

w walucie obcej i pod rządami obcego prawa.

5) Ze względu na charakter obrotu wyróżniamy:
- obligacje w obrocie publicznym,
- obligacje w obrocie niepublicznym.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

6) Ze względu na formę emisji wyróżniamy:
- obligacje materialne,
- obligacje zdematerializowane.
7) W zależności od sposobu spełnienia głównego świadczenia wyróżniamy:
- obligacje wykupywane jednorazowo po okresie pożyczki emisyjnej,
- obligacje

wykupywane

przed

terminem

zdeterminowanym

przez emitenta lub obligatariusza,

- obligacje wykupywane ratami, drogą losowania pewnych partii, serii,
- renty - czas wykupu jest nieokreślony, emitent jest zobowiązany

do płacenie odsetek.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

6. STOSOWANIE PRZEPISÓW PRAWA

W DZIAŁALNOŚCI MARKETINGOWEJ

6.1. Prawo w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym

Prawo w znaczeniu przedmiotowym to ogół norm, ustanowionych lub

uznawanych przez państwo, zabezpieczonych stosowaniem przymusu,
regulujących organizację i zakres działania instytucji oraz postępowanie
ludzi. Normami stanowionymi przez państwo są normy prawne, które są
rezultatem działalności właściwych organów władzy i administracji
państwowej. Natomiast normami uznawanymi przez państwo są, dotychczas
zwyczajowo uznawane za obowiązujące, reguły postępowania podniesione
do rangi powszechnie obowiązującego prawa, zabezpieczonego właściwą mu
sankcją w przypadku jego naruszenia.
Istotą i charakterystyczną cechą prawa jako ogółu norm obowiązujących
w państwie jest jego powszechność, co znaczy, że normy prawne dotyczą
w

jednakowym

stopniu

wszystkich

osób przebywających stale,

a także czasowo, na terenie danego państwa bez względu na płeć, rasę,
wyznanie czy przynależność do różnych ugrupowań społecznych
i politycznych.
Rolą prawa jest, z jednej strony, umacnianie istniejących stosunków
politycznych i społeczno-ekonomicznych państwa, a z drugiej –
kształtowanie nowych, zgodnych z wolą ustawodawcy ujawnianą w różnych
aktach

normatywnych.

Określając

działalność różnych instytucji

społecznych, jak również postępowanie ludzi, prawo staje się ważnym
czynnikiem regulacji życia politycznego i społeczno-gospodarczego.
Ta ważna funkcja społeczna stanowi też uzasadnienie konieczności jego
przestrzegania i zgodnego z przepisami prawnymi postępowania – nie tylko
z obawy przed karą w przypadku jego naruszenia, lecz wypływającego
ze świadomości, że bez prawa żadne państwo nie może istnieć.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Prawo w znaczeniu podmiotowym to pewne możliwości dowolnego
zachowania się i uprawnienia (korzyści), jakie wynikają dla określonych
osób z poszczególnych przepisów prawnych (prawa przedmiotowego).
Treścią prawa podmiotowego może być również możliwość domagania się
określonego zachowania się pewnych osób.
Różny bywa zakres praw podmiotowych. Jedne z nich są skuteczne
tylko wobec konkretnych osób, inne natomiast są skuteczne wobec
wszystkich, w szczególności prawa rzeczowe dotyczące własności
posiadania, prawa osobiste, niektóre prawa rodzinne, dotyczące firmy,
patentów, znaków towarowych. Pierwsze z nich noszą nazwę praw
podmiotowych względnych, a drugie praw podmiotowych bezwzględnych.
Istota praw podmiotowych względnych wyraża się w tym, że daje ona osobie
uprawnionej możność żądania czegoś od początku ich powstania, natomiast
prawa podmiotowe bezwzględne stają się aktualne dopiero z chwilą ich
naruszenia przez osoby trzecie. Ponadto prawa podmiotowe bezwzględne są
skuteczne wobec wszystkich, a prawa podmiotowe względne tylko wobec
niektórych osób.
Istnieje ścisły związek między prawem w znaczeniu przedmiotowym
a prawem w znaczeniu podmiotowym, np.: podmiotowe prawo pracownika
do wynagrodzenia za pracę gwarantują normy prawne, czyli prawo
w znaczeniu przedmiotowym, zawarte w różnych przepisach.
System prawa to ogół obowiązujących w państwie norm prawnych,
uporządkowany według następujących zasad:



normy systemu prawa tworzą hierarchię, tzn. że jedne normy mają
moc prawną wyższą od innych, w zależności od aktu normatywnego,
w jakim są zawarte, i organu, który go wydał (zasada
hierarchiczności),



między normami systemu prawa nie ma sprzeczności,
tzn. że postępowanie zgodne z określoną normą nie narusza innej
normy (zasada spójności),



normy systemu prawa są pozbawione luk, tzn. że istniejące normy
wystarczają do zapewnienia ładu społecznego (zasada zupełności).

Dla celów naukowych, dydaktycznych, a także praktycznych ogół norm
prawnych da się podzielić na poszczególne gałęzie. Gałąź prawa to zespół
norm prawnych wyróżnionych ze względu na przedmiot lub metodę
regulacji.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Gałęzie prawa w Rzeczpospolitej Polskiej:



prawo państwowe (konstytucyjne) - normuje podstawy ustroju
politycznego, gospodarczego i społecznego państwa, strukturę
i kompetencje jego organów, podstawowe wolności, prawa
i obowiązki obywatelskie, system źródeł prawa oraz zasady prawa
wyborczego,



prawo cywilne - normuje stosunki majątkowe, a także niektóre

stosunki niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami
prawnymi. Cechą stosunków cywilnoprawnych jest to, że podmioty
tych stosunków są równorzędnymi partnerami, to jest nie mają wobec
siebie uprawnień władczych,



prawo pracy - normuje stosunki pracy oraz inne zagadnienia ściśle

związane z pracą. Prawo rodzinne i opiekuńcze normuje osobiste
i majątkowe stosunki wynikające z małżeństwa, powinowactwa,
pokrewieństwa, przysposobienia, opieki i kurateli,



prawo gospodarcze - normuje stosunki gospodarcze, tj. stosunki, jakie

powstają w związku z działalnością gospodarczą,



prawo karne - normuje stosowanie sankcji wobec osób, które

popełniły przestępstwo. Określa ono zasady odpowiedzialności
karnej, czyny będące przestępstwami oraz sankcje stosowane w razie
ich popełnienia. Cechą charakterystyczną prawa karnego jest sankcja
karna,



prawo administracyjne - normuje organizację administracji

oraz działalność administracyjną, czyli działalność organów
państwowych,

organów

samorządu

terytorialnego

oraz współdziałających z nimi podmiotów w celu zorganizowania
wykonania zadań państwa,



prawo finansowe normuje publiczną gospodarkę finansową,

tj. gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych przez państwo i
jednostki samorządu terytorialnego.

Wymienione gałęzie prawa są dziedzinami prawa materialnego,
czyli regulują bezpośrednio stosunki społeczne. Normy te mają charakter
pierwotny wobec norm prawa formalnego, które regulują tryb postępowania
przed organami państwa (np. od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje
apelacja do sądu drugiej instancji). Celem norm prawa formalnego
jest realizacja norm prawa materialnego.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Gałęzie prawa formalnego (procesowego):



prawo postępowania cywilnego,



prawo postępowania karnego,



prawo postępowania administracyjnego.

Prawo postępowania cywilnego normuje tryb postępowania w sprawach
ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, pracy i ubezpieczeń
społecznych. Prawo postępowania karnego normuje tryb postępowania
w sprawach karnych. Prawo postępowania administracyjnego normuje tryb
postępowania w sprawach ze stosunków z zakresu prawa administracyjnego.

Ogół zasad postępowania w zakresie życia gospodarczego reguluje

prawo gospodarcze. Skupia ono w sobie normy należące do różnych gałęzi
prawa,

np.

cywilnego,

administracyjnego,

finansowego,

międzynarodowego, a nawet karnego.
Podmiotem prawa gospodarczego są przedsiębiorcy, czyli:



osoby fizyczne i ich związki (spółki prawa cywilnego),



osoby prawne (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki
handlowe i inne),



jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,
prowadzące działalność gospodarczą.

Przedmiotem prawa gospodarczego są regulacje dotyczące istnienia
przedsiębiorców, ich organizacji, prowadzonej przez nich działalności
oraz środków służących prowadzeniu tej działalności, np. umów, papierów
wartościowych. Obejmuje zatem zakresem swego oddziaływania stosunki
cywilne między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich
działalności gospodarczej.
Prawo gospodarcze reguluje więc stosunki prawne powstające w ramach
obrotu gospodarczego, przez który należy rozumieć tę sferę wymiany dóbr
i usług, w której przynajmniej jeden z jej uczestników jest przedsiębiorcą,
tzn. w sposób zawodowy, zorganizowany i ciągły zajmuje się działalnością
gospodarczą. Uczestnicy stosunków gospodarczych zawierają między sobą
umowy (np. umowa dostawy między producentem tkanin a producentem
odzieży) albo też dokonują obrotu z innymi osobami (np. sprzedaż detaliczna
dokonywana w sklepie dla konsumentów).
Szeroki zakres, ogromne zróżnicowanie i różnorodny charakter stosunków
gospodarczych powodują, że prawo gospodarcze nie jest skodyfikowane,
a źródła tego prawa są rozproszone i wywodzą się z różnych dziedzin prawa.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Regulacje prawne dotyczące organizacji i zasad funkcjonowania
przedsiębiorców występują między innymi w Ustawie o swobodzie
działalności gospodarczej, Kodeksie cywilnym, Kodeksie spółek
handlowych,

ustawie

Prawo

spółdzielcze

czy

też

Ustawie

przedsiębiorstwach

państwowych.

Natomiast

umowy

z których wynikają stosunki gospodarcze, unormowane są w Kodeksie
cywilnym w Księdze III Zobowiązania lub w przepisach szczególnych.

6.2. Normy prawne i przepisy prawne

Podstawowym elementem składowym prawa – w znaczeniu

przedmiotowym – jest norma prawna. Pojęcie to oznacza regułę
postępowania. Każda norma prawna wskazuje, w jaki sposób dany podmiot
(człowiek lub też organizacja społeczna) powinien się zachować w określonej
sytuacji. Norma prawna albo coś nakazuje (np. w ruchu na drogach
publicznych – trzymać się prawej strony), albo czegoś zakazuje
(np. popełniania czynów zagrożonych sankcją karną), albo na coś zezwala
(np. można odwołać się od wyroku).
Normy prawne charakteryzują się dwiema cechami:



są to normy uznane przez państwo za obowiązujące,



ich przestrzeganie zapewnia przymus państwowy.

Normy prawne niedopuszczające zmian w ich treści nazywamy normami
prawa bezwzględnie obowiązującego, a normy dopuszczające możliwość
dokonania innych ustaleń niż w nich wyrażone, normami prawa względnie
obowiązującego.
Przepis prawny jest to wypowiedź zapisana w akcie normatywnym,
wyodrębniona jako artykuł, paragraf, ustęp, punkt lub litera, oznaczona
kolejnym numerem (lub literą alfabetu). Przepis prawny jest elementarną
jednostką aktu normatywnego.
Na podstawie treści przepisów prawnych konstruuje się normy prawne.
Najczęściej poszczególne przepisy zawierają tylko pewne elementy normy
prawnej. Tak więc jedna norma może być zawarta w kilku przepisach.
Zdarza się też, że jeden przepis zawiera kilka norm prawnych.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

6.3. Stosunki i zdarzenia prawne

Stosunek prawny jest to więź społeczna, jaka powstaje między

dwiema lub więcej osobami w następstwie stworzonej przez nie – lub inne
zdarzenia – sytuacji określonej w obowiązującej normie prawnej.
Nie są stosunkami prawnymi takie stosunki społeczne, z których istnieniem
i ustaniem prawo nie łączy żadnych skutków prawnych. Przykładem mogą
być stosunki znajomości, koleżeństwa, przyjaźni.
W każdym stosunku prawnym wyróżnia się:



podmioty stosunku,



przedmiot stosunku, którym jest określone zachowanie podmiotów
stosunku,



treść stosunku, czyli obowiązki i prawa podmiotów stosunku.

Istotę stosunków prawnych stanowią wzajemne prawa (podmiotowe)
i odpowiadające im obowiązki stron. Treść tych praw i obowiązków
nazywamy przedmiotem stosunków prawnych.
Zdarzenie prawne jest to zdarzenie, z którym prawo wiąże określone skutki
prawne, tj. powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego np.:



zawarcie umowy pożyczki – powstaje stosunek prawny między
pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą,



opóźnienie zwrotu pożyczki – zmienia się stosunek prawny między
pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą, gdyż pożyczkodawca nabywa
prawo żądania od pożyczkobiorcy odsetek za opóźnienie,



zwolnienie dłużnika z długu- ustaje stosunek prawny między
wierzycielem i dłużnikiem.

Zdecydowana większość zdarzeń prawnych jest rezultatem bardziej
czy mniej świadomej działalności ludzi. Nie pomniejsza to prawnego
znaczenia innych, naturalnych, niezależnych od działania ludzi (a nawet
od ich woli) zdarzeń. Zaliczyć do nich należy np.: pożar, powódź, gradobicie,
śmierć człowieka, upływ czasu.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Działania dzielimy na:



czyny, czyli działania podejmowane bez zamiaru wywołania skutków
prawnych np. znalezienie i podjęcie porzuconej przez kogoś rzeczy,



akty prawne, takie jak czynności prawne (umowy i jednostronne
oświadczenia woli ludzkiej), akty administracyjne (decyzje organów
administracji rządowej i samorządowej) orzeczenia sądowe.

6.4. Źródła prawa

Źródła prawa są to akty normatywne stanowione przez upoważnione organy
władzy i administracji państwowej, a także organy samorządów
terytorialnych, zawierające normy prawne lub stanowiące istotny składnik
właściwego uchwycenia treści normy prawnej. Źródłami prawa są także
umowy międzynarodowe, jeżeli zawierają normy prawne. Powyższe źródła
prawa tworzą prawo stanowione (pisane). Uzupełniającym źródłem prawa
jest zwyczaj. Normy zwyczajowe stają się źródłami prawa, jeżeli stosownie
do postanowień prawa stanowionego, zostały uznane za obowiązujące.
Normy zwyczajowe są nazywane prawem zwyczajowym.
Organy państwowe upoważnione do stanowienia norm prawnych nie wydają
pojedynczych przepisów, lecz w formie pewnych zestawów, odnoszących się
do określonej dziedziny życia społecznego. Tego rodzaju zbiór przepisów
prawnych, razem wydanych i razem opublikowanych, zwany jest aktem
normatywnym. W aktach normatywnych – oprócz przepisów prawnych –
ujęty jest niekiedy wstęp, wskazujący na cele i zadania, jakie ustawodawca
ma zamiar osiągnąć. Tego rodzaju wstęp nazywany jest preambułą.
Warunkiem obowiązywania aktu normatywnego jest to, aby:



został prawidłowo ustanowiony, tj. przez upoważniony do tego organ
i w przewidzianym trybie,



został prawidłowo ogłoszony (np. ustawy i rozporządzenia podlegają
ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw).

Źródła prawa w Polsce:
A. Akty normatywne powszechnie obowiązujące:



Konstytucja RP,



ustawy

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



rozporządzenia z mocą ustawy Prezydenta zatwierdzone przez Sejm,



ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą Sejmu,



ratyfikowane umowy międzynarodowe bez zgody Sejmu,



rozporządzenia stanowione przez Prezydenta RP, Radę Ministrów,
Prezesa Rady Ministrów, Ministra kierującego działem administracji
rządowej, Przewodniczącego Komitetu w składzie Rady Ministrów,
Krajową Radę Radiofonii i Telewizji.

B. Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące:



Regulamin Zgromadzenia Narodowego,



uchwały Sejmu (niektóre),



uchwały Senatu (niektóre),



uchwały Rady Ministrów (niektóre),



zarządzenia Prezydenta RP,



zarządzenia Prezesa Rady Ministrów (niektóre),



zarządzenia Ministrów (niektóre),



niektóre akty innych centralnych organów państwowych.

C. Akty prawa miejscowego:



uchwały rad samorządu terytorialnego (niektóre),



akty normatywne terenowych organów administracji rządowej

(niektóre).

Konstytucja (ustawa zasadnicza) zajmuje najwyższą pozycję w hierarchii
aktów normatywnych. Konstytucja określa podstawy ustroju państwa,
podstawowe wolności, prawa i obowiązki obywatelskie, system źródeł
prawa, strukturę i kompetencje naczelnych organów państwa. W Polsce
obowiązuje Konstytucja uchwalona dnia 2 kwietnia 1997 r.
przez Zgromadzenie Narodowe (czyli Sejm i Senat).
Wydane z upoważnienia Konstytucji inne akty normatywne nie mogą być
w swojej treści z nią sprzeczne.
Ustawy zajmują drugi szczebel w hierarchii aktów normatywnych
po Konstytucji. Wydawane są przez Sejm i zatwierdzane przez Senat.
Wymagają też podpisu Prezydenta. Brak zatwierdzenia ze strony Senatu,
względnie zgłaszane przez niego poprawki powodują powrót ustawy
do Sejmu i ponowne głosowanie. Poprawki Senatu są odrzucane przez Sejm
bezwzględną większością głosów, natomiast poprawki nie odrzucone
bezwzględną większością głosów są poprawkami przez Sejm przyjętymi.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Podobnie przedstawia się sprawa w przypadku całkowitego odrzucenia
ustawy przez Senat. Ustawy muszą być zgodne z Konstytucją. Zgodność
ustaw z Konstytucją bada Trybunał Konstytucyjny.
Z inicjatywą ustawodawczą może wystąpić Prezydent, Senat, Rada
Ministrów lub co najmniej 15 posłów i obywatele posiadający prawo
do wybierania Sejmu i Senatu w liczbie co najmniej 100 tys. Ustawa, jak
każdy akt normatywny, jest aktem ogólnym. Może ona zmieniać lub uchylać
wszystkie inne akty normatywne.
Ustawy zawierają podstawowe uregulowania dotyczące poszczególnych
dziedzin życia. Niektóre zagadnienia muszą być uregulowane ustawami. Są
to: wolności, prawa i obowiązki obywatelskie, budżet państwa oraz zasady
działania aparatu państwowego. Zagadnienia te nazywa się materią
ustawową. Wszystkie inne akty normatywne muszą być zgodne z ustawami.
Rozporządzenia są aktami wykonawczymi do ustaw. Wydawane są
na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej
wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania
rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne
dotyczące treści rozporządzenia. Rozporządzenie musi powoływać się
na przepis upoważniający. Treść i zakres rozporządzenia nie mogą
przekraczać granic upoważnienia.
Rozporządzenia są aktami normatywnymi Prezydenta, naczelnych
i centralnych organów administracji państwowej, a mianowicie: Rady
Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych (lub kilku) ministrów
i równorzędnych kierowników urzędów centralnych. Uchwały mają
zróżnicowany charakter. Wydają je organy kolegialne: Sejm, Senat, Rada
Ministrów, sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy. Uchwały Sejmu
i Senatu dotyczą m.in. wewnętrznych spraw tych organów oraz obsadzania
ważnych stanowisk w państwie. Uchwały Rady Ministrów mają charakter
wewnętrzny i obowiązują jednostki podległe Radzie Ministrów. Uchwały
sejmiku województwa, rady powiatu i rady gminy są podejmowane
w sprawach należących do właściwości tych organów i obowiązują
na obszarze ich działania.
Zarządzenie jest aktem normatywnym, wydawanym przez Prezydenta
i Prezesa Rady Ministrów oraz urzędy centralne na podstawie i w celu ich
wykonania. Zarządzenia mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy.
Mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

podległe organowi wydającemu te akty. Nie mogą stanowić podstawy decyzji
wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarządzenia
podlegają kontroli, co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym
prawem. Instrukcja, regulamin, statut są aktami normatywnymi, źródłami
o wyraźnie mniejszym zasięgu i znaczeniu niż akty omówione wcześniej.
Ich rolą jest wyjaśnianie i uściślanie przepisów zawartych w aktach
wyższego rzędu. W żadnym przypadku nie mogą być z nimi sprzeczne.
Ich głównym celem jest usprawnienie i uściślenie działalności organów
niższego szczebla i jednostek organizacyjnych.
Specyficznymi źródłami prawa są umowy międzynarodowe. Umowa
międzynarodowa jest to zgodne oświadczenie woli państw mające na celu
wywołanie określonych skutków prawnych. Przedmiotem umowy
międzynarodowej mogą być zagadnienia natury politycznej, ekonomicznej,
ludnościowej, kulturalnej itp.
Akty normatywne mają specyficzną budowę. Ich składowymi elementami są:



tytuł aktu normatywnego,



kolejna pozycja od początku roku kalendarzowego,



zasadnicza treść podzielona na: artykuły, ustępy (lub paragrafy)
i punkty,



podpis właściwego organu.

Prawo obowiązuje na terenie całego (lub jego części) państwa, którego
organy je ustanowiły lub sankcjonują. Terytorium określane jest za pomocą
umów wewnątrzkrajowych lub międzynarodowych. Prawo międzynarodowe
ratyfikowane przez uprawniony organ staje się elementem prawa
wewnątrzkrajowego.
Akt normatywny wchodzi w życie stosownie do przepisu określającego datę
jego wejścia w życie (zazwyczaj jest to przepis ostatni). Przy określaniu daty
wejścia w życie aktu normatywnego należy przestrzegać następujących
zasad:



prawo nie powinno działać wstecz,



prawo powinno wchodzić w życie po pewnym okresie od ogłoszenia,
aby umożliwić,



adresatom aktu przygotowanie się do jego przestrzegania.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

6.5. Instytucje prawa rzeczowego. Atrybuty prawa własności

Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym to część prawa

cywilnego, która reguluje problematykę własności oraz innych praw
(w znaczeniu podmiotowym) dotyczących rzeczy, mających bezwzględny
charakter.
Głównym źródłem prawa rzeczowego jest Kodeks cywilny. Ponadto
problematyka prawa rzeczowego unormowana została w szeregu innych
ustaw.
Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym to taka prawna forma
korzystania z rzeczy, która przybiera postać prawa podmiotowego
bezwzględnego, tj. skutecznego wobec całego otoczenia (wobec wszystkich).
Przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy. Rzeczy są to przedmioty
materialne, wyodrębnione na tyle, że mogą stanowić samoistne dobra
i być przedmiotem obrotu.
W świetle tej definicji rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego nie są:



utwory literackie, muzyczne, naukowe itp., a także energia
(brak im cechy materialności),



złoża mineralne, woda w rzece (brak im cechy wyodrębnienia).

Własność w rozumieniu Kodeksu cywilnego oznacza prawo właściciela
do korzystania z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
tego prawa oraz pobierania z niej pożytków i innych dochodów
z wyłączeniem innych osób. Oznacza też możliwość swobodnego
nią rozporządzania.
Prawo korzystania z rzeczy to nie tylko jej używanie i pobieranie z niej
pożytków ale to także prawo do jej przekształcania, a także zniszczenia.
Związana z prawem własności możność rozporządzania rzeczą oznacza,
że właściciel może wyzbyć się swojego prawa, np. przez przeniesienie
na inną osobę, przez zrzeczenie się własności lub ograniczyć swoje prawo
przez ustanowienie hipoteki, służebności czy oddanie jej w użytkowanie.
Własność ma też swoje ograniczenia, ponieważ nie można czynić ze swego
prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego.
Własność – jak wszystkie prawa rzeczowe – jest prawem podmiotowym
bezwzględnym. Wynika z tego, że nikt nie może naruszać prawa właściciela
do posiadania, korzystania z rzeczy i swobodnego nią rozporządzania.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

W przypadku pozbawienia właściciela jego rzeczy, przysługuje mu prawo
żądania

jej

zwrotu

zwane

roszczeniem

windykacyjnym.

Rozróżnia się własność publiczną, która stanowi własność państwową
i komunalną oraz własność prywatną, która stanowi własność osób
fizycznych lub prywatnych osób prawnych krajowych i zagranicznych.
Własność można nabyć w różny sposób. Najczęstszym sposobem jest kupno
rzeczy, czyli zawarcie umowy sprzedaży. Kilka innych umów także prowadzi
do nabycia własności, np. umowa darowizny, umowa zamiany. Kolejnymi
sposobami nabycia własności są dziedziczenie oraz zasiedzenie.
Nabycie własności drogą umowy nazywa się przeniesieniem własności.
Kodeks cywilny rozstrzyga, w której chwili następuje przeniesienie
własności. Zależy to od tego, jak rzecz jest oznaczona w umowie.

6.6. Podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek
gospodarczych

Podstawowymi

formami

organizacyjno-prawnymi

jednostek

gospodarczych

są:

przedsiębiorcy

jednoosobowi,

spółdzielnie,

przedsiębiorstwa państwowe, spółki, fundacje i stowarzyszenia
Przedsiębiorstwo własności indywidualnej jest własnością jednej osoby,
która kieruje nim w celu wypracowania zysku, jest najprostszą formą
przedsiębiorstwa. Większość przedsiębiorstw działających w gospodarce
rynkowej należy do tej kategorii. Są to między innymi: lokalne sklepy,
warsztaty, zakłady (np. kserograficzny, reklamy). Przedsiębiorstwem
własności indywidualnej kieruje zwykle samodzielnie właściciel, może
on zatrudniać kilku pracowników, jest jednak osobiście odpowiedzialny
za wszystkie decyzje dotyczące przedsiębiorstwa. Właściciel dostarcza
niezbędnego kapitału bądź pożycza go od rodziny lub z banku.
Z jego prawem do całego zysku osiągniętego przez przedsiębiorstwo łączy
się nieograniczona odpowiedzialność. Oznacza to, że w razie bankructwa
przedsiębiorstwa cały majątek, który posiada, nie tylko kapitał
zainwestowany w przedsiębiorstwo, może być użyty do zaspokojenia
roszczeń wierzycieli.
Przedsiębiorstwa

państwowe

jest

samodzielną,

samorządną

i samofinansującą się jednostką gospodarczą posiadającą osobowość prawną.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Powstaje ona w drodze aktu założycielskiego wydanego przez naczelny bądź
centralny organ administracji rządowej, bądź Narodowy Bank Polski
albo

bank

państwowy.

hierarchii

jednostek

państwowych,

przedsiębiorstwo państwowe jest najniższym szczeblem samodzielnie
gospodarującym i wykonującym swe zadania oraz w pełni za to
odpowiedzialnym,

gdyż

niższe

jednostki

gospodarcze

podległe

przedsiębiorstwu tej samodzielności nie posiadają. Z podanego określenia
przedsiębiorstwa wynikają jego szczególne cechy, do których zalicza się
odrębność organizacyjną, terytorialną, ekonomiczną i prawną.
Spółdzielnie - jest ona dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby
osób, która w interesie członków spółdzielni prowadzi wspólną działalność
gospodarczą. Spółdzielnia może również prowadzić działalność społeczną
i oświatową na rzecz swoich członków i ich środowiska oraz dzielić
nadwyżkę bilansową (zysk) pomiędzy swoich członków.
Decyzję o utworzeniu spółdzielni podejmują członkowie założyciele
(co najmniej 10 osób fizycznych i prawnych albo 3 osoby prawne). Jedynie
spółdzielnia produkcji rolnej powinna liczyć co najmniej 5 członków.
Do wniosku o zarejestrowanie spółdzielni należy dołączyć statut i założenia
ekonomiczno-organizacyjne zakładanej spółdzielni. Z chwilą rejestracji
spółdzielnia nabywa osobowość prawną.
Nie zawsze prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej
jest możliwe lub celowe. Jeżeli osoba fizyczna nie dysponuje odpowiednim
kapitałem, umiejętnościami i kwalifikacjami czy pomieszczeniem, to może
podjąć decyzję prowadzenia działalności gospodarczej wspólnie z innymi
osobami. Może on wówczas zawrzeć umowę spółki i dzięki powstaniu spółki
ma szanse prowadzenia korzystniejszej działalności. Spółkę można utworzyć
na podstawie przepisów kodeksu cywilnego lub kodeksu spółek handlowych.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Klasyfikacja spółek, ich charakterystyka

Spółka

cywilna

jest

umowny

stosunek

cywilnoprawny,

w którym wspólnicy, samodzielni przedsiębiorcy, których musi być
co najmniej dwóch zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu
gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności
przez wniesienie wkładów (gotówkę lub aport). Wkład wspólnika
może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw
albo na świadczeniu usług. Mogą to być osoby fizyczne albo osoby prawne.
Wspólnikiem nie może być inna spółka cywilna. Spółka cywilna określana
jest jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.
Spółka jawna: spółka tego typu nie wymaga zgromadzenia określonego
kapitału przez wspólników, wystarczą wkłady wnoszone przez nich.
Jak wszystkie polskie spółki działa na zasadzie kodeksu handlowego.
Do zadań wspólników należy przede wszystkim godne reprezentowanie
spółki wobec innych podmiotów gospodarczych oraz osiągnięcie
zadowalającego zysku.
Spółka komandytowa: rozróżnia się w tym typie spółek dwa rodzaje
wspólników, którzy odpowiedzialni są za całkowicie odmienne sprawy
oraz posiadają różne uprawnienia organizacyjne. Rachunkowość prowadzona

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

przez przedsiębiorstwa oparta na tej formie organizacji, musi prowadzić
pełną rachunkowość, aby w pełni móc rozliczać się z odpowiednimi
instytucjami.

Tego

typu

postanowienia

zostały

nałożone

przez odpowiedzialne jednostki państwowe.
Spółki kapitałowe opierają swoją działalność na wielkości posiadanego
kapitału, który wnoszą wspólnicy. Aby spółka prawidłowo funkcjonowała
musi posiadać odpowiednio wysoki kapitał zakładowy. Pozyskanie nowego
wspólnika wiąże się ze zwiększeniem kapitału zakładowego. W tej formie
organizacji wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki swoim
majątkiem, lecz kapitałem jaki posiada spółka.
Spółka akcyjna: spółka tego typu, zaliczana również do kapitałowej,
gromadzi swój kapitał zakładowy poprzez emisję i sprzedaż akcji.
W ten sposób przyszli nabywcy stają się akcjonariuszami spółki, otrzymując
z tego tytułu udział w wygospodarowanym przez firmę zysku.
Przedsiębiorstwa korzystające z tego typu organizacji są najbardziej
rozbudowane, oraz zatrudniają największą liczbę pracowników.
Fundacja to organizacja utworzona do realizacji celów społecznie
lub gospodarczo użytecznych, takich jak: ochrona zdrowia, nauka, kultura
i sztuka, opieka i pomoc społeczna, oświata i wychowanie, rozwój
gospodarki. Fundacja zostaje utworzona przez fundatora, który ustala jej
statut i zarząd oraz przekazuje pewien majątek na działalność. Osobowość
prawną fundacja uzyskuje po wpisaniu do rejestru fundacji. W celu realizacji
zadań statutowych fundacja może prowadzić działalność gospodarczą.
Stowarzyszenie jest to dobrowolne i samorządne zrzeszenie o celach
niezarobkowych. Może jednak prowadzić działalność gospodarczą i wtedy
działa jako przedsiębiorca. Dochód z tej działalności służy realizacji celów
statutowych stowarzyszenia. Stowarzyszenie może zostać powołane przez 15
osób, które po uchwaleniu statutu stowarzyszenia dokonują jego rejestracji
w sądzie. Z chwilą wpisania do rejestru stowarzyszenie uzyskuje osobowość
prawną. Członkowie stowarzyszenia wybierają zarząd i organ kontroli
wewnętrznej. Działalność w stowarzyszeniu opiera się na pracy społecznej,
ale do prowadzenia swoich spraw może ono zatrudniać pracowników.
Do głównych kryteriów wyboru formy organizacyjno-prawnej działalności
gospodarczej zalicza się zazwyczaj:



wymagania założycielskie,



zakres odpowiedzialności i ryzyka kapitałowego,

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



możliwości finansowania działalności,



zakres kierowania i kontroli firmy,



obciążenia podatkowe,



lokalizacja działalności gospodarczej.

Problem wyboru formy organizacyjno-prawnej adekwatnej do osiągania
celów występuje nie tylko w momencie zakładania przedsiębiorstwa, lecz
także w trakcie jego działalności. Kryteria doboru formy w pierwszym
rzędzie zależne są od tego, do czego się zmierza, w jakim zakresie
i w jaki sposób osoba podejmująca działalność gospodarczą chce osiągnąć
swój cel.
Do głównych kryteriów wyboru formy organizacyjno-prawnej zalicza się
przeważnie:



rozmiar i rodzaj planowanej działalności,



wymagania założycielskie,



zakres odpowiedzialności,



ryzyko kapitałowe,



możliwości finansowania działalności,



zakres kierowania,



możliwości kontroli,



formy opodatkowania.

Wybór organizacyjno-prawnej formy działalności przedsiębiorstwa nie jest
sprawą prostą z tytułu wielości kryteriów wyboru czy też różnej ich ważności
z punktu widzenia preferencji konkretnego przedsiębiorcy. Dlatego winien
on następować po przeprowadzeniu szczegółowej analizy uwzględniającej
cele i możliwości realizacyjne prowadzenia działalności gospodarczej.

6.7. Prawo podatkowe i prawo autorskie

Prawo

podatkowe

– ogół przepisów regulujących zasady

powstawania, ustalania oraz wygasania zobowiązań podatkowych
oraz obowiązki podatników, płatników i inkasentów poszczególnych
podatków. Prawo podatkowe stanowi także o obowiązujących procedurach,
które winny być przestrzegane przez organy podatkowe oraz strony w trakcie
postępowania podatkowego i wykonywania innych czynności zmierzających

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

do ustalenia prawidłowej wysokości zobowiązania podatkowego
i skutecznego poboru podatku.
Klasyfikacja podatków



kryterium: przedmiot opodatkowania

przychodowe – od całości wpływów z prowadzonej działalności,

dochodowe – od nadwyżki przychodów nad kosztami ich uzyskania
(PIT, CIT),

majątkowe – od posiadania majątku w całości lub jego składników
(podatek od nieruchomości, podatek od spadków i darowizn),

konsumpcyjne – od wydatków w formie "podatkowej" części ceny
(VAT, akcyza);



kryterium: wymiar i pobór podatków, przerzucalność świadczenia
podatkowego, zdolność świadczenia:

pośrednie – podatek wymierzany jest podmiotowi, który w
rzeczywistości go "nie uiszcza" (podatek od towarów i usług, akcyza),

bezpośrednie – podatek jest wymierzany podmiotowi i on ponosi
zarazem jego ciężar (PIT, CIT);



kryterium: podział wpływów z podatków między poszczególne
budżety

państwowe,

Samorządowe;



kryterium: rodzaj obciążonego elementu konstrukcyjnego podatku

osobowe,

rzeczowe;



kryterium: rodzaj stawki podatkowej

kwotowe,

proporcjonalne (stałe).

W Polsce, część osób fizycznych, przede wszystkim prowadzących

działalność gospodarczą, może korzystać z opodatkowania swych dochodów
na zasadach uproszczonych. Opodatkowanie podatkiem dochodowym
na zasadach ogólnych zakłada ustalenie rzeczywistych wyników
prowadzonej działalności i to zazwyczaj wymaga prowadzenia ksiąg
rachunkowych. Prowadzenie takich ksiąg zgodnie z obowiązującymi
regułami sztuki jest dla drobnych przedsiębiorców bardzo uciążliwe i hamuje
rozwój. Z tych względów ustawodawca przewiduje zmiany odnośnie
ogólnych zasad rachunkowych na korzyść prowadzących działalność.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Uproszczenie zasad ogólnych polega najczęściej na pominięciu niektórych
elementów techniki podatkowej stosowanych w opodatkowaniu na zasadach
ogólnych lub na zastosowaniu innej metody obliczania należnego podatku.
Najchętniej ustawodawca wprowadza uproszczenia podatku dochodowego
polegające na zmianie konstrukcji prawnej podstawy opodatkowania
lub stawek podatkowych.
Z uproszczeniem wymiaru wiąże się z zasady zmniejszenie obowiązków
podatnika związanych z dokumentowaniem swej działalności. Przykładowo
w tzw. ryczałtach wysokość należnego świadczenia podatkowego znana jest
bardzo często z góry, przed podjęciem działalności. Ponieważ wysokość
ryczałtu jest niezależna do rzeczywistych dochodów, a nawet niekiedy
przychodów, ta forma opodatkowania stanowi zachętę do podejmowania
dodatkowego wysiłku. Przedsiębiorca w takiej metodzie ma pewność,
że w razie osiągnięcia określonego dochodu zapłaci ściśle określony podatek.
Z takiej pewności mogą wynikać dla niego tylko korzyści. Może kalkulować
opłacalność działalności pod względem jej rozmiarów.
Z uwagi na przyjętą dla ryczałtu metodę obliczania należnego świadczenia
podatkowego można wyróżnić:



ryczałt kwotowy - gdzie kwota należnego podatku jest ustalana
na podstawie znamion zewnętrznych, takich jak np. rodzaj
prowadzonej działalności, ilość zatrudnionych pracowników i miejsce
prowadzenia działalności, a kwota świadczenia wynika z przepisów
prawa powszechnie obowiązujących;



ryczałt umowny - kwota należnego podatku jest ustalana z góry
na cały rok podatkowy, na podstawie umowy zawartej pomiędzy
podatnikiem a właściwym organem podatkowym;



ryczałt procentowy - polega na przyjęciu specjalnej metody ustalania
uproszczonej podstawy opodatkowania i właściwej dla tej podstawy
opodatkowania stawki podatkowej.

Zasadą jednakże każdego ryczałtu winna być jego fakultatywność.
Do podatnika należeć powinien wybór płacenia podatku dochodowego
od osób fizycznych na zasadach ogólnych albo na zasadach uproszczonych.
Możliwość uproszczonego opodatkowania przewiduje - ustawa z dnia
20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych
przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 1998 r. Nr 144
poz. 930), jest to jednocześnie ustawa szczegółowa w stosunku do ustaw

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

o podatku dochodowym od osób fizycznych.. Wspólne cechy opodatkowania
w formach uproszczonych:



przychodów (dochodów) opodatkowanych w formach uproszczonych
(zryczałtowanych) nie łączy się z przychodami (dochodami) ze źródeł
podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych, na podstawie
ustawy o podatku dochodowym,



podatnicy opodatkowani na zasadach zryczałtowanych nie mają
obowiązku dokumentowania swojej działalności za pomocą
prowadzonej księgi rachunkowej albo podatkowej księgi przychodów
i rozchodów,



w niektórych jednak sytuacjach podatnicy ryczałtów podatkowych są
zobowiązani do prowadzenia innych niż księgi form dokumentacji
podatkowej,

np.

ewidencji

przychodów,

książki ewidencji

zatrudnienia,



wpływy z karty podatkowej stanowią dochody gmin, natomiast
wpływy z pozostałych ryczałtów stanowią dochód budżetu państwa.

Metody uproszczonego opodatkowania:

1. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.



opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
podlegają przychody osób fizycznych z pozarolniczej działalności
gospodarczej, w tym również, gdy działalność ta jest prowadzona
w formie spółki cywilnej osób fizycznych lub spółki jawnej osób
fizycznych,



opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
podlegają również otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika
w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość
otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń
z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy
lub innych umów o podobnym charakterze,

2. Karta podatkowa - zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty

podatkowej mogą płacić podatnicy prowadzący działalność: usługową
lub wytwórczo-usługową, określoną w załączniku do ustawy
o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów
osiąganych przez osoby fizyczne,

Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej jest niezależna
od rzeczywistych rezultatów prowadzonej działalności gospodarczej.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Jest on płacony miesięcznie według stawek kwotowych wynikających z tabel
stanowiących załącznik do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Wysokość

miesięcznych

stawek

karty

podatkowej

uzależniona

jest od rodzaju wykonywanej działalności, miejsca jej wykonywania
oraz liczby zatrudnionych pracowników. Podatnicy prowadzący działalność
opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku
prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości
uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.
Podatnicy ci są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki
i faktury, stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi
oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur
w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku,
w którym wystawiono rachunek lub fakturę.
Podatnicy, którzy w roku poprzedzającym rok podatkowy opłacali podatek
dochodowy w formie karty podatkowej, są obowiązani, do dnia otrzymania
decyzji ustalającej wysokość tego podatku, opłacać podatek dochodowy
w formie karty podatkowej, w wysokości stawki określonej w decyzji
ustalającej jej wysokość na rok poprzedni. Kwoty podatku dochodowego
zapłacone w okresie przed doręczeniem decyzji ustalającej opodatkowanie
w formie karty podatkowej zalicza się na poczet podatku wynikającego
z tej decyzji.

Zasady przetwarzania danych osobowych oraz prawa osób fizycznych,

których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych,
określa ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
(tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926, z późn. zm. oraz wydane na jej
podstawie

akty

wykonawcze

– rozporządzenia Ministra Spraw

Wewnętrznych i Administracji.

1. Rozporządzenie z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji

przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych
i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy
informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych
(Dz. U. nr 100, poz. 1024) – wydane na podstawie art. 39a ustawy –
określa:



sposób prowadzenia i zakres dokumentacji opisującej sposób
przetwarzania danych osobowych oraz środki techniczne
i organizacyjne zapewniające ochronę przetwarzanych danych

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

osobowych – odpowiednią do zagrożeń oraz kategorii danych
objętych ochroną,



podstawowe warunki techniczne i organizacyjne, jakim
powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne
służące do przetwarzania danych osobowych,



wymagania w zakresie odnotowywania udostępniania danych
osobowych

i bezpieczeństwa

przetwarzania

danych

osobowych.

2. Rozporządzenie z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie wzoru

zgłoszenia zbioru danych do rejestracji Generalnemu Inspektorowi
Ochrony Danych Osobowych (Dz. U. nr 229, poz. 1536) -wydane
na podstawie art. 46 a ustawy – określa wzór zgłoszenia,
który jest załącznikiem do tego rozporządzenia.

3. Rozporządzenie z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie wzorów

imiennego upoważnienia i legitymacji służbowej inspektora Biura
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (Dz. U. nr 94,
poz. 923) – wydane na podstawie art. 22a ustawy – określa wzory,
o których mówi to rozporządzenie.

Na system ochrony danych osobowych składają się też wszystkie inne
przepisy szczególne, które regulują kwestie wykorzystywania danych
osobowych. Podmioty publiczne, w myśl zasady praworządności, wyrażonej
w art. 7

Konstytucji

Rzeczypospolitej

Polskiej, działają wyłącznie

na podstawie i w granicach prawa. Oznacza to, że mogą one przetwarzać
dane osobowe jedynie wtedy, gdy służy to wypełnieniu określonych prawem
zadań, obowiązków i upoważnień.

Ustawa o prawie autorskim reguluje również kwestię ochrony

wizerunku. W myśl ustawy rozpowszechnianie wizerunku wymaga
zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zezwolenia nie wymaga
rozpowszechnianie

wizerunku

osoby

powszechnie

znanej,

jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji
publicznych w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych
oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie,
krajobraz, publiczna impreza.
Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek
zachowania
w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

związanych z tym dokumentów. Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone
za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę lub na podstawie postanowienia
właściwego sądu.
Dla użytku osobistego wolno korzystać bez zgody twórcy utworu
i nieodpłatnie z pojedynczych egzemplarzy utworu rozpowszechnionego,
tzn. takiego, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie
(wyjątki: utwór architektoniczny i architektoniczno-urbanistyczny w zakresie
budowania,

programy

komputerowe)

(art.

23.

ust.1.

ustawy).

Zakres podmiotowy prywatnego użytku obejmuje krąg osób pozostających
w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa
lub stosunku towarzyskiego (art.23. ust.2. ustawy). Oznacza to na przykład,
że można swoim krewnym i znajomym pożyczać, bądź wykonywać kopie
książek, filmów, albumów muzycznych czy programów typu open source.
Nie jest to jednak dozwolone w przypadku komercyjnych programów
komputerowych bądź gier. Niezgodna z prawem będzie również wymiana
np. w ramach "klubu miłośników muzyki", jeśli nie wszyscy członkowie się
znają i utrzymują ze sobą stały kontakt. Możliwe jest jednak podarowanie,
bądź odsprzedaż również obcym osobom zakupionych wcześniej
egzemplarzy utworów.
Można bez zgody autora przytaczać w utworach stanowiących samoistną
całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości,
lecz trzeba podać autora i dzieło. Jest to tzw. prawo cytatu.
Prawo bezpłatnego przytaczania urywków rozpowszechnionych utworów
lub drobnych utworów w całości, przysługuje w zakresie uzasadnionym:



wyjaśnieniem lub analizą krytyczną (jeśli na przykładzie fragmentu
jakiegoś utworu wyrażamy własną opinię),



prawami gatunku (np.: tworząc karykaturę cudzego utworu
wykorzystujemy jej elementy, jednak uzasadnione jest specyficzną
formą karykatury),



nauczaniem (np.: fragmenty występujące w podręcznikach albo
czasopismach popularnonaukowych).

Twórca ma prawo do wynagrodzenia w przypadku, gdy rozpowszechnia się
drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach,
wypisach i antologiach w celu naukowym i dydaktycznym (art. 29 ust.2.
i ust.2 ustawy).

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

W Polsce fotografie korzystają z nieograniczonej ochrony prawem autorskim
dopiero od roku 1994. Wcześniej, na podstawie ustawy o prawie autorskim
z roku 1926 i art. 2 ust.1 ustawy o prawie autorskim z roku 1952 korzystały
tylko fotografie posiadające "wyraźnie zastrzeżenie prawa autorskiego".
Można publikować w encyklopediach i atlasach utwory plastyczne
i fotograficzne bez zgody twórcy, o ile nawiązanie porozumienia z twórcą
celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia
przeszkody. Nie zwalnia to jednak wydawcy atlasu lub encyklopedii
od zapłacenia twórcy wynagrodzenia, twórca może jednak odstąpić
od prawa do wynagrodzenia (art. 33 pkt 3. ustawy).
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej
o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie
od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności
przedmiotem prawa autorskiego są utwory:



wyrażone

słowem,

symbolami

matematycznymi,

znakami

graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz
programy komputerowe),



plastyczne,



fotograficzne,



lutnicze,



wzornictwa przemysłowego,



architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,



muzyczne i słowno-muzyczne,



sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,



audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby
miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie
od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Nie korzystają z ochrony prawem autorskim



idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą;



urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;



akty normatywne lub ich urzędowe projekty;



opublikowane opisy patentowe lub ochronne;



proste informacje prasowe;



pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe;

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej



znane powszechnie od dawna formy plastyczne, przestrzenne
lub muzyczne;



elementy utworów pozbawione charakteru twórczego, np.: typowe
tabele, rysunki, zestawienia pozbawione oryginalnej koncepcji;



utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach,
placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku;



utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich
jak muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach
i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów,
a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie
i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji;



znaki firmowe użyte w celach informacyjnych.

Idea ochrony konsumenta znajduje urzeczywistnienie w prawie polskim.
Jej

realizacji

służą liczne ustawy, na czele z Konstytucją,

która w art. 76 postanawia „władze publiczne chronią konsumentów przed
działaniem zagrażającym ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu
oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi”.
Najważniejsze przepisy regulujące wykorzystanie reklamy zawarte
są w art. 16 Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji, dotyczą one nie tylko reklamy, ale ogółu działalności
gospodarczej.
W zakresie reklamy pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji odnosi się
do nieuczciwej lub zakazanej reklamy, a w szczególności reklamy:



sprzecznej z prawem, dobrymi obyczajami lub uchybiającej godności
człowieka, wprowadzającej w błąd, nierzeczowej, ukrytej, uciążliwej,
porównawczej.

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca, którego
interes został zagrożony lub naruszony może żądać:



zaniechania niedozwolonych działań,



usunięcia skutków niedozwolonych działań,



złożenia

jednokrotnego

lub

wielokrotnego

oświadczenia

odpowiedniej treści w odpowiedniej formie,



naprawienia wyrządzonej szkody na prawach ogólnych,



wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,



zasądzenia określonej sumy pieniędzy na określony cel społeczny.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

7. PARAMETRY STATYSTYCZNE

W DZIAŁALNOŚCI MARKETINGOWEJ

Analiza danych powinna doprowadzić do zwięzłego przedstawienia

wyników badań za pomocą charakterystyk liczbowych zwanych parametrami
statystycznymi.
Parametry statystyczne to wielkości liczbowe służące do syntetycznego opisu
struktury zbiorowości statystycznej.
Stosowane parametry dzieli się na:

• miary położenia

Miary klasyczne, to miary, których wartość jest wyznaczona w oparciu
o wszystkie obserwacje.
Miary pozycyjne, to miary, na których wartość wpływają tylko wybrane
obserwacje z próby uporządkowanej.
Poszczególne rodzaje średnich są obliczane na podstawie wszystkich
wartości przyjmowanych przez cechę w badanej zbiorowości.
Dla każdego konkretnego przypadku powinno się obliczać tylko jedną
średnią, bo tylko jedna z nich jest odpowiednia dla danej cechy statystycznej,
a pozostałe nie mają sensu.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Wartość

modalna,

jest

tym

wariantem

cechy

statystycznej,

który był najczęściej obserwowany.
Kwantyle to takie warianty cechy statystycznej, które dzielą badaną
zbiorowość na części w określonych proporcjach, np. na połowy (mediana).
Wśród miar położenia można wyróżnić miary przeciętne lub inaczej miary
tendencji centralnej wskazujące średni lub typowy poziom cechy,
które mówią o przeciętnym poziomie badanej cechy (średnie, modalna,
mediana).
Średnia arytmetyczna jest najczęściej wykorzystywaną miarą spośród
klasycznych miar położenia. Inne średnie wykorzystywane są zdecydowanie
rzadziej. Jest stosunkowo prosta do obliczenia. Jej wadą (wynikającą z tego,
że w jej wyznaczaniu uwzględniane są wszystkie pomiary) jest wrażliwość
na przypadki odstające. Przypadki odstające to pomiary, których wartość
zdecydowanie odbiega od większości pozostałych. Zwykle są wynikiem
błędów, np. błędów przy zapisywaniu przecinka (wzrost osoby 1,76 cm
zamiast 176 cm).
Średnią arytmetyczną wyznacza się ze wzoru:

Średnia

harmoniczna

jest

stosowana

zdecydowanie

rzadziej

niż arytmetyczna. Konieczność jej użycia zachodzi, gdy wartości cechy
statystycznej podawane są w przeliczeniu na stałą jednostkę innej zmiennej,
np. prędkość w km/h, gęstość zaludnienia w osobach/km

, spożycie

w kg/osobę, itp.
Średnią harmoniczną można wyznaczyć ze wzoru:

Średnią geometryczną stosuje się przy badaniu średniego tempa zmian
zjawisk, tzn. w sytuacji, gdy zjawiska są ujmowane w sposób dynamiczny.









...









333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Średnią geometryczną wyznacza się korzystając ze wzoru:

Wartość modalna, określana także jako dominanta, moda lub wartość
najczęstsza, to wartość cechy statystycznej, która w danym rozkładzie
empirycznym występuje najczęściej, a zatem jest to maksimum funkcji
rozkładu empirycznego cechy statystycznej.
Kwantyle definiuje się jako wartości cechy badanej populacji, przedstawionej
w postaci szeregu statystycznego, które dzielą zbiorowość na określone
części pod względem liczby jednostek. Części te pozostają do siebie
w określonych proporcjach.
Kwartyl pierwszy (Q

) dzieli zbiorowość na dwie części tak, że 25%

jednostek zbiorowości ma wartości cechy niższe bądź równe kwartylowi
pierwszemu, a 75% równe bądź wyższe.
Mediana (Me, kwartyl drugi) dzieli zbiorowość na dwie równe części;
połowa jednostek ma wartości cechy mniejsze bądź równe medianie,
a połowa wartości cechy równe lub większe od Me. W szeregu
szczegółowym medianą jest wartość znajdująca się w jego środku, stąd
mediana jest nazywana wartością środkową.
Kwartyl trzeci (Q

) dzieli zbiorowość na dwie części tak, że 75% jednostek

zbiorowości ma wartości cechy niższe bądź równe kwartylowi trzeciemu,
a 25% równe bądź wyższe.
Centyle stosowane są dla prób o dużej liczebności. Wskazują jaki procent
jednostek w próbie uzyskał wynik mniejszy od danego. Tym samym centyl
50 odpowiada medianie, a centyle 25 i 75 to odpowiednio pierwszy i trzeci
kwartyl.

• miary zmienności (miary rozproszenia, dyspersji) opisują rozrzut

wartości cechy statystycznej w populacji wokół wartości przeciętnej.
Charakteryzują stopień zróżnicowania jednostek zbiorowości
pod względem badanej cechy.









...

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

Miary klasyczne, to miary, których wartość jest wyznaczona w oparciu
o wszystkie obserwacje.
Miary pozycyjne, to miary, na których wartość wpływają tylko wybrane
obserwacje z próby uporządkowanej.
Wariancja jest średnią arytmetyczną kwadratów odchyleń poszczególnych
obserwacji od średniej arytmetycznej zbiorowości.
Odchylenie standardowe określa przeciętne zróżnicowanie poszczególnych
wartości cechy od średniej arytmetycznej.
Odchylenie przeciętne (d) jest średnią arytmetyczną bezwzględnych odchyleń
wartości cechy od jej średniej arytmetycznej.
Rozstęp jest najprostszą miarą zmienności. Definiuje się go jako różnicę
między najwyższą i najniższą zaobserwowaną wartością cechy statystycznej.
Rozstęp opisuje empiryczny obszar zmienności badanej cechy, nie daje
jednak informacji o zróżnicowaniu poszczególnych wartości cechy w całej
zbiorowości. Jest miarą pozycyjną.
Odchylenie ćwiartkowe mierzy poziom zróżnicowania tylko części
jednostek, pozostałej po odrzuceniu 25% jednostek o wartościach
najmniejszych i 25% jednostek o wartościach największych.
Współczynnik zmienności jest ilorazem bezwzględnej miary zmienności
cechy i średniej wartości tej cechy. W konstrukcji współczynnika zmienności
można użyć zarówno miar klasycznych, jak i pozycyjnych.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

Współczynnik zmienności stosuje się zwykle, gdy chcemy ocenić
zróżnicowanie kilku zbiorowości pod względem tej samej cechy, ewentualnie
tej samej zbiorowości pod względem kilku cech.
Współczynnik zmienności jest wielkością niemianowaną. Wartości
współczynników podaje się z reguły w procentach. Przyjmuje się, że jeżeli
współczynnik zmienności jest mniejszy niż 10%, to zróżnicowanie cechy
jest statystycznie nieistotne. Duże wartości współczynnika zmienności
świadczą o zróżnicowaniu, a więc niejednorodności zbiorowości.

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w

działalności marketingowej

333906.M1.J1. Stosowanie zasad ekonomii, przepisów bhp i przepisów prawa w działalności marketingowej

8. LITERATURA

1. Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Mikroekonomia. PWE, Warszawa 2003.
2. Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Mikroekonomia. PWE, Warszawa 2003.
3. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości.

OPERON, Gdynia 2005.

4. Mac S. Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa

1999.

5. Stepińska J., Szajewski T.: Pierwsza pomoc. Taraten, Warszawa,

1997.

6. Konecki M., Wróblewski D., Król B.: Nowoczesne metody działań

ratowniczo-gaśniczych.

Szkoła Główna Służby Pożarniczej,

Warszawa 2003.

7. Gil D.: Sprzęt gaśniczy. Szkoła Podoficerska PSP w Bydgoszczy,

Bydgoszcz 2004.

8. Gacek W.: Kompendium pierwszej pomocy. CIOP- PIB, Warszawa

2002.

9. Koradecka D.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. T. 1-2. CIOP,

Warszawa 1999.

10. Olszewski J.: Podstawy ergonomii i fizjologii pracy. WAE, Poznań

1997.

11. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Poradnik
i materiały dla ucznia.

12. KOWEZiU, Warszawa 2002.
13. Boratyński J.: Postawy prawa. WSiP, Warszawa 2000.
14. Górski W., Wesołowski K.: Elementy prawa. Uniwersytet

Szczeciński, Szczecin 2003.

15. Kocot W. (praca zbiorowa): Elementy prawa. Difin, Warszawa 2004.
16. Musiałkiewicz J.: Elementy prawa. Ekonomik s.c., Warszawa 2002.
17. Akty prawne z zakresu prawa pracy, działalności gospodarczej, prawa

autorskiego,

ochronie danych osobowych, kodeks spółek

handlowych, kodeks cywilny.

18. Czasopisma prawne, ekonomiczne, wolna encyklopedia „wikipedia”.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
333906 M1J4 pakiet dla ucznia
generacje komp dla ucznia, Elektronika i Telekomunikacja, informatyka
Analiza dzwieku dla ucznia
fiz04 zeszyt cwiczen dla ucznia
mat04 zeszyt cwiczen dla ucznia, VIDEO Szukając Einsteina. Matematyka
Program zajęć rewalidacji indywidualnej dla ucznia z autyzmem, terapia pedagogiczna
Program zajęć wyrównawczych dla ucznia z niepelnosprawnością w stopniu umiarkowanymx
PROGRAM ZAJĘĆ REEDUKACYJNYCH DLA UCZNIA KLASY PIERWSZEJ Z TRUDNOŚCIAMI W NAUCE
Informacja dla ucznia przystępującego do sprawdzianu
OGÓLNE WIADOMOŚCI DLA UCZNIA 5 KLASY Z JĘZYKA POLSKIEGO
dedykacja dla ucznia
Karta pracy ucznia - pisownia wielką i małą literą, Karty pracy dla ucznia
fiz02 zeszyt cwiczen dla ucznia
Diagnoza wstepna dla ucznia[1]
WYMAGANIA PROGRAMOWE DLA UCZNIA Z ORZECZENIEM, Rozwój dziecka

więcej podobnych podstron