Etymologia nazw państw
1
Etymologia nazw państw
: Do góry - 0–9 A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A
Abchazja, abchaz. Аҧсны (Apsny), gruz. აფხაზეთი (Apchazeti), ros. Абхазия (Abchazija) (państwo
nieuznawane przez społeczność międzynarodową)
Prawdopodobnie gruzińskie określenia Abchazja i Abchazowie zostały narzucone przez carską i radziecką
Rosję. Abchazowie nazywają siebie Apsua i taką nazwę promują, natomiast w kronikach asyryjskich
znajdujemy nazwę Abeszla.
• Księstwo Abchazji, gruź. Apchazetis Samtawro (XV w. – 1864)
• Królestwo Abchazji (ok. 780-1008), potem unia z Królestwem Gruzji.
• Królestwo Egrisi (63 r. p.n.e. – VII w. n.e.)
• Królestwo Kolchidy, gr. Κολχίς (Kolchis), gruź. კოლხეთი (Kolcheti) (IX- VI w. p.n.e.)
Afganistan, pers. i paszto: افغانستان (Afghânistân)
Źródło słowa "Afgan" pozostaje nierozpoznane. Jedno z wyjaśnień bierze je od Apakana, irańskiego władcy z
VIII lub IX wieku. Inne wskazuje na odniesienie do słowa "Abgan" (Imperium Sasanidów, III wiek),
najstarszego znanego zapisu odnoszącego się do późniejszego "Afgan". Pojawia się również w zapiskach
Szapura I w Nachsz-e-Rostam, gdzie wspomina o nazwisku Goundifer Abgan Rismaund. Indyjski astronom z
VI wieku, Varahamihira, w swojej pracy "Brhat Samhita" (11.61; 16.38), określa Afganów słowem Avagan.
Chiński pielgrzym Xuanzang określa nazwą 阿薄健 ("Abojian"
[1]
) lud zamieszkujący tereny na północ od
W języku perskim -stân oznacza "kraj".
Starożytni Grecy nazywali te tereny "Ariana" od awestyjskiego Aryanam Vaeja lub "Aryavarta" – "kraj
Ariów" w sanskrycie (por. Iran). Określenie 'Ariana Afghânistân' jest wciąż popularne wśród
perskojęzycznych mieszkańców Afganistanu.
Nazwą 'Chorasan' określano Afganistan jako część Wielkiego Chorasanu, co w zapisie pahlawi znaczy
"Wschodni Kraj" (pers. خاور زمین)
"Alb" od rdzenia PIE "biały" lub "góra". Historycy spekulują, że górskie ludy z dzisiejszego Kosowa
przyniosły ze sobą ten etnonim na niziny dzisiejszej Albanii.Wikipedia:Weryfikowalność
• alb. Shqipëria – od słowa Shqipoj – mówić otwarcie, krótko, jasno.
• tur. Arnavutluk
• gr. Αλβανία (Alvanía)
• łac. Illyricum (nazwa większego obszaru)
Algieria, arab. الْجَزَائِر (al-Dżazair)
al-Dżazair znaczy "wyspy", Algier, od której kraj wziął nazwę. Polskie Algieria z arab. poprzez fr. Algerie.
Nieznana etymologia; źródło przedrzymskie, możliwe że iberyjskie lub baskijskie. Być może słowo "Andorra"
pochodzi od nawarskiego słowa andurrial znaczącego ziemię pokrytą krzewami.
Etymologia nazw państw
2
Od słowa "ngola", tytułu używanego przez władców przedkolonialnego Królestwa Ndongo. Portugalczycy
nazwali tak obszar dla uhonorowania przyjaznego im Ngola.
Krzysztof Kolumb nazwał wyspę Antigua na cześć sewilskiej katedry Santa Maria La Antigua (Święta Maria
Stara) gdy dopłynął do niej w 1493 roku. "Barbuda" (port. "brodata") wzięła nazwę od wyglądu drzew
figowych, których długie korzenie przypominają brodę. Może to jednak również oznaczać brody miejscowych
Indian. Wcześniej Barbudę zwano Dulcina (z hiszp. dulce – słodki).
Arabia Saudyjska, arab. السعودية (al-Arabija as-Saudíja)
"Saudyjska" od dynastii Saudów, która założyła państwo. Dynastia wzięła nazwę od przodka zwanego "Sa'ûd"
– "bardzo szczęśliwy".
arab. al-Arabija pochodzi z rdzenia rb, w językach semickich może być związane ze słowami "zachód"
(maʿarav / maʿariv / ʿerev), "pustynia", "mieszanie się", "kupiec", "kruk" lub "zrozumiały".
• hebr. ערב הסעודית ('Araw ha-Sa'udit)
• hind. सऊदी अरब (Saūdī Arab)
• gr. Σαουδική Αραβία (Saoudikí Aravía)
(po angielsku).
łac. argentum znaczy "srebro". Wcześni hiszpańscy i portugalscy kupcy używali rejonu Rio de la Plata (hiszp.
Rzeka Srebra) do transportu srebra i innych skarbów z Peru na Atlantyk. Kraina wokół końcowych stacji Rio
de la Plata zaczęto określać "Argentyna" – Srebrna (Kraina Srebra).
Armenia, orm. Հայաստան (Hajastan)
Nazwa państwa używana w niemal wszystkich językach pochodzi od perskiej nazwy Armanestân i Arman
znalezionych w staroperskich inskrypcjach. Nazwa ta z kolei pochodzi od nazwy jednej z graniczących z
Persją prowincji państwa Urartu, leżącej na terenie historycznych ormiańskich ziem, która z kolei została tak
nazwana z uwagi na fakt, iż znaczną część jej populacji w owym czasie (ok. poł I tys. p.n.e.) stanowili
Aramejczycy. Przez pewiem czas nazwy Armenia i Urartu były synonimiczne, i tak np. na powstałej na rozkaz
Dariusza Wielkiego inskrypcji z Behistan w tekscie perskojęzycznym kraj określony jest mianem Armenia (w
formie Armina), zaś w analogicznym tekscie akadyjskojęzycznym użyta jest nazwa Urartu.
Wg średniowiecznej europejskiej etymologii nazwa kraju pochodziła od imienia biblijnego Arama, sławnego
ze swych dzielnych czynów. Irańczycy używają nazwy "Armeni" lub "Ormianie". W Biblii kraj nazywany jest
domem Togarmy.
Sami Ormianie określają się mianem Hajer (orm. Հայեր), a swój kraj - Hajastan (ormian. Հայաստան).
Pochodzenie tej nazwy jest nieznane. Sufiks –stan z języka perskiego znaczy "kraj", zatem Hajastan to kraj
Hajów, czyli Ormian, jednak nie jest jasne, od czego pochodzi nazwa narodu. Popularne teorie, wywodzące
się z etymologii ludowej, jakie powstały po przyjęciu chrześcijaństwa przez Ormian, nazwę tę wywodzą oni
od imienia biblijnej postaci Haika, (orm. Հայք) - syna Togarmy, wnuka Gomera, prawnuka Jafeta i
praprawnuka Noego), którego uważano za protoplastę narodu ormiańskiego. Wg tej pseudonaukowej
etymologii to na jego cześć Ormianie nazwali się Hajami, a kraj Haik lub Hajastan. W rzeczywistości nazwa
kraju pochodzi prawdopodobnie od nazwy starożytnego państwa, znanego z kronik hetyckich pod nazwą
Hajasa-Azzi lub Hajasa (orm. Հայասա), leżącego na terenie historycznej Armenii. Nie wiadomo jednak, czy
lud który je zamieszkiwał był przodkami Ormian, ani też od czego pochodziła ta nazwa.
• kurd. Filistan
• gruz. სომხეთი (Somcheti)
• jęz. osetyński Сомих (Somich)
• azer. Ermənistan
Etymologia nazw państw
3
• ukr. Вірменія (Wirmenija)
Z łaciny terra australis incognita – "nieznany południowy kraj". Dawni europejscy odkrywcy widząc, że masa
lądowa Australii przekracza ich wyobrażenia, nadali taką opisową nazwę. Odkrywcy holenderscy nazywali
kontynent Australisch lub "Hollandia Nova".
Niem. Österreich ze starowysokoniemieckiego ôstarrîhhi, znaczące "imperium na wschodzie". W IX wieku
terytorium było wschodnią częścią imperium Franków, a także wschodnimi rubieżami osadnictwa
niemieckiego na terenach Słowian. Za czasów Karola Wielkiego i w czasie wczesnego średniowiecza tereny te
nazywano marchia orientalis (Marchia Wschodnia), co w lokalnym języku przyjęto jako właśnie ôstarrîhhi.
To słowo po raz pierwszy pojawia się na dokumencie z 996 roku. Nazwy Ostmark (Marchia Wschodnia)
używały hitlerowskie Niemcy po aneksji Austrii.
• arab. النمسا (an-Nimsa), przypuszczalnie od słowiańskiego określenia Niemiec, poprzez język turecki.
• cz. Rakousko, słow. Rakúsko; od Rakuš / Rakús, jak Czesi nazywali miasto graniczne Ratgoz (obecnie Raabs
an der Thaya) i okolice. Było ono pierwszym większym miastem po przekroczeniu granicy z Marchią
Wschodnią. Najstarszy zapis nazwy miasta znajdujemy w kronice Kosmasa z XI w. (za: I. Lutterer, L.
Kropáček, V. Huňáček. Původ zeměpisných jmen: etymologický slovník 1000 vlastních jmen zemí, měst a
přírodních objektů z celého světa. Praga 1976). W Polsce nawet jeszcze XVII wieku austriackie księżniczki
nazwywano powszechnie rakuszankami.
Azerbejdżan, azer. Azərbaycan
Atropates (w staroperskim "strzeżony przez ogień") był satrapą Medii za czasów perskiej dynastii
Achemenidów oraz Aleksandra Wielkiego, po śmierci którego się uniezależnił. Od tej pory ta część Medii
była znana Grekom jako Media Atropatene, albo po prostu Atropatene, stąd średnioperskie Āturpātakān,
później Ādurbādagān, a w końcu nowoperskie Ādarbāyjān, czyli Azerbejdżan, po ormiańsku Atrpatakan.
Arabska wersja nazwy to Adharbayjān (أذربيجان). W czasach klasycznych określano go również Kaukaską
Albanią, a jego część Kaukaską Iberią (dzisiejsze tereny Gruzji). Istnieje także teoria, że Azerbejdżan to
sturczona forma zarabizowanej wersji perskiej nazwy Âzarâbâdagân (âzar=ogień; âbâdag=miejsce kultu;
ân=sufiks liczby mnogiej), czyli "kraina wiecznego ognia", co może mieć związek z zoroastriańskimi
świątyniami ognia w tych okolicach.
• orm. Ադրբեջան (Adrbeǧan)
• gruź. აზერბაიჯანი (Azerbaidżani)
• arab., pers. آذربيجان (Adharbajdżan), pers. آذربایجان (Âzarbâjdżân)
• łac. Atropatia
• gr. Αζερμπαϊτζάν (Azerbaidzán)
• ros. Азербайджан (Azerbajdżan)
Etymologia nazw państw
4
B
Być może z hiszp. Baja Mar – "płytkie morze", z powodu mielizn wokół wysp. Niektórzy odwołują się do
nazwy Wielkiej Bahama w języku lucayan, ba-ha-ma, co znaczy "wielki górny środkowy kraj".
Bahrajn, مملكة البحرين (Al-Bahrajn)
Arab. Bahrani – "dwa morza". Nazwa może wskazywać na dwa źródła wody, słodką wodę źródlaną i słoną
morską, lub też na części Zatoki Perskiej na północ i południe od wyspy.
W czasach antycznych był znany pod sumeryjską nazwą Dilmun (Telmun), Awal, grecką Tylos czy perską
Miszmahig .
Bangladesz, বাংলদেশ (Bā̃ladeśa)
W języku bengalskim znaczy "Państwo Bengalów" – bā̃la (bangla) znaczy "bengalski", deś oznacza "kraj".
Wcześniej tereny Bengalu stanowiły cześć kolonialnych Indii Brytyjskich; po utworzeniu niepodległych Indii i
Pakistanu w 1947 r. tereny te jako "Pakistan Wschodni" wchodziły w skład Pakistanu; w 1973 r. wraz z
uzyskaniem niepodległości kraj ten przyjął nazwę "Bangladesz".
Portugalski odkrywca Pedro A. Campos nazwał w 1536 roku wyspy Os Barbados (port. "brodate") ze względu
na rosnące tam drzewa figowe, których długie korzenie przypominają brody.
Ichirouganaim to prekulumbijska nazwa używana przez lokalne plemiona Arawaków.
Belgia, flam. België, fr. Belgique, niem. Belgien
Od łac. nazwy ludu celtycko-germańskiego Belgae (Belgów).
Nazwa Belgae może pochodzić od protoindoeuropejskiego rdzenia "bolg" – "łono", "macica".
Wg innej teorii Belgae pochodzi od protoceltyckiego *belo (jasny, błyszczący, por. ang. bale w słowie
"bale-fire", anglosaks. bael, lit. baltas, słowiań. belo/bilo/bjelo) (por. Beltane). Z tego rdzenia może pochodzić
nazwa galijskich bogów Belenosa i Belisamy.
Tradycyjnie uważa się za hiszpańską wymowę słowa "Wallace" – Belice, nazwiska pirata który założył
pierwszą osadę w Belize w 1638 roku.
Inne źródła odnoszą się do słowa belix w języku Majów – "mętna woda", jak nazywano rzekę Belize.
Do 1973 roku jako kolonia brytyjska nazywało się Honduras Brytyjski (zob. Honduras poniżej)
Benin, fr. Bénin
Od dawnego afrykańskiego Cesarstwa Beninu. Dzisiejszy Benin nie leży w jego granicach, nazwę przyjęto
być może od Zatoki Beninu, nad którą leży kraj, a ta od dawnego imperium.
Do 1975 roku pod nazwą Dahomej; od głównej grupy etnicznej kraju.
Bhutan, w jęz. dżongkha Druk
Może pochodzić od słowa Bhota-ant w sanskrycie – "koniec Tybetu"; Bhota może być odmianą słowa
"Budda" (oświecony) w sanskrycie, nazwą tą określano Tybet.
W językach dżongkha i tybetańskim używa się określenia Druk Yul – "kraina (grzmiącego) smoka"; od
gwałtownych burz nadciągających z Himalajów.
Niegdyś Bhutan był znany pod nazwami Lho Mon – "południowa kraina ciemności", Lho Tsendenjong –
"południowa kraina drzewa sandałowego" lub Lhomen Khazhi – "południowa kraina czterech podejść".
Białoruś, Беларусь (Biełaruś)
Etymologia nazw państw
5
Czyli Biała Ruś. Nie wiadomo dlaczego krainę określono tym kolorem. Ruś pochodzi od Rusinów.
W wielu językach stosuje się błędne tłumaczenia nazwy, zmieniając końcówkę "-ruś" na "-rosja" (ros.
"Белоруссия", niem. "Weißrussland", gr. "Λευκορωσία" (Leukorosía)). Pierwszy raz nazwy "White Russia"
na określenie Białej Rusi użył w końcu XVI w. Jerome Horsey.
Przed upadkiem Unii Polsko-Litewskiej mieszkańców tych terenów nazywano Litwinami (Lićwinami), a
krainę Litwą.
Zachodnia część dzisiejszej Białorusi nosiła nazwę Ruś Czarna, prawdopodobnie ze względu na czarne,
urodzajne gleby. Istnieła również Ruś Czerwona, dziś zachodnia część Ukrainy.
(por. kolory reprezentujące strony świata w kulturach Mongołów i Tatarów).
Zob. również hasło Krywicze.
Lit. Gudija = Baltarusija; Łot. Baltkrievija; Est. Valgevena; Fiń. Valko-Venäjä; Venäjä z germańskiego *weneđ- –
"Słowianin" (patrz: Wenedowie).
Birma Zob. Myanmar poniżej.
Na cześć Simóna Bolívara (1783-1830), antyhiszpańskiego bojownika i pierwszego prezydenta Boliwii po
ogłoszeniu niepodległości w 1824 roku. Jego nazwisko pochodzi od nazwy La Puebla de Bolibar, wioski w
Bośnia i Hercegowina, serb. Босна и Херцеговина (Bosna i Hercegowina)
Nazwa północnego regionu kraju, Bośnia pochodzi od rzeki Bosna. Najwcześniejsza wzmianka nazwy istnieje
w podręczniku z 958 roku "De Administrando Imperio" autorstwa bizantyjskiego cesarza Konstantyna VII.
Być może od protoindoeuropejskiego rdzenia *bos lub *bogh, "płynąca woda" (por. łac. bathinus flumen lub
ilir. bosona). Inna teoria wskazuje na łacińskie słowo pochodzenia słowiańskiego, Bosina – "rubieże".
Mniejszy, południowy region bierze swą nazwę od germańskiego tytułu Herzog – "książę". Cesarz Fryderyk
III Habsburg nadał tytuł księcia Wielkiemu Wojewodzie Stjepanowi Vukcićowi Kosača. W dokumencie do
cesarza z 20 stycznia 1448 roku Vukcić tytułuje się Hercog Świętej Sawy, pan Humu i Primorja, Wielki
Książę królestwa Bośni.
We wczesnym średniowieczu rejon Hercegowiny zwano Hum lub Zahumlje, od słowiańskiego ludu
Zachumloi.
Od największej grupy etnicznej kraju, Tswana. Tswana, posługujący się językiem bantu, napłynęli tu na
Od 1885 do 1966 brytyjski protektorat Bechuanaland (Beczuana, alternatywna wymowa Botswana).
Port. pau brasil- drzewo brezylki ciernistej (Caesalpinia echinata), którego rdzeń dostarczał cennego
czerwonego barwnika (brazyliny).
Brunei, برني دارالسلا (Negara Brunei Darussalam):
Arab. dar as-salam – "siedziba pokoju".
Malaj. negara – "państwo"; od drawidyjskiego nagara – "miasto".
Brunei – nazwa rzeki, u której ujścia powstał sułtanat.
Prawdopodobnie poprzednikiem Brunei sprzed VIII w. było państewko zwane w jęz. chińskim Boni (渤泥).
W 1967 r. Omar Ali Saifuddin abdykował na rzecz najstarszego syna i uzyskał tytuł Seri Begawan
("błogosławiony"; Sri Bhagwan w sanskrycie). W 1970 r. zmieniono nazwę stolicy, Brunei na Bandar Seri
Etymologia nazw państw
6
Begawan (pers. bandar – "port").
Bułgaria, България (Byłgarija):
Od nazwy tureckiego plemienia (Proto-)Bułgarów, ludu z grupy tureckiej, irańskiej bądź ugryjskiej. Nazwa
może pochodzić od germańskiego słowa burg (zamek), stąd wg A. D. Keramopoulosa burgarii lub bourgarioi
znaczyło ci, którzy utrzymują fortece (burgi, bourgoi, purgoi) wzdłuż północnych granic prowincji
Pazardżikiem.
Bułgarzy zamieszkujący Trację zwani byli Mezjanami.
Według etymologii języków tureckich nazwa tego tureckiego ludu pochodzić może od Bulgha – "sobola", być
może symbolu totemicznego.
Jedna z teorii łączy słowo Bułgar z nazwą rosyjskiej rzeki Wołga, nad którą mieszkali Bułgarzy przed
migracją na Bałkany.
Nazwa pochodzi z połączenia słów języków moré (Burkina) i diula (Faso), znaczy kraj prawych ludzi.
Przed 1984 rokiem nazywał się "Górna Wolta" (fr. Republique du Haute-Volta), od nazw rzek Wolty Białej,
Czerwonej i Czarnej, nad którymi leży kraj.
W lokalnym języku oznacza kraj mówiących w języku kirundi.
C
Dokładna etymologia nieznana. Być może od określenia w języku lokalnych Araukan "głębiny", odnoszącego
się do stromych zboczy Andów blisko brzegu oceanu.
W języku Indian Keczua i Mapuche słowo "chili/chilli" – "skraj świata" ma podobne pochodzenie.
Inne przypuszczalne znaczenie wywodzi się od lokalnego słowa tchili – "śnieg".
Angielska nazwa Chin pochodzi od nazwy dynastii Qin. Prawdopodobnie przez sanskryt (चीन cīna) i język
perski (چین čīn) przywędrowało do Europy.
chin. (mandaryński) Zhong Guo（trad.:中國 uproszcz.：中国） – "Państwo Środka".
arch. ang. Cathay, tur. Xytai, ros. Китай (Kitaj) pochodzą od ludu Kitanów, który podbił Chiny w X wieku i
gr. Κίνα (Kina);
hind., sanskr., marathi चीन (čīn), pers. چین (čīn), arab. الصين (As-Sin);
koreań. Jungguk (중국), jap. Chūgoku(中国 「ちゅうごく」);
Chorwacja, chorw. Hrvatska
Chorwackie słowo Hrvat jest nieznanego pochodzenia. Być może od sarmackiego słowa "pasterz".
Najstarszy znany zapis nazwy Chorwatów, grecki Horouathos znaleziony w okolicach Morza Azowskiego,
pochodzi z II w. n.e.
Słowo "krawat" pochodzi od słowa Chorwat poprzez francuskie wyrażenie à la croate (po chorwacku, jak
Chorwat), od sposobu wiązania pasów pod szyją przez chorwacki regiment francuskiego króla Ludwika XIV.
Cypr, gr. Κύπρος, (Kýpros), tur. Kıbrıs
Etymologia nazw państw
7
Gr. Kypros – "miedź", w związku z wydobywanym tu surowcem. Stąd być może sumeryjskie słowa zubar –
miedź i kubar – brąz; także łacińskie określenie miedzi "aes Cyprium" – "metal z Cypru", później skrócone do
cuprum i rozpowszechnione w językach europejskich (ang. copper, fr. cuivre, niem. Kupfer hiszp./port.
cobre).
Być może z gr. "κυπάρισσος" (kypa'rissos) – cyprys (Cupressus sempervirens), lub nawet od gr. "κύπρος"
(kypros) – henny (Lawsonia alba).
Grecką boginię Afrodytę zwano również Κυπρίς (kipris), a Cypr według mitu był miejscem jej narodzin.
• hebr. קפריסין (Kafrisin);
• serb.-chorw. Кипар / Kipar.
Czad, fr. République du Tchad, arab. جمهوريّة تشاد (Dżumhurijat Taszad)
Nazwa pochodzi od jeziora Czad na południowym zachodzie kraju. Z kolei nazwa jeziora pochodzi od słowa
w języku bornu tsade – "jezioro".
Czarnogóra, serb. Црна Гора
Nazwę w jęz. weneckim Montenegro – "czarna góra" nadali weneccy zdobywcy widząc ciemne lasy
porastające górę Lovćen. Stąd bezpośrednie tłumaczenie na słowiańskie Црна Гора / Crna Gora i albańskie
Mali i Zi.
• Doclea – nazwa obszaru dzisiejszej Czarnogóry we wczesnym okresie Cesarstwa Rzymskiego, od nazwy
lokalnego plemienia. Później zwana Dioclea.
• Zeta – nazwa wczesnosłowiańska, pochodząca od nazwy rzeki, ta z kolei prawdopodobnie od rdzenia
znaczącego "zbiory" lub "ziarno".
• alb. Mali i Zi
• tur. Karadağ
• rum. Muntenegru
• bułg. Черна гора (Černa gora)
• węg. Montenegró
• gr. Μαυροβούνιο [mavro̞ˈvuniˌo̞]
• łac. Nigromontium
Czechosłowacja, czes., Československo, słowacki Česko-Slovensko (obecnie nie istnieje)
Od nazw narodów Czechów i Słowaków, tworzących to państwo. (zob. poniżej Czeska Republika i Słowacja).
Czechy, Republika Czeska, czes. Česko, Česká republika
Od nazwy słowiańskiego narodu Čechové, Češi -Czesi. Źródło nazwy nieznane. Według legendy od ich
przywódcy, Czecha/Bohemusa, który przywiódł ich do Bohemii (legenda o Lechu, Czechu i Rusie).
Językoznawstwo nie formułuje jednoznacznej odpowiedzi, niektóre teorie wskazują na pochodzenie od nazwy
*čеtа (jednostka wojskowa) lub *četьnikъ, patronimiczne od *česlavъ lub *čeljadinъ (Mikkola, Bernecker,
Vasmer) чѧдо (čędo) - "dziecko" (Roman Jakobson, Slavische Rundschau 10, 1938 r., 6, 10)
Wg niektórych autorów Čechy jest wywodzone ze staroczeskiego słowa čiechy (l.mn.) tj. mísy/misy (w języku
czeskim "misa" to termin też geologiczny np. skalní mísa, patrz też Misy Wenus) będącego metaforą dolin i kotlin
występujących w Kotlinie Czeskiej, byłaby to więc nazwa topograficzna
[3]
. W ruskich latopisach występuje w
formie чехы/Čechy (l.p. čеxъ) lub чахы/Čachy (być może pod wpływem лѧхы, ляхы, "Lachy") np. w Latopisie
Ławrientiewskim zapiska pod rokiem 1076 (6584): Ходи Володимер, сын Всеволожь, и Олег, сын Святославль,
ляхом в помочь на чехы, Chodi Volodimer' syn' Vsevolož' i Oleg' syn' Svjatoslavl' Ljachom' v pomoč na Čechy
[4]
i
po części też może wskazywać na pochodzenie topograficzne.
Chronicon Moissiacense pod rokiem 805 opisując zmagania słowiańskich mieszkańców Bohemii z Karolem
Wielkim nazywa ich: Cichu Windones, gdzie Windones to określenie "Słowianie", zaś Annales Tiliani opisując te
same wydarzenia używa vocabantur Cinu
[5]
Etymologia nazw państw
8
W języku czeskim słowem Česko określa się państwo, słowem Čechy – jedną z trzech krain historycznych
tego państwa (pozostałe to Morawy i Śląsk).
Bohemia – łac. Boiohaemum, Boiohaemia, historyczna nazwa terenów dzisiejszych Czech, od łacińskiej
nazwy celtyckiego plemienia Boii – "Bojów".
Morawy – jeden z regionów państwa bierze swoją nazwę od rzeki Morava.
Rosyjskie słowo "Czeczeniec" wywodzi się najprawdopodobniej od miejscowości Czeczana lub Czeczen-aul,
nad rzeką Argun w pobliżu Groznego. Własna nazwa tego narodu, Noxçi (Nochczi), pochodzi od słów nexça
(ser owczy), nox (pług) lub od imienia biblijnego Noego (po czeczeńsku zwanego Nox).
D
Dagestan, awarskie Daghistan (داغستان)
Nazwa jest złożeniem tureckiego dağ (góra) i perskiego stan (kraj). Pisownia Dagestan jest współczesną
zrusyfikowaną wersją.
Od rdzenia protoindoeuropejskiego dhen – "niski" lub "płaski" i germańskiego mark – "marchia", czyli "kraj
graniczny" lub "las graniczny". Nazwa używana przez dawnych Gotów opisująca las oddzielający Götaland od
(wtedy duńskiej) Skanii (zobacz też hasło kamienie runiczne w Jelling).
Zob. Kongo poniżej.
Z łac. Dies Dominica – "niedziela", od dnia tygodnia, w którym Krzysztof Kolumb dotarł do brzegu tej
wyspy.
Prekolumbijska nazwa wyspy brzmiała Wai'tu Kubali – "jej ciało jest długie".
Dominikana, Republika Dominikańska , hiszp. República Dominicana
Od nazwy stolicy Santo Domingo, które z kolei dziedziczy nazwę od hiszpańskiego świętego Dominika de
Guzmán, założyciela zakonu dominikanów.
Dżibuti, fr. Djibouti, arab. جيبوتي (Jībūtī)
Od nazwy południowego brzegu Zatoki Tadjoura. Być może od afaryjskiego słowa gabouti – rodzaju
egipskiego boga Księżyca – Thot to nazwa grecka, w staroegipskim brzmiąca Djehuty.
• Francuskie Terytorium Afarów i Issów (1967-1977): od dwóch głównych grup etnicznych, Afarów i Issów.
• Somali Francuskie (do 1967 r.): zob. Somalia poniżej.
Etymologia nazw państw
9
E
Egipt, arab. مصر (Masr/ Misr)
Z antycznej greki (Mykeny) Αίγυπτος (Aígyptos), co wg Strabona pochodzi od Αιγαίου υπτίως (Aegeou
yptios) – "kraj poniżej Morza Egejskiego".
Ewentualnie od egipskiej nazwy miasta Memfis i jej świątyni, Hwt ka Pth – "świątynia duszy Ptaha".
• arab. Misr (w dialekcie egipskim Masr), tur. Mısır; szeroko rozpowszechnione semickie słowo, po raz
pierwszy użyte do określenia Egiptu w języku akadyjskim, a znaczące "miasto".
• Kimi (keme) to koptyjska nazwa znacząca "czarny" (staroegipskie kmt lub Kemt), być może od ciemnej
karnacji mieszkańców lub czarnej, żyznej gleby nad Nilem, w przeciwieństwie do czerwonej, suchej ziemi
pustynnej (deshret).
• hebr. מִצְרַיִם (Micrajim) – "dwa przesmyki", może znaczyć również "kraj".
• Słowo Koptowie, dziś określające chrześcijańskich mieszkańców Egiptu, arab. قبط (qubṭ) lub أقباط (aqbāṭ),
kopt. kubti / kuptaion, pochodzi z gr. Αἰγύπτιος (aigyptios).
Ekwador, hiszp. Ecuador
hiszp. "równik", od położenia kraju na równiku.
Erytrea, jęz. tigrina Ertra, arab. إريتريا Iritrijja
Nazwę nadali Włoscy kolonizatorzy od łac. formy greckiej nazwy ΕΡΥΘΡΑΙΑ (Erythraîa), co pochodzi od
nazwy Ἐρυθρὰ Θάλασσα (Erythrea Thalassa) – "Morze Czerwone".
Estonia, est. Eesti
Z łacińskiej formy aesti (Tacyt, 98 r.) germańskiego słowa Estland, które może znaczyć "wschodni" lub też
pochodzić od nazwy Aestia, wspominanej w starogreckich tekstach, być może odnoszącej się do dzisiejszych
Mazur.
Starowschodniosłowiańska nazwa Czud pochodzi od gotyckiego słowa "lud" (por. Deutsch), etymologia
ludowa z kolei wywodzi ją od słowiańskiego rdzenia "dziwny". Nazwą tą określano dawniej wszystkie ludy
ugryjskie. Słowo przetrwało w nazwie Jeziora Pejpus w językach słowiańskich – Czudskoje Ozero.
• lit. Estija.
• niem., szw. Estland, dlatego w XIX w. ros. Эстляндия (Estlandia).
• współczesne ros. Эстония (Estonia), pol., ang. Estonia, fr. Estonie.
• łot. Igaunija – od Ugandi, określenia południowej Estonii, prawdopodobnie ze słowiańskiego słowa jug –
"południe".
• fiń. Viro od dawnego ludu Wironów z północnej Estonii (?). Być może z określenia "lud" w językach
bałtyckich.
• węg. Észtország (kraj Estów).
Etiopia, amhar. Ītyōṗṗyā
Gr. Αἰθιοπία (Aethiopia), od Αἰθίοψ (Aethiops) – "Etiopczyk". Grecy używali tych nazw na określenie
dzisiejszej Nubii. Wyraz pochodzi od greckiego słowa αιθι-ὄψ ("twarz spalona słońcem"). Jednak
staroetiopskie źródła głoszą, że nazwa pochodzi od "Ītyōṗṗis", syna Kusza i wnuka Chama, który według
legendy założył miasto Aksum.
• Abisynia, poprzednia nazwa kraju, pochodzi od arabskiej formy etiopskiego słowa habasza – "wymieszany",
odzwierciedlającego etniczne zróżnicowanie kraju.
Etymologia nazw państw
10
F
Z nazwy w języku tonga Viti – "wyspy".
Filipiny, filip. Pilipinas
Z hiszp. Las Islas Filipinas – "Wyspy Filipowe", jak na cześć króla Hiszpanii Filipa II nazwał wyspy Samar i
Leyte podczas swej nieudanej ekspedycji w 1543 r. Ruy López de Villalobos.
Perła Mórz Wschodnich to romantyczna nazwa Filipin z wiersza "Mi Ultimo Adios" filipińskiego bohatera
narodowego José Riala.
Archipelag zwano w przeszłości również Hiszpańskie Indie Wschodnie, Nowa Kastylia (hiszp. Nueva
Castilla), Wyspy Św. Łazarza (hiszp. Islas de San Lázaro), aż w końcu zaczęto stosować nazwę Filipiny.
• hiszp. Filipinas
• germ., szw. Finland – "Kraj Finów". Pierwotnie Finami nazywano Lapończyków (Samów). Słowo może
pochodzić od germańskiego rdzenia fen – "bagno"; lub z rdzenia znaczącego "nomadyczni zbieracze i łowcy"
(por. ang. "find").
• fin. Suomi, est. Soome, staroros. Sum – mogą pochodzić od fińskiego rdzenia suo – "bagno"
Formoza
Zob. "Tajwan" poniżej.
Średniowieczna łac. Francia, "Kraj Franków". Frankami nazywano federację kilku germańskich plemion.
Nazwę wywodzi się od germań. franco – wolny, lub od protogermań. *frankon – "oszczep" (ale być może to
te słowa wzięły swą nazwę od nazwy ludu). Po traktacie w Verdun w 843 r. Imperium Franków podzielono
najpierw na trzy, potem dwie części: Francia Occidentalis (Zachodnie Państwo Franków) oraz Francia
Orientalis (Wschodnie Państwo Franków), które wkrótce zmieniło nazwę na Święte Cesarstwo Rzymskie
Narodu Niemieckiego (łac. Sacrum Imperium Romanum Nationis Germanicae, niem. Heiliges Römisches
Reich Deutscher Nation). Niedługo potem zaczęto skracać nazwę Francia Occidentalis do Francia.
Z kolei nazwa waluty "frank" wywodzi się bezpośrednio z germań. franco poprzez starofr. franc – tak
nazwano monety bite specjalnie do wykupienia (uwolnienia) francuskiego króla Jana II z rąk Anglików po
przegranej bitwie pod Poitiers (1356).
• łac. Gallia, starogr. Galatia, od nazwy celtyckiego ludu Galów. Jedna z teorii mówi, że Grecy mieszkający w
Massalii (dziś Marsylia), miejący kontakt z celtyckimi ludami przed VI w. p.n.e., nazwali je od białej jak
mleko skóry (gr. γάλα (gala) – "mleko"). Istnieją wątpliwości, czy współczesne określenia "Galia" i
"Galowie" (z fr. Gaule i Gaulois) pochodzi z łaciny. Bardziej prawdopodobne jest zapożyczenie z
germańskiego *walha-, którego Germanie używali na określenie niegermańskich ludów (tak Celtów, jak i
Rzymian), bowiem germańskie w we francuskim wymieniało się zwykle na gu/g (por. fr. guerre i ang. war; fr.
garde i ang. ward), a dyftong au na al przed spółgłoską. Natomiast słowo Gaulle ciężko wywodzić z
łacińskiego Gallia, ponieważ łacińskie g wymieniało się na j (por. łac. gamba i fr. jambe) (The Oxford
Dictionary of English Etymology (OUP 1966), str. 391; Nouveau dictionnaire étymologique et historique
(Larousse 1990), str. 336.)
• staroang. Francland
• fiń. Ranska
• est. Prantsusmaa
• lit. Prancūzija
• irl. an Fhrainc; gael. An Fhraing, walijski Ffrainc
Etymologia nazw państw
11
• bretoński Frañs (państwo), Bro-C'hall (kraj)
• kornijski Pow Frynk
• gr. Γαλλία (Gallia)
• gruz. საფრანგეთი (Saprangeti) - ziemia Franków
• hebr. צָרְפַת (Corfat)
• pers. فرانسه (frânseh)
• arab. فَرَنسَا (faránsa)
• koreań. Peurangseu
• jap. Furánsu
• chiń. 法蘭西 Fǎlánxī, 法国 Fǎguó
• wiet. Pháp
• mongol. Франц улс (Frants uls)
• malaj. Perancis
• maledywski Faranseysi Vilath
G
Od Gabão, portugalskiej nazwy ujścia rzeki Komo (fr. Estuaire de Gabon). Ujście wzięło swą nazwę z arab.
قباء
(kabaa) od kształtu, przypominającego palto z kapturem.
Od nazwy rzeki Gambia, która z kolei mogła wziąć nazwę od port. câmbio – "handel".
Od dawnego zachodnioafrykańskiego królestwa o tej nazwie. Obszar dzisiejszej Ghany jednak nigdy nie był w
granicach tego królestwa. Być może od nazwy mieszkańców, uważających się za spadkobierców dawnego
królestwa.
• Złote Wybrzeże, ang. Gold Coast (1821-1957) – nazwa brytyjskiej kolonii; od dużej ilości złota znalezionej
przez kolonistów.
Górski Karabach (państwo nieuznawane przez społeczność międzynarodową)
• Łac. Græcus, z gr. Γραικοί (Greki), wg Arystotelesa odnosi się do pierwotnej nazwy Epiru. Γραικός (Graikos)
to lud beocki, który wyemigrował do Italii w VIII w. p.n.e., a także mitycznego syna Pandory i brata Latinusa
(stąd "łacina"). Stąd nazwy w większości języków europejskich: ang. Greece; niem. Griechenland; hol.
Griekenland; duń. Grækenland; szw. Grekland; fr. Grèce; wł. Grecia; hiszp. Grecia; port. Grécia; rum.
Grecia; katal. Grècia; łot. Grieķija; lit. Graikija; kornij. Pow Grek; walij. Groeg; irl. An Ghréig; alb.
Greqia; pol. Grecja; słow. Grécko; słoweń. Grčija; ros. Греция (Gretsia); ukr. Греція (Gretsia); serb.
Грчка (Grčka); bułg. Гърция (Grtsia); węg. Görögország; a także jap. ギリシャ (Girisha).
• klas. gr. Ἑλλάς (Ellas), nowogr. Ελλάδα (Ellada), norw. Hellas, wiet. Hy Lạp, chiń. 希腊 Xila, kor. Huirap
– kraj Hellenów, wg mitologii gr. potomków Hellena – króla Tesalii. Etymologia ludowa wskazuje na
znaczenie "kraj światła" – od ἥλιος (helios) – "słońce". W pierwszych wiekach chrześcijaństwa nazwa
"Helleni" była synonimem pogan.
• kurd. Hurumistan, adyge Урым (Urəm)
• gruz. საბერძნეთი (Saberdzneṭi) – "kraj mędrców"; ბერძენი (berdzeni) – "Grek" od ბრძენი (brdzeni) –
"mądry", jako że Grecja jest ojczyzną filozofii.
• kurd., tur., azer. Yunanistan, arab. يونان (al-Junan / Jaunan), orm. Հունաստան (Hounastan), hind. युनान
(Yunan) – od Jończyków, jak nazywano Greków z Azji Mniejszej.
Etymologia nazw państw
12
• Homer w Iliadzie określa Greków nazwami: Ἀχαιοί (Achajowie), Ἀργείοι (Argeioi, od Argos, stolicy
Achajów) oraz Δαναοί (Danaoi)
• Ludy greckie nazywały inne narody nie mówiące po grecku βάρβαρος (barbaros) – "barbarzyńcy", być może
od onomatopei bar-bar.
• Ρωμαῖοι / Ρωμιοί (Romaioi / Romioi) – "Rzymianie" – tak najpierw określano mieszkańców Rzymu, od II
w. samookreślali się tak Grecy.
• Cesarstwo Bizantyjskie to nazwa nadana w 1557 r. przez niemieckiego historyka Hieronima Wolfa, ponad
(dziś Stambuł).
Od hiszpańskiego miasta Grenada. Krzysztof Kolumb nazwał wyspę Concepción – "(niepokalane) poczęcie".
Od pers. Gordż, prawdopododnie z protoindoeuropejskiego określenia gór lub pers. gorg (گرگ) – "wilk". Stąd
pers. Gordżestān (گرجستان) Gruzja, Грузия w językach słowiańskich, tur. Gürcü, a poprzez arab. Dżurdż
i wpływ greckiego γεωργ (georg – "rolnictwo") – Georgia w językach zachodnich i hebr. גאורגיה (Georgija).
W okresie klasycznym Grecy nazywali region wybrzeża Morza Czarnego Kolchis (Kolchida), a interior Iberią.
Obie te nazwy prawdopodobnie wywodzą się z lokalnych języków kaukaskich.
• gruz. საქართველო (Sak'art'velo) – według legendy od pogańskiego władcy Kartlosa (syna Togarmy syna
Gomera syna Jafeta), ojca wszystkich Gruzinów, nazywających się ქართველები (Kartvelebi). Stąd również
ang. "Kartvelia".
• orm. Վրաստան (Vrastan), od Virq, czyli Iberia.
Od słowa w miejscowym języku czamorro guahan – "mamy".
W języku miejscowych "Guiana" znaczy "kraj wielu wód" – od mnogości rzek na tym obszarze.
• Gujana Brytyjska (ang. British Guiana), nazwa kolonii brytyjskiej (1831-1966).
W klasycznym języku Majów "kraj wielu drzew". Gdy Hiszpanie przybyli tu, zobaczyli pałac zarośnięty
puszczą. Sądzili, że to stolica królestwa Majów. Gdy spytali o nazwę tego obszaru, miejscowi Indianie
odrzekli Guatemala.
Wg innej teorii słowo w języku nahuatl Quauhtitlan – "między drzewami", było pierwotną nazwą kraju.
Jeszcze inna wskazuje na zniekształcenie wyrażenia w jęz. Indian Nahoa coactlmoctl-lan – "kraj ptaka
Port. Guiné z jęz. Susu (Sousou), w którym znaczy "kobieta". Ewentualnie z języka berberyjskiego, w którym
oznaczać może "kraj czarnych".
• Gwinea Francuska (fr. Guinée Française), nazwa protektoratu francuskiego do 1958 r.
Gwinea Bissau, port. Guiné-Bissau
Guinea – patrz wyżej. Bissau – od nazwy stolicy kraju. (por. użycie nazwy Kongo-Brazaville).
• Gwinea Portugalska (port. Guiné Portuguesa), nazwa kolonii portugalskiej (1446-1974).
Gwinea Równikowa, hiszp. Guinea Ecuatorial, fr. Guinée Équatoriale
Równikowa – od położenia na równiku. Jednak kraj nie leży na równiku, lecz bardzo blisko niego.
Gwinea – jak wyżej.
Etymologia nazw państw
13
• Gwinea Hiszpańska (1885-1968) – kolonia hiszpańska.
H
W jęz. Indian Taino / Arawak Hayiti/Hayti znaczy "górzysty kraj". Wyspa, której Krzysztof Kolumb nadał
nazwę Hispaniola – "mała Hiszpania", a na której części leży to państwo, wcześniej nazywała się Hayiti.
Hiszpania, hiszp., galic. España, bask. Espainia, katal. Espanya
Z punickiego אי שפנים (ʾÎ-šəpānîm / Hi-szfanim) – "wyspa góralków" (małych ssaków). Feniccy osadnicy
zobaczyli mnóstwo zajęcy (punickie tsepan) i pomylili je z góralkami, które znali z Afryki. Na monecie z
Galby widnieje uosobienie Hispanii z królikiem u stóp, a Strabon Rzymianie zaadoptowali nazwę jako
Hispania, stąd polska nazwa Hiszpania. We francuskim-normańskim nazwa brzmiała Spagne.
Inna teoria wskazuje na preromańską (iberyjską lub celtycką) nazwę Sewilli – Hispalis.
Wskazuje się również punickie słowa "ciemny", "odległy", "zaginiony".
Iberia to nazwa grecka, od rzeki Iber (hiszp. Ebro), lub od słowa, jakie Grecy słyszeli od miejscowych ludów,
również na południu półwyspu.
• Kastylia, hiszp. Castilla, nazwa królestwa, a obecnie dwóch regionów kraju (Kastylia-León oraz Kastylia-La
Mancha).
• oksytański, port. Espanha
• hebr. ספרד (Sfarad)
• arab. اسبانيا (Isbanijja)
• łac. Hispania
• fr. Espagne
• wł. Spagna
Holandia/ Niderlandy, hol. Nederland.
hol. Koninkrijk der Nederlanden – "Królestwo Niderlandów" – nazwa używana na cały obszar państwa, w
tym Antyle Holenderskie i Arubę. Od neder – "niski" landen – "kraje". Określając samą europejską macierz
odchodzi się od l. mn. de Nederlanden na rzecz l. poj. Nederland.
Holandia, hol. Holland z germ. holt – "lesisty", land – "kraj"; region Niderlandów, nazwa często błędnie
używana w innych językach na określenie całego kraju; rozpowszechniła się w czasie Zjednoczonych
Prowincji (1581-1795), gdy była najsilniejszym gospodarczo regionem kraju. Obecnie Północna i Południowa
Holandia to dwie z dwunastu prowincji Niderlandów.
• łac. Batavia, germ. "Betuwe" – "użytek", "ziemia orna"; w przeciwieństwie do "Veluwe" – "ugór",
"nieużytek". Od germań. plemienia Batawów (łac. Batavii).
• w językach obcych przyjęła się transliteracja nazwy Nederland (np. ang. the Netherlands), Holland (np. hebr.
הולנד – Holland; jap. Oranda) lub bezpośrednie tłumaczenie "niskie kraje" (np. cz. Nizozemsko)
• ang. "Dutch" – "holenderski", z dawnego hol. "Diets" lub "Nederdietsch", spokrewnione jest z niem.
"Deutsch" – "niemiecki" i ma tą samą etymologię, od germ. "theodisca" – "(język powszechny) ludzi", jako że
w średniowieczu łacina była językiem szlachty, a lokalne języki germańskie – językiem gminu.
• niem. die Niederlande / Holland
• ang. the Netherlands
• fr. la Hollande / les Pays-Bas (czyt. Pei ba), stąd pers. پئی با (Pe'ibâ)
• wł. Paesi Bassi / Olanda
• hiszp. Países Bajos, katal. els Països Baixos / Holanda, aragoń. Países Baxos, port. Holanda / Países Baixos
/ Neerlândia, retoromań. Pajais-Bass
• rum. Olanda / Ţările de Jos
Etymologia nazw państw
14
• cz. Nizozemsko / Holandsko, słow. Holandsko
• serb.-chorw. Nizozemska, Низоземска / Holandija, Холандија
• ros. Нидерланды (Niderłándy)
• lit. Nyderlandai, łot. Nīderlande
• est. Madalmaad, sami Vuolleeatnamat, fiń. Alankomaat / Hollanti
• walij. Yr Iseldiroedd, kornijski Iseldiryow, bretoń. Izelvroioù, irl. an Ísiltír, szkoc. an Talamh Ìseal
• gr. Κάτω Χώρες (Kátō Chṓres), Ολλανδία (Ollandía)
• alb. Vendet e Ulëta
• bask. Herbehereak
• tur. Felemenk
• arab. الاراضي المنخفضة (Al-Aradi al-Munchafida), البلاد الواطئة (Al-Bilad al-Watia)
• hebr. ארצות השפלה (Arcot ha-Szfela)
• hind. हालैंड (Hālainḍ)
• rwanda, rundi Ubufarama, Ubuholandi
• swahili Uholanzi
• indonez. Belanda
• jap. Oranda
• chiń. 荷兰 Hélán
Krzysztof Kolumb nadał krajowi nazwę "Honduras" – "głębiny" prawdopodobnie od głębokich wód na
północnym jego wybrzeżu.
I
Rzeka Indus w górnym biegu ma siedem głównych dopływów, stąd Szapta-Sindhu – "siedem rzek". Stąd
wzięła swoją nazwę kraina Sind. Później perską wersją nazwy, Hind, zaczęto określać tereny dzisiejszego
Pakistanu i Indii. Grecy odrzucili literę "H", nazywając krainę Indos, stąd łac. Indus. W jęz. staroang. Inde, a
ang. nazwę India zaczęto używać dopiero po XVII w.
• sanskr. Bhārata / Bhāratavarṣa – od Bharata – imienia jednego z dwóch królów. Tak określa się również
region Indii północnych. Również: Āryavarta – "kraj szlachetnych" ("kraj Ariów")
• dzongkha rGya.gar, tybet. rGya.gar.yal
• gruziński ინდოეთი (Indoeti)
• ormiański Հնդկաստան (Hndkastan)
• dhivehi އިންޑިއާ (Inḍi'ā)
• gudżarati ભારત (Bhārat), ઈન્ડિયા (Īnḍiyā), હિંદ (Hind)
• hindi भारत (Bhārat), इंडिया (Inḍiyā), हिन्दुस्तान (Hindustān)
• marathi भारत (Bhārat)
• pendżabi
ਭਾਰਤ (Bhārat), ਹਿੰਦ (Hind), ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ (Hindustān)
• perski هند (Hend), هندوستان (Hendūstān)
• sindhi ڀارت (Bhāratu), هندستان (Hindustānu), هند (Hindu)
• urdu بهارت (Bhārat), هندوستان (Hindūstān)
• tamilski
இந்தியா (Intiyā)
• telugu ఇండియా (Indiyā), భారత దేశము (Bhārata Dēšamu)
Pseudogrecka nazwa zastosowana w połowie XIX w., od nazwy Indii (patrz wyżej) i νῆσος (nesos) – wyspa.
Wcześniej Europejczycy nazywali ten region Indiami Wschodnimi.
Etymologia nazw państw
15
• Holenderskie Indie Wschodnie, hol. Nederlands-Indië, indonez. Hindia Belanda – kolonia holenderska (XIX
w.).
• wiet. Nam Dương
"kraj Ariów" lub "kraj wolności". Słowo "Arya" pochodzi z protoindoeuropejskiego oznaczenia
"szlachetnego" lub "wolnego" (stąd poprzez gr. słowo "arystokrata").
• Persja (oficjalna nazwa do 1935 r.), łac. "Persia" poprzez gr. "Persis" z staropers. "Pārsa" – nazwa środkowej
części kraju, obecnie Fars. Greckie podania ludowe wywodzą z kolei to słowo od imienia Perseusza.
• swahili Uajemi od arab. Adżam ("ci, których języka nie rozumiemy"), którym Arabowie określali Persów.
Irak, arab. العراق (al-Irak)
Od miasta Erech/Uruk (zwanego również "Warka"), koło Eufratu. Niektórzy archeolodzy uważają Uruk za
pierwszą stolicę Sumerów. Możliwe również pochodzenie z pers. Irak – "mały Iran". Od stuleci mieszkańcy
zachodniego Iranu nazywają swój region "perski Irak".
• Gr. Μεσοποταμία (Mezopotamia) – "kraj między rzekami" Tygrys i Eufrat, pers. Mijanrudan, aramej.
Beth-Nahrin – "między rzekami".
Irlandia, irl. Éire, ang. Ireland
Éire od protoceltyckiego *Īweriū – "urodzajne miejsce" lub "miejsce Eriu", celtyckiej bogini płodności.
Czasem błędnie tłumaczone jako "kraj żelaza".
• łac. Hibernia – być może od łac. hibernus – "chłodny", "lodowaty".
Ísland – "kraj lodu". Dawny osadnik i podróżnik nordycki, Flóki Vilgerðarson, nazwał tak wyspę, gdy ujrzał
tam na wiosnę po ciężkiej zimie dryfujący na północ lód.
Izrael, hebr. מדינת ישראל (Medinat Jisrael), arab. دولة إسرائيل (Daulat Israil)
Od biblijnego patriarchy Jakuba, zwanego później Izraelem, czyli "walczącym z Bogiem", uważanego za
wyłącznego protoplastę Izraelitów (w przeciwieństwie do Abrahama i Izaaka, którzy mieli nieżydowskich
synów). Biblia mówi, że po 40 latach na pustyni Mojżesz poprowadził swój naród do "kraju Izrael",
obiecanego przez Boga potomkom patriarchów Jakuba, Abrahama i Izaaka.
J
Jamajka, ang. Jamaica
Hiszpańskie Jamaica (czyt. Hamajka) - z jęz. Indian Taíno / Arawak "Xaymaca" lub "Hamaica" – "kraj
drewna i wody" lub być może "kraj źródeł".
Hiszpania anektowała wyspę w 1509 r. i nazwała Santiago ("Święty Jakub").
Japonia, jap. Nihon / Nippon
Polska nazwa pochodzi z południowochińskiej wymowy znaków 日本 ("Żi Pun", "Żat bun", pinyin:
rìběn(guo)) – "pochodzący od słońca", wskazujący, że Japonia leży na wschód od Chin, a więc tam, gdzie
wschodzi słońce. Do języków europejskich trafił w XVI za pośrednictwem portugalskiego (Japão) przez
Malezję z dialektu południowochińskiego.
Przed XVI w. używano w Europie nazwy Dżipangu, rozpropagowanej przez Marco Polo, który wziął ją z dialektu
wu lub mandaryńskiego. Dawniej określano Japonię również jako "Cesarstwo Słońca". Jeszcze wcześniej
Japończycy nazywali swój kraj Yamato – "wielki pokój", Hi-no-moto – "źródło słońca", Ōyashima – "kraj ośmiu
wysp".
Etymologia nazw państw
16
• jap. Nihon / Nippon (bardziej oficjalnie) – "pochodzący od słońca" w kanji (nichi – "słońce", "dzień"; hon –
"źródło", "korzeń"), również Nipponkoku / Nihonkoku – "kraj wschodzącego słońca". Do końca II w. św.
używano określenia Dai Nippon Teikoku – "Wielkie Imperium Japonii".
• dialekt szanghajski chińskiego Zeppen
• koreań. Ilbon
• malaj. Jepun
• taj. ญี่ปุ่น (Yīpun)
• arab. اليابان (al-Jaban)
• irl. an-tSeapáin
Jemen, arab. اليمنية (Al-Jaman)
Z arab. rdzenia ymn – "prawo", jednak dokładne znaczenie jest dyskusyjne.
Być może od yamîn – "miejsce po prawicy", czyli "południe" (w jęz. semickich południe oznaczało kierunek
"na prawo", północ "na lewo").
Ewentualnie od yumn – "pomyślność", co może być związane z łac. Arabia Felix – Arabia Szczęśliwa, jak w
starożytności nazywano żyzną, płd.-zach. część Półwyspu Arabskiego.
Jordania, arab. الأردنّ (Al-Urdunn)
Od rzeki Jordan, która z kolei bierze nazwę z hebr. i kananejskiego rdzenia yrd – "spadek", "spływ" (do Morza
Martwego). Dziś rzeka Jordan stanowi granicę Jordanii i Izraela (Zachodniego Brzegu), ale w starożytności
region ten (zwany Nabataea; od plemiona Nabatejczyków) zajmował terytorium na obu brzegach.
• Transjordania (1921-1950) – "Trans" znaczy "przez" lub "ponad", tzn. na wschód od rzeki Jordan. Gdy w
1950 r. kraj anektował Zachodni Brzeg, zmienił nazwę na Jordania, aby to odzwierciedlić.
• Arabia Petraea (Provincia Arabia) to nazwa prowincji rzymskiej, ze stolicą w Petrze.
• hebr. ירדן (Jarden)
Jugosławia serb.-chor. Jugoslavija / Југославија (1929-2003)
"Kraj południowych Słowian". Południowosłow. jug – "południe".
• Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (1918-1929)
• Królestwo Jugosławii (1929-1941)
• Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii, maced. Социјалистичка федеративна република
Југославија, serb.-chor. Socijalistička federativna republika Jugoslavija, słow. Socialistična federativna
republika Jugoslavija (1945-1992), federacja 6 republik.
• Federalna Republika Jugosławii (1992-2003), federacja Serbii i Czarnogóry.
• rum. Iugoslavia
• łot. Dienvidslāvija
K
Od starożytnego królestwa Khmerów o nazwie Kambudża (Kambudżadeśa). Sanskrycka nazwa Kambūja lub
Kamboja odnosi się do dawnego plemienia północnych Indii, Kambodżów, nazwanych tak od założyciela
plemienia, Kambū Svayambhuva. Inne warianty nazwy to Kambyses, Kambudżija lub Kamboża.
• Kampucza, oficjalna nazwa kraju w latach 1975-1989.
Z port. Rio de Camarões – "Rzeka Krewetek", jak nazwali rzekę Wouri portugalscy odkrywcy w XV w.
Etymologia nazw państw
17
Od canada – "osada" w jęz. irokeskim, pierwotnie w odniesieniu do Stadacony, osady niedaleko dzisiejszego
Od arab. "Qatara", uważane za odniesienie do katarskiego miasta Zubara, ważnego portu handlowego w
starożytności. Nazwa "Qatara" pojawia się na mapie świata arabskiego Ptolemeusza.
Kazachstan, kazach. Қазақстан (Kazakstan), ros. Казахстан (Kazachstan)
"Kraj Kazachów". Pers. -stan – "kraj"; tur. kazak – "wolny". Od tego słowa wzięło się również rosyjskie
казак – "kozak". Niektóre teorie wywodzą słowo kazak od tureckiego "Aq qaz" – "biała gęś".
Od góry Mount Kenya, z języka kikuju "Kere-Nyaga" – "góra bieli".
• Brytyjska Afryka Wschodnia (British East Africa; 1890-1920) – od umiejscowienia geograficznego tej
Kirgistan, kirgiz. Кыргызстан (Kyrgyzstan), ros. Киргизия (Kirgizija)
Tur. kyrg – "czterdzieści"; tur. jyz – "plemię", ewent. kyz "dziewczę"; pers. -stan – "kraj".
• kazach. Қырғызстан (Qırğızstan)
• uzbec. Qirg'iziston
• chiń. 吉尔吉斯斯坦 Jí'ěrjísīsītǎn
Czytane kiribas, adaptacja słowa "Gilbert" w jęz. kiribati.
Na cześć Krzysztofa Kolumba jako odkrywcy Nowego Świata. Kolumb nigdy nie postawił stopy na
terytorium tego kraju.
Dzisiejsza Republika Kolumbii przed 1886 r. nazywała się Stanami Zjednoczonymi Kolumbii, a przed 1863
r. Republiką Nowa Grenada, powstałą w 1830 r. z Departamentu Cundinamarca po rozpadzie Wielkiej
Kolumbii (hiszp. Gran Colombia). Określenie "Wielka" używane jest przez współczesnych historyków dla
odróżnienia od dzisiejszej Kolumbii, w swoich czasach ten wielki kraj, obejmujący obszar dzisiejszej Panamy,
Kolumbii, Wenezueli i Ekwadoru, nazywano po prostu Kolumbią.
arab. "Dżazirat al Kamar" – "wyspa księżyca".
fr. Union des Comores, arab. اتحاد القمر (ittihad al-Kamar), szikomor (jęz. komorski) Udzima wa Komori –
Związek Komorów.
Nazwa pochodzi do wcześniejszego królestwa Kongo, którego z kolei nazwa wywodzi się od ludu Bakongo.
Obecnie dwa państwa noszą taką nazwę:
• Konga, Republika, fr. République du Congo.
Tuż po odzyskaniu niepodległości nosiła nazwę Kongo-Brazzaville od nazwy stolicy, Brazzaville.
• Konga, Republika Demokratyczna, fr. République democratiqué du Congo
Wcześniejsza nazwa Zair pochodzi od Nzere – "rzeka", od rzeki Kongo.
Pierwotne państwo na terenie dzisiejszej Mandżurii i Korei Północnej nazywano Godżoseon, od Go –
"dawny". Na początku naszej ery po upadku Godżoseon powstało królestwo Goguryeo (czyt. "guri"), tworząc
wraz z królestwami Baekje i Silla "Trzy Królestwa Korei". Od 935 r. nowe królestwo (i dynastia) nazwało się
Etymologia nazw państw
18
Goryeo. Dzięki handlowi z Europą za pomocą jedwabnego szlaku nazwa królestwa zawitała do Włoch jako
Cauli. Z kolei Marco Polo przybliża mandaryńską nazwę Gāolì (高麗). Z włoskiej nazwy wzięła się angielska
Corea, potem Korea.
W 1932 r. nowa dynastia zastosowała nazwę Dżoseon. W 1897 r. kraj zmienił nazwę na Daehan Jeguk –
"Wielkie Imperium Hanów". W 1910 r. pod okupacją japońską przywrócono nazwę Dżoseon.
• Mieszkańcy Korei Południowej od 1948 r. nazywają swój kraj oficjalnie Daehan Minguk – "Wielki Naród
Ludu Han"; obszar obu Korei nazywają Hanguk, południe Namhan ("Południowe Han"), a północ Bukhan
("Północne Han"), a obecnie również Yibuk ("północ").
• Około 2000 lat temu Koreańczycy południowi połączyli się w konfederację zwaną Samhan – "Trzech
wodzów".
• Mieszkańcy Korei Północnej nazywają swój kraj Dżoseon – co może znaczyć "kraj porannego spokoju". Pełna
nazwa to Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk – "Ludowa Republika Demokratyczna Dżoseon".
Rozróżniają również Północną Koreę jako Namjosŏn, i Płd. jako Bukchosŏn.
• Chińczycy używali na określenie Korei Płn. nazwy 朝鲜 Cháoxiǎn, a Południowej – 南朝鲜 Nán Cháoxiǎn,
jednak od podjęcia stosunków dyplomatycznych z Koreą Płd. w 1992 r. stosuje się dla jej oznaczenia nazwę
韩国 Hánguó.
• Tajwan używa nazwy 北韩 Běihán ("Północne Han") na Koreę Płn. i 南韩 Nánhán ("Południowe Han") na
Koreę Płd., oraz 朝鲜 Cháoxiǎn na historyczne jedno państwo.
• W Wietnamie Koreę Płn. Nazywa się Triều Tiên ("Chosŏn"), Koreę Płd. Hàn Quốc ("Hanguk"). Przed
zjednoczeniem w Wietnamie Płn. używano nazw Bắc Triều Tiên (Bukchosŏn) i Nam Triều Tiên
(Namjosŏn), natomiast w Wietnamie Płd. nazw Bắc Hàn (Bukhan) and Nam Hàn (Namhan) odpowiednio na
Płn. i Płd. Koreę.
• Japonia dyplomatycznie używa nazw preferowanych odpowiednio przez obie Koree: Kita-Chosen (北朝鮮;
"Płn. Chosŏn") na Północ, a Południe Kankoku (韓国 "Hanguk").
Kostaryka, hiszp. Costa Rica
Hiszp. "bogate wybrzeże", nazwa nadana przez hiszpańskiego odkrywcę Gil González Dávila.
Od określenia Indian Taino cubanacán – centralne miejsce.
W Portugalii panuje przekonanie, że nazwa wywodzi się od portugalskiego miasta Cuba i być może Krzysztof
Kolumb w nawiązaniu do niego nazwał tak wyspę.
Kuwejt, arab. دولة الكويت (Daulat al Kuwajt)
Arab. Zdrobnienie od "Kut", co znaczy "forteca zbudowana koło wody".
• W III w. p.n.e. Grecy założyli na wyspie Failaka kolonię, którą nazwali "Ikaros", być może nazwa ta związana
jest z mitycznym Ikarem.
L
Z fr. "Laos", od laotańskiego słowa lao – "Laotańczyk", to z kolei może z dawnego hind. Lava, imienia
jednego z synów boga Ramy. Dawniej kraj nazywano "Lan Xang" lub "Kraj Miliona Słoni".
Lesotho, jęz. sesotho Lesotho
Od tubylczego plemienia Basotho, którego nazwa w ich języku znaczy "czarny", "o ciemnej skórze".
• Basutoland (1868-1966), poprzednia nazwa kraju pod protektoratem brytyjskim.
Liban, arab. لبنان (al-Lubnan)
Z aram. "Laban" – "biały", co odnosi się do śniegu w górach Liban.
Etymologia nazw państw
19
• Kanaan (hebr. כְּנַעַן, arab. کنعان, gr. Χανααν) – kraina historyczna, dziś tereny Libanu, Palestyny, Izraela,
wybrzeża Syrii. Być może pochodzi z jęz. huryckiego Kinahhu – "niebieskie odzienie".
• Fenicja, gr. Φοινίκη (Phoiníkē) – od gr. φοῖνιξ (phoinix) – "purpura", ze względu na słynny w starożytności
barwnik z Tyru. Ponieważ po łacinie purpura to puniceus, język Fenicjan nazwano punickim.
• hebr. לבנון (Lewanon)
• gr. Λίβανος (Líwanos)
• tur. Lübnan
Z łac. liber – "wolny". Kraj nazwano tak podczas jego utworzenia w 1822 r. jako nową ojczyznę dla
uwolnionych murzyńskich niewolników (głównie pochodzących z USA).
• Wybrzeże Ziarna, Wybrzeże Pieprzu – nazwa nadana temu rejonowi w 1461 r. przez portugalskich
podróżników, od pozyskiwanych tu ziaren aframonu madagaskarskiego.
Libia, arab. ليبيا (al-Lībīya)
Od starożytnego ludu berberyjskiego, zwanego przez Greków Libijczykami, przez Egipcjan Rbw (Lebu).
Przed powstaniem włoskiej kolonii w 1934 r. termin "Libia" oznaczał tereny pustynne między Niziną
Trypolitańską i Płaskowyżem Fazzan na zachodzie a Doliną Nilu na wschodzie.
Gr. Λιβύα (Libia) – w mitologii greckiej córka Epafosa i Memfis, kochanka Posejdona.
Grecy często Libią nazywali cały rejon na zachód od Nilu lub cały kontynent afrykański.
• gr. Λιβύη (Liwii)
• hebr. לוב (Luw)
• pers. لیبی (Lībī)
Libia składa się z trzech części: Fazzan (arab. فزان, łac. Phasania), Cyrenajki (od miasta Cyrena, z gr. Kyre –
"wiosna") i Trypolitanii (od miasta Trypolis, z gr. "trójmiasto"; utworzonego w VII w. p.n.e. z trzech fenickich
osad: Oea, Sabrata i Leptis Magna).
Od niem. "Lekki kamień". Państwo wzięło swoją nazwę od dynastii Liechtenstein, która zakupiła i
zjednoczyła hrabstwa Schellenburg i Vaduz. Cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego zezwolił dynastii na
nazwanie posiadłości swoim nazwiskiem.
Obecnie łączy się tę nazwę z łac. "litus" – "nadmorski", ale nie istnieje żaden dowód w formie regionalnego
hydronimu. "Litve", łaciński wariant toponimu, pojawia się w 1009 r. w roczniku klasztoru Quedlinburg w
formie "Lituae". XVI-wieczny naukowiec łączył nazwę z łac. "litus" – "dudy". Inną teorią jest łączenie nazwy
z litewskim słowem lietus, co znaczy deszcz.
• łot. Lietuva
• szw., niem. Litauen
• est. Leedu
Historycznie Litwa składa się z następujących regionów:
• Żmudź, lit. Žemaitija – "Nizina".
• Auksztota, lit. Aukštaitija – "Wyżyna".
Luksemburg, fr. Luxembourg, niem. Luxemburg, luks. Lëtzebuerg
Z celt. Lucilem – "mały" (por. ang. "little"), germ. burg – "zamek", stąd lucilemburg – "mały zamek", od
zamku wybudowanego w 963 r.
Etymologia nazw państw
20
Ł
Łotwa, łot. Latvija
Od nazwy regionu Łatgalii, nazwa ta stanowi hydronim, prawdopodobnie germańskiego pochodzenia.
Dzisiejsza Łotwa składa się z czterech regionów historycznych:
• Łatgalia (Inflanty Polskie), łot. Latgale; od nazwy plemienia Łatgalów (łot. Latgaļi);
• Liwlandia (Liwonia; Inflanty Szwedzkie), łot. Livonija lub Vidzeme – "Śródziemie"; od plemienia Liwów;
• Kurlandia, łot. Kurzeme – "ziemia Kurów". Kurowie, łot. Kurši;
• Semigalia, łot. Zemgale, od nazwy plemienia Zemgalów (łot. Zemgaļi).
• cz., sł. Lotyšsko
• ros. Латвия (Łatwija)
• ang., fiń. Latvia
• fr. Lettonie, niem., szw. Lettland, duń., hol. Letland
• lit. Latvija
• est. Läti
Inflanty (od zniekształconej nazwy Livland – Liwlandia) to nazwa nadana krainie historycznej nad Dźwiną i
Zatoką Ryską powstałej w średniowieczu w obrębie posiadłości zakonu kawalerów mieczowych, obejmują
terytoria dzisiejszej Estonii i Łotwy.
M
Macedonia, maced. Македонија (Makedonija)
Od antycznego ludu Macedończyków. Z antycznej greki Μακεδονία (Makedonia) – "wyżyna", od μακεδνός
(makednos) – "wysoki", z doryckiego μάκος (makos) – "wysokość"; w jońskim μήκος (mekos). Wg Hezjoda
nazwa pochodzi od imienia Μακεδών (Makedona), króla-założyciela państwa, syna Zeusa i wnuka
Deukaliona. Tereny obecnej Republiki Macedonii w starożytności była częścią królestwa Pajonii (Paionia),
później podbite przez Macedończyków, potem Rzymian – wtedy stały się rzymską prowincją zwaną
Macedonia Salutaris lub Macedonia Secunda.
Južna Srbija (Południowa Serbia) to nazwa Republiki Macedonii nadana serbskiej części Macedonii w 1913
r. po I wojnie bałkańskiej, kiedy region Macedonii podzielony został między Grecję, Bułgarię i Serbię.
Вардарска бановина (Vardarska banovina), od rzeki Wardar (gr. Αξιός Axios, łac. Axius) – nazwa
obszarów obecnej Republiki Macedonii po 1929 r., gdy Królestwo Jugosławii zostało podzielone na prowincje
zwane banowinami. Hydronim Wardar prawdopodobnie pochodzi z starogerm. "Vordol", jak być może
nazywali ten region goccy osadnicy z V w. Inna etymologia wywodzi słowo Vardar z trackiego, od
protoindoeur. *sword(o)-wori- – "czarna woda". Lub może jest to nazwa bułgarska z VII w., od pers. "rzeka,
morze, ocean" (por. Syr-Daria, Amu-Daria i Cheddar).
Współcześnie toczy się spór między Grekami, którzy traktują słowo "Macedonia" jako część swojego dorobku
kulturowego, a słowiańskimi mieszkańcami Republiki Macedonii, którzy sami siebie nazywają
Macedończykami. Dlatego Grecy nazywają słowiańską Republikę Macedonii Σκόπια (Skopia), od nazwy
stolicy, lub Σλαβομακεδονία (Slavomakedonia).
Grecki region Macedonia to właściwy teren położenia starożytnego królestwa Macedończyków, ludu
helleńskiego.
• gr. Σκόπια (Skopia) n, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας {FYROM),
Σλαβομακεδονία (Slavomakedonia)
Madagaskar, malgaski Madagasikara, fr. Madagascar
Etymologia nazw państw
21
Od nazwy wyspy w języku malgaskim, Madagasikara, od protomalajskiego "kraniec Ziemi", w związku z
odległością wyspy od pd.-wsch.-azjatyckiej ojczyzny Malajów.
Malawi, w jęz. cziczewa Malaŵi
Od nazwy ludu Bantu, Marawi, który przybył tu z południowego Kongo 600 lat temu.
Inna teoria tłumaczy nazwę jako "jaskrawa woda", od odblasków słońca w tafli jeziora Malawi.
Z kolei prezydent Hastings Banda, założyciel Malawi, wyjawia w wywiadzie, że w latach 40 XX w. zobaczył
nazwę "Lac Maravi" w kraju "Bororo" na starej francuskiej mapie zatytułowanej "La Basse Guinee
Con[t]enant Les Royaumes de Loango, de Congo, d'Angola et de Benguela", i nazwa "Malawi" spodobała mu
się bardziej niż "Nyasa" (lub "Maravi").
• Niasa (poprzednia nazwa): od nazwy jeziora Niasa. "Nyasa" w lokalnych językach znaczy "jezioro".
Malediwy, malediwski ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރިއްޔާ (Dhivehi Raajjeyge Jumhooriyyaa)
Z sanskr. mahal – "pałac", ewentualnie z tamil. malai / malaj. mala – "gory"; sanskr. diva = "wyspa", a więc
"wyspa pałacu". Na głównej wyspie archipelagu, Male, stoi pałac sułtański.
• Maladwipa – "wieniec wysp"; z sanskr. mala – "wieniec"; द्वीप (dvīpa) – "wyspa".
• arab. Maldif
Kraj Malajów. Kraj, zwany Malaya, zmienił nazwę pod akcesji Singapuru, Sabahu i Sarawaku na Borneo,
zmiana ta odzwierciedlała ekspancję poza Płw. Malajski.
Słowo "Malaj" pochodzi poprzez hol. "Malayo" z malaj. słowa "Melayu", co może znaczyć "migrujący", od
mobilności ludzi tego regionu.
Jeszcze w latach 60. XX w. polska nazwa brzmiała Malajzja.
Ptolemeusz nazwał ten region Złotym Chersonezem (łac. Chersonesus Aurea).
• Zjednoczone Stany Malajskie (1895-1946)
• Związek Malajski (1946-1948)
• Federacja Malajska (1945-1963)
• pers. مالزي (Malezi)
• jap. Marēshia
kraju. Z kolei słowo "Mali" pochodzi od ludu Malinke.
• Sudan Francuski, fr. Soudan (1890-1899, 1920-1958)
Z fenickiego rdzenia MLT – "schronienie", "bezpieczny port". Stąd wzięła się grecka i łacińska Melítē, potem
arabska ملطة (Malṭah).
• starogr. Μελίτη (Melítē)
• łac. Melita, Melitē
• gr. Μάλτα (Málta)
Maroko, arab. المغرب (al-Maghrib)
Z hiszp. Marruecos, jak wymawiano arabską nazwę miasta Marrakesz, ta z kolei być może z berberyjskich
rdzeni tamart – "kraj" i akusz – "Bóg".
• arab. Al-Maghrib al-Aksa – "Najdalszy Zachód".
• hiszp. Marruecos
• fr. Maroc
Etymologia nazw państw
22
• tur. Fas; od nazwy miasta Fez (arab. فـاس; Fās)
Mauretania, arab. ة الموريتان (al-Muritanijja), fr. Mauritanie
Od antycznego królestwa Mauretanii (dziś tereny płn. Maroka i zach. Algierii), nazwanego z kolei od
Mauritius, fr. (République de) Maurice, ang. Mauritius
Nazwana w 1598 r. przez kolonialistów holenderskich Prins Maurits van Nassaueiland; od Maurycego z
Nassau (hol. Maurits van Nassau), księcia Oranii (1567-1625).
• Wyspa Francuska, fr. Ile de France, nazwa wyspy pod kontrolą Francji w XVIII w. Od 1810 r. w rękach
Brytyjczyków, którzy przywrócili nazwę Mauritius.
• port. Maurícia; hiszp. Mauricio
• gr. Μαυρίκιος (Maurikios)
Nazwa państwa pochodzi od nazwy stolicy (azteckie Mexico-Tenochtitlan), ta z kolei od azteckiego plemienia
Mexica (sufiks -co znaczy "miejsce", -ca – "lud"). Pochodzenie nazwy "Mexxica" jest nieznane. Niektórzy
wywodzą je ze słowa "słońce" w jęz. nahuatl. Inni od imienia wodza lub boga wojny Mexitli lub odmiany
wodorostu z jez. Texcoco. Leon Portilla wywodzi etymologię z jęz. nahuatl metztli – "księżyc"; xictli –
"pępek", a więc "pępek księżyca".
W czasie, gdy Hiszpanie podbili te tereny, po hiszpańsku zgłoskę "sz" zapisywano jako "x", dlatego nazwę
"mesziko" zapisano jako "mexico". Z kolei literę "j" czytano jako "ż" (taka wymowa pozostała w
portugalskim). Po wiekach wymowa się zmieniła i "x", oraz "j" wymawia się jako "ch", a "j" zaczęło w zapisie
stosuję się w hiszp. na zapis zgłoski "ks" w słowach pochodzenia łac. i gr. Wyjątkami są nazwy własne, np.
"Ximénez" równolegle z "Jiménez" i "Giménez". W Meksyku elementem dumy narodowej jest zachowanie
archaicznego "x" w nazwie. Real Academia Española rekomenduje używanie nazwy México, a jako wariantu
Méjico; obie wymawiać należy mechiko, natomiast w wielu językach, w tym polskim, przyjęła się błędna
wymowa z "ks" – meksyk.
• Nowa Hiszpania, hiszp. Nueva España (1521-1810), nazwa regionu w okresie kolonialnym.
Mikronezja, ang. Federated States of Micronesia
Z gr. mikros – "mały", nesos – "wyspa".
Często używana jest dla tego kraju nazwa Federacja Mikronezji, lecz jest ona błędna.
Oficjalna polska nazwa kraju Republika Mołdawii, potoczna także Mołdowa.
Moldova to rumuńska nazwa średniowiecznego księstwa, które obejmowało dzisiejszy region Mołdawia we
wschodniej Rumunii, Republikę Mołdowy i pd.-zach. Ukrainę. Księstwo nazwane zostało prawdopodobnie od
wzięło nazwę., rzeka z kolei prawdopodobnie od gockiego Mulda – "błoto", "mady" (por. Mulda – rzeka w
Saksonii, oraz Moldau, niem. nazwa Wełtawy).
Monako, fr. Monaco, monegaski Munegu
Od pobliskiej greckiej kolonii Monoikos założonej w VI w. p.n.e. przez Greków fokickich z Massalii (obecnie
Marsylia). Grecy założyli tam świątynię Herkulesa Monoikosa, z gr. Μόνοικος – "samotny dom" lub
"samotna świątynia". Czesem nazwę łączy się z mnichami, wł. monachi.
• łac. Monoecus
Etymologia nazw państw
23
Od plemienia Mongołów – "odważnych", "nieustraszonych".
• Khunnu Empire – nazwa z ok. III w. p.n.e.
Od wyspy Mozambik, port. ilha de Moçambique, ta z kolei od imienia wcześniejszego władcy arabskiego,
szejka Mussa Ben Mbiki, co w wymowie portugalskiej brzmiało mosambike.
Myanmar, Mianma, Związek Myanmar, birm. Pyi-daung-zu Myan-ma Naing-ngan-daw
Skrót od birmańskiej nazwy Myanma Naingngandaw. Być może od myan – "szybki" i mar – "mocny". Nazwę
zmieniono w 1989 r., co stało się polityczną kontrowersją.
• Birma, birm. Burma (do 1989 r.), od nazwy regionu w sanskrycie "Brahmadesh" – "kraj bóstwa" (Brahmy).
• bengali Brôhmôdeš
• chiń. 缅甸 Miǎndiàn
• fr. Myanmar, Birmanie
• ang. Myanmar, Burma
• pendżabi
ਬਰ੍ਮਾ (Barmā)
• taj. พม่า (Pamā)
• tamil.
மியான்மார் (Miyānmār), பர்மா (Parmā)
• hind. म्यानमार (Myānmār), ब्रह्मदेश (Brahmadeš), बरमा (Barmā)
N
Naddniestrze (państwo nieuznawane przez społeczność międzynarodową) ros. Приднестровье, rum. Transnistria
od nazwy rzeki Dniestr, nad którą leży.
Od nazwy pustyni Namib. Namib znaczy w jęz. Nama "miejsce gdzie nie ma nic".
• Afryka Południowo-Zachodnia, afrykanerski Suidwes-Afrika, niem. Südwestafrika (1884-1990)
• Niemiecka Afryka Południowo-Zachodnia, niem. Südwestafrika, DSWA (1884-1915)
Nazwa "Nauru" może pochodzić od słowa w jęz. nauru "Anáoero" – "Idę na plażę".
• Niemieccy osadnicy zwali wyspę Nawodo lub Onawero.
• dawniej nazywana również Pleasant Island.
Być może od sanskr. nipalaya – "(siedziba) u podnóży gór", w związku z położeniem u podnóży Himalajów
(por. etymologię nazwy Piemont).
Inna teoria wywodzi nazwę od tybet. niyampal – "święty kraj", lub ne – "święty", pal – "jaskinia".
• tamil.
நேப்பாளம் (Nēppāḷam)
• gudźarati નેપાળ (Nepāḷ)
• wiet. Nê-pan
• mongol. Балба (Balba)
• Niemcy, cz. Německo, ros. Nemtsy, słow. Nemecko, węg. Németország – od słowiańskiego rdzenia
"niemowa", na określenie "tych, którzy nie mówią naszym językiem". Istnieją przypuszczenia, że nazwa
Niemcy jest zasymilowaną przez Słowian, a za ich pośrednictwem przez inne ludy, nazwą jednego z
celtycko-germańskich plemion, Nemetów (łac. Nemeti)
[6]
.
Etymologia nazw państw
24
• Łac. "Germania", określenie z III w. p.n.e. o nieznanym pochodzeniu. Może z celtyckich rdzeni gair –
"sąsiedztwo", gairm – "płacz wojenny" (?),*gar – "krzyczeć". Stąd wł., rum. Germania, irl. an Ghearmáin,
ros. Германия (Germánija).
• Fr. Allemagne, hiszp. Alemania, port. Alemanha, tur. Almanda, walij. yr Almaen – "kraj wszystkich
mężów"; stąd. Alamanni – lud południowogermański.
• niem. Deutschland, hol. Duitsland, średniowysokoniem. Tiutschlant, duń., norw., szw. Tyskland, isl.
Þýskaland – ze starowysokoniem. "diutisc" – "należący do ludzi", a to z kolei z germań. "thiuda" / "theoda" –
"ludzie". Ang. "Dutch" – "Holender", to ekwiwalent niem. "Deutsch" – "Niemiec". Stąd również wł. Tedesco
– "niemiecki".
• tahiti Purutia – od Prus.
• est., fiń. Saksa – od germańskiego ludu Sasów, którzy mogą brać nazwę od starowysokoniemieckiego sahs –
"nóż".
• lit. Vokietija
• łot. Vācija
Od rzeki Niger, być może od lokalnej nazwy "Ni Gir" – "rzeka Gir" (por. jęz. tuareski "gher n gheren" –
"rzeka rzek"). Błędnie wywodzona od łac. niger – "czarny", od czarnoskórych mieszkańców kraju; nie ma
bowiem na taką etymologię dowodów, z drugiej strony portugalscy odkrywcy zwykli używać nazw port., więc
zastosowaliby słowo negro.
Rzeka Niger nazywana jest Jeliba w języku mandingo, Isa Ber – "wielka rzeka" w języku songhaj, a
starożytni Rzymianie stosowali nazwy Dasibari lub Quorra.
Od rzeki Niger; patrz Niger powyżej.
Od nazwy ludu Nicarao, zamieszującego brzegi jez. Nicaragua i mówiącego jęz. nahuatl; prawdopodobnie od
imienia dawnego wodza tego ludu. Hiszp. agua – "woda".
Od staronordyckich słów norðr – "północny", vegr – "droga". 'Norðrvegr' odnosi się do zachodniego pasa
wybrzeża Norwegii, lub do cieśniny między kontynentem a wyspą Karmøy, skąd wywodził się pierwszy król
Norwegii, Harald Pięknowłosy (Harald I Hårfagre).
Według dawnych sag islandzkich (zob. Orkneyinga saga) Nor pochodzi od imienia króla Nora Thorrassona.
• starorus. Urmane, Murmane, ze staronorw. wymowy słowa Norman – "człowiek północy". (por. ros. nazwę
miasta Murmańsk).
• anglosaks. Norþweg
• średniowieczna łac. Northvegia
• szw., duń. Norge
• fiń. Norja
• est. Norra
• ros. Норвегия (Norwiegija)
• gr. Νορβηγία (Norvigía)
• irl. an-Iorua
• manx Loghlynagh
Nowa Zelandia, ang. New Zealand
Od nazwy holenderskiej prowincji Zelandia, hol. Zeeland – "kraj morza", ze względu na dużą liczbę wysp.
Etymologia nazw państw
25
Abel Tasman nazywał ten kraj Staten Landt, ale kolejni kartografowie holenderscy używali nazwy łac. Nova
Zeelandia, a później hol. Nieuw Zeeland, co kapitan James Cook zanglicyzował do New Zealand.
• Aotearoa – "kraj długiej białej chmury", najpopularniejsza nazwa kraju w jęz. maoryskim, która wyparła
zapożyczoną nazwę Niu Tireni.
O
Oman, arab. عمان (Uman)
Być może od arab. określenia "osiedlony" (w przeciwieństwie do wędrujących nomadów), lub "pokój",
"zaufanie". Według innych teorii od imienia osoby, np. Uman ibn Ibrahim al-Chalil, Uman ibn Siba bin
Jaghthan ibn Ibrahim, Uman ibn Kahtan lub Uman ibn Lut. Nazwę cytował już Ptolemeusz w II w. n.e.
• Sułtanat Maskatu, Maskat i Oman, arab. ﻥﺎﻣﻋ ﻭ ﻁﻗﺴﻣ (ok. 1856- ok. 1970; protektorat Wielkiej Brytanii 1891-
1951); od nazwy miasta Maskat.
• pers. عمان (Ommân)
• tur. Umman
Osetia Południowa (państwo nieuznawane przez społeczność międzynarodową)
P
Pakistan, urdu پاکستان (Pakestân)
Nazwę wymyślił Choudhary Rahmat Ali, student Uniwersytetu Cambridge i muzułmański nacjonalista,
publikując po raz pierwszy 28 stycznia 1933 w broszurze "Now or Never". Nazwa jest akronimem regionów:
P – Pendżab; A – Afganistan; K – Kaszmir; S – Sindh; Pers. Stan – "kraj", "ojczyzna". Później rozwinięte o I
– Iran; T – Turkiestan; N – Beludżystan. Z kolei pers. پاک pāk znaczy "czysty", co tworzy kolejną warstwę
znaczeniową.
• pendżabi
ਪਾਕਿਸਤਾਨ (Pākistān)
• hindi पाकिस्तान (Pākistān)
• pers. پاکستان (Pakestân)
• arab. باكستان (Bakistān)
• chiń. 巴基斯坦 Bājīsītǎn
• uzbec. Покистон (Pokiston)
• kazach. Пәкістан (Päkistan)
• lokalne nazwy Belau / Belaw. Etymologia nieznana.
Palestyna, arab. فلسطين (Filastin)
Od starożytnego ludu Filistynów zamieszkujących tereny dzisiejszej Gazy, być może nazwa wywodzi się z
hebr. rdzenia plš – "najeźdźcy". Najwcześniejsze napomknienie o tym ludzie znajdujemy w tekście egipskim,
gdzie mowa o P-r/l-s-t (Peleset), ludu morza, który najechał Egipt za czasów Ramzesa III. Hebr. biblijna
nazwa פלשת (Pleszet) określa region zamieszkany przez Filistynów. Asyryjski władca Sargon II w swoich
Rocznikach nazwał region Palashtu. Grecy od V w. p.n.e. stosowali nazwę Palaistinêi na znacznie większy
obszar, Herodot nazywał tak część Syrii, co przyjęli Rzymianie, prowincję Judaea nazywając w 135 r. Syria
Palaestina.
Starożytni Egipcjanie region dzisiejszej Palestyny nazywali R-t-n-u (Rechenu). W Biblii znajdujemy nazwy
Erec Jisrael – "kraj Izrael", Erec Ha-Iwrim – "kraj Hebrajczyków", "kraj mlekiem i miodem płynący",
Ziemia Obiecana, Ziemia Święta, Ziemia Pana. Rejon na zachodnim brzegu rzeki Jordan zwany był
również Ziemią Kanaan. Po rozpadzie zjednoczonego Królestwa Izraela na południu powstało Królestwo
Etymologia nazw państw
26
Judy, na północy Królestwo Izraela.
• bibl. hebr. פלשׁת (Pleszet)
• hebr. (przed 1948) פלשתינה (Palestina), ארץ־ישראל (Erec Jisrael)
• hebr. (po 1948) פלשתין (Falastin)
• staronord. Jórsalaheimr, Jórsalaland, Jórsalaríki; od Jórsala – "Jerozolima".
• tur. Filistin
• gr. Παλαιστίνη
Od nazwy dawnej wioski koło dzisiejszej stolicy, Panamy, z jęz. Indian Cueva znaczy "miejsce obfitości ryb",
ewentualnie z karaib. "obfitość motyli".
Papua-Nowa Gwinea, ang. Papua New Guinea, neo-melanezyjski Papua Niugini
Kraj przyjął tę nazwę w XIX w. Malaj. papuah to określenie kędzierzawych włosów Melanezyjczyków.
Nazwę "Nowa Gwinea" nadał hiszpański odkrywca Inigo Ortiz de Retes, ponieważ miejscowi ludzie
przypominali mu tych, których wcześniej ujrzał na wybrzeżu Gwinei w Afryce.
Dokładne znaczenie nieznane, być może od rzeki o nazwie Paragwaj. Najpopularniejsze wytłumaczenie to
"woda Payagua", od nazwy lokalnego plemienia. Inna teoria odnosi się do lokalnych słów paragua i i –
"koronowana rzeka". Ewentualnie z jęz. guarani pará – "ocean", gua – "do/ od", y – "woda", czyli "woda
idąca do oceanu".
• port. Paraguai
Peru, hiszp. Perú, keczua Piruw
Najpopularniejsza teoria wywodzi nazwę od lokalnego słowa biru – "rzeka".
Inna z teorii wskazuje na imię indiańskiego wodza Beru. Hiszpańscy odkrywcy zapytali go o nazwę kraju, ale
ten nie zrozumiał ich języka i podał swoje własne imię.
Jedna z teorii odnosi się do słowa pelu jako dawna lokalna nazwa regionu.
"Kraj Polan", czyli terytorium plemienia Polan Zachodnich (por. Polanie, niem. Polanen, ros. Поляне, rus.
Поляни). Gdy w X w. Polanie zjednoczyli plemiona z innych ziem, nowe państwo również nazwano Polską
(łac. Polonia). Słowa "Polska Ziemia" (przymiotnik; czyja- Polska, czyli Polan) używano na określenie obu
tych znaczeń do przełomu XIII i XIV w., gdy dawne tereny Polan zaczęto nazywać "Wielkopolska" (pierwszy
zapis w formie "w Wielkej Polszcze" z 1449 r.; łac. Polonia Maior; pierwszy zapis z 1257 r.). Nazwa
plemienia pochodzi prawdopodobnie od słowa "pole", w znaczeniu ziemi uprawnej.
Przed XIX wiekiem odmieniano wciąż polska ziemia – polski ziemi – w polszcze ziemi. Potem skrócono
nazwę do "polska" i zaczęto przymiotnik traktować jako rzeczownik, a także pisać wielką literą jako nazwę
własną.
• węg. Lengyelország, lit. Lenkija, tur. Lehistan, pers. لهستان (Lahestân), orm. Լեհաստան (Lehastan) – od
plemienia Lędzian / Lędziców, to z kolei od staroruskiego lub staropolskiego etnonimu lęděnin i jego
zgrubienia lęch, być może od prasłow. *lędo – "pole". Nazwa Lędzianin w języku ruskim została skrócona do
Lach – taka forma upowszechniła się na wschodzie i została przyjęta przez Turków. Z drugiej strony Polacy
od czasów Wincentego Kadłubka nazywali siebie Lechitami, wierząc, że pochodzą od legendarnego Lecha.
• łac., wł., hiszp., bask., rum., bretoński Polonia, port. Polónia, katal. Polònia / Polônia (Braz.), gr. Πολωνία
(Polonía)
• fr. Pologne
• niem., duń., szw., norw., hol. Polen
Etymologia nazw państw
27
• fryzyjski Pollen
• ang. Poland, isl. Pólland
• fiń. Puola, est. Poola
• cz. Polsko, słow. Poľsko
• ros. Польша (Polsza), białorus. Польшча (Polszcza), ukr. Польща (Polszcza), bułg. Полша
• bośn., serb., słoweń., chorw. Poljska / Пољска
• łot. Polija
• tur. Polonya (Polska okresu rozbiorów i współczesna), Lehistan (Polska przedrozbiorowa)
• pers. 'Lechastan
• arab. بولندا (Bulanda)
• hebr. פולין (Polin), פולניה (Polania)
• jidysz פּױלן (Poyln)
• afr. Pole
• chiń. 波兰 Bōlán, kor. Pollandeu
• szkocki gaelicki a' Phòlainn
• walijski Gwlad Pwyl
• japoński ポーランド(Pōrando)
• wietnamski Ba Lan (dosł. "Trzy Kwiaty")
Zob. K. Staniewska, Jak Powstała Polska? , Wiedza i Życie 4/2000
Portugalia, port. Portugal
Łac. portus – "port", od nazwy rzymskiego portu Cale (dziś Porto). Nazwa Cale może pochodzić do plemienia
Callaeci żyjącego na północy od rzeki Duero. Z kolei średniowieczni historycy uważali, że nazwa oznacza
"Port Galów". Wg innej teorii znaczy to "piękny port".
Gr. Ophiussa – "kraj węży", nazwa używana przez greckich odkrywców, lokalne ludy czciły bowiem węże.
• Luzytania, łac. Lusitania, od nazwy ludu Luzytanów (łac. Lusitani), prawdopodobnie celtyckiego
pochodzenia.
• tur. Portekiz
• arab. البرتغال (al-Burtughal)
R
Republika Chińska, chiń. 中華民國 Zhonghuá Mínguó
Republika Chińska powstała w 1911 r. wskutek zmiany monarchii (Cesarstwo Chin) na rządy republikańskie,
a obejmowała Chiny kontynentalne. Po okresie walk wewnętrznych z komunistami i okupacji japońskiej
(1927-1949), władze Republiki uciekły na wyspę Tajwan, gdzie do dziś stanowią rządy.
Tajwan – to obecna potoczna nazwa kraju, od wyspy o tej nazwie, z chiń. 台灣 "tarasowa zatoka", od
tarasów ryżowych, stanowiących typowy krajobraz wyspy. Istnieje również teoria wywodząca nazwę Tajwanu
z jęz. austronezyjskich.
• Formoza – dawna portugalska nazwa wyspy, z port. formosa – "piękna".
• koreań. 대만 (Daeman)
Republika Południowej Afryki, afrykanerski Republiek van Suid-Afrika, ang. Republic of South Africa
Od położenia geograficznego na kontynencie afrykańskim.
• Azania – alternatywna nazwa RPA używana przez przeciwników rządów białych. Pochodzenie słowa nie jest
jasne, ale odnieść je można do różnych rejonów Afryki Subsaharyjskiej. Być może związana z arab. Adżam –
"obcy / nie-Arab", lub gr. azainein – "suszyć".
• Związek Południowej Afryki, ang. Union of South Africa (1910-1961).
Etymologia nazw państw
28
Republika Środkowoafrykańska, fr. République Centrafricaine
Od geograficznego położenia w środku kontynentu afrykańskiego.
Republika Zielonego Przylądka, port. República de Cabo Verde
Nazwana od przylądka w Afryce Zachodniej.
Rosja, ros. Россия (Rossíja)
od greckiej nazwy Rusi Rhōs, którą zaczęto używać w XV wieku. Zatem Rosja znaczy tyle co "Ruś".
Współcześni językoznawcy wywodzą najczęściej nazwę Ruś od ugrofińskiego słowa "Ruotsi", które oznacza
"wojownik, mieszkaniec wybrzeża", być może "wiking". Finowie do dzisiaj nazywają tak również Szwedów
.
Inne teorie:
• od nazwy rzeki Roś przepływającej nie opodal Kijowa.
• od nazwy hipotetycznego skandynawskiego plemienia – Rusów.
• od nazwy starożytnego plemienia sarmackiego – Roksolanów. Hipoteza ta została wypracowana przez Szymona
Zimorowica w XVII wieku.
• od wschodniosłowiańskiego wyrazu rossieje, co oznacza "po ziemi, daleko" (porównaj z Rossíja). Hipoteza ta
była stworzona przez Macieja Stryjkowskiego w XVI wieku.
(Zob. również Ruotsi w etymologii nazwy "Szwecja").
• gr. Ρωσία (Rossija)
• ukr. Росія (Rosija), białorus. Расея (Rasieja), mołd. Rusia/Русия, lit. Rusija
• łot. Krievija / Krīevõmō: nazwa pochodzi od dawnego plemienia Krywiczów, za ich spadkobierców uważają
• est. Vene, Venemaa, fiń. Venäjä: po dawnym słowiańskim plemieniu Wenedowie.
• cz., słow. Rusko
• serb.-chorw. Русија / Rusija
• szw. Ryssland, norw. Russland, duń., hol. Rusland, niem. Rußland (przed 1998) / Russland (po 1998)
• ang. Russia, walij. Rwsia, szk., irl. an Ruis
• orm. Ռուսաստան (Řousastan), gruz. რუსეთი (Ruseṭi)
• czeczeń. Оьрсийн Пачхьалкх (Örsiyn Paçẋalq), Росси (Rossi)
• kabard. Урысей (Urəsej), Россие (Rossie)
• tatar. Räsäy, Rusiä, Россия (Rossijä)
• uzb. O'rusiya, Rossiya
• mongol. Орос (Oros); węg. Oroszország
• turkmeń. Orsiýet, Rossiýa
• kirgiz. Орусия (Orusija)
• jakucki Нуучча сирэ (Nuučča sirè)
• baszkir. Рәсәй (Räsäj), kazach. Ресей (Resej)
• lak Аьрасай (Ärasaj), adyge Арысей (Arəsej), kałmucki Әрәсә (Äräsä)
• komi Роч му (Roč mu),
• czuwasz. Российӑ (Rossijă), ujgur. ﺭﻭﺳﺴﯩﻴﻪ (Rossiyä)
• osetyń. Уӕрӕсе (Uäräse)
• abchaz. Урыстәыла (Urəstwəla)
• kurd. Ûristan
• lezgiński Урусат (Urusat)
• jap. Róshia
• chiń. 俄国 Éguó / 俄罗斯 Éluósī
Etymologia nazw państw
29
• arab. روسيا (Rusija)
• wiet. Nga
• hind. रूस (Rus)
Zob. etymologia nazwy Ruś i pochodnych
(j. angielski)
Rumunia, rum. România
Od nazwy narodu rumuńskiego, Român, ta z kolei od Rzymian (łac. "Romanus" – "obywatel Rzymu"), którzy
podbili w przeszłości te tereny. Również język rumuński wywodzi się z łaciny, i tak wskutek ewolucji języka z
łac. "Romanus" zniknęła końcówka "-s" (jak w innych jęz. romańskich), "-u" (istniało jednak w
starorumuńskim), "a" przeszło w "â", "o" przeszło w "u". Pierwszy dokument w jęz. rumuńskim to list z 1512
r. do burmistrza Braszowa o bliskim ataku Turków, w którym wspomina się o Ţeara Rumânească – "Kraju
Romańskim" (łac. Terra, > starorum. Ţeara – "Kraj"). Dziś nazwa ta oznacza w rum. Wołoszczyznę. Do
XVIII w. w dokumentach występowały formy "Român" i "Rumân", później ustaliło się "Român" i
"românesc". Nazwa "România" stosowana jest od 1823 r.
Od Rzymian swą nazwę wywodzą również spokrewnieni z Rumunami Arumuni z południowych Bałkanów
oraz Istro-rumuni (rumâri). W średniowieczu mieszkańcy Bizancjum określali siebie nazwą "Romioi"
(Ρωμιοί), a tureccy Seldżucy nazwali swoje państwo Sułtanat Rumu.
od plemienia Daków (łac. Daci / Getae / Dagae / Gaete, gr. Dákai / Getae). Strabon twierdził, że właściwa
nazwa Daków to "daoi", co może pochodzić od frygijskiego "daos" – "wilk".
Ruś
od ugrofińskiego słowa "Ruotsi", które oznacza "wojownik, mieszkaniec wybrzeża", być może "wiking".
Finowie do dzisiaj nazywają tak również Szwedów
. Prawdopodobnie związana z nordyjsko-ugrofińskimi
początkami Rusi Nowogrodzkiej.
Od ludu Vanyaruanda.
Zwana również Kraj Tysiąca Wzgórz, fr. Pays des milles collines.
S
Sahara Zachodnia, arab. الصحراء الغربية (As-Sahra al-Gharbijja)
od położenia geograficznego. Słowo Sahara to zniekształcenie arabskiego słowa as-Sahr – "pustynia".
Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna to nazwa stosowana przez miejscowych bojowników o
niepodległość (do terenów tej dawnej kolonii hiszpańskiej pretensje zgłasza Maroko).
• Sahara Hiszpańska (do 1975 r.) – nazwa kolonii hiszpańskiej
Saint Kitts i Nevis, ang. Saint Christopher and Nevis / Saint Kitts and Nevis
Ang. St. Kitts to skrót używany przez marynarzy na nazwę Saint Cristopher – Święty Krzysztof.
Prawdopodobnie nazwę tę, w hiszp. San Cristóbal, nadał Krzysztof Kolumb na cześć Świętego Krzysztofa,
patrona podróżników.
Nevis pochodzi od hiszp. "Nuestra Senora de las Nieves" – "Nasza Pani od Śniegów", ponieważ szczyty gór
na wyspie wiecznie toną w chmurach.
• hiszp. San Cristóbal y Nieves
Według przekazów nazwę na cześć Świętej Łucji nadali francuscy marynarze, którzy rozbili się u wybrzeży
wyspy 13 grudnia 1502 r., w dzień Świętej Łucji. Łac. Lucia – "świetlista, niosąca światło", od łac. lux –
Etymologia nazw państw
30
"światło".
Inna nazwa wyspy to Helena Zachodu. Stąd być może karaibskie nazwy Hiwanarau i późniejsza
Hewanorra.
Saint Vincent i Grenadyny, ang. Saint Vincent and the Grenadines
Od hiszpańskiego świętego Wincentego z Saragossy; nazwę nadał Krzysztof Kolumb 22 stycznia 1498 r., w
dniu św. Wincentego.
Nazwa Grenadyny pochodzi od andaluzyjskiego miasta Grenada.
• hiszp. San Vicente y las Granadinas
Salwador, hiszp. El Salvador
hiszp. "Zbawiciel", na cześć Jezusa Chrystusa.
Od lokalnego wodza lub też od lokalnego słowa "miejsce moa". Moa, wymarły już gatunek ptaka, mógł służyć
wyspiarzom jako totem.
• Samoa Niemieckie (1900-1919),
• Samoa Zachodnie (1914-1997).
Włoska nazwa, pochodzi od Świętego Marinusa, półlegendarnego chrześcijańskiego kamieniarza, który uciekł
przed prześladowaniem z wyspy Arbe (dziś Rab w Chorwacji) i schronił się ok. 301-305 r. na górze Tytana
(wł. Monte Titano), gdzie założył republikę.
• gr. Άγιος Μαρίνος (Agios Marinos)
Senegal, fr. Sénégal
Od portugalskiej wymowy berberyjskiego Zenaga, arab. Senhaja, jak nazywano plemię władające terenami na
północ od obecnego Senegalu.
• łac. Daradia
Serbia, serb. Србија
Serbia – ziemia plemienia Serbów, prawdopodobnie od słowiańskiego słowa "sprzymierzeniec".
• tur. Sırbistan
• bułg. Сърбия (Sŭrbiya)
• węg. Szerbia
• gr. Σερβία (Serwija)
• łac. Serbia
Seszele, fr., ang. Seychelles, kreol. Sesel
Od Jana Moreau de Séchelles, ministra finansów króla Francji, Ludwika XV (1754-1756).
Nazwa przyjęta od hiszp. Sierra León z port. Serra-Leoa – "lwie góry". Portugalski odkrywca Pedro da Sintra
nazwał kraj płynąc wzdłuż wybrzeża w 1462 r. i widząc imponujące góry. Być może góry przypominały mu
lwie zęby, wyglądały jak śpiące lwy lub błyskawica uderzająca nad górami brzmiała jak lwi ryk.
• łac. Deorum Currus, Mons Leoninus
• port. Serra Leoa
• hiszp. Sierra Leona
• hausa Saliyo
• yoruba Sàró
Etymologia nazw państw
31
Singapur, malaj. Singapura, chiń. 新加坡 pinyin Xīnjiāpō, tamil.
சிங்கப்பூர (Ciŋkappūr), ang. Singapore
Sir Stamford Raffles założył miasto Singapur w 1819 r. i przyjął nazwę z Malaj. Singapura, wcześniejszej
nazwy wyspy, która wywodzi się z sanskryc. Simhapura / Singhapura – "miasto lwa". Nazwę tę przypisuje się
księciu Sang Nila Utama, który, według podań, zobaczył lwa jako pierwsze żywe stworzenie wyspy.
Temasek (wym. Tumasik) – "Morskie Miasto", z malaj. lub jawajskiego rdzenia tasik – "jezioro", było
prawdopodobnie wcześniejszą osadą na miejscu dzisiejszego Singapuru.
• chiń. potocznie 星洲 Xīngzhōu
• jap. Shingapōru
Słowacja, słow. Slovensko
Ze słowiańskiego słowa Sloveni – "Słowianie".
Pierwsze odniesienie do Słowian / Wenedów pojawia się w pracy Herodota z V w. p.n.e., potem w dziełach
Pliniusza Starszego (I w.) i Tacyta (I-II w.). Łacińskiej nazwy Stavanoi / Soubenoi użył pierwszy Ptolemeusz
w 160 r. Plemiona słowiańskie znad środkowego Dunaju sprzed VIII w. określały się nazwą Sloveni.
Stosowane były gr. Sklabenoi, Sklauenoi, Sklabinoi, łac. Sclaueni, Sclauini, Sthlaueni.
Najstarszy pisemny dokument z IX w. w starosłowiańskim zawiera słowo "slověne". Według ludowej
etymologii słowo to może wywodzić się od slava – "sława / chwała" lub slovo – "słowo / mowa" – stąd może
slověne znaczyło "mówiący" w przeciwieństwie do němi – "niemi", skąd pochodzi nazwa Niemcy.
Jedna z teorii wywodzi nazwę Słowianie od protoindoeuropejskiego * (s)lawos, pokrewne do gr. λᾱ(ϝ)ός –
"lud".
Inna teoria wywodzi nazwę Słowian od nazwy rzeki, porównując ją z łac. cluo – "myć" i pokrewnym
rdzeniem bałtyckim znaczącym "czyścić".
Propaganda nazistowska wywodziła błędnie słowo Słowianin od łac. sclavus – "niewolnik" (por. ang. slave),
w rzeczywistości właściwa jest odwrotna etymologia. W okresie późnego Cesarstwa Rzymskiego tureccy
nomadzi porywali Słowian i sprzedawali w niewolę na rynkach Egiptu i Kaffy.
Ze słowiańskiego słowa Sloveni – "Słowianie". Zob. etymologię Słowacji powyżej.
• Kraina, słoweń. Kranjska, niem. Krain, łac. Carnia / Carniola – nazwa regionu w Słowenii, od plemienia
Carni. Później Słowianie przyjęli nazwę Krajino, a Niemcy Chrainmarcha – "marchia Krainy".
Somalia, somali Soomaaliya, arab. الصومال (As-Sumal)
Od ludu Somali. Etymologia nazwy nie jest jasna, istnieje jednak kilka teorii wyjaśniających:
• Z kuszyckiego "ciemny / czarny", w związku z kolorem skóry Somali.
• Od lokalnego wyrażenia soo maal – "idź wypij mleko", w odniesieniu do przyjazności ludu, oferującego
mleko swoim gościom.
• Od nazwy lokalnego wodza.
• Od arab. zamla – "bydło".
• Od arab. sumal – "wybrzeże".
Dawniej Somali.
Somaliland (państwo nieuznawane przez społeczność międzynarodową)
இலங்கை (Ilaṅkai)
W sanskrycie "(Święta) Lanka". Słowo lankā czasem tłumaczy się jako "wyspa".
• Serendip to dawna nazwa, z sanskr Siṁhāla-dvīpa – "Kraj Ludu Lwa". Siṁhāla, Sinhala, Syngalezi, aryjski
"Lud Lwa", według niektórych teorii przybył na wyspę około VI w. p.n.e.
• Cejlon, ang. Ceylon, port. Ceilão, Seilan (do 1972), z jęz. Pāli Siṁhalāna – "Kraj Lwów".
Etymologia nazw państw
32
• hind. श्रीलंका (śrīlankā)
• taj. obecnie ศรีลังกา (Sī Langkā); dawniej ลังกาทวีป (Langkā Thawip), สิงหลทวีป (Singhon Thawip)
(po angielsku)
Stany Zjednoczone Ameryki, ang. United States of America
Termin "United States" – "Stany Zjednoczone" pochodzi z zakończenia Deklaracji Niepodległości: We,
therefore, the representatives of the United States of America... ("Niniejszym my, reprezentanci Stanów
Zjednoczonych Ameryki…"). Autorzy użyli tego określenia prawdopodobnie dlatego, że nie wiedzieli, ile
kolonii podpisze deklarację, nie mogli więc wymienić ich z nazwy.
W ang. używa się również skrótów the U.S. , the U.S.A. , oraz nazw the States – "Stany", the United States
– "Stany Zjednoczone", America – Ameryka, której nazwa to prawdopodobnie żeńska forma zlatynizowanej
wersji imienia podróżnika włoskiego Ameriga Vespucciego (Americus Vespucius), przygotowującego dwie
podróże Krzysztofa Kolumba i później – własne. Amerigo to włoska wersja imienia Emeryk.
• hiszp. Estados Unidos de América / Estados Unidos / EE. UU. / EEUU
• fr. États-Unis d'Amérique / États-Unis / É-U
• ros. Соединённые Штаты Америки (czyt. Sajedinionnyje Sztaty Amieriki) / США (czyt. se-sze-a lub s-sza)
Suazi, ang. Swaziland, swati Umbuso weSwatini / káNgwane
Od ludu Swazi, dominującej grupy etnicznej kraju. Słowo "Swazi" pochodzi od króla Mswati I.
Bantustan Swazi w czasie apartheidu nazywał się KaNgwane – "kraj Ngwane", od imienia pierwszego króla z
plemienia Dlamini.
Sudan, arab. السودان (as-Sudan)
Arab. Bilad as-Sudan – "kraj czarnych". Pierwotnie określenie większej części rejonu Sahelu.
Arab. l. poj. اسود (aswad) – "czarny", l. mn. سودان (Sudan) – "czarni".
Surinam, hol. Suriname
Od nazwy ludu Surinen, najwcześniejszych znanych mieszkańców tego regionu.
Syria, arab. سوريا (As-Surijja)
Od gr. nazwy państwa Asyrii, która jednak leżała na terenie dzisiejszego Iraku. Nazwa Asyria pochodzi od
stolicy Aszur, miejsca kultu boga Aszura.
Wcześniej obszar ten zwał się Aram / Aramaea, stąd pochodzi język aramejski, lingua franca starożytnego
Bliskiego Wschodu.
Historyczny region Syria Większa, arab. بلاد الشام (Bilad asz-Szam) obejmował dzisiejszą Syrię, Jordanię,
Liban, Izrael i Palestynę. Nazwa ta w arab. znaczy "kraj lewej ręki", czyli "północny" (por. Jemen). Nazwa
الشام
(al-Szam) oznacza również Damaszek, obecną stolicę Syrii.
Nazwy Syria muzułmanie używają od ok. 1870 r., natomiast chrześcijanie długo wcześniej. We okresie
wczesnego chrześcijaństwa "syryjski" był synonimem "chrześcijańskiego".
• hebr. סוריה (Suria)
• tur. Suriye
Szwajcaria, łac. Confoederatio Helvetica, niem. Die Schweiz, fr. La Suisse, wł. Svizzera, retorom. Svizra
Od kantonu Schwyz (wł. Svitto, retorom. Sviz), być może z średniowysokoniem. Schweitz – "bagno". Z niem.
Szweizer pochodzi pol. "Szwajcar", stąd Szwajcaria.
Łacińskiej nazwy Confoederatio Helvetica (skrót CH) stosuje się dla uniknięcia faworyzacji jednego z
czterech języków narodowych.
• łac. Helvetia – od celtyckiego ludu Helvetii (Helwetów).
• gr. Ελβετία (Helvetía)
Etymologia nazw państw
33
Szwecja, szw. Sverige
Sverige (wym. Swerje) pochodzi od wyrażenia Svia Rike – "kraj Szwedów" (prawdopodobnie ewolucja
lingwistyczna poprzez duński). Staronord. Sviariki, stąd. Swerike (XIII w.) i Svearike (XIV w.) na określenie
regionu Svealand (bez Götalandii), od XV w. forma Swerighe w szw. i duń., od XVII w. formy Swerghe i
Swirghe. Król Gustaw Adolf używał formy Swirge.
• Ang. Sweden (z hol. Zweden; od Sweon/Sweonas, staronord. Sviar, łac. Suiones) to staroangielska l. mn. od
Swede – "Szwed". W staroang. Sweoðeod od staronordyc. Sviþjoð, łac. Suetidi. Svi pochodzić może z
protoindoeur. *suos – "swój". þjoð – "ludzie", spokrewnione z deut (niem. Deutsch – "Niemiec") i teut
(Teutoni). W XVII w. w jęz. szkockim formy Swethin i Swadne. Wcześniej staroang. Swedeland, Sweoland
(por. Svealand) lub Sweorice (staronord. Sviariki).
• Fiń. Ruotsi, est. Rootsi, liwoński Rūotšmō, sami Ruoŧŧa: być może od ludu Waregów zwanych Rusami,
pochodzącymi z Roslagen w Svealand. Prawdopodobnie słowo rus pochodzi od roþs- na określenie czegoś
związanego z wiosłowaniem; stąd również angielskie row.
• niem. Schweden (sz/š – w językach słowiańskich wskazuje na pochodzenie z niemieckiego "sch". Por. też
"sz" w pol. Sztokholm)
• łot. Zviedrija
• lit. Švedija
• kaszub. Szwedzkô
• manx Soolyn / Y Toolyn
T
Tadżykistan, tadż. Тоҷикистон (Todżikiston)
Z tadżyckiego "kraj Tadzyków". Etymologia nazwy ludu jest nierozpoznana. Istnieją trzy wyjaśnienia:
• Z pers. tadż – "korona", ik – "głowa", czyli "koronowana głowa". Korona widnieje na fladze kraju.
• Z tur. tasi – "muzułmanin".
• Z sanskr. tajika – "Pers", stąd perskie określenie Persów słowem Tadżik. Tybetańczycy nazywają Persję (Iran)
sTag. Dzig (wym. Tadżik), co w tybetańskim znaczy "tygrys-pantera".
Perski sufiks -stan znaczy "kraj".
• pers. تاجيكستان (Tadżikestân)
• ros. Таджикистан (Tadżykistán)
Tajlandia, taj. ไทย (Thai), เมืองไทย (Muang Thai), ประเทศไทย (Prathēt Thai)
Taj. thai – "wolny", ang. land – "kraj", a więc "kraj wolności".
• Syjam, poprzednia nazwa, jaką nadali Tajom sąsiadujący z nimi Birmańczycy, prawdopodobnie od toponimu
w jęz. Pāli Suvarnabhuma – "kraj złota".
• wiet. Thái Lan
• chiń. 泰国 Tàiguó
Zob. Republika Chińska powyżej.
Z kombinacji nazw dwóch krajów, które utworzyły to państwo, Tanganiki i Zanzibaru.
Tanganika wzięła nazwę od jeziora. W 1858 r. rejon ten odwiedził pierwszy Europejczyk, Richard Burton,
który wyjaśniał potem, że w lokalnym języku tou tanganyka znaczy "łączyć", w sensie "gdzie wody się łączą".
Z kolei w 1871 r. Henry Stanley orzekł, że słowo pochodzi od tonga – "wyspa" i hika – "płaski".
Etymologia nazw państw
34
Słowo Zanzibar pochodzi od Zengi / Zengj – "czarny", jak nazywał siebie lokalny lud. Ten rdzeń połączono z
arab. barr – "wybrzeże".
Timor Wschodni, port. Timor-Leste, jęz. tetum Timor Lorosa'e
Od malajskiego słowa timur – "wschodni". W sąsiedniej Indonezji nazywa się Timor Timur – "wschodni
wschód", w skrócie Indonezyjczycy mówią Tim-Tim.
• Timor Portugalski (1596-1975): jako kolonia Portugalii.
Od osady Togo (dziś Togoville), z jęz. ewe to – "woda", go – "wybrzeże".
• Togoland – nazwa kolonii niemieckiej (1884-1916), potem rozdzielonej na Togo Brytyjskie i Togo
W lokalnym języku tonga "południe" ", co określa położenie wysp w stosunku do Samoa (por. Tokelau).
• Friendly Islands , "Przyjazne Wyspy", wcześniejsza nazwa nadana przez kapitana Jamesa Cooka w 1773 r. w
związku z gościnnością ludzi, jakich tam spotkał.
Krzysztof Kolumb odkrył wyspę Trynidad 31 lipca 1498 r. i nazwał ją od Trójcy Świętej (hiszp. Trinidad).
Wyspę Tobago, na której nigdy nie stanął, nazwał Bella Forma – "Piękny Kształt". Nazwa Tobago to
prawdopodobnie źródłosłów dla ang. tobacco – "tytoń", który był tu uprawiany i palony przez miejscowych.
• Kairi / Iere, dawna indiańska nazwa Trynidadu, może oznaczać "wyspę".
Tunezja, arab. تونس (at-Tunisijja)
Od nazwy stolicy, Tunisu, którego nazwa prawdopodobnie pochodzi od berberyjskiego "cypel" lub "spędzić
noc".
• fr. Tunisie
Tur. Türk- – "silny", określa mieszkańców Turcji lub członków narodu tureckiego. Ten rdzeń powszechny był
wśród ludów ałtajskich, dziś widoczny również w nazwie Turkmenistan.
Arab. -ijja to sufiks dzierżawczy, oznaczający właściciela, przynależność.
• Imperium Osmańskie, osmański tur. دولتِ عَليه عُثمانيه (Devlet-i Âliye-i Osmâniyye – Majestatyczne
Państwo Osmańskie), tur. Osmanlı İmparatorluğu (1299-1923). Od imienia założyciela dynastii, Osmana I,
arab. عُثمَان (Uthman) – stąd nazwa pol. Otomańskie i ang. Ottoman. Osman znaczy "łamacz kości".
• Sułtanat Rumu (1078-1308), tur. Rüm, kurd. ڕۆم (Р'ом). Mieszkańcy Bizancjum określali się nazwą Rhomaioi
(gr. Rzymianie), stąd Persowie nazywali ich region Rüm, a na nim osiedlili się później Turcy. Inna nazwa to
Sułtanat Seldżucki, od nazwy Seldżuków, tur. Selçuklular, pers. سلجوقيان (Saldżughijân), arab. سلجوق
(Saldżuk) / السلاجقة (al-Saladżika).
• gruz. თურქეთი (Ṭurḳeṭi)
• arab. تركيا (Turkija), azer. Türkiyə, turkmeń. Türkiýe, pers. ترکیه (Torkije)
• alb. Turqi
• orm. Թուրքիա (Ṭourḳia), gr. Τουρκία (Turkija)
• bułg., ros., ałtajski Турция (Turcyja)
• łac., rum. Turcia
• węg. Törökország
• serbochorw. Turska / Турска
• norw. Tyrkia, duń. Tyrkiet, szw. Turkiet, isl. Tyrkland
Etymologia nazw państw
35
• hausa Santambul – od nazwy dawnej stolicy, Stambułu.
Turkmenistan, turkmeń. Türkmenistan
Pers. -stan – "kraj", a więc "kraj Turkmenów". Türkmen – "jestem Turkiem". Zob. również etymologię nazwy
Turcja.
W lokalnym języku tuvalu znaczy "osiem wysp" lub "osiem stojących obok siebie". Chociaż Tuvalu składa się
z dziewięciu wysp, tylko osiem było dawniej zamieszkanych.
• Niulakita – zniesiona dawna nazwa pierwszego atolu zaludnionego w 1949 r.
• Ellice Islands (wcześniejsza nazwa), nazwa nadana przez kapitana Arenta de Peyster, który zobaczył wyspy w
statkiem. Po przegłosowaniu separacji od Wysp Gilberta (obecnie Kiribati) w 1975/76 r. zmieniono nazwę na
Tuvalu.
U
Wersja nazwy Buganda w suahili, od królestwa 52 klanów ludu Baganda, największego z dawnych królestw
na obszarze obecnej Ugandy. Brytyjczycy przyjęli nazwę w 1894 r.
Ukraina, ukr. Україна (Ukrajina)
Od starosłowiańskiego rdzenia *kraj- – "kroić / krajać", ponieważ słowo to stosowano jako synonim księstwa
– części państwa "odciętego" dla lokalnego księcia.
Ok. XV w. popularne stało się również znaczenie – kraj- w sensie "krańca / obrzeża / kresu", na określenie
rejonu granicznego (por. nazwę Kresy; również słoweńską Krajinę i germańskie marchie), stąd ukraina –
"obszar graniczny" (czyli "u kraju").
We wpisie w Kronice Kijowskiej z 1187 r. w związku ze śmiercią Włodzimierza II księcia południowego
Perejasławia znajdujemy najstarszą wzmiankę do nazwy: "ukraina wielce po nim z żalu jęczała", użytego jako
synonim księstwa perejasławskiego. W XII i XIII w. nazwę używano często dla oznaczenia ziemi
pogranicznej, kresowej poszczególnych księstw (m.in. Rusi Kijowskiej)
dopiero na przełomie XVI i XVII w. nazwa "Ukraina" staje się imieniem własnym i oznacza województwa:
kijowskie, bracławskie i czernihowskie stanowiące ziemie (kresy) państwa polsko-litewskiego
Po powstaniu Chmielnickiego Kozacka utworzyli własną autonomiczną jednostką polityczną -
Hetmańszczyznę, która kolejno wiązała się z Polska, Turcją i Rosją. Po jej upadku i po przekształceniu jej w
gubernie carskiej Rosji zwana była Małorosją (ukr. Мала Росія' – "Mała Rosja").
Oficjalną nazwę Ukraina wprowadzono pod koniec I wojny światowej dla określenia nowo powstałych dwu
państw - Ukraińskiej Republiki Ludowej, oraz Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej.
• czes., słow., chorw., słoweń. Ukrajina, serb. Украјина (Ukrajina)
• ros. Украина (Ukraina), białorus. Украіна (Ukraina), gruz. უკრაინა (Ukraina), pol., lit., łot., est., fiń., szw.,
norw., bask. Ukraina, łac., wł., rum., retorom. Ucraina, katal. Ucraïna, galic. Ucraína,
• ang., fr. Ukraine
• węg. Ukrajna, bułg. Украйна (Ukrajna)
• hiszp. Ucrania, port. Ucrânia
• arab. اوكرانيا / أوكرانيا (Ūkrāniyā), pers. اوکرانی(Ūkrānī), gr. Ουκρανία (Oukranía)
Od rzeki o tej samej nazwie. Oficjalna nazwa państwa to República Oriental del Uruguay – "republika na
wschodzie (rzeki) Urugwaj", od położenia względem tej rzeki.
Etymologia nazw państw
36
Słowo "Uruguay" może pochodzić z jęz. Guarani "urugua" – "owoce morza / skorupiaki"; "i" – "woda".
Inna teoria wskazuje na "uru" (gatunek ptaka); "gua" – "pochodzić od"; "i" – "woda".
Uzbekistan, uzbec. O'zbekiston
"Kraj Uzbeków", od XV w. nazwy uzbec. Uzbek – "pan samego siebie", z tur. ozum / uz – "sam", pers. bek –
"pan". Prawdopodobnie gdy Rosjanie po raz pierwszy spotkali ten turecki lud, jego władcy przedstawili się w
ten sposób.
• tur. Özbekistan
• kirgis., kazach. Өзбекстан (Ôzbekstan, Özbekstan)
• ros., ukr., bułg. Узбекистан (Uzbiekistan)
• pers. ازبكستان (Ozbakestan)
• mongol. Узбэк (Uzbèk)
V
Z jęz. bislama "zawsze na naszej ziemi".
• Nowe Hebrydy, ang. New Hebrides, fr. Nouvelles-Hébrides (do 1980 r.), nazwane od wysp szkockich przez
kapitana Jamesa Cooka w 1774 r.
W
Watykan, łac. Status Civitatis Vaticanae, wł. Stato della Città del Vaticano
Łac. "Vatican" pochodzi od wzgórza "Mons Vaticanus", na której powstał Watykan, a ta od łac. vaticinari –
"przepowiadać", ponieważ ulice u podnóża wzgórza w czasach starożytnych były pełne wróżbitów i
Państwo Kościelne , łac. Patrimonium Sancti Petri (Patrymonium Św. Piotra), wł. Gli Stati della Chiesa /
Stati Pontificii – oficjalna nazwa większego terytorium pod administracją papieską od ok. 755 do 1870 r. W
wielu językach nazwa jest w liczbie mnogiej "państwa", co odzwierciedla mnogość ziem wchodzących w
skład tego obszaru.
Hiszp. zdrobnienie znaczące pequeña Venezia – "mała Wenecja". Domy zbudowane na wodzie jeziora
Maracaibo przypomniały zabudowania Wenecji odkrywcom Alonso de Ojeda i Amerigowi Vespucciemu.
Od nazwy Megyer – najważniejszego z 7 ugrofińskich plemion, które złożyły się powstanie narodu
węgierskiego, zaś ugrofińskie słowo magyar, od którego powstała nazwa tego plemienia, oznacza 'człowiek,
mężczyzna'. W okresie średniowiecza nazwę kraju wywodzono od legendarnego Magyara (Megora) –
praprzodka wszystkich Węgrów, syna król Menrota (Nimroda), budowniczego wieży Babel; taki wywód
podaje słynna węgierska kronika Szymona z Kéza (Kézai Simón), Gesta Hunnorum et Hungarorum z 1282 r.
W wielu językach zachodnioeuropejskich nazwa Węgier pochodzi od Hunów (poprzez łac. Hungaria – m.in.
ang. Hungary, niem. Ungarn, fr. Hongrie itd.) – . Stało się tak, gdyż w IX w. Węgrzy osiedlili się na obszarze
starożytnej Pannonii, zasiedlonej w IV w. przez Hunów i od nich nazwanej Hungarią. Następni z kolei
mieszkańcy Hungarii – przodkowie dzisiejszych Węgrów otrzymali nazwę od zajętego kraju.
Pochodzenie polskiej nazwa kraju jest niejasne. Może był ono zniekształceniem łac. Hungarii (po utracie
przydechu h, w to miejsce dodaniu protezy w i przekształceniu un w ę, a może zaszła zmiana odwrotna ę >
un?), lub też nawiązywać staroruskiego Ugre, pochodzącego od tur. on-ogur – "dziesięć strzał" (w sensie
Etymologia nazw państw
37
płn. wybrzeże Morza Czarnego, a w dalszych stuleciach stanowił główny substrat powstania narodu
węgierskiego. Z tego samego rdzenia on-ogur pochodzi też średniowieczne rus. słowo Jugra, (poprzez
komijskie Jögra), będące dawną nazwą syberyjskich ludów Chantów i Mansów – najbliższych (pod względem
językowym) krewnych Węgrów.
• cz., słow. Maďarsko, stara nazwa czeska Uhersko
• chor. Mađarska
• serb. Мађарскa
• kaszub. Madżarskô
• ros. Венгрия (pożyczka z polszczyzny, stąd pojawią się en będące rozwinięciem pol. ę, rodzima nazwa
rosyjska by miała u)
• ukr. Угорщина (Uhorszczyna)
• białorus. Вугоршчына (Wuhorszczyna)
• pol. Węgry
• starorus. Ugre – od tur. "on-ogur". Z tego samego rdzenia pochodzi nazwa syberyjskiego ludu Jugra.
• rum. Ungaria, wł. Ungheria
• niem. Ungarn, ang. Hungary, fr. Hongrie
• est. Ungari, fin. Unkari
• bułg. Унгария (Ungaria), gr. Ουγγαρία (Ungaría)
• mongol. Унгар (Ungar)
• jap. ハンガリー (Hangarii)
Wielka Brytania, ang. United Kingdom
• Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
• ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
• walij. Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon / Teyrnas Unigol
• szkoc. An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn a Tuath
• irl. Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Tuaisceart na hÉireann
• kornij. An Rywvaneth Unys a Vreten Veur hag Iwerdhon Glédh; An Rywvaneth Unys por. do fr.
Royaume-Uni – "Zjednoczone Królestwo".
• lallans Unitit Kinrick o Greet Britain an Norlin Airlann
Oznacza zjednoczenie dwóch obszarów, wyspy Wielka Brytania i północnej części wyspy Irlandia, pod
Ptolemeusz nazwał większą wyspę archipelagu Wysp Brytyjskich Megale Bretannia – Wielka Brytania, a
mniejszą, dziś zwaną Irlandią – Micra Bretannia – "Małą Brytania". Co ciekawe, irl. terminem An Bhreatain
Bheag (Mała Brytania) określa się Walię, a szkoc. A'Bhreatainn Bheag (Mała Brytania) – Bretanię we Francji.
Z kolei w ujęciu politycznym Wielka Brytania to Anglia, Szkocja i Walia wraz z wyspami Wight, Anglesey,
Wyspami Scilly, Hebrydami, Szetlandami, Orkadami, ale bez Wyspy Man i Wysp Normandzkich; wraz z
Irlandią Północna tworzy Zjednoczone Królestwo.
• Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii (1801-1927), po zjednoczeniu z Królestwem Irlandii.
• Królestwo Wielkiej Brytanii (1707-1801), po zjednoczeniu królestw Anglii i Szkocji. W ustawie o
zjednoczeniu użyto nazwy Zjednoczone Królestwo, ale w sensie opisowym, a nie jako oficjalna nazwa
państwa.
Języki stosujące skrócone określenie Zjednoczone Królestwo:
• fr. Royaume-Uni, hiszp., port. Reino Unido, katal. Regne Unit, wł. Regno Unito
• duń. Forenede Kongerige, hol. Verenigd Koninkrijk, niem. Vereinigtes Königreich
Etymologia nazw państw
38
• słoweń. Združeno kraljestvo
• gr. Ηνωμένο Βασίλειο (Inoméno Wasílio)
• hebr. הממלכה המאוחדת (ha-Mamlacha ha-Meuchedet)
• arab. المملكة المتحدة (al-mamlakat al-mutahida)
• węg. Egyesült Királyság; z węg. egy – jeden; király – król
• tur. Birleşik Krallık; z tur. bir – jeden
• bułg. Обединеното Kралство (Obiedinienoto Kralstwo)
Języki stosujące skrócone określenie Wielka Brytania:
• rum. Marea Britanie
• norw. Storbritannia, szw. Storbritannien
• ros. Великобритания (Velikobritánija)
• jap. イギリス (Igirisu)
Języki stosujące oba określenia:
• łot. Apvienotā Karaliste / Lielbritānija
• serbskochorw. Уједињено Краљевство / Ujedinjeno Kraljevstvo // Велика Британија / Velika Britanija
• fiń. Yhdistynyt kuningaskunta / Iso-Britannia
• cz. Velká Británie / Spojené Království
Od starochińskiego określenia "za południową granicą" lub "południowi Yue", od dawnego ludu Yue z
pd.-wsch. Chin. Od nazwy historycznego państwa wiet. Nam Việt / chiń. Nanyue
.
• chiń. 越南 Yuenan, tybet. Yo.nan
Łac. Italia, o nieznanym rodowodzie. Być może z gr. italos – "byk", z protoindoeuropejskiego *wet (por.
jednak łac. vitulus – "byczek"). W wymarłym jęz. oskańskim Włochy nazywano Viteliu (również od *wet).
Nazwa kojarzyć się może także z dawnym ludem przybyłym niegdyś na tereny Włoch – Italikami.
• staroros. Friagi lub Friaź; od bizantyjskiej nazwy na średniowiecznych Franków.
• isl. Valland – z gockiego walh, staronordycka nazwa Celtów, później również określenie zromanizowanych
plemion. Później od germańskiego valah wzięło się słowiańskie vlach, stąd. pol. Włochy, węg. Olaszország
(Por. Wołochy, Walia, Galia).
• irl. an Iodáil, walij. yr Eidal
• jap. イタリア (Itaria)
Wybrzeże Kości Słoniowej, fr. Côte d'Ivoire
Francuzi nazwali region "wybrzeżem kości słoniowej" ze względu na rozwinięty tu handel tym towarem.
Podobnie pobliskie odcinki linii brzegowej nazwano wybrzeżami ziarna, złota i niewolników.
Wyspy Marshalla, ang. Marshall Islands, marszalski Aolepān Aorōkin M̧ajeļ
Od nazwiska brytyjskiego kapitana Jana Marshalla, który jako pierwszy udokumentował istnienie wyspy w
1788 r.
Wyspy Salomona, ang. Solomon Islands
Hiszpański odkrywca Alvaro de Mendaña y Neyra odkrył wyspy w latach 1567/68 r. Spodziewając się
odnaleźć tam dużo złota, nazwał ją na cześć biblijnego króla Salomona, który według legend sprowadzał złoto
i inne bogactwa z krainy Ofir, jednak prawdziwe ich źródło pozostawało zagadką.
• hiszp. Islas Salomón
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, port. São Tomé and Príncipe
Etymologia nazw państw
39
Portugalczycy odkryli wyspę w dzień św. Tomasza, stąd nazwa. Tomasz w jęz. aramejskim znaczy "bliźniak".
Z
Od rzeki Zambezi, która przepływa przez wschodnią część kraju i tworzy granicę z Zimbabwe.
• Rodezja Północna, ang. Northern Rhodesia (do 1964), od nazwiska Brytyjczyka Cecyla Rhodesa, ministra
Południowej Afryki i biznesmena, który współzakładał tę kolonię.
Od słów w jęz. szona ziimba remabwe – "kamienne domy"; nazwa odnosi się do kamiennych zabudowań
stolicy dawnego państwa Wielkie Zimbabwe.
• Kolonia brytyjska Południowa Rodezja, ang. Southern Rhodesia (do 1964), Rodezja, ang. Rhodesia
(1964-1979); od nazwiska brytyjczyka Cecyla Rhodesa, ministra Południowej Afryki i biznesmena, który
współzakładał tę kolonię. Gdy Rodezja Północna uzyskała niepodległość w 1964 r. i zmieniła nazwę na
Zambia, z nazwy Południowej Rodezji usunięto słowo "południowa".
Zjednoczone Emiraty Arabskie, arab. الإمارات العربيّة المتّحد (Al-Imarat al-Arabijja al-Muttahida)
Arabski – zob. Arabia Saudyjska powyżej.
Emirat – obszar rządzony przez emira, arab. أمير (amir) – "przywódca".
• Oman Traktatowy, arab. Uman as-Sulh, ang. Trucial States / Trucial Oman (do 1971), od XIX w. traktatu
między Brytyjczykami a szejkami arabskimi. Zob. Oman powyżej.
• wcześniejsze nazwy rejonu to Wybrzeże Szczęśliwości, Uman al-Mutasali, Wybrzeże Pojednania,
Wybrzeże Rozbójnicze, Wybrzeże Piratów.
Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, ZSRR / Związek Radziecki (1922-1991)
O utworzeniu państwa i jego nazwie zadecydowały władze Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików)
w 1922 roku i w nazwie tej nie ma żadnego odniesienia do geografii, ani do tradycji narodów je
zamieszkujących.
Radziecki (Советский) – republiki radzieckie i ich związek zostały powołane przez zdominowane przez
bolszewików zjazdy rad (w jęz. ros. sowiety – советы) deputowanych robotniczych, chłopskich i żołnierskich.
postaci zapożyczenia sowiecki była używana powszechnie przed II wojną światową, a następnie w prasie
emigracyjnej oraz publikacjach drugiego obiegu. Polska forma radziecki, która w dawnej Polsce była używana
w odniesieniu do rad miejskich i sądów, była stosowana przed II wojną światową w dokumentach
urzędowych, jak np. w traktacie o nieagresji z 1932 r., a w okresie powojennym została uznana za jedyną
dopuszczalną – forma sowiecki stała się niewłaściwą politycznie, a jej używanie sygnalizowało dystans lub
wrogość wobec ZSRR i w okresie stalinowskim mogło być przyczyną uwięzienia. Obecnie obie formy są
traktowane jako synonimiczne i poprawne, a przez część społeczeństwa za równie neutralne.
• nazwy potoczne to Kraj Rad, Sowiety, Sojuz, Bolszewia.
ros. Союз Советских Социалистических Республик, CCCP (Sojuz Sowietskich Socialisticzeskich
Riespublik) / Советский Союз (Sowiétskij Sojúz)
mołd. Униуня Републичилор Совиетиче Сочиалисте (Uniunea Republicilor Sovietice Socialiste)
ukr. Союз Радянських Соціалістичних Республік, СРСР (Sojuz Radjanśkich Socialistycznych
Respublik)
białorus. Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік (Sajuz Sawieckich Sacyjalistycznych Respublik)
lit. Tarybų Socialistinių Respublikų Sąjunga / Tarybų Sąjunga
Etymologia nazw państw
40
łot. Padomju Sociālistisko Republiku Savienība / Padomju Savienība
est. Nõukogude Sotsialistlike Vabariikide Liit, NSVL / Nõukogude Liit
orm. Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն (Sovetakan
Soc'ialistakan Hanrapetut'yunneri Miut'yun)
gruz. საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (Sabč'ota Socialist'uri Respublikebis Kavširi)
azer. Совет Сосиалист Республикалары Иттифагы (Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı)
tatar. Совет Социалистик Республикалар Союзы, СССР (Sovet Sosialistik Republiklar Berlege) /
Советлар Союзы (Sovet Berlege)
kazach. Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы (Keņestik Socïalïstik Respublïkalar Odağı)
kirgiz. Советтик Социалисттик Республикалар Союзу (Sovettik Socialisttik Respublikalar Soûzu)
uzb. Совет Социалистик Республикалари Иттифоқи (Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi)
turkm. Sowiet Sotsialistik Respublikalary Soýuzy
Przypisy
[1] Willem Vogelsang: The Afghans (http:/
printsec=frontcover#v=onepage&
Oxford: Blackwell Publishers Ltd, 2002, s. 17. ISBN 0-631-19841-5.
[2] http:/
[3] Jaroslav David, „…cui a virginali vocabulo inditum est nomen Devin“ (etymologie místních jmen v Kosmově, Dalimilově a Pulkavově
kronice) (http:/
pdf), Ostravská univerzita v Ostravě,
(
)
[4] Grzegorz Rostkowski, Jeszcze o małżeństwie Olega Światosławicza z Teofano Muzalonissą [w:] Z dziejów średniowiecznej Europy
środkowo-wschodniej, cz. 2, Warszawa 2007, s. 101
[5] Jan Cinert, Čech, Lech a hradiště Canburg z roku 805 (http:/
cech-lech-a-hradiste-canburg-z-roku-805)
[6] The Journal of Indo-European studies 1974, v.2 (http:/
[7] http:/
[8] Brückner, Aleksander: Słownik etymologiczny języka polskiego, hasła: "Rosja" i "Ruś" (Kraków: Nakładem Krakowskiej Spółki
Wydawniczej, 1927).
[9] http:/
Etymology_of_Rus_and_derivatives
[10] http:/
[11] Nhu Trong Trung Bon Thi, An Introduction to Vietology (http:/
pdf), p. 3.
Źródła i autorzy artykułu
41
Źródła i autorzy artykułu
Etymologia nazw państw Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=26638445 Autorzy: 4C, ABX, Adam Dylewski, Adamt, Akerman, AldraW, Andre, Aotearoa, ArCgon, Arfrever,
Arts, Arvedui89, Autokrata, Avtandil, Beno, Birczanin, Buldożer, Cathy Richards, Conew, Cyon, D kuba, Dartys, Derbeth, Dobromir Sośnierz, Ency, Eteru, Fraximus, Gautamma, Gooral, Hoa
binh, Ignotus, JDavid, Joseph B, Julo, Kashmiri, Kobrabones, Kokodyl, Kriis, Kujawianin, Laforgue, Lajsikonik, Lisarlena, Magru, Man, Marcin.Lepiarz, Mareklug, Masti, Masur, Mathiasrex,
Matis99, Micpol, Miedziak, Mintho, Mix321, Mnichau, Mzungu, Nietzsche, Nolik, Nous, Nsueo, Nurni, Omega933, P, PMG, Paelius, Panasiuk, Panek, Paranoix, Paterm, Pawski, Picus viridis,
Piotrus, Pjahr, Plokin, Pojdulos, PurpleTheNeko, Quarth, Rabidmoon, Radello, Radmic, Rechta, Remigiu, Rklisowski, Rogra, Roo72, Siwulek, Skrzeczu, Slaweks, Smat, SolLuna, Spacejam2,
Stan J Klimas, Staszek99, Stoigniew, Szymon9, Tilia, ToAr, Tomekpe, Tomski, Tomta1, Trivelt, Tsca, Vearthy, Viltharis, WTM, Wiktoryn, Wojtalex, Wojtekwas, Xpicto, Yenidai, Ymar,
Zaragoza, Zero, 99 anonimowych edycji
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/
Document Outline
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Lista etymologii nazw terytoriów zależnych
Polish English country names dictionary, Polsko angielski słownik nazw państw
w sprawie trybu i zakresu działania Państwowej Rady Geodezyjnej i Kartograficznej i Komisji Standary
Ludność państw Europy
Państwa Ogólne informacje
03 skąd Państwo ma pieniądze podatki zus nfzid 4477 ppt
w 9, rola państwa
KONTROLA PAŃSTWOWA
86 Modele ustrojowe wybranych panstw
Bezp Państwa T 2, W 10, BW
wydatki z budzetu panstwa
Prawo konstytucyjne panstw obcych
budzet panstwa
6 Rola państwa w gospodarce
ćwiczenia 3 Budżet Państwa
więcej podobnych podstron