Druk nr 1051

Warszawa, 10 października 2012 r.

SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

VII kadencja

Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia

2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:

- o zmianie ustawy o wdrożeniu

niektórych przepisów Unii Europejskiej
w zakresie równego traktowania oraz
niektórych innych ustaw.

Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy

upoważniamy pana posła Piotra Pawła Baucia.

(-) Romuald Ajchler; (-) Leszek Aleksandrzak; (-) Marek Balt; (-) Maciej
Banaszak; (-) Anna Bańkowska; (-) Piotr Paweł Bauć; (-) Robert Biedroń;
(-) Bartłomiej Bodio; (-) Jerzy Borkowski; (-) Artur Bramora; (-) Jan
Cedzyński; (-) Piotr Chmielowski; (-) Jacek Czerniak; (-) Artur Dębski;
(-) Dariusz Cezar Dziadzio; (-) Wincenty Elsner; (-) Tomasz Garbowski;
(-) Łukasz Gibała; (-) Artur Górczyński; (-) Anna Grodzka; (-) Tadeusz
Iwiński; (-) Dariusz Joński; (-) Michał Kabaciński; (-) Ryszard Kalisz;

(-) Adam Kępiński; (-) Witold Klepacz; (-) Krzysztof Kłosowski;
(-) Henryk Kmiecik; (-) Sławomir Kopyciński; (-) Roman Kotliński;
(-) Łukasz Krupa; (-) Jacek Kwiatkowski; (-) Andrzej Lewandowski;
(-) Krystyna Łybacka; (-) Tomasz Makowski; (-) Małgorzata Marcinkiewicz;
(-) Zbigniew Matuszczak; (-) Leszek Miller; (-) Maciej Mroczek; (-) Jacek
Najder; (-) Grzegorz Napieralski; (-) Wanda Nowicka; (-) Cezary
Olejniczak; (-) Artur Ostrowski; (-) Michał Tomasz Pacholski; (-) Janusz
Palikot; (-) Wojciech Penkalski; (-) Andrzej Piątak; (-) Zofia Popiołek;
(-) Marek Poznański; (-) Stanisława Prządka; (-) Andrzej Rozenek;
(-) Adam Rybakowicz; (-) Armand Kamil Ryfiński; (-) Paweł Sajak;
(-) Małgorzata Sekuła-Szmajdzińska;

(-) Halina

Szymiec-Raczyńska;

(-) Tadeusz Tomaszewski; (-) Jerzy Wenderlich; (-) Bogusław Wontor;
(-) Maciej Wydrzyński; (-) Stanisław Wziątek; (-) Ryszard Zbrzyzny.

Projekt z dnia 20 września 2012 r.

USTAWA

o zmianie ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej

w zakresie równego traktowania oraz niektórych innych ustaw

1)

Art. 1. W ustawie z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii

Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700) wprowadza

się następujące zmiany:

1) art. 1 otrzymuje brzmienie:

„Art. 1. Ustawa określa obszary i sposoby przeciwdziałania naruszeniom

zasady równego traktowania w szczególności ze względu na płeć, rasę,

pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd,

niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną, tożsamość płciową lub

ekspresję płciową oraz organy właściwe w tym zakresie.”;

2) art. 2 otrzymuje brzmienie:

„Art. 2. 1. Ochrona przewidziana w ustawie przysługuje osobom fizycznym

oraz osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami

prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

2. Przepisów rozdziału 1 i 2 nie stosuje się do pracowników w zakresie

uregulowanym przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy

(Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.

2)

).

                                                            

1)

Niniejszą ustawą zmienia się ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, ustawę z dnia 13

października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawę z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach
kapitałowych.

2)

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz.

668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107,
poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz.
1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r. Nr 74,
poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679, z 2003 r. Nr
166, poz. 1608 i Nr 213, poz. 2081, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252 i Nr
240, poz. 2407, z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 68, poz. 610, Nr 86, poz. 732 i Nr 167, poz. 1398, z 2006
r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 133, poz. 935, Nr 217, poz. 1587 i Nr 221, poz. 1615, z 2007 r. Nr 64,
poz. 426, Nr 89, poz. 589, Nr 176, poz. 1239, Nr 181, poz. 1288 i Nr 225, poz. 1672, z 2008 r. Nr 93,
poz. 586, Nr 116, poz. 740, Nr 223, poz. 1460 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 56, poz.
458, Nr 58, poz. 485, Nr 98, poz. 817, Nr 99, poz. 825, Nr 115, poz. 958, Nr 157, poz. 1241 i Nr 219,
poz. 1704, z 2010 r. Nr 105, poz. 655, Nr 135, poz. 912, Nr 182, poz. 1228, Nr 224, poz. 1459, Nr 249,

3. Do przestrzegania zasady równego traktowania zobowiązane są podmioty,

o których mowa w ust. 1.”;

3) w art. 3:

a) pkt 1-3 otrzymują brzmienie:

„1) dyskryminacji bezpośredniej - rozumie się przez to sytuację, w której

podmiot, o którym mowa w art. 2 ust. 1, w szczególności ze względu na płeć,

rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd,

niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną, tożsamość płciową lub

ekspresję płciową jest traktowany mniej korzystnie niż jest, był lub byłby

traktowany inny podmiot w porównywalnej sytuacji;

2) dyskryminacji pośredniej - rozumie się przez to sytuację, w której dla

podmiotu, o którym mowa w art. 2 ust. 1, w szczególności ze względu na płeć,

rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd,

niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną, tożsamość płciową lub

ekspresję płciową na skutek pozornie neutralnego postanowienia,

zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby

wystąpić niekorzystne dysproporcje lub szczególnie niekorzystna dla niego

sytuacja, chyba że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie

uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a

środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne;

3) molestowaniu - rozumie się przez to każde niepożądane zachowanie,

którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby fizycznej i

stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub

uwłaczającej atmosfery, w szczególności poprzez

 

treści zawarte w środkach

masowego przekazu oraz ogłoszeniach w zakresie dostępu i dostarczania

towarów i usług;”,

b) dodaje się pkt 5a-5c w brzmieniu:

„5a) dyskryminacji wielokrotnej – rozumie się przez to sytuację nierównego

traktowania, u podstaw którego leży więcej niż jedna z przyczyn, o których

mowa w art. 1;

                                                                                                                                                                                          

poz. 1655 i Nr 254, poz. 1700 oraz z 2011 r. Nr 36, poz. 181, Nr 63, poz. 322, Nr 80, poz. 432, Nr 144,
poz. 855, Nr 149, poz. 887 i Nr 232, poz. 1378.

5b) dyskryminacji przez asocjację - rozumie się przez to sytuację, w której

podmiot, o którym mowa w art. 2 ust. 1, jest traktowany mniej korzystnie niż

jest, był lub byłby traktowany inny podmiot w porównywalnej sytuacji z powodu

powiązania tego podmiotu z podmiotem posiadającym jedną lub kilka cech, o

których mowa w art. 1;

5c) dyskryminacji przez asumpcję - rozumie się przez to sytuację, w której

podmiot, o którym mowa w art. 2 ust. 1, jest traktowany mniej korzystnie niż

jest, był lub byłby traktowany inny podmiot w porównywalnej sytuacji z powodu

przypisania temu podmiotowi jednej lub kilku cech, o których mowa w art. 1;”;

4) w art. 4:

a) w pkt 4 lit. d otrzymuje brzmienie:

:

„d) edukacji, w tym oświaty i szkolnictwa wyższego,”,

b) dodaje się pkt 5 w brzmieniu:

„5) treści zawartych w środkach masowego przekazu oraz ogłoszeniach w

zakresie dostępu i dostarczania towarów i usług.”;

5) w art. 5:

a) uchyla się pkt 2 i 3,

b) pkt 4 otrzymuje brzmienie:

„4) usług edukacyjnych świadczonych przez szkoły, które prowadzą

rozdzielne kształcenie dla dziewcząt i chłopców, w zakresie dotyczącym

odmiennego traktowania ze względu na płeć;”,

c) pkt 5 otrzymuje brzmienie:

„5) odmiennego traktowania z jakiejkolwiek przyczyny w dostępie i

warunkach korzystania z usług, rzeczy oraz nabywania praw lub energii,

jeżeli ich zapewnienie wyłącznie lub głównie dla przedstawicieli grupy

wyróżnionej z jednej lub kilku przyczyn, o których mowa w art. 1, jest

obiektywnie i racjonalnie uzasadnione celem zgodnym z prawem, a środki

służące realizacji tego celu są właściwe i konieczne;”,

d) uchyla się pkt 6,

e) pkt 7 otrzymuje brzmienie:

„7) ograniczania przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także

organizacje, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub

światopoglądzie, dostępu do działalności zawodowej oraz jej wykonywania

ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd, jeżeli rodzaj lub warunki

wykonywania takiej działalności powodują, że religia, wyznanie lub

światopogląd są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym

stawianym danej osobie fizycznej, proporcjonalnym do osiągnięcia

zgodnego z prawem celu różnicowania sytuacji tej osoby, chyba że

ograniczanie tego dostępu stanowi dyskryminację, u podstaw której leżą

inne przyczyny niż religia, wyznanie lub światopogląd; dotyczy to również

wymagania od zatrudnionych osób fizycznych działania w dobrej wierze i

lojalności wobec etyki kościoła, innego związku wyznaniowego oraz

organizacji, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub

światopoglądzie;”;

6) uchyla się art. 6-8 ust. 1;

7) uchyla się art. 10;

8) po art. 11 dodaje się art. 11a w brzmieniu:

„Art. 11a. 1. Organy administracji rządowej i jednostek samorządu

terytorialnego opracowują i realizują programy równego traktowania.

2. Minister właściwy do spraw administracji określi w drodze rozporządzenia

szczegółowy zakres programów, o których mowa w ust. 1, mając na względzie

skuteczne przeciwdziałanie naruszeniom zasady równego traktowania z

każdej z przyczyn, o których mowa w art. 1 oraz podnoszenie świadomości

społecznej w zakresie równego traktowania.

3. W celu wspierania zasady równego traktowania organy administracji

rządowej i jednostki samorządu terytorialnego współpracują z organizacjami

pozarządowymi, które zgodnie z zakresem swoich zadań statutowych działają

na rzecz równego traktowania i walki z dyskryminacją”;

9) w art. 12:

a) uchyla się ust. 2,

b) dodaje się ust. 3 w brzmieniu:

„3. Naruszenie zasady równego traktowania, o którym mowa w ust. 1, w

stosunku do kobiety w związku z ciążą lub macierzyństwem stanowi

bezpośrednią dyskryminację ze względu na płeć.”;

10) w art. 13:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Każdy, wobec kogo zasada równego traktowania została naruszona,

ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia, a także może żądać,

ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności

potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła

oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.”,

b) dodaje się ust. 1a w brzmieniu:

„1a. Orzekając wysokość odszkodowania lub zadośćuczynienia, o których

mowa w ust. 1, sąd bierze pod uwagę jego skuteczność, proporcjonalność

i dolegliwość. W szczególności sąd orzeka wyższe odszkodowanie lub

zadośćuczynienie w przypadku dyskryminacji wielokrotnej.”,

c) ust. 2 otrzymuje brzmienie:

„2. W sprawach naruszenia zasady równego traktowania stosuje się

przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16,

poz. 93, z późn. zm.

3)

).”;

11) uchyla się art. 15.

Art. 2. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy w art. 18

3b

§ 4

otrzymuje brzmienie:

„§ 4. Nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania ograniczanie przez

kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje, których etyka opiera

się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie, dostępu do zatrudnienia, ze

względu na religię, wyznanie lub światopogląd jeżeli rodzaj lub charakter

wykonywania działalności przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także

organizacje powoduje, że religia, wyznanie lub światopogląd są rzeczywistym i

                                                            

3)

Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19,

poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985
r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz. 464, z
1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85,
poz. 388 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i
Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz. 1040, z
1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 271, Nr 74,
poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191, z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz. 733, Nr 130,
poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 141, poz. 1176, z 2003 r. Nr 49, poz.
408, Nr 60, poz. 535, Nr 64, poz. 592 i Nr 124, poz. 1151, z 2004 r. Nr 91, poz. 870, Nr 96, poz. 959,
Nr 162, poz. 1692, Nr 172, poz. 1804 i Nr 281, poz. 2783, z 2005 r. Nr 48, poz. 462, Nr 157, poz. 1316
i Nr 172, poz. 1438, z 2006 r. Nr 133, poz. 935 i Nr 164, poz. 1166, z 2007 r. Nr 80, poz. 538, Nr 82,
poz. 557 i Nr 181, poz. 1287, z 2008 r. Nr 116, poz. 731, Nr 163, poz. 1012, Nr 220, poz. 1425 i 1431 i
Nr 228, poz. 1506, z 2009 r. Nr 42, poz. 341, Nr 79, poz. 662 i Nr 131, poz. 1075, z 2010 r. Nr 40, poz.
222 i Nr 155, poz. 1037 oraz z 2011 r. Nr 80, poz. 432 i Nr 85, poz. 458.

decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi,

proporcjonalnym do osiągnięcia zgodnego z prawem celu zróżnicowania

sytuacji tej osoby

chyba że ograniczanie tego dostępu stanowi dyskryminację,

u podstaw której leżą inne przyczyny niż religia, wyznanie lub światopogląd;

dotyczy to również wymagania od zatrudnionych działania w dobrej wierze i

lojalności wobec etyki kościoła, innego związku wyznaniowego oraz

organizacji, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie.”.

Art. 3. W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń

społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.

4)

) w art. 2a ust. 1

otrzymuje brzmienie:

„1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych w

szczególności bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość,

stan cywilny oraz stan rodzinny.”.

Art. 4. W ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach

rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.

5)

) art. 2a otrzymuje

brzmienie:

„Art. 2a. Przepisy ustawy chronią przestrzeganie zasady równego traktowania

w dostępie i korzystaniu z usług rynku pracy oraz instrumentów rynku pracy w

szczególności bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość,

religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację

seksualną, tożsamość płciową. lub ekspresję płciową”.

Art. 5. W ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U.

Nr 228, poz. 1507, z 2010 r. Nr 254, poz. 1700 i Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr

75, poz. 398) art. 2 otrzymuje brzmienie:

                                                            

4)

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 218, poz.

1690, z 2010 r. Nr 105, poz. 668, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474, Nr 254, poz. 1700 i Nr 257,
poz. 1725 oraz z 2011 r. Nr 45, poz. 235, Nr 75, poz. 398, Nr 138, poz. 808, Nr 171, poz. 1016, Nr
197, poz. 1170, Nr 199, poz. 1175, Nr 232, poz. 1378 i Nr 291, poz. 1706.

5)

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 70, poz. 416,

Nr 134, poz. 850, Nr 171, poz. 1056, Nr 216, poz. 1367 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr
69, poz. 595, Nr 91, poz. 742, Nr 97, poz. 800, Nr 115, poz. 964, Nr 125, poz. 1035, Nr 127, poz.
1052, Nr 161, poz. 1278 i Nr 219, poz. 1706, z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 81, poz. 531, Nr 238, poz.
1578, Nr 239, poz. 1593, Nr 254, poz. 1700 i Nr 257, poz. 1725 i 1726 oraz z 2011 r. Nr 45, poz. 235,
Nr 106, poz. 622, Nr 171, poz. 1016, Nr 205, poz. 1206 i poz. 1211 i Nr 291, poz. 1707. 

„Art. 2. W zakresie ustalania wysokości emerytur kapitałowych ustawa stoi na

gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych w szczególności bez

względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie,

światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną, stan zdrowia,

stan cywilny, stan rodzinny, tożsamość płciową. lub ekspresję płciową.”.

Art. 6. Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w

życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy, o których mowa w art. 1-5, w

brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Art. 7. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

 

UZASADNIENIE

Celem ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii

Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700) była

implementacja przepisów unijnych dyrektyw antydyskryminacyjnych, których niepełne

wdrożenie zarzucała Polsce Komisja Europejska. Już na etapie konsultacji

społecznych projektu tej ustawy organizacje pozarządowe działające na rzecz praw

człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji podkreślały jednak, że przedmiotowa

regulacja nie wzmocni w sposób wystarczający przestrzegania zasady równego

traktowania i nie w pełni wdroży antydyskryminacyjne dyrektywy UE. Postulowano

rozszerzenie zakresu ustawy w stosunku do zakresu poszczególnych,

implementowanych dyrektyw oraz zmniejszenie zakresu wyłączeń stosowania

ustawy, które zostały w niej obszernie określone.

Zastrzeżenia organizacji pozarządowych dotyczyły także m.in. zbyt wąskiego

zakresu podmiotowego ustawy. W szczególności, zastrzeżenia odnosiły się do

zamkniętego katalogu przesłanek – cech prawnie chronionych, na podstawie których

dyskryminacja jest zakazana. Zamknięty katalog przesłanek jest bowiem sprzeczny

z art. 32 Konstytucji RP, zgodnie z którym „nikt nie może być dyskryminowany (…) z

jakiejkolwiek przyczyny”. Projekt ustawy nowelizującej poszerza ten katalog o

przesłankę tożsamości płciowej i ekspresji płciowej oraz otwiera tę listę, umożliwiając

powołanie się ochronę przewidzianą ustawą dla innych kategorii osób, które ze

względu swoje cechy są narażone na dyskryminację. Zabieg taki odpowiada

standardowi wyznaczonemu przez przepis art. 32 Konstytucji. Czyni to ustawę

zmienianą kompatybilną z m.in. z już obowiązującymi przepisami innych ustaw

zakazujących dyskryminacji, m. in. z 18

3a

§ 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym

zakazana jest dyskryminacja „w szczególności bez względu na płeć, wiek,

niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne,

przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną”.

Dodanie do katalogu cech prawnie chronionych przesłanek tożsamości płciowej i

ekspresji płciowej podyktowane jest doświadczeniem organizacji pozarządowych

działających na rzecz praw człowieka, które obserwują wysoki poziom dyskryminacji

osób transpłciowych w większości dziedzin życia. Autorzy projektu rozumieją przez

tożsamość płciową utrwalone, intensywnie odczuwane doświadczanie i przeżywanie

własnej płciowości, która odpowiada lub nie płci metrykalnej. Projektodawcy pod

1 

 

pojęciem ekspresji płciowej rozumieją natomiast sposób prezentowania się w

społeczeństwie poprzez akcesoria kulturowe, tradycyjnie kojarzone z płcią, zarówno

poprzez narzędzia materialne (ubiór itp.), jak niematerialne (np. sposób poruszania

się, język). Ekspresja płciowa może być narzędziem manifestacji tożsamości

płciowej, ale nie musi. Warto podkreślić, że wzmocnienie ochrony prawnej przed

dyskryminacją, a także wprowadzenie do katalogu przesłanek

antydyskryminacyjnych tożsamości płciowej i orientacji seksualnej, to jedna z

rekomendacji pod adresem Polski zaproponowanych podczas 21 sesji Rady Praw

Człowieka ONZ w ramach mechanizmu Powszechnego Przeglądu Okresowego w

maju 2012 r

1

. Co ważne, rząd polski, w odpowiedzi na te rekomendacje przyjął te

rekomendacje bez zastrzeżeń (rekomendacje nr 90.68 i 90.70)

2

.

Obecnie obowiązująca ustawa jest również krytykowana za ograniczony zakres

przedmiotowy ustawy, czyli za fakt objęcia konkretnych grup społecznych różnymi

zakresami ochrony przed dyskryminacją. Ochrona przed zakazanym nierównym

traktowaniem uzależniona jest od konkretnej cechy prawnie chronionej, co tworzy

nieuzasadnioną hierarchę ochrony przed dyskryminacją. Zdaniem projektodawcy,

taki stan prawny może być sprzeczny ze standardem równości wyznaczonym przez

Konstytucję. Przepis art. 32 Konstytucji nie różnicuje bowiem zakresu ochrony w

stosunku do poszczególnych grup społecznych – zakazana jest wszelka

dyskryminacja w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. W tym kontekście

nieuzasadnione różnicowanie w ustawie sytuacji prawnej podmiotów uznać należy za

niedopuszczalne i taki stan prawny wymaga zmiany.

Proponowany projekt ustawy wychodzi także naprzeciw krytyce organizacji

pozarządowych odnośnie faktu, iż obecnie obowiązująca ustawa nie bierze pod

uwagę definicji dyskryminacji, które zostały zidentyfikowane przez najnowsze

orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości oraz doktrynę prawniczą i nie odnosi się

przykładowo do tzw. wielokrotnej dyskryminacji.

Co ważne, zastrzeżenia organizacji pozarządowych krytykujących obecnie

obowiązujące przepisy wprowadzone przez ustawę z dnia 3 grudnia 2010 r. o

                                                            

1

 

http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session21/A-HRC-21-

14_en.pdf

2

http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session21/A-HRC-21-

14_en.pdf

  

2 

 

wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania w

dużej mierze podziela Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), która w swoim

wystąpieniu generalnym z dnia 28 maja 2012 r. (RPO-687-085-I//12/KW/MW) do

Pełnomocniczki Rządu ds. Równego Traktowania. W powołany wyżej wystąpieniu

Rzecznik podniosła między innymi argument o istotnych wątpliwościach natury

konstytucyjnej co do zamkniętego katalogu cech ze względu na które zakazana jest

w ustawie dyskryminacja i zróżnicowania poziomu ochrony w zależności od obszaru

życia. RPO podniosła również, iż ustawodawca, wprowadzając przepisy ustawy

niewystarczająco uzasadnił przyczyny, dla których wprowadził taką a nie inną

hierarchię ochrony przed dyskryminacją. RPO zauważyła w swoim wystąpieniu, że

„(…) wydaje się, że ustawa o równym traktowaniu nie reguluje w sposób całościowy

omawianej kwestii, a stanowi jedynie uzupełnienie regulacji już obowiązujących na

podstawie innych aktów prawnych. Tym samym, zwiększone zostało ryzyko

powstania sprzeczności pomiędzy poszczególnymi mechanizmami i osiągnięcia

efektu odwrotnego do zamierzonego. Ustawa o równym traktowaniu w swym

obecnym kształcie budzi nie tylko wątpliwości co do zgodności z Konstytucją we

wskazanym wyżej zakresie, lecz także - biorąc pod uwagę konstytucyjnie

wyznaczony standard rzetelnej legislacji - także z art. 2 ustawy zasadniczej.”

Projektowana regulacja ma na celu usunięcie wymienionych wyżej uchybień

obowiązującej ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie

równego traktowania poprzez ujednolicenie zakresu przysługującej ochrony przed

dyskryminacją, usunięcie nieuzasadnionych wyłączeń spod tej ochrony oraz

wskazanie otwartego, przykładowego katalogu przesłanek zakazujących

różnicującego traktowania. Dotyczą tego zmiany w art. 1, 3 i 5 oraz uchylenie

szeregu przepisów ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w

zakresie równego traktowania, które konstytuowały niecelowe wyłączenia stosowania

ustawy (np. art. 8 ust. 1 i art. 10). Określenie otwartego katalogu przesłanek

przyświecało także objętym nowelizacjom Kodeksu pracy, ustawy o systemie

ubezpieczeń społecznych, ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

oraz ustawy o emeryturach kapitałowych, zawartych w przepisach zmieniających

niniejszej regulacji.

Z kolei zmiana projektowana w art. 2 ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów

Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania ma na celu usunięcie wątpliwości

co do intencji ustawodawcy. Obecnie nie jest bowiem jasne, czy przepis ten dotyczy

3 

 

wskazania podmiotów, którym przysługuje ochrona przed dyskryminacją, czy też

podmiotów, które nie mogą naruszać zasady równego traktowania. Projektowane

brzmienie przepisu oprócz wskazania, kto podlega ochronie przed dyskryminacją,

wyraźnie określi także, kto jest zobowiązany do stosowania się do zasady równego

traktowania, co odpowiada postanowieniom zawartym

w Dyrektywie 2000/78/WE i Dyrektywie 2000/43/WE.

Projektowana ustawa wprowadza także w art. 3 nowe definicje form

dyskryminacji – dyskryminacji przez asocjację i dyskryminacji przez asumpcję.

Wprowadzenie legalnych definicji tych form dyskryminacji jest uzasadnione z uwagi

na dorobek orzeczniczy Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (m.in. sprawa

S. Coleman przeciwko Attridge Law i Steve Law C-303/06) oraz doktryny

europejskiego prawa antydyskryminacyjnego. W art. 3 doprecyzowano znaczenie

molestowania, które poprzez nowelizację obejmie także dyskryminujące treści

zawarte w środkach masowego przekazu oraz ogłoszeniach w zakresie dostępu i

dostarczania towarów i usług”. Propozycja ta wychodzi naprzeciw zgłaszanym od lat

postulatom organizacji pozarządowych oraz podmiotów rządowych odpowiedzialnych

za zwalczanie dyskryminacji (m.in. rasizmu, ksenofobii, seksizmu czy homofobii) w

przestrzeni publicznej.

W projekcie przewiduje się także ujęcie pojęcia „dyskryminacji wielokrotnej”, tj.

zjawiska polegającego na tym, że dana osoba doświadcza dyskryminacji z więcej niż

jednego powodu, na przykład jest gorzej traktowana nie tylko ze względu na

orientację seksualną, ale również ze względu na płeć i niepełnosprawność. Pojęcie

„dyskryminacji wielokrotnej” określone jest w projektowanych zmianach przepisów

dotyczących orzekania o odszkodowaniu (art. 13 ustawy o wdrożeniu niektórych

przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania) i wprowadza możliwość

orzeczenia przez sąd rozpatrujący roszczenie o odszkodowania za doznane

nierówne traktowania wyższego odszkodowania.

Regulacja doprecyzowuje także terminologię dotyczącą zakresu przedmiotowego

ustawy. Należy wskazać, że dyrektywa 2000/43/WE stanowi, iż jej przepisy stosuje

się w odniesieniu do „ochrony społecznej, łącznie z zabezpieczeniem społecznym i

opieką zdrowotną, świadczeń społecznych, edukacji (…)”. Tymczasem zgodnie z art.

4 pkt 4 lit. b, c i d, ustawę stosuje się w zakresie dostępu i warunków korzystania z

zabezpieczenia społecznego, opieki zdrowotnej, oświaty i szkolnictwa wyższego.

Pojęcie „oświaty i szkolnictwa wyższego” jest dużo węższe niż pojęcie „edukacji”,

4 

 

które obejmuje zarówno dostęp do szkolnictwa wyższego, jak i oświatę.

Projektodawcy proponują rozszerzenie zakresu przedmiotowego ustawy na obszar

treści zawartych w środkach masowego przekazu oraz ogłoszeniach w zakresie

dostępu i dostarczania towarów i usług, celem uczynienia bardziej efektywną walki z

dyskryminacją w przestrzeni publicznej.

Ponadto proponuje się zmiany w art. 5 pkt 2, dotyczącym możliwości

odmiennego traktowania w sferze usług edukacyjnych ze względu na płeć.

Wyłączenie to sformułowano szeroko, choć w Uzasadnieniu do projektu ustawy z

dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie

równego traktowania wskazano tylko jeden przykład, w jakim teoretycznie ten zakaz

miałby zastosowanie – przykład szkół, w których uczą się przedstawiciele jednej płci.

Niniejszy projekt zakłada w związku z tym wąskie wyłączenie odnoszące się do

funkcjonowania tych szkół. Proponuje się również uchylenie w art. 5 pkt 3, który

wprowadzając możliwość nierównego traktowania ze względu na płeć w dostępie do

dóbr i usług, jest sprzeczny z art. 3 ust. 1 Dyrektywy Rady 2004/113/WE z dnia 13

grudnia 2004 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i

kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług.

Dyrektywa nie umożliwia bowiem określenia takich ograniczeń.

Dotychczasowy art. 13 ust. 1 ustawy przewiduje, że każdy, wobec którego

została naruszona zasada równego traktowania, ma prawo do odszkodowania, co

uniemożliwia dochodzenie w sprawach o dyskryminację w określonych przypadkach

zadośćuczynienia. Projektowana regulacja dokonuje uzupełnienia tego przepisu. W

zakresie dochodzenia roszczeń postuluje się również zmianę w zakresie terminu

przedawnienia. Uchylenie art. 15 ustawy spowoduje stosowanie zasad ogólnych

dotyczących terminu przedawnienia zamiast 3-, a w niektórych przypadkach 5-

letniego terminu.

Projektowana ustawa przewiduje również przeformułowanie brzmienia obecnego

przepisu art. 5 pkt 7, tak, aby dostosować w pełni jego treść do wymogów prawa

unijnego tj. do art. 4 ust. 2 Dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r.

ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia

i pracy. Obecnie obowiązujący przepis, przewidując możliwość zastosowania pod

pewnymi warunkami odstępstwa od zasady równego traktowania przez kościoły i

związki wyznaniowe, jednocześnie nie zawiera przepisu, który zabrania takiego

nierównego traktowana z powodów innych niż religia, wyznanie lub światopogląd.

5 

 

Projektowana ustawa, na mocy przepisu art. 11a ma na celu wprowadzenie

nowych obowiązków dla organów administracji rządowej i jednostek samorządu

terytorialnego odnośnie aktywnego przeciwdziałania dyskryminacji. Propozycja

przepisu wzorowana jest na legislacjach antydyskryminacyjnych innych krajów

europejskich, m.in. Bułgarii, Finlandii, Irlandii, Północnej Irlandii i w Zjednoczonym

Królestwie. Obowiązek ten będzie realizowany poprzez opracowywanie i wdrażania

tzw. programów równego traktowania, w zakresie odpowiednim do zakresu

działalności każdego z podmiotów. Projektowana ustawa nakłada także obowiązek

na ww, organy odnośnie do współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi

na rzecz osób dyskryminowanych. Jest to wypełnienie dyspozycji szeregu dyrektyw

unijnych regulujących zasadę równego tratowania.

Projekt ustawy poprzez wprowadzenie zmian w art. 12 dostosowuje polskie

ustawodawstwo do standardów unijnych w zakresie ochrony przed nierównym

traktowaniem z powodu ciąży i wprowadza zasadę, że takie nierówne traktowanie

stanowi dyskryminację ze względu na płeć. Brak takiego przepisu powoduje, że na

gruncie obecnie obowiązującej ustawy istnieje potencjalna możliwość

usprawiedliwienia dyskryminującego traktowania kobiet w ciąży z uwagi na

konstrukcję prawną poszczególnych definicji dyskryminacji (w tym przypadku m.in.

na podstawie definicji dyskryminacji pośredniej).

Projektowana ustawa wprowadza także zmiany w ustawie Kodeks pracy

dostosowując brzmienie art. art. 18

3b

§ 4 do standardów wyznaczonych przez

Dyrektywę Rady 2000/78/WE, tj. umożliwienia pracodawcom będącym kościołami i

innymi związkami wyznaniowymi, a także organizacjami, których etyka opiera się na

religii, wyznaniu lub światopoglądzie różnicowania sytuacji pracowniczej osób ze

względu na religię, wyznanie lub światopogląd, zakazując jednocześnie

dyskryminacji z powodu innych przesłanek.

Projektowane przepisy nie spowodują dodatkowych wydatków z budżetu państwa.

Przedłożony projekt ustawy nie był poddany konsultacjom społecznym w rozumieniu

art. 34 ust 3 Regulaminu Sejmu RP. Jednakże, projekt ustawy jest wypracowany w

porozumieniu z Koalicją na Rzecz Równych Szans, platformą 47 organizacji

pozarządowych działających na rzecz równości i niedyskryminacji i był przedmiotem

szerokiej debaty społecznej.

6 

 

7 

 

Przedmiot projektowanej regulacji jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej,

a projektowane przepisy są zgodne z prawem UE.

 

Warszawa, 21 listopada 2012 r.

BAS-WAPEiM-2988/12

Pani
Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna

w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu

ustawy o zmianie ustawy o

wdrożeniu niektórych przepisów Unii

Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz niektórych innych

ustaw (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Piotr Paweł Bauć)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca

1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32 i 819)

sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy

Projekt ustawy przewiduje nowelizację następujących ustaw:

−

z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii
Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700),

− z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94

ze zm.),

−

z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.
U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),

− z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.),

−

z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228,
poz. 1507 ze zm.).

Zmiany w ustawi

e o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w

zakresie równego traktowania dotyczą rozszerzenia zakresu przedmiotowego

ustawy (art. 1 ustawy) poprzez dodanie, że ustawa określa obszary i sposoby

przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania ze względu na

kryteria, które mają być wyliczone przykładowo (dodanie w art. 1 zwrotu „w

szczególności”). Określenie otwartego katalogu kryteriów różnicujących jest

przedmiotem również zmian w pozostałych, wyżej wymienionych ustawach.

2

W pierwszej z wymienionych ustaw projektodawcy przewidzieli

wprowadzenie dalszych zmian. W szczególności, w art. 1 planują dodanie w
wykazie kryteriów naruszenia zasady równego traktowania, dwóch kryteriów, a

mianowicie tożsamości płciowej lub ekspresji płciowej. W art. 3 ustawy

projektodawcy przewidują wprowadzenie nowych definicji: dyskryminacji

wielokrotnej, dyskryminacji przez asocjację, dyskryminacji przez asumpcję.
Ponadto, p

rojektodawcy przewidują uchylenie przepisów, które zawierały

wyłączenia w zakresie stosowania ustawy (m.in. art. 8 ust. 1, art. 10). Zakładają

również doprecyzowanie brzmienia art. 2 ustawy wyraźnie wskazując podmioty,

którym zarówno przysługuje ochrona przed dyskryminacją, jak i te, które

zobowiązane są do przestrzegania zasady równego traktowania. Ponadto,

proponuje się zmiany terminologiczne w art. 4 ustawy, poprzez

doprecyzowanie, że ustawę stosuje się w zakresie edukacji, w tym oświaty i

szkolnictwa wyższego (dotychczas wyłącznie oświaty i szkolnictwa wyższego).

Projektodawcy doprecyzowują również szereg sformułowań zawartych w

przepisie określającym wyłączenia od stosowania ustawy (art. 5 ustawy).

Dodatkowo, w art. 12 wyraźnie stwierdza się, że nierówne traktowanie kobiety

w związku z ciążą lub macierzyństwem ma oznaczać bezpośrednią
dyskrym

inację ze względu na płeć.

Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

2.

Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem

Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy są regulowane w prawie

Unii Europejskiej.

W prawie pierwotnym Unii Europejskiej zasada niedyskryminacji

wyrażona jest m.in. w art. 10 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

(TfUE), który stanowi o dążeniu Unii Europejskiej do zwalczania wszelkiej

dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub

światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. W art. 8 TFUE

wyrażono zasadę równości kobiet i mężczyzn. Dodatkowo, zasada równości i

niedyskryminacji wyrażona jest szczegółowo w art. 18, 36, 40 ust. 3, 45 ust. 2,
49 ust. 1, 57 ust. 3 czy 110 TfUE. Ponadto, art. 21 Karty Praw Podstawowych

Unii Europejskiej zakazuje wszelkiej dyskryminacji, w szczególności ze

względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy

genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne

poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie,

niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Podstawy prawne do przyjmowania aktów prawa wtórnego mających

przeciwdziałać dyskryminacji zostały uwzględnione w szczególności w art. 19
TfUE

. Artykuł 19 ust. 1 TfUE postanawia, że bez uszczerbku dla innych

postanowień traktatów i w granicach kompetencji, które traktaty powierzyły

Unii Rada, stanowiąc jednomyślnie, i po uzyskaniu zgody Parlamentu

Europejskiego, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej

3

dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub

światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Art. 19 w ust.

2 TfUE upoważnia Radę i Parlament Europejski do przyjmowania środków

zachęcających, które mają wspierać działania podejmowane przez państwa

członkowskie w celu przyczyniania się do osiągania celów

antydyskryminacyjnych, o których mowa w ust. 1 tego artykułu. Środki te nie

mogą jednak prowadzić do harmonizacji przepisów krajowych. Artykuł 19

TfUE nie wywiera skutku bezpośredniego, co oznacza, że nie może być

samodzielną podstawą dla dochodzenia przez jednostki roszczeń wywodzonych

z zakazanych, dyskryminujących zachowań opartych na kryteriach płci, rasy,

pochodzenia etnicznego, religii lub światopoglądu, niepełnosprawności, wieku

lub orientacji seksualnej. Artykuł ten zawiera wyłącznie normy kompetencyjne,

które upoważniają unijne organy prawodawcze do przyjmowania środków

niezbędnych w celu zwalczania dyskryminacji.

W

realizacji przepisów traktatowych w prawie wtórnym UE przyjęto

wiele

aktów realizujących zasadę niedyskryminacji, w tym w szczególności:

−

dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/41/UE z dnia 7 lipca
2010 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet
i

mężczyzn prowadzących działalność na własny rachunek oraz

uchylającą dyrektywę Rady 86/613/EWG (Dz. Urz. UE L 180 z
15.7.2010, str. 1),

−

dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE z dnia 5 lipca
2006 r. w sprawie wprowadzenia w

życie zasady równości szans oraz

równego traktowania kobiet i

mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy

(Dz. Urz. UE L 204 z 26.7.2006, str. 23),

−

dyrektywę Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającą

w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie

dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług (Dz. Urz.
UE L 373 z 21.12.2004, str. 37),

−

dyrektywę Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającą
w

życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie

rasowe lub etniczne (Dz. Urz. WE L 180 z 19.7.2000, str. 22; Dz. Urz. UE
polskie wydanie specjalne: rozdz. 20, t. 1, str. 23),

−

dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą
ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia
i pracy (Dz. Urz. WE L 303 z 2.12.2000, str. 16; Dz. Urz. UE polskie
wydanie specjalne: rozdz. 5, t. 4, str. 79).

4

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa

Unii Europejskiej

W przedłożonym projekcie ustawy niektóre proponowane przepisy

wymagają dokonania oceny pod kątem zgodności z ww. aktami prawa Unii
Europejskiej.

Projektodawcy przewidują rozszerzenie katalogu kryteriów w art. 1

ustawy, które

mają być uwzględniane przy ocenie, czy dochodzi do naruszenia

zasady równego traktowania. Po pierwsze, dodają w wykazie kryteriów

sformułowanie „w szczególności”, co oznacza otwarcie wyliczenia kryteriów

różnicujących przewidzianych w przepisie. Ponadto, dodaje się do wyliczenia
dwa nowe kryteria:

„tożsamości płciowej” oraz „ekspresji płciowej”. Takie

rozszerzenie nie jest sprzeczne z prawem Unii Europejskiej

, w szczególności z

art. 21 Karty Praw Podstawowych, która zawiera otwarty katalog przesłanek

uzasadniających zakaz dyskryminacji.

Projektodawcy

przewidują dodanie definicji dyskryminacji wielokrotnej,

dyskryminacji przez asocjację i dyskryminacji przez asumpcję (art. pkt 5a-5c).

Doprecyzowują również definicje dyskryminacji bezpośredniej, pośredniej i

molestowania. Definicje dyskryminacji bezpośredniej i dyskryminacji

pośredniej, zawarte w art. 3 ustawy w wersji zmienianej projektem są zgodne z

definicjami tych pojęć, formułowanymi w art. 3 lit a) i b) dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2010/41/UE, art. 2 ust. 2 dyrektywy Rady 2000/43/WE,
art. 2 ust. 2 dyrektywy Rady 2000/78/WE, art. 2 lit. a) i b) dyrektywy 2004/113
oraz art. 2 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
2006/54/WE.

Wprowadzenie

pozostałych definicji nie jest wymagane bezpośrednio

przepisami ww. aktów prawa UE, tym niemniej należy podkreślić, że w

preambułach do dyrektyw 2000/78/WE (motyw 3) oraz 2000/43/WE (motyw

14) dostrzega się problem dyskryminacji wielokrotnej w odniesieniu do kobiet.
Ponadto,

w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

wskazuje się na możliwość dyskryminacji pośredniej (przykładowo w
orzeczeniu Jenkins v. Kingsgate, Zb. Orz. 1981, s. 911

), w tym także przez

asocjację (orzeczenie C-303/06 S. Coleman p. Attridge Law and Steve Law, Zb.
Orz. 2008, s. I-05603). Wprowadzenie proponowanych definicji do ustawy nie

będzie zatem sprzeczne z prawem Unii Europejskiej.

Wreszcie, w

obowiązującym art. 5 pkt 2 ustawy stwierdza się, że ustawy

nie stosuje się do treści zawartych w środkach masowego przekazu oraz

ogłoszeniach w zakresie dostępu i dostarczania towarów i usług, w zakresie

dotyczącym odmiennego traktowania ze względu na płeć. Z kolei w art. 5 pkt 3

wyłączono stosowanie ustawy do swobody wyboru strony umowy, o ile tylko

nie jest oparty na płci, rasie, pochodzeniu etnicznym lub narodowości.

Projektodawcy proponują uchylenie tych dwóch wyłączeń. Wprowadzenie tych

wyłączeń w obowiązującej ustawie nie jest sprzeczne z postanowieniami
wymienionych w punkcie 2 niniejszej opi

nii dyrektyw, w szczególności z

5

postanowieniami dyrektywy 2004/113/WE, dotyczącej wprowadzenia w życie

zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i

usług oraz dostarczania towarów i usług (art. 3 dyrektywy). Proponowane przez

projektodawcę uchylenie obu przepisów nie jest zatem sprzeczne z prawem UE,
bowiem ww. dyrektywa nie zabrania rozszerzenia stosowania jej przepisów na
inne sytuacje tak, jak chcieliby tego projektodawcy. Zgodnie z art. 1 dyrektywy
2004/113/WE, jej celem

jest wyłącznie ustanowienie ram do walki z

dyskryminacją.

Pozostałe przepisy projektowanej ustawy, doprecyzowując terminologię

oraz zakres stosowania ustawy, również nie są sprzeczne z prawem Unii
Europejskiej

, w szczególności z ww. aktami prawa wtórnego Unii Europejskiej.

4. Konkluzja

Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy

o wdrożeniu niektórych

przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz niektórych
innych ustaw nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.

Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Zbigniew Wrona

Warszawa, 21 listopada 2012 r.

BAS-WAPEiM-2989/12

Pani
Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna

w sprawie stwierdzenia – w trybie art. 95a ust. 3 regulaminu Sejmu

– czy

poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wdrożeniu niektórych

przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz

niektórych innych ustaw (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Piotr Paweł

Bauć) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej

Projekt ustawy przewiduje nowelizację następujących ustaw:

−

z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii
Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700),

− z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94

ze zm.),

−

z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.
U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),

− z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.),

−

z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228,
poz. 1507 ze zm.).

Zmiany w ustawie o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w

zakresie równego traktowania dotyczą rozszerzenia zakresu przedmiotowego

ustawy (art. 1 ustawy) poprzez dodanie, że ustawa określa obszary i sposoby

przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania ze względu na

kryteria, które mają być wyliczone przykładowo (dodanie w art. 1 zwrotu „w

szczególności”). Określenie otwartego katalogu kryteriów różnicujących jest

przedmiotem również zmian w pozostałych, wyżej wymienionych ustawach.

W pierwszej z wymienionych ustaw projektodawcy przewidzieli

wprowadzenie dalszych zmian. W szczególności, w art. 1 planują dodanie w
wykazie kryteriów naruszenia zasady równego traktowania, dwóch kryteriów, a

mianowicie tożsamości płciowej lub ekspresji płciowej. W art. 3 ustawy

projektodawcy przewidują wprowadzenie nowych definicji: dyskryminacji

wielokrotnej, dyskryminacji przez asocjację, dyskryminacji przez asumpcję.

Ponadto, projektodawcy przewidują uchylenie przepisów, które zawierały

wyłączenia w zakresie stosowania ustawy (m.in. art. 8 ust. 1, art. 10). Zakładają

również doprecyzowanie brzmienia art. 2 ustawy wyraźnie wskazując podmioty,

którym zarówno przysługuje ochrona przed dyskryminacją, jak i te, które

zobowiązane są do przestrzegania zasady równego traktowania. Ponadto,

proponuje się zmiany terminologiczne w art. 4 ustawy, poprzez

doprecyzowanie, że ustawę stosuje się w zakresie edukacji, w tym oświaty i

szkolnictwa wyższego (dotychczas wyłącznie oświaty i szkolnictwa wyższego).
Projek

todawcy doprecyzowują również szereg sformułowań zawartych w

przepisie określającym wyłączenia od stosowania ustawy (art. 5 ustawy).

Dodatkowo, w art. 12 wyraźnie stwierdza się, że nierówne traktowanie kobiety

w związku z ciążą lub macierzyństwem ma oznaczać bezpośrednią

dyskryminację ze względu na płeć.

Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.

Projekt ustawy o zmianie ustawy

o wdrożeniu niektórych przepisów Unii

Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz niektórych innych ustaw nie

zawiera przepisów wykonujących prawo Unii Europejskiej, a zatem nie jest

projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.

Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Zbigniew Wrona