Rachunek nazw

NAZWA

– wyrażenie, które służy do nazywania.

(Wyrażenie, które w zdaniu o postaci „A jest B”

może stać za A lub B. Zdania takie nazywamy

zdaniami o strukturze podmiotowo-orzecznkiowej.)
Nazwa nazywa swój przedmiot.

Niektóre nazwy oznaczają różne rzeczy; np. nazwa

„zamek” nazywa budynek obronny, albo budowlę z

piasku, albo mechanizm w drzwiach, albo suwak przy

spodniach, itd. To jest przykład nazwy wieloznacznej.

Kolejno wymieniane klasy przedmiotów (budynek,

mechanizm, suwak…) to znaczenia tej nazwy.

Umawiamy się, że nasze nazwy będą zawsze

jednoznaczne.

To oznacza, że mówiąc „zamek” zawsze

mam na myśli tylko jedno ze znaczeń tej nazwy.

Rachunek nazw

Przedmiot nazywany przez nazwę
to

desygnat

.

(Umawiamy się, że desygnatami mogą
być tylko realnie istniejące przedmioty,
czasowo i przestrzennie rozciągłe; czyli
stoły, krzesła, ludzie, samochody,
budynki, itp. Jest to silne założenie
metafizyczne.)

Rachunek nazw

Najmniejszy zbiór wszystkich

desygnatów danej nazwy to jej

denotacja

.

Nie każda nazwa posiada swoje

desygnaty, (np. nazwa „krasnoludek” ich

nie posiada, gdyż nie ma krasnoludków).
Za to każda ma denotację. W przypadku

nazw pozbawionych desygnatów ich

denotacją jest zbiór pusty.

Rachunek nazw

Zbiór cech przedmiotów będących desygnatami

danej nazwy to

treść nazwy

.

Jest kilka rodzajów treści nazwy.

Treść pełna nazwy

to zbiór wszystkich cech

przysługujących wszystkim desygnatom danej

nazwy (w pewnym jej znaczeniu).

Treść charakterystyczna (konotacja)

to zbiór cech

takich, że każdy desygnat danej nazwy posiada je

wszystkie i tylko desygnaty tej nazwy posiadają

te cechy łącznie.

Treść językowa

to zbiór cech takich, że każdy

użytkownik nazwy potrafi trafnie rozstrzygnąć,

czy nazwą daną można trafnie nazwać dany

przedmiot.

Rachunek nazw

Nie wszystkie nazwy mają swoją treść.

Gdy mówię:
TO JEST DOM
to mniej więcej wiadomo, do czego się odnoszę – mówię o
jakimś budynku, z oknami, drzwiami, do zamieszkania,
przytulnym, itd…
Ale gdy mówię:
TO JEST PRIENE
to nie bardzo wiadomo do czego się odnoszę, o czym mówię.
Dzieje się tak, gdyż nazwa PRIENE nie posiada treści. Co
ważne – nie chodzi tutaj o to, że nie znamy tego wyrazu;
wyrażenia PRIENE nie znajdziemy w słowniku. To nazwa
geograficzna. Imię własne – te nie posiadają treści.

Rachunek nazw

Nazwy można pogrupować z uwagi na pewne

kryteria, np. budowę nazwy, ilość posiadanych

desygnatów, itd. Omówimy najważniejsze podziały.

1.Nazwy proste i złożone

. Interesuje nas budowa

nazwy. Intuicyjnie: nazwa prosta składa się z jednego

wyrazu, nazwa złożona z więcej niż jednego wyrazu.

„Ptak” to nazwa prosta, „piękny ptak” to nazwa

złożona. Ale intuicja czasem zawodzi. Tak naprawdę

chodzi o to, że nazwy prostej nie możemy już

podzielić na elementy, które mają znaczenie. I tak

np. nazwy „Jelenia Góra” podzielić się nie da: zwrot

„Jelenia” jest bowiem pozbawiony znaczenia. Jest to

więc nazwa prosta (choć składa się z dwu wyrazów).

Rachunek nazw

2. Nazwy jednostkowe, puste i ogólne.
Nazwa jednostkowa

– posiada dokładnie jeden

desygnat. Np. „Tatry”.

Nazwa pusta

– nie posiada żadnych desygnatów.

Np. „krasnoludek”.

Nazwa ogólna

– posiada więcej niż jeden

desygnat. Np. „człowiek”.

Rachunek nazw

3. Nazwy indywidualne i generalne.
Nazwa indywidualna

– nadawana przedmiotowi w celu

wyróżnienia go spomiędzy innych przedmiotów.

Zasadniczo każda nazwa służy do wyróżniania, ale w

przypadku nazw indywidualnych to ich jedyna funkcja.

Nazwami

indywidualnymi

są

imiona

własne,

np.

„Karkonosze”.

Nazwa generalna

– nadawana przedmiotowi z uwagi na

cechy, jakie przedmiot posiada. Np. „planeta”.

Język naturalny jest bardzo dynamicznym tworem; podział na

nazwy indywidualne i generalne nie ma charakteru absolutnego.

Zdarza się, że nazwy zmieniają swój charakter: np. nazwy

generalne stają się indywidualnymi. „Kopciuszek” jest nazwą

indywidualną pewnej bajkowej postaci; została ona jednak tak

nazwana z uwagi na charakter swojej pracy i zaniedbany wygląd.

Rachunek nazw

4. Nazwy konkretne i abstrakcyjne.
Nazwa konkretna

nazywa przedmioty, które są

czasowo i przestrzennie rozciągłe; nie muszą one
jednak istnieć realnie. „Pegaz” jest nazwą
konkretną, pomimo tego, że pegazy nie istnieją.
Wyobrażamy je sobie bowiem jako konie – tyle że
skrzydlate.

Nazwa abstrakcyjna

nazywa cechy, relacje, stany

rzeczy, zjawiska. Nie nazywa konkretnych
przedmiotów.

Np.

„czerwony”,

„miłość”,

„sprawiedliwość”.

Rachunek nazw

4. Nazwy ostre i nieostre.
Nazwa ostra

to taka, w przypadku której potrafimy

jednoznacznie rozstrzygnąć, czy dany przedmiot jest jej
desygnatem. Np. „młotek” – biorąc każdy dowolny
przedmiot potrafię powiedzieć, czy jest młotkiem, czy
nie.

Nazwa nieostra

to taka, w przypadku której nie

potrafimy

jednoznacznie

stwierdzić,

czy

dany

przedmiot jest jej desygnatem, czy też nie. Np.
„młodzieniec” – czy to mężczyzna w wieku z przedziału
12-16 lat, a może 14-19 lat, a może jeszcze inaczej. Z
pewnością nie jest nim mężczyzna w wieku lat 4 i
mniej, oraz w wieku lat 40 i więcej.