Rachunek nazw

Nazwy wchodzą w rozmaite relacje pomiędzy sobą.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę ich denotację, to możemy

zastanawiać się, w jakim stosunku pozostają do siebie

zbiory ich desygnatów. Np. chcemy wiedzieć, czy

wszyscy studenci są maturzystami. Możemy porównać

zakresy tych dwóch nazw – i zbadać, czy każdy

desygnat nazwy „student” jest zarazem desygnatem

nazwy „maturzysta”. Jeśli w czasie badania okaże się,

że wszystkie desygnaty nazwy „student” są zarazem

desygnatami nazwy „maturzysta”, to będziemy mogli

stwierdzić, iż zdanie „Każdy student jest maturzystą”

jest zdaniem prawdziwym. W dalszej części omówione

zostaną najważniejsze stosunki zakresowe pomiędzy

nazwami ogólnymi.

Rachunek nazw

Diagramy Venn`a

Jest

to

metoda

graficzna

ilustrująca stosunki zakresowe

pomiędzy nazwami ogólnymi.

Przystępując do ilustracji zawsze

zaczynamy

od

rysunku

przedstawionego obok. Prostokąt

oznacza

zbiór

wszystkich

desygnatów wszystkich nazw,

tzn.

wszystko,

co

jest

desygnatem

jest

wewnątrz

prostokąta. Oznaczamy go dużą

literą U (Uniwersum świata

nazw). Dwa przecinające się

okręgi to zakresy nazw S i P (S i P

to zmienne nazwowe, za które

można podstawić dowolne nazwy

ogólne).

Obszar

wypełniony

kolorem oznaczać będzie obszar

pusty (!).

Rachunek nazw

a) zamienność

Każdy desygnat S jest

zarazem desygnatem
nazwy P i na odwrót.

Np.

S – statua, P –

posąg.

Rachunek nazw

b) podrzędność S

wzgl. P

Każdy desygnat nazwy S

jest zarazem
desygnatem P, ale nie
na odwrót – tzn. są
desygnaty P, które nie
są S.

Np.

S – pies, P – ssak.

Rachunek nazw

c) nadrzędność S

wzgl. P

Każdy desygnat P jest

zarazem desygnatem
S, ale nie na odwrót -
tzn. są desygnaty S,
które nie są P.

Np.

S – człowiek, P –

europejczyk.

Rachunek nazw

d) krzyżowanie się

Muszą być łącznie

spełnione trzy warunki:

1)istnieją przedmioty,

które są desygnatami

tylko nazwy S,

2)istnieją przedmioty,

które są desygnatami

tylko nazwy P,

3)istnieją przedmioty,

które są desygnatami

zarówno S, jak i P.

Np.

S – brunet P - student

Rachunek nazw

e) wykluczanie

Nazwy S i P nie mają

wspólnych
desygnatów.

Np.

S – ręka, P – stół.

Rachunek nazw

f) wyczerpywanie

Jest to specjalny

przypadek krzyżowania

się zakresów. Muszą być

spełnione wszystkie trzy

warunki krzyżowania się

(patrz wyżej, pkt. d).

Dodatkowo, nazwy S i P

wyczerpują uniwersum,

tzn. każdy przedmiot z

uniwersum może być

nazwany którąś z tych

dwu nazw (lub obiema

naraz).

Rachunek nazw

f) wyczerpywanie

Np.

S – coś ważącego

mniej niż 10 kg, P –
coś ważącego więcej
niż 5 kg.

Zaproponowane powyżej

przykłady nazw to tzw.
deskrypcje.

Rachunek nazw

g) dopełnianie

Jest to specjalny

przypadek wykluczania:
nazwy S i P nie
posiadają wspólnych
desygnatów. Dodatkowo
obie nazwy wyczerpują
uniwersum, tj. każdy
przedmiot z uniwersum
może być nazwany
jedną z tych dwu nazw,
ale tylko jedną z nich.

Rachunek nazw

g) dopełnianie

Np.

S – coś ważącego 5

kg lub mniej, P – coś
ważącego więcej niż 5
kg.