Politechnika Poznańska

Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania

Instytut Technologii Mechanicznej

Laboratorium

Elementów i Układów

Automatyzacji

Przekaźniki czasowe

Instrukcja do ćwiczenia

OGÓLNE ZASADY BEZPIECZEŃSTWA

PODCZAS WYKONYWANIA ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH



Przed przystąpieniem do ćwiczenia należy zapoznać się z instrukcją
dydaktyczną.



Dokonać oględzin urządzeń, przyrządów i przewodów używanych podczas
ćwiczenia. W przypadku zauważenia nieprawidłowości lub uszkodzeń
bezzwłocznie powiadomić prowadzącego.



Zabrania się samodzielnego załączania stanowiska bez sprawdzenia połączeń i
wydaniu zgody przez prowadzącego.



Zmian parametrów lub konfiguracji stanowiska przy użyciu dostępnych
przełączników i potencjometrów można dokonywać po uprzednim
przeanalizowaniu skutków takich działań.



Zmian w konfiguracji obwodów elektrycznych polegających na zmianie
połączeń przewodów lub wymianie przyrządów, należy dokonywać po
uprzednim wyłączeniu zasilania stanowiska.



Zabrania się wykonywania przełączeń (przewodów, urządzeń) w układzie
znajdującym się pod napięciem.



Przy obsłudze stanowisk, które zawierają elementy zasilane napięciem
elektrycznym wyższym niż napięcie bezpieczne, należy zachować szczególną
ostrożność w celu uniknięcia porażenia prądem elektrycznym.



Stosowanie ustawień i procedur innych niż opisane w instrukcji lub zalecone
przez prowadzącego może spowodować nieprzewidziane działanie, a nawet
uszkodzenie stanowiska.



Przekroczenie dopuszczalnych parametrów (napięć, prądów) może doprowadzić
do uszkodzenia elementów stanowiska, pożaru lub porażenia prądem.



W przypadku nieprawidłowego działania urządzeń lub wystąpienia objawów
uszkodzeń (np. iskrzenie, zapach spalenizny) należy natychmiast wyłączyć
stanowisko i powiadomić prowadzącego.

3

1. CEL ĆWICZENIA

Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z działaniem i programowaniem

przekaźników czasowych stosowanych w cyfrowych systemach sterowania
produkcją.

2. WIADOMOŚCI TEORETYCZNE

2.1. Przekaźniki czasowe

Przekaźniki czasowe są elementami układów sterowania, które umożliwiają

realizację funkcji czasowych, tj. włączenie urządzenia po zadanym czasie,
wyłączenie urządzenia po zadanym czasie lub cykliczne włączanie/wyłączanie
urządzenia w określonych odstępach czasu. Przekaźniki czasowe posiadają cztery
podstawowe tryby pracy:

A – opóźnione włączenie

Po załączeniu napięcia zasilającego U rozpoczyna się odmierzanie nastawionego

czasu T. Po upływie zadanego czasu przekaźnik wykonawczy R włączy się i
pozostanie w tym stanie aż do wyłączenia napięcia zasilającego U.

B – opóźnione wyłączenie

Po załączeniu napięcia zasilającego U następuje włączenie przekaźnika

wykonawczego R i rozpoczyna się odmierzanie nastawionego czasu T. Po upływie
zadanego czasu przekaźnik wykonawczy R wyłączy się. Wyłączenie napięcia
zasilającego U podczas pracy przekaźnika spowoduje także wyłączenie przekaźnika
wykonawczego R.

C – praca cykliczna rozpoczynająca się od wyłączenia

Po załączeniu napięcia zasilającego U rozpoczyna się odmierzanie nastawionego

czasu T. Po upływie zadanego czasu przekaźnik wykonawczy R włączy się i
ponownie rozpocznie się odmierzanie czasu T. Po upływie tego czasu przekaźnik
wykonawczy R wyłączy się i nastąpi rozpoczęcie kolejnego cyklu pracy
przekaźnika. Cykl trwa do momentu wyłączenia napięcia zasilającego U.

4

D – praca cykliczna rozpoczynająca się od włączenia

Po załączeniu napięcia zasilającego U następuje włączenie przekaźnika

wykonawczego R i rozpoczyna się odmierzanie nastawionego czasu T. Po upływie
zadanego czasu przekaźnik wykonawczy R wyłączy się i ponownie rozpocznie się
odmierzanie czasu T. Po upływie tego czasu przekaźnik wykonawczy R wyłączy się
i nastąpi rozpoczęcie kolejnego cyklu pracy przekaźnika. Cykl trwa do momentu
wyłączenia napięcia zasilającego U.

3. PRZEBIEG ĆWICZENIA

3.1. Czynności do wykonania

A. Odnaleźć noty katalogowe przekaźników czasowych użytych w ćwiczeniu

w dokumentacji załączonej do instrukcji.

B. Narysować schemat połączeń i zmontować układ pracy przekaźnika

czasowego programowanego mechanicznie (zasilacz, przekaźnik, włącznik,
obciążenie). Sprawdzić działanie kilku różnych funkcji czasowych i
naszkicować ich przebieg.

C. Narysować schemat połączeń i zmontować układ pracy mikroprocesorowego

przekaźnika czasowego (zasilacz, przekaźnik, włącznik, obciążenie).
Zaprogramować i sprawdzić działanie kilku różnych funkcji czasowych i
naszkicować ich przebieg.

D. Zaproponować zastosowanie dla jednego z przedstawionych w ćwiczeniu

przekaźników.

E. Udzielić odpowiedzi na następujące pytania:

– Do czego służą przekaźniki czasowe?
– Jakie są podstawowe tryby pracy przekaźników czasowych?

3.2. Sprawozdanie z ćwiczenia

W sprawozdaniu należy zamieścić opis czynności wykonanych podczas

ćwiczenia, krótką charakterystykę badanych przekaźników, wymagane schematy
połączeń, szkice przebiegów czasowych, odpowiedzi na postawione pytania oraz
własne uwagi, komentarze i wnioski.

3.3. Zagadnienia

budowa i zasada działania przekaźników, umiejętność realizacji funkcji logicznych
za pomocą układów przekaźnikowych, zasada działania przekaźnika czasowego,
tryby pracy przekaźnika czasowego

4. LITERATURA

5

[1] Strona internetowa firmy Relpol S.A. Żary – http://relpol.pl

6

Elektroniczny przekaźnik czasowy RTx-40

Właściwości

Wielofunkcyjny:

(A) opóźnione załączanie
(B) załączanie na nastawiony czas
(C) praca cykliczna (start od opóźnionego

załączania)

(D) praca cykliczna (start od załączenia na

nastawiony czas)

Cztery zakresy czasowe z analogową
nastawą czasu
Pięć wersji o napięciach zasilania od 12V do
230V

Przekaźnik wykonawczy o dwóch zestykach
przełącznych zwłocznych
Dioda LED sygnalizująca obecność napięcia
zasilania (U)

Dioda LED sygnalizująca stan zestyków
przekaźnika wykonawczego (R)

Mocowane w gniazdach 11-biegunowych z
zaciskami śrubowymi lub końcówkami do
lutowania

Dane techniczne

Napięcie zasilania U (opcje): 12V DC,
24-48, 60-100, 110/127, 220/230V AC/DC

Dopuszczalne zmiany napięcia zasilania:
(0,8-1,1) U

Częstotliwość: 50/60Hz

Zakresy czasowe: 0,1-1,0min.; 0,4-4min.;
3-30min.; 25-250min.

Czas regeneracji: 0,1s

Zdolność łączeniowa: 5A/230V AC

Rozrzut: 1%+10ms

Dokładność nastawy: ±5% końcowej
wartości zakresu

Temperatura pracy: (-10…+55)ºC

Gniazda: G11, G11B, GS11B, GL11B

7

Instrukcja obsługi przekaźnika czasowego Multi-12

Przekaźnik Multi-12 jest przekaźnikiem wielofunkcyjnym, w którym każda funkcja
jest zdefiniowana jako tryb pracy (MODE)

Identyfikacja trybów pracy:
1. Przełączenie zestyków przekaźnika następuje po nastawionym czasie ON TIME

od chwili załączenia zasilania (Opóźnione załączenie).

2. Przełączenie zestyków przekaźnika następuje po nastawionym czasie ON TIME,
od chwili załączenia zasilania (Opóźnione wyłączenie).
3. Cykliczne przełączanie styków przekaźnika rozpoczynające się od rozłączenia

styku przez czas OFF TIME a następnie załączenie styków na czas ON TIME.

4. Cykliczne przełączanie styków przekaźnika rozpoczynające się od załączenia

styku przez czas ON TIME a następnie rozłączenie styków na czas OFF TIME.

5. Praca cykliczna jak w trybie 3, z możliwością programowania liczby cykli w

zakresie 1-9999.

6. Praca cykliczna jak w trybie 4, z możliwością programowania liczby cykli w

zakresie 1-9999.

7. Po włączeniu zasilania następuje przełączenie zestyków przekaźnika, jeśli zestyk

9-11 jest zwarty. Po rozwarciu zestyku 9-11 rozpoczyna się odmierzanie czasu
ON TIME. Zwarcie zestyku podczas odmierzania czasu powoduje jego
zatrzymanie a ponowne rozwarcie rozpoczęcie odmierzania czasu od nowa.

8. Po włączeniu zasilania następuje przełączenie zestyków przekaźnika. Chwilowe

zwarcie zestyku 9-11 rozpoczyna odmierzanie czasu ON TIME. Zwieranie i
rozwieranie zestyku podczas odmierzania czasu nie ma wpływu na stan pracy
przekaźnika.

Zmiana trybu pracy:
1. Załączyć zasilanie przekaźnika
2. Za pomocą klawiszy MODE i DOWN/UP ustalić żądany tryb pracy.
3. Wybór trybu pracy zatwierdzić jednocześnie przyciskając klawisze ON TIME i

TIME RANGE.

Zmiana trybu pracy:
1. Za pomocą klawiszy TIME RANGE i DOWN/UP ustalić żądany zakres czasowy.
Możliwe jest nastawienie jednego z 3 zakresów pracy przekaźnika:

Zakres 1:

godz/min

00:01 – 79.59

(1 min – 79 godz i 59 min)

Zakres 2:

min/sek

00:01 – 99.59

(1 sek – 99 min i 59 sek)

Zakres 3:

sek/0.01sek 00:01 – 99.99

(0.01 sek – 99, 99 sek)

8

2. Wybór zakresu pracy zatwierdzić jednocześnie przyciskając klawisze ON TIME i

TIME RANGE.

Zmiana czasów pracy:
1. Za pomocą klawiszy ON TIME (lub OFF TIME) i DOWN/UP ustalić żądany

czas pracy przekaźnika.

3. Wybór czasu pracy zatwierdzić jednocześnie przyciskając klawisze ON TIME i

TIME RANGE.

Zmiana ilości cykli:
Dotyczy tylko 5 i 6 trybu pracy przekaźnika.
1. Nacisnąć jednocześnie przyciski OFF TIME i DOWN (lub UP). Na wyświetlaczu

pojawi się czas OFF TIME.

2. Po wyzerowaniu się wyświetlacza (ok. 3 sek) nacisnąć ponownie przyciski OFF

TIME i DOWN (lub UP). Na wyświetlaczu powinien pojawić się znacznik
RELAY przekaźnika.

3. Przy podświetlonym znaczniku RELAY ustawić żądaną liczbę cykli za pomocą

klawiszy UP i DOWN.

4. Wybór nastaw zatwierdzić jednocześnie przyciskając klawisze ON TIME i TIME

RANGE.

Widok wyprowadzeń przekażnika

Widok panelu czołowego przekaźnika:
1. Wskaźnik 4 cyfrowy

2. Znaczniki zakresu czasowego

3. Przyciski sterujące
4.

Znacznik

RELAY

zadziałania

przekaźnika

9

10