SZTUKA

ANTYCZNA

Klara Bernaciak

Aneta Lachowicz

Kl. 3B

Sztuka hellenistyczna była pełna piękna,

spokoju i równowagi. Nie pokazywano w niej
starości, cierpienia czy ludzkich
niedoskonałości. W sztuce tej najwyższą
cnotą jest proporcja, harmonia i mimesis –
wierne oddawanie rzeczywistości. Estetyka
grecka opierała się na naśladownictwie
natury otaczającej świat starożytnych.
Dążenie do tych samych ideałów można
zaobserwować w innych epokach
nawiązujących do sztuki klasycznej.

RZEŹBA

Rzeźba antyczna wzoruje się na

najpiękniejszym tworze natury - czyli

człowieku. Tworzone przez nich postacie

miały doskonałe proporcje, cudowne ciało i

były bardzo dynamiczne (ukazywały ruch).

Już za czasów rzymskich większość

arystokratów posiadała kopie największych

dzieł, takich jak Dyskobol Myrona czy

Doryforos Polikleta. W okresach jasnych

powstało wiele nowych rzeźb opartych jednak

na podstawowym kanonie antycznym (w

posągu stopa człowieka powinna wynosić 1/6

długości ciała, głowa 1/8, twarz i ręka 1/10).

Atena Promachos

• ogromny (wys. ok. 7

m) posąg z brązu
Ateny jako
wojowniczki,
ustawiony na
Akropolu ateńskim;
dzieło Fidiasza
(460–450 p.n.e.),
znane z opisów i
replik na monetach.

Dyskobol

Dyskobol – rzeźba Myrona,

wykonana została w V w. p.n.e.

przedstawiająca atletę.

Rzeźbiarz stworzył ją

najprawdopodobniej we

wczesnym okresie swojej

twórczości. Uwzględnił w niej

grecki kanon piękna. Postać

jest wyidealizowana, ciało

przedstawione w pełnej

syntezie. Autor ukazał ruch i

wewnętrzny dynamizm postaci

w sposób zrównoważony i

opanowany. Postać ukazana

jest w pełni realistycznie,

oddaje naturalny ruch, co jest

dowodem na to, że za

najwyższy wzór Myron obrał

naturę, wybierając z niej

najdoskonalsze elementy.

Wenus z Milo

Figura wykonana jest z marmuru

paryjskiego. Ma 2,04 metra

wysokości. Półnaga bogini ma

szatę opuszczoną poniżej bioder.

Lewa noga jest na czymś wsparta.

Przypuszcza się, że na żółwiu.

Kiedyś w lewej ręce trzymała

prawdopodobnie jabłko.

Według legendy figura straciła ręce,

gdy wiozący ją statek roztrzaskał

się o skały w pobliżu wyspy. Gdy

rzeźbę wydobyto, była już w

stanie, w jakim zna ją cały świat.

Jest to rzeźba anonimowego twórcy

ze szkoły rodyjskiej z około 150 –

125 p.n.e., niektórzy

przypuszczają, że twórcą mógł

być Agesandros z Rodos.

Naśladuje Wenus z Kapui (IV wiek

p.n.e.), która z kolei jest

naśladownictwem Afrodyty Lizypa.

Laokoon

• Laokoon był kapłanem

Apollina lub Posejdona w
Troi. Rzeźba przedstawia
scenę uduszenia
Laokoona i jego synów
przez węże morskie.

• Dzieło rzeźbiarzy

rodyjskich:
Agesandrosa, Polidorosa
i Atenodorosa.(150-50 r
p.n.e.)

Nike z Samotraki

• Nike z Samotraki –

marmurowa rzeźba z okresu

hellenistycznego z III lub II

wieku p.n.e.. Postać Nike ma

2,40 m wysokości, a ze

skrzydłami 3,28 m. Jej twórcą

był prawdopodobnie Pytokritos

z Rodos. Uważa się, że mogła

być symbolem zwycięstw

odniesionych przez Rodyjczyków

w wojnie z Antiochem III. Jest to

rzeźba o dużej dozie realizmu,

co podkreśla chociażby szata,

która w tej rzeźbie migocze,

gra; wyraźnie widać, że jest albo

mokra, albo łopocze na wietrze.

Wysunięta do przodu prawa

noga i rozpostarte skrzydła

nadają postaci harmonijność

ruchu.

Procesja panatejska

• Procesja panatejska, fragment fryzu z 445

- 438 p.n.e.

Siedem cudów świata

Najwcześniejsza znana wersja listy została stworzona w II

wieku p.n.e. przez Antypatera z Sydonu. Lista, którą znamy

dzisiaj została skompletowana w Średniowieczu, kiedy to

wiele z miejsc na niej umieszczonych już nie istniało. Jako

że lista pochodzi głównie z antycznych greckich opowieści,

tylko miejsca, które były znane i zwiedzane przez

starożytnych Greków zostały na niej umieszczone.

Budowle te są uważane za cuda, ponieważ znajdowały się

pomiędzy najbardziej popularnymi celami turystycznymi

nawet w czasach takich jak 1600 rok p.n.e., Graffiti

turystów znajduje się na monumentach w dolinie królów od

czasów, kiedy Sfinks miał już tysiąc lat. Jest warte

zauważenia, że wszystkie siedem cudów było stworzonych

przez człowieka i nie są one dziełami natury. Razem z

rewolucją przemysłową i jej wpływem na środowisko i

powstaniem ruchu naturalistycznego w turystyce stworzona

została lista siedmiu cudów natury.

Piramida Cheopsa

•

Postawiona została na sztucznie wyrównanym

terenie (zmierzone różnice poziomu wynoszą

do 2,0 cm). Piramida zorientowana jest

zgodnie z kierunkami świata. Boki jej są

zwrócone dokładnie na północ, południe,

wschód i zachód. Wielkie bloki kamienne,

ważące po 2,5 tony (największe nawet około

15,0 t) zostały ustawione z wielką precyzją.

Cała budowla składa się z ponad 2,3 mln

takich bloków. Obłożona delikatnym

wapieniem z Tury. Niestety z tej obudowy już

nic nie zostało. Ścięty wierzchołek piramidy

spowodował, że jej wysokość zmalała do

około 137,0 m. Wejście do piramidy znajduje

się w północnej ścianie. Przejście niskim

korytarzem prowadzi do położnej na

wysokości 42,0 m nad poziomem terenu

komnaty królewskiej – komory grobowej.

Wewnątrz piramidy wybudowano jeszcze

dwie komory grobowe – jedną poniżej

poziomu terenu, drugą powyżej poziomu

podstawy. Według niektórych uczonych

Wielka Piramida ukrywa nieodnalezione

jeszcze systemy komnat i korytarzy. Obok

piramidy znaleziono barkę pogrzebową. W

komorze królowej znajduje się korytarz o

długości około 60 m (a nie, jak twierdzono, o

długości 8 m), na którego końcu znajdują się

małe drzwiczki, a za nimi prawdopodobnie

pusta przestrzeń.

Kolos Rodyjski

• Jeden z siedmiu cudów świata.

Olbrzymich rozmiarów posąg

Heliosa wybudowany na wyspie

Rodos przez Charesa z Lindos.

Upamiętniał zwycięstwo

Rodyjczyków nad Demetriuszem

Poliorketesem.

• Wysokość wynosiła ok. 32 m, a jego

waga ok. 70 ton, Wykonany był z 13

ton brązu, ponad 7 ton żelaza oraz

był obciążony kamieniami. Koszt

budowy wyniósł 300 talentów, czyli

około 9 ton srebra. Była to wartość

olbrzymia.

• Według Filona była to swobodnie

stojąca postać mężczyzny,

wznosząca się na podstawie z

białego marmuru. W uniesionej

dłoni trzymał pochodnię, którą

można było zapalać, dzięki czemu

służyła w dzień jako znak

nawigacyjny (stawa), a w nocy był

latarnią morską.

Posąg Zeusa w Olimpii

•

Posąg Zeusa w świątyni w Olimpii

był zaliczany przez starożytnych

Greków do cudów świata. Olbrzymi

posąg siedzącego na tronie Zeusa

dłuta Fidiasza został wykonany z

użyciem techniki chryzelefantyny

po roku 430 p.n.e. Dotrwał jedynie

do roku 426 n.e., a znany jest z

rzymskiej kopii. Posąg Zeusa uległ

zniszczeniu na skutek pożaru.

•

Posąg przedstawia Zeusa

siedzącego w płaszczu na tronie i

trzymającego w jednej ręce berło,

na wierzchołku którego siedział

orzeł. Berło było symbolem władzy

Zeusa, a orzeł jego ulubionym i

poświęconym mu ptakiem. W

drugiej ręce trzymał posążek Nike.

Podstawa posągu to 6,5m x 1 m,

wysokość ok. 13m. Posąg został

wykonany z drewna, złota, kości

słoniowej oraz szlachetnych

kamieni

Latarnia morska na Faros

•

Latarnia znajdowała się na przybrzeżnej

wysepce Faros, która mając sztuczne

połączenie ze stałym lądem poprzez groblę

heptastadion, stanowiła część wejścia do

portu w Aleksandrii w Egipcie. Ocenia się, że

była to wieża o wysokości ok. 100 - 120 m.

Miała dolną kondygnację o przekroju

kwadratu, nad nią wznosiła się kolejna,

ośmiokątna i trzecia o przekroju okrągłym.

Latarnia zwieńczona była kopułą wspartą na

ośmiu kolumnach. Na niej ustawiony był

posąg Posejdona o wysokości około 7 m. W

tamtych czasach była to najwyższa budowla

na świecie o podstawie krótszej od jej

wysokości. Po zmierzchu rozpalano na latarni

ogień. Odbijane metalowymi lustrami światło

widoczne było z kilkudziesięciu kilometrów i

znakomicie ułatwiało nawigację żeglarzom

zdążającym do Aleksandrii (według Józefa

Flawiusza, z odległości 300 stadiów- ok. 30

mil morskich). Budowla została uszkodzona

kilkakrotnie na skutek trzęsień ziemi, była też

przebudowywana. Prawdopodobnie już w II

wieku runęła najwyższa część latarni..

Latarnia uległa uszkodzeniu przez trzęsienia

ziemi w latach 1261, 1303 i 1323, po którym

została już zrujnowana. Wieża została

ostatecznie zniszczona przez trzęsienie w

1375 roku.

Wiszące ogrody Semiramidy

• Dachy, na których zasadzono

rośliny, były wykonane z

materiałów

nieprzepuszczających wody,

takich jak smoła i ołów, dlatego

nie przeciekały podczas

nawadniania. Składały się z

ponad 100 tarasów

zbudowanych jeden nad drugim

i wypełnionych taką ilością

ziemi, że rosły na nich drzewa.

Ogrody te zostały założone w VII

wieku p.n.e. Zwisające z tarasów

pnącza zakrywały mury, co

sprawiało wrażenie, że te piękne

rośliny zawieszone są w

powietrzu. Do ich nawadniania

używano wody z rzeki Eufrat,

którą dostarczano na

poszczególne poziomy za

pomocą sieci wodociągowych.

Świątynia Artemidy w Efezie

•

Była to olbrzymia (110 m na 55 m)

świątynia, zbudowana przez króla Lidii

Krezusa w połowie VI wieku p.n.e.

Najprawdopodobniej stanęła na miejscu

wcześniejszej budowli zniszczonej podczas

najazdu Kimmerów (zdaniem Pliniusza

świątynia była dziewięć razy budowana i

burzona). Jońska świątynia zastała

zaprojektowana przez Chersifrona i

Metagenesa z Knossos. Do jej budowy użyto

doskonałej jakości marmuru i cedru

libańskiego. Świątynia została

zaprojektowana jako dipteros otoczony

podwójną kolumnadą złożoną z ośmiu

kolumn przed elewacją frontową i tylną

(tzw. oktastylos) i dwudziestu kolumn

wzdłuż boków świątyni. Pozostałe kolumny,

a było ich w sumie 127, umieszczono w

pronaosie i wewnątrz świątyni. Kolumny o

wysokości ok. 18,0 m miały średnicę w

dolnej części 2,5 m. Zdobiły je w dolnej

części płaskorzeźby. Rzeźby zdobiły także

fryz i najprawdopodobniej tympanon oraz

dach świątyni. W jej wnętrzu umieszczono

cedrowy posąg Artemidy. Wśród rzeźbiarzy

zaangażowanych do prac przy budowie

należeli między innymi: Fidiasz, Poliklet,

Kresilas. Ukończenie budowli zajęło 120 lat.

Mauzoleum w Halikarnasie

• Mauzoleum nie przetrwało on

do naszych czasów,

zaniedbana budowla pod

wpływem upływu czasu,

działań ludzi i trzęsień ziemi

stopniowo popadała w ruinę.

W trakcie rozbiórki

Mauzoleum został odkryty a

następnie zaginął sarkofag

Mauzolosa. Był to grobowiec

Mauzolosa, perskiego satrapy

Karii wzniesiony ok. 350

p.n.e.. Budynek został

zaprojektowany na polecenie

królowej-wdowy - Artemizji,

przez architektów Satyrosa i

Pyteosa

Architektura

Dorycki styl architektoniczny jest najstarszym porządkiem,

ukształtował się w okresie archaicznym (VII-VI wiek p.n.e.) w

związku z przejściem od pierwotnego budownictwa z gliny,

drewna i trzciny do architektury kamiennej. Cechują go ciężkie

proporcje, surowość i monumentalność, często określa się go

jako męski. Styl ten rozpowszechnił się na Peloponezie i w

Wielkiej Grecji (południowa Italia, Sycylia).

Porządek dorycki jest najstarszym porządkiem, w którym

elementy drewniane zastąpiono kamiennymi. Cechują go

ciężkie proporcje, surowość i monumentalność. Kolumny są

grube w stosunku do wysokości i odległości między nimi.

Często więc określa się go jako męski. Kolumna dorycka nie

ma bazy (2) (stoi bezpośrednio na stylobacie (1) -

najwyższym stopniu podbudowy świątyni), a jej trzon (3)

(zwężający się ku górze) jest lekko wybrzuszony po środku

(entazis). Głowica (kapitel) (4) składa się z poduszki

(echinus) przykrytej kwadratową płytą - abakusem. Na

abakusie kolumny spoczywa dolna, gładka część belkowania -

architraw (5), nad którą znajduje się część środkowa - fryz

(6). Fryz dorycki składa się z naprzemiennie występujących

tryglifów (z pionowymi żłobieniami) i metop - często pokrytych

płaskorzeźbami. Górną część belkowania stanowi gzyms (7)

zakończony często rynną. Porządek dorycki rozpowszechniony

był głównie na greckim stałym lądzie i w koloniach Wielkiej

Grecji (południowa Italia, Sycylia). Ze względu na trudności

w stosowaniu porządku doryckiego we wielkich budowlach od

okresu hellenistycznego zaniechano jego stosowania.

Kolumna dorycka nie ma bazy (2)
(stoi bezpośrednio na stylobacie
(1) - najwyższym stopniu
podbudowy świątyni), a jej trzon
(3) (zwężający się ku górze) jest
lekko wybrzuszony po środku
(entazis). Głowica (kapitel) (4)
składa się z poduszki (echinus)
przykrytej kwadratową płytą -
abakusem. Na abakusie kolumny
spoczywa dolna, gładka część
belkowania - architraw (5), nad
którą znajduje się część środkowa -
fryz (6). Fryz dorycki składa się
z naprzemiennie występujących
tryglifów (z pionowymi żłobieniami)
i metop - często pokrytych
płaskorzeźbami. Górną część
belkowania stanowi gzyms (7)
zakończony często rynną.

Architektura jońska

Jeden z 

porządków architektonicznych

starożytności. Powstał

w Azji Mniejszej i na wyspach na przełomie VII i VI w. p.n.e.

Cechował się brakiem podporządkowania estetyki

funkcjonalizmowi. Charakteryzuje go lekkość, wysmukłe

proporcje i bogate zdobienia zarówno głowicy kolumny, jak i 

belkowania

. Kolumna w tym porządku ustawiona była na 

bazie

,

często o wielu

torusach

i 

trochilusach

. Trzon kolumny ozdobiony

był z reguły 24

kanelurami

(żłobkami) biegnącymi od głowicy

do bazy. W przeciwieństwie do porządku doryckiego nie były one

ostro zakończone, lecz połączone listewkami. Głowica (kapitel)

kolumny ozdobiona była wolutami (ślimacznicami). Belkowanie

konstruowano w sposób bardziej ozdobny i skomplikowany niż

w stylu doryckim. Tak więc

architraw

był trójczłonowy, fryz

ozdobiony rzeźbą

reliefową

nie był oddzielony tryglifami, lecz

biegł w sposób ciągły (fryz joński). Gzyms koronujący był

wysunięty, a wszystkie elementy belkowania oddzielano

kimationem

. Porządek joński zdobywa coraz większą popularność

w IV w. p.n.e. i od okresu hellenistycznego praktycznie dominuje

w architekturze greckiej.  

Architektura Koryńska

Stanowił rozwinięcie

porządku jońskiego

. Różnił się od niego

przede wszystkim bogaciej zdobioną głowicą kolumny. Była ona
wyższa niż głowica jońska i miała kształt lekko rozszerzającego się
ku górze cylindra z przedstawieniami liści akantu.

Na dużą skalę porządek ten pojawił się dopiero w świątyni Zeusa

Olimpijskiego w Atenach, zaczętej w 174 r. p.n.e. (ukończonej w
132 r. n.e.). W roku 86 p.n.e. dyktator rzymski Sulla wziął kilka
głowic z tej świątyni i umieścił je w na Kapitolu. Od tego czasu
porządek koryncki stał się charakterystyczny dla starożytnego
Rzymu i stosowany powszechnie zarówno w świątyniach jak i
budowlach świeckich.

Ceramika

•

Naczynia stołowe:

  - do picia: kylix (czara) (14, 15), kantaros (11), skyfos (3) i ryton,

  - do czerpania: kyatos (2),

  - do nalewania: ojnochoe (9),

  - do mieszani wina i wody: krater (8, 18, 19), dejnos i stamnos (1),

  - do chłodzenia wina: psykter (20) (wstawiany do krateru),

  - do przechowywania wody: hydria (dzban) (10),

  - do przechowywani oliwy: lekyt (16) i askos,

  - do przechowywania innych płynów: amfora (6, 7, 17) i pelike (4),

Naczynia toaletowe:

  - do przechowywania perfum: aryballos (12) i alabastron (5),

  - szkatułka do biżuterii: pyksis (13),

Naczynia kultowe:

  - do ofiar płynnych: fiala,

  - przy zaślubinach: lutroforos i lebes gamikos,

  - w kulcie zmarłych: lekyt (16).

Styl geometryczny

• Naczynia zdobione były pasowo

układanymi (poziomo)

zgeometryzowanymi postaciami ludzi

i zwierząt oraz elementami czysto

geometrycznymi (trójkąty, meandry,

gwiazdy, zygzaki itp.). Linie

ornamentu łamały się przeważnie

pod ostrym kątem. Pojawiły się

pierwsze sceny z życia ludzi: podróże

morskie, bitwy, sceny pogrzebów,

walk na pięści, zawodów tanecznych

itp. Postacie były jednak tak dalece

zgeometryzowane, że często bardziej

przypominały znaki niż żywe istoty.

Najciekawszymi okazami stylu

geometrycznego są wazy

dipylońskie (znalezione w nekropoli

ateńskiej za bramą Dipylon). Są to

głównie wielkie amfory i kratery (do

2 metrów wysokości), bez dna,

umieszczane na grobach jako

pomniki. Centralną część naczyń

zajmowały figuralne sceny

z uroczystości pogrzebowych.

Styl orientalizujący

• 720-620r p.n.e. Wazy miały

nadal zdobnictwo w układzie

pasowym, lecz elementami

dominującymi były

wschodnie rośliny i postacie

zwierząt (rzeczywiste lub

mityczne). Grecy oczarowani

byli kulturą Wschodu, więc

jak za dotknięciem różdżki

pojawiły się na wazach lwy,

gryfy, skrzydlate chimery,

palmy czy lotosy. W wazach

tego typu specjalizował się

Korynt, Kreta, ośrodki na

Cykladach i w Azji Mniejszej

(Milet).

Styl czarnofigurowy

• (około 560 do 530r. p.n.e.)

Malarz malował pokostem

elementy dekoracyjne i figury,

pozostawiając nie pomalowane

tło. Podczas wypalania

zachodziły procesy chemiczne

(redukcja tlenku żelaza z gliny

w pokoście), które sprawiały,

że figury stawały się czarne

i szkliste, a tło przybierało

ceglastą barwę wypalonej

gliny. Dekoracje były niezwykle

trwałe, ze względu na szklistą

powierzchnię i stopienie z gliną

podłoża. Świadomość artystów

co do znaczenia ich twórczości

wzrosła na tyle, że zaczęto

powszechnie podpisywać wazy

imieniem garncarza i malarza.

Styl czerwonofigurowy

•

540-400r p.n.e. tło malowano

połyskującą czernią, natomiast postacie

miały naturalny, czerwony kolor gliny.

Nowy styl czerwonofigurowy umożliwił

wykonywanie bardziej realistycznych

szczegółów (dokładniejsze odtworzenie

muskulatury, cieniowanie itp.), toteż

szybko się upowszechnił. Łatwiej

bowiem było nanosić drobne szczegóły

pokostem, niż pozostawiać drobne

miejsca nie zamalowane. Wśród

motywów królowała tematyka

mitologiczna i sceny z  życia

codziennego. Był tam warsztat

rzemieślniczy i szkoła, fletnistki

i tancerki, hetery i sceny miłosne.

Oprócz scen "przyzwoitych" zdarzały

się też skandalizujące (pijacy, ludzie z

marginesu społecznego). Dzięki temu,

że dla malarzy nie istniały żadne

tematy tabu, sceny utrwalone na

wazach czerwonofigurowych są

niezwykle cennym zapisem życia

społeczności greckiej przełomu epoki

archaicznej i złotego wieku.

Koloseum

Jest to rozpoczęty przez

Wespazjana, a ukończony w 80 r.
n.e. największy rzymski

amfiteatr

.

Jego dłuższa oś liczy 187,75 m,
krótsza 155,60 m, zaś wysokość
50,75 m. Mieścił ok. 50 000 widzów

Teatr

W wielu punktach Grecji powstały teatry (amfiteatry) z kamienną

widownią. W epoce klasycznej służyły one popisom wokalnym, poetyckim

oraz sztukom dramatycznym i innym przedstawieniom. Spektakle

odbywały się na okrągłym placu - orchestrze (taneczni), w głębi której

stał budynek, z którego wychodzili aktorzy. Nazywano go skene (barak)

i on dał początek wyrazowi "scena". Wiele teatrów zostało

przebudowanych przez Rzymian na potrzeby walk gladiatorów.

Najwspanialszy teatr powstał w końcu IVw. p.n.e. w 

Epidauros

- na

północnym-wschodzie Peloponezu, w centrum kultu Asklepiosa. Muszla

widowni, "wciśnięta" malowniczo w zbocze wzgórza, ma średnicę 120 m,

a najwyższe rzędy leżą 24 metry powyżej orchestry. Widownia wyraźnie

dzieli się na oryginalną, niższą część (34 rzędy, 12 sektorów) z IVw. p.n.e.

oraz zrekonstruowaną wyższą, rzymską (21 rzędów, 22 sektory). Na

widowni mogło pomieścić się ponad 14.000 widzów. Przy projektowaniu

teatru oparto się na szeregu proporcji i relacji matematycznych ("złoty

podział odcinka" i system liczbowy Fibonacciego). Obiekt ten posiada

niesamowitą akustykę. Nawet z najwyższych rzędów widowni znakomicie

słychać cichą rozmowę, a nawet szepty ze sceny i orchestry. Widownia

zachowała się w doskonałym stanie, głównie dlatego, że przez wiele lat

przykryta był warstwą ziemi. Niestety budowle sceniczne uległy

całkowitemu zniszczeniu.

rzymski
amfiteatr

Piramidy

Starożytny Egipt

- pierwsze

grobowce

budowano

w formie schodkowej, najbardziej okazała jest

piramida schodkowa

Dżesera

(Dżosera) ok.

2650 p.n.e.

w

Sakkarze

koło

Memfis

. Składa się z

sześciu nałożonych na siebie

mastab

. Jej

architektem był

Imhotep

,

wezyr

Dżesera, w

Okresie Późnym czczony jako bóg.

Piramidy schodkowe zastąpiono piramidami w

formie łamanej. Jedynym zachowanym

przykładem jest piramida króla

Snofru

w

Dahszur

.

Kolejne, zachowane piramidy mają kształt

ostrosłupa.

Piramidy w

Gizie

Piramida schodkowa

w

Sakkarze

Piramida Księżyca

w

Teotihuacán

Piramida koło Sędziszowa Małopolskiego

Piramida w
Zagórzanach

PIRAMIDY W

POLSCE!!!

Akropol ateński (gr. akropolis

- górne miasto)

położone w Atenach wapienne wzgórze

o wysokości względnej 95 m. Był on
ufortyfikowanym wzgórzem, na którym
już w czasach mykeńskich zbudowano
cytadelę. W okresie późniejszym
Akropol stał się miejscem kultu.

Rekonstrukcja Akropolu na ilustracji z początków
XX w

Świątynie

Wraz z rozwojem w Grecji VIIIw. p.n.e. religii opartej na mitach

i wierzeniach w bogów nastąpił stopniowy rozwój

charakterystycznej dla Greków sztuki sakralnej. W architekturze

powstał nowy typ świątyni, rozwijany przez następne 300 lat do

doskonałości. W świątyni tej (perypter) najbardziej

charakterystycznym elementem był wieniec kolumn zewnętrznych

(peristasis) otaczających sanktuarium (naos, cella) z posągiem

bóstwa. Same kolumny nie są pomysłem Greków - stosowano je

wcześniej w Egipcie i Azji Mniejszej ale głównie we wnętrzach sal

lub jako otoczenie wewnętrznych dziedzińców świątyń. Jednak

otoczenie wewnętrznego sanktuarium jednym lub kilkoma rzędami

kolumn zewnętrznych utrzymujących dach świątyni jest grecką

innowacją, nie znaną we wcześniejszych (lub innych,

współczesnych greckiej) kulturach

Układ budowli.

Wejście świątyni było zawsze od wschodu - zwieńczone

ponad kolumnami trójkątnym frontonem, którego wnętrze

(tympanon) było z reguły bogato rzeźbione. Pierwsze

świątynie były budowlami apsydalnymi - posiadały od strony

zachodniej kształt półkolisty, a właściwie półeliptyczny.

W późniejszych wiekach odrzucono absydę i rozwinięto

świątynie na planie prostokąta oraz sporadycznie

występujące na planie koła (tolos). Czasem występowały

budowle nieregularne, jak np. Erchtejon w Atenach, zawsze

jednak, zgodnie z antycznymi zasadami, świątynie były

niepowtarzalne. Wnętrze składało się czasem z dwóch sal.

Pierwsza sala (pronaos) była dostępna dla wiernych, ale

druga - naos (cella), zawierająca posąg bóstwa, dostępna

była jedynie dla kapłanów. Wnętrze świątyni nie służyło

wiernym do zgromadzeń, lecz było miejscem, do którego

kierowały się procesje i gdzie składano dary ofiarne.

Partenon

nawiązuje do Ateny Partenos (Ateny

Dziewicy), której świątynia była poświęcona.

Zbudowany w zgodzie z porządkiem

doryckim, jest uważany za najdoskonalszy

jego przykład, niemniej w świątyni znajdują

się elementy porządku jońskiego, tj, 4 jońskie

kolumny w pomieszczeniu zachodnim oraz

tzw. fryz panatenajski znajdujący się na

ścianach celli. Partenon zbudowano z białego

marmuru pentelickiego.

Północno-zachodni bok
Partenonu na ilustracji z
początków XX w.

Rekonstrukcja Partenonu w
Nashville

 Bibliografia 

• J. Dowiat "historia dla klasy I Liceum

Ogólnokształcącego" wyd. Państwowe

Zakłady Wydawnictw Szkolnych

• M. Gładysz, Ł. Skupny "Podręcznik Liceum i

Technikum- Historia" wyd. Gdańskie

Wydawnictwo Oświatowe

• pl.wikipedia.org/ (siedem cudów świata,

partenon, piramida, akropol,)

• www.google.pl (zdjęcia i grafiki)

• www.grecja-

greece.com/kreta_images/kreta_antyk.htm