SZCZEPIENI

A

RODZAJE SZCZEPIONEK:

 ŻYWE:



PEŁNOZJADLIWE – podawane „nienaturalną”

drogą, tzn. w miejscach, gdzie nie wywołują

ostrych objawów lub podawane w mniejszej dawce.

Wywołują postać poronną choroby lub odczyn

miejscowy.



ATENUOWANE- zawierają szczepy osłabione lub

szczepy o małej zjadliwości, wytworzone drogą

wielokrotnego przepasażowania. Selekcja pod wzg.
zachowania antygenowości, a utraty wirulencji

.

 INAKTYWOWANE (ZABITE):

zawierają zabite szczepy drobnoustrojów

chorobotwórczych, fragmenty ich struktury lub

metabolity. Do uśmiercania zarazków używa się

zazwyczaj wysokiej temperatury, środków

chemicznych (fenol,alkohol) lub promieniowania

jonizującego.

Porównanie szczepionek żywych i

zabitych

Szczepionka żywa

Szczepionka

zabita

ZALETY

silne pobudzenie

odporności, która

utrzymuje się długo

Bezpieczeństwo stosowania.

Brak immunosupresyjnego

efektu. Większa trwałość.

WADY

możliwość rewersji, uzjadliwienia
się, wywołania choroby

,

ograniczona trwałość,

przeciwwskazania - ciąża i stany

immunosupresji, możliwość

siwstwa wirusa szczepionkowego

niższa i krócej trwającą

odporność, wymagana

rewakcynacja i szczepienia

przypominające

REAKCJA

ORGANIZMU

NA Ag

Indukcja odpowiedzi

komórkowej i humoralnej,

Odpowiedź głównie

humoralna

NARASTANIE

ODPORNOŚCI

Szybsze, dłużej się utrzymuje

Wolniej, słabsza, konieczne

rewakcynacje do

optymalnego poziomu

przeciwciał

MIANA I

KLASY

PRZECIWCIAŁ

Wyższe miana, najpierw IgM,

potem IgG; IgA

Niższe, spadające po 0,5-

1 roku miana ; IgM i IgG



PODJEDNOSTKOWE:

wykorzystują „czyste” białka. Są

wysoce bezpieczne dla organizmu.

Problemem w produkcji mogą być

toksyny czy białka

powierzchniowe, które wytwarzane

są jedynie in vivo - podlegają one

modyfikacji.

 REKOMBINOWANE:

produkowane z oczyszczonych

podjednostek wirusowych lub
bakteryjnych sklonowanych w
cząsteczce wirusa, kom. bakterii
lub kom. owada.

Wykorzystywane są zwykle

immunogenne fragmenty.

 ZNAKOWANE:

 DELECYJNE –

usunięte z genomu

drobnoustroju geny odpowiedzialne za

zjadliwość i geny regulatorowe. Usuwając

gen kodujący ekspresję jakiegoś białka

można odróżnić zwierzęta szczepione od

zakażonych, bo nie wytwarzają antygenów

przeciw temu białku.

 MARKEROWE –

oparte o mutanty

genetyczne lub wyizolowane białka

drobnoustrojów, pozwalające na

różnicowanie zwierząt zaszczepionych i

zakażonych naturalnie , w oparciu o

wytworzone przeciwciała (testy

różnicujące przeciwciała, np. Elisa)



 SZCZEPIONKI DNA



cząstki kwasu nukleinowego kodujące określony

antygen szczepionkowy wprowadzone do wektorów
(plazmidy, atenuowane wirusy np. ospy,
adenowirusy). Transkrypcja na mRNA i translacja
następuje w komórkach gospodarza → indukcja
odpowiedzi humoralnej i komórkowej. Proste w
produkcji, stabilne i odporne na temperaturę.

 SZCZEPIONKI MONOWALENTNE

 zawierają

jeden Ag jednego drobnoustroju

 POLIWALENTNE

 Zawierają kilka Ag jednej choroby

SZCZEPIONKI POLIWALENTNE

(WIELOWAŻNE)

• MOGĄ BYĆ STOSOWANE PRZY ZAGROŻENIU ZWIERZĄT O NIEJASNEJ

ETIOLOGII LUB KIEDY NALEŻY SZYBKO INTERWENIOWAĆ NIE MAJĄC

PEŁNEGO ROZEZNANIA CO DO PRZYCZYNY ZAKAŻENIA. ISTNIEJE

WÓWCZAS MOŻLIWOŚĆ „ UTRAFIENIA” W ZASTOSOWANIU

WŁAŚCIWEGO ANTYGENU, ZWŁASZCZA GDY W SKŁAD SZCZEPIONKI

WCHODZI WIELE ANTYGENÓW, NP..

• SZCZEPIONKA PRZECIWKO POMOROWI I ZAKAŹNEMU ZAPALENIU

OSKRZELI U DROBIU

• PRZECIWKO POMOROWI I CHOROBIE AUJESZKYEGO U ŚWIŃ
• SZCZEPIONKA SHL- PRZECIW NOSÓWCE, CHOROBIE RUBARTHA,

LEPTOSPIROZIE

• SEROWAKCYNY- SZCZEPIONKI ZWIERAJĄCE ZABITE ANAKULTURY

DROBNOUSTROJÓW ORAZ SUROWICE ZAWIERAJACE PRZECIWCIAŁA

PRZECIWKO NIM SKIEROWANE, NP.. MIESZANINA SUROWIC

PRZECIW PACIORKOWCOM, WŁOSKOWCOM RÓŻYCY, PAŁECZKOM

OKRĘŻNICY, SALMONELOM, PASTERELOM.

• SZCZEPIONKI PRZECIWKO PRYSZCZYCY-ZAWIERAJĄ KILKA TYPÓAW

SEROLOGICZNYCH TEGO SAMEGO ZARAZKA

• SKOJARZONE (MIESZANE)

zawierają wiele Ag dla różnych drobnoustrojów i

uodparniają równocześnie przeciwko kilku
chorobom,

• Autoszczepionki

produkowane na bazie drobnoustrojów

izolowanych z danego stada (środowiska) lub z
konkretnego zwierzęcia i przeznaczone do
stosowania u zwierząt w tym stadzie lub u
pojedynczego osobnika. Dzięki większej swoistości
antygenowej uzyskuje się lepsze efekty
uodparniające.

ANATOKSYNA –

jest to toksyna

inaktywowana (pozbawiona
toksyczności) pod wpływem ciepła i formaliny, ale
zachowująca zdolność uodparniającą, np. p.
błonicze, p. tężcowe, p. jadowi kiełbasianemu. Po
szczepieniu – odporność podobna do odporności
jaka powstaje po przebyciu choroby.

SEROWAKCYNA –

zawiera antygen i

przeciwciała z surowicy skierowane przeciw temu
antygenowi.

DROGI PODAWANIA SZCZEPIONEK

• Per os

(immunogen o powinowactwie do kom. M

nabłonka jelit, niedegradowalnośc enzymatyczna w
przewodzie pok.)

• Parenteralnie:

– Aerosolum
– Scarificatio
– S.c.
– i.m.
– i.v.

Kryteria stanu zdrowotnego zwierzęcia

przed dopuszczeniem do szczepień

• stan zdrowia zwierzęcia musi być optymalny
• układ immunologiczny musi być w pełni

kompetentny i zawierać sprawne mechanizmy
komórkowe i humoralne

• immunokompetencja zwierzęcia może zależeć od:

– Prawidłowego żywienia
– Czynników genetycznych (wrodzone i nabyte

defekty immunologiczne)

– Możliwość wystąpienia immunosupresji

(współistniejące zakażenie, leki, stres)

Przeciwwskazania szczepień

• choroba (za wyjątkiem chorób przewlekłych)
• zarobaczenie
• wiek poniżej 6 tygodni (chyba że w

szczególnych sytuacjach w hodowli)

• ciąża (jest możliwe tylko przy zastosowaniu

specjalnej szczepionki)

• w przypadku wystąpienia w przeszłości reakcji

alergicznych powodujących znaczne
pogorszenie stanu zdrowia i zagrożenie życia

Nieskuteczność szczepień

• Podanie niewłaściwą drogą
• Zaszczepienie w stanie immunosupresji
• Szczepienie w momencie spadku

odporności u zwierząt charłaczych, źle

żywionych, silnie zakażonych

• Mała immunogenność szczepionki
• Obecność odporności matczynnej
• Nieprzestrzeganie zaleceń producentów gł.

odnośnie wieku

• Wrodzone defekty immunologiczne

Obowiązkowe szczepienia w

Polsce dotyczą wścieklizny!

Jednakże w przypadku

stwierdzenia ogniska choroby

zakaźnej Wojewódzki Lekarz

Weterynarii może podjąć decyzję o

obowiązkowym szczepieniu

zwierząt w celu zwalczenia danej

choroby zakaźnej

Szczepienia kotów

obowiązkowe

nieobowiązkowe

• brak szczepień

obowiązkowych dla kotów
w Polsce

• okresowo w niektórych

regionach może być
wprowadzony obowiązek
szczepienia przeciwko
wściekliźnie (art.. 56 ust. 6
pkt. 2 Ustawy z dnia 11
marca 2004 r. o ochronie
zwierząt oraz zwalczaniu
chorób zakaźnych zwierząt
Dz. U. 2004 nr 69 poz. 625 z
późn. zmianami)

• art.. 56 ust. 6 pkt. 2
 

Minister właściwy do spraw rolnictwa,

może wprowadzić obowiązek ochronnego
szczepienia kotów przeciwko wściekliżnie

• wścieklizna (tylko jeśli

kot wychodzi na
zewnątrz)

• białaczka kotów (j.w.)
• herpeswiroza
• caliciwiroza
• panleukopenia
• chlamydioza
• zakaźne zapalenie

otrzewnej (FIP)

• grzybica

Szczepienia psów

obowiązkowe nieobowiązkowe

(zalecane)

• wścieklizna (art.. 56 ust. 1

Ustawy z dnia 11 marca

2004 r. o ochronie zwierząt

oraz zwalczaniu chorób

zakaźnych zwierząt Dz. U.

2004 nr 69 poz. 625 z

późn. zmianami)

• nosówka
• parwowiroza
• koronawiroza
• choroba Rubartha
• kaszel kenelowy
• parainfluenza
• choroba z Lyme (borelioza)
• leptospiroza canicola
• leptospira

icterohaemorrhagiae

art. 56

 Psy powyżej 3 miesiąca

życia na obszarze całego

kraju oraz lisy wolno żyjące

na obszarach określonych

przez ministra właściwego

do spraw rolnictwa

podlegają obowiązkowemu

ochronnemu szczepieniu

przeciwko wściekliźnie.

Przykładowy kalendarz szczepień psa

Wiek (około)

Szczepienie przeciwko

n

o

só

w

ka

za

ka

źn

e

z

a

p

a

le

n

ie

w

ą

tr

o

b

y

p

a

rw

o

w

iro

za

le

p

to

sp

iro

za

p

a

ra

in

fl

u

e

n

za

w

śc

ie

kli

zn

a

6 tygodni

x

x

8 tygodni

x

x

x

x

x

12 tygodni

x

x

x

x

x

14-15 tygodni

x

co rok

x

x

x

x

x

x

Przykładowe szczepionki

stosowane

przeciwko wściekliźnie

• Canigenu DHA2PPI/LR

• Rabisin

• Biocan-Rm

Szczepienia lisów oraz

monitoring szczepień

lisów wolno żyjących

Najgroźniejszą chorobą roznoszoną przez

lisy jest wścieklizna. Wirus wywołujący
wściekliznę jest przenoszony głównie
przez ukąszenia, nie tylko na inne lisy,
ale też na różne gatunki zwierząt dzikich
i domowych. Podjęto działania przeciwko
tej chorobie i co rok szczepi się zwierzęta
na tę chorobę, dlatego lisy nie są już
niebezpieczne pod tym względem.

Przemysłowo produkowanej przynęty w postaci

tzw."kęsów", która od 1985 roku ma szerokie

zastosowanie w Niemczech oraz innych krajach

europejskich. Od tego czasu środki te sprawdziły

się jako najskuteczniejsza metoda zwalczania

wścieklizny w Europie a także w Ameryce

Północnej.

W celu zwalczania wścieklizny lisów żyjących na

wolności należy przeprowadzić akcję wykładania

przynęty dwa razy w roku, na wiosnę i na jesień,

jak zalecają przepisy o ochronie zwierząt.

Na wolnych terenach polnych oraz leśnych a

także w regionach o nieznacznym zagęszczeniu

zalecany jest wykład przynęty drogą rozrzutu z

samolotu. Na terenach o znacznym zageszczeniu

szczepionkę należy wykładać ręcznie

W celu moitoringu bada się

8 lisów na 100 km2 danego

obszaru

Bada się wycinkim mózgu i

rdzenia kręgowego

Do badań diagnostycznych pobiera się próbki

następujących tkanek zwierząt zabitych lub

padłych:

• mózg, albo
• całą głowę w przypadku małych zwierząt
• krew oraz żuchwę lisa – w przypadku badań

kontrolnych przeprowadzanych po upływie

miesiąca od doustnego szczepienia przeciwko

chorobie przeprowadzonego u lisów

wolnożyjących

• Do badań diagnostycznych można pobrać, w

uzasadnionych przypadkach, po odpowiednim

zapakowaniu i zabezpieczeniu, zwłoki

zwierzęce