SZCZEPIENI
A
RODZAJE SZCZEPIONEK:
ŻYWE:
PEŁNOZJADLIWE – podawane „nienaturalną”
drogą, tzn. w miejscach, gdzie nie wywołują
ostrych objawów lub podawane w mniejszej dawce.
Wywołują postać poronną choroby lub odczyn
miejscowy.
ATENUOWANE- zawierają szczepy osłabione lub
szczepy o małej zjadliwości, wytworzone drogą
wielokrotnego przepasażowania. Selekcja pod wzg.
zachowania antygenowości, a utraty wirulencji
.
INAKTYWOWANE (ZABITE):
zawierają zabite szczepy drobnoustrojów
chorobotwórczych, fragmenty ich struktury lub
metabolity. Do uśmiercania zarazków używa się
zazwyczaj wysokiej temperatury, środków
chemicznych (fenol,alkohol) lub promieniowania
jonizującego.
Porównanie szczepionek żywych i
zabitych
Szczepionka żywa
Szczepionka
zabita
ZALETY
silne pobudzenie
odporności, która
utrzymuje się długo
Bezpieczeństwo stosowania.
Brak immunosupresyjnego
efektu. Większa trwałość.
WADY
możliwość rewersji, uzjadliwienia
się, wywołania choroby
,
ograniczona trwałość,
przeciwwskazania - ciąża i stany
immunosupresji, możliwość
siwstwa wirusa szczepionkowego
niższa i krócej trwającą
odporność, wymagana
rewakcynacja i szczepienia
przypominające
REAKCJA
ORGANIZMU
NA Ag
Indukcja odpowiedzi
komórkowej i humoralnej,
Odpowiedź głównie
humoralna
NARASTANIE
ODPORNOŚCI
Szybsze, dłużej się utrzymuje
Wolniej, słabsza, konieczne
rewakcynacje do
optymalnego poziomu
przeciwciał
MIANA I
KLASY
PRZECIWCIAŁ
Wyższe miana, najpierw IgM,
potem IgG; IgA
Niższe, spadające po 0,5-
1 roku miana ; IgM i IgG
PODJEDNOSTKOWE:
wykorzystują „czyste” białka. Są
wysoce bezpieczne dla organizmu.
Problemem w produkcji mogą być
toksyny czy białka
powierzchniowe, które wytwarzane
są jedynie in vivo - podlegają one
modyfikacji.
REKOMBINOWANE:
produkowane z oczyszczonych
podjednostek wirusowych lub
bakteryjnych sklonowanych w
cząsteczce wirusa, kom. bakterii
lub kom. owada.
Wykorzystywane są zwykle
immunogenne fragmenty.
ZNAKOWANE:
DELECYJNE –
usunięte z genomu
drobnoustroju geny odpowiedzialne za
zjadliwość i geny regulatorowe. Usuwając
gen kodujący ekspresję jakiegoś białka
można odróżnić zwierzęta szczepione od
zakażonych, bo nie wytwarzają antygenów
przeciw temu białku.
MARKEROWE –
oparte o mutanty
genetyczne lub wyizolowane białka
drobnoustrojów, pozwalające na
różnicowanie zwierząt zaszczepionych i
zakażonych naturalnie , w oparciu o
wytworzone przeciwciała (testy
różnicujące przeciwciała, np. Elisa)
SZCZEPIONKI DNA
cząstki kwasu nukleinowego kodujące określony
antygen szczepionkowy wprowadzone do wektorów
(plazmidy, atenuowane wirusy np. ospy,
adenowirusy). Transkrypcja na mRNA i translacja
następuje w komórkach gospodarza → indukcja
odpowiedzi humoralnej i komórkowej. Proste w
produkcji, stabilne i odporne na temperaturę.
SZCZEPIONKI MONOWALENTNE
zawierają
jeden Ag jednego drobnoustroju
POLIWALENTNE
Zawierają kilka Ag jednej choroby
SZCZEPIONKI POLIWALENTNE
(WIELOWAŻNE)
• MOGĄ BYĆ STOSOWANE PRZY ZAGROŻENIU ZWIERZĄT O NIEJASNEJ
ETIOLOGII LUB KIEDY NALEŻY SZYBKO INTERWENIOWAĆ NIE MAJĄC
PEŁNEGO ROZEZNANIA CO DO PRZYCZYNY ZAKAŻENIA. ISTNIEJE
WÓWCZAS MOŻLIWOŚĆ „ UTRAFIENIA” W ZASTOSOWANIU
WŁAŚCIWEGO ANTYGENU, ZWŁASZCZA GDY W SKŁAD SZCZEPIONKI
WCHODZI WIELE ANTYGENÓW, NP..
• SZCZEPIONKA PRZECIWKO POMOROWI I ZAKAŹNEMU ZAPALENIU
OSKRZELI U DROBIU
• PRZECIWKO POMOROWI I CHOROBIE AUJESZKYEGO U ŚWIŃ
• SZCZEPIONKA SHL- PRZECIW NOSÓWCE, CHOROBIE RUBARTHA,
LEPTOSPIROZIE
• SEROWAKCYNY- SZCZEPIONKI ZWIERAJĄCE ZABITE ANAKULTURY
DROBNOUSTROJÓW ORAZ SUROWICE ZAWIERAJACE PRZECIWCIAŁA
PRZECIWKO NIM SKIEROWANE, NP.. MIESZANINA SUROWIC
PRZECIW PACIORKOWCOM, WŁOSKOWCOM RÓŻYCY, PAŁECZKOM
OKRĘŻNICY, SALMONELOM, PASTERELOM.
• SZCZEPIONKI PRZECIWKO PRYSZCZYCY-ZAWIERAJĄ KILKA TYPÓAW
SEROLOGICZNYCH TEGO SAMEGO ZARAZKA
• SKOJARZONE (MIESZANE)
zawierają wiele Ag dla różnych drobnoustrojów i
uodparniają równocześnie przeciwko kilku
chorobom,
• Autoszczepionki
produkowane na bazie drobnoustrojów
izolowanych z danego stada (środowiska) lub z
konkretnego zwierzęcia i przeznaczone do
stosowania u zwierząt w tym stadzie lub u
pojedynczego osobnika. Dzięki większej swoistości
antygenowej uzyskuje się lepsze efekty
uodparniające.
ANATOKSYNA –
jest to toksyna
inaktywowana (pozbawiona
toksyczności) pod wpływem ciepła i formaliny, ale
zachowująca zdolność uodparniającą, np. p.
błonicze, p. tężcowe, p. jadowi kiełbasianemu. Po
szczepieniu – odporność podobna do odporności
jaka powstaje po przebyciu choroby.
SEROWAKCYNA –
zawiera antygen i
przeciwciała z surowicy skierowane przeciw temu
antygenowi.
DROGI PODAWANIA SZCZEPIONEK
• Per os
(immunogen o powinowactwie do kom. M
nabłonka jelit, niedegradowalnośc enzymatyczna w
przewodzie pok.)
• Parenteralnie:
– Aerosolum
– Scarificatio
– S.c.
– i.m.
– i.v.
Kryteria stanu zdrowotnego zwierzęcia
przed dopuszczeniem do szczepień
• stan zdrowia zwierzęcia musi być optymalny
• układ immunologiczny musi być w pełni
kompetentny i zawierać sprawne mechanizmy
komórkowe i humoralne
• immunokompetencja zwierzęcia może zależeć od:
– Prawidłowego żywienia
– Czynników genetycznych (wrodzone i nabyte
defekty immunologiczne)
– Możliwość wystąpienia immunosupresji
(współistniejące zakażenie, leki, stres)
Przeciwwskazania szczepień
• choroba (za wyjątkiem chorób przewlekłych)
• zarobaczenie
• wiek poniżej 6 tygodni (chyba że w
szczególnych sytuacjach w hodowli)
• ciąża (jest możliwe tylko przy zastosowaniu
specjalnej szczepionki)
• w przypadku wystąpienia w przeszłości reakcji
alergicznych powodujących znaczne
pogorszenie stanu zdrowia i zagrożenie życia
Nieskuteczność szczepień
• Podanie niewłaściwą drogą
• Zaszczepienie w stanie immunosupresji
• Szczepienie w momencie spadku
odporności u zwierząt charłaczych, źle
żywionych, silnie zakażonych
• Mała immunogenność szczepionki
• Obecność odporności matczynnej
• Nieprzestrzeganie zaleceń producentów gł.
odnośnie wieku
• Wrodzone defekty immunologiczne
Obowiązkowe szczepienia w
Polsce dotyczą wścieklizny!
Jednakże w przypadku
stwierdzenia ogniska choroby
zakaźnej Wojewódzki Lekarz
Weterynarii może podjąć decyzję o
obowiązkowym szczepieniu
zwierząt w celu zwalczenia danej
choroby zakaźnej
Szczepienia kotów
obowiązkowe
nieobowiązkowe
• brak szczepień
obowiązkowych dla kotów
w Polsce
• okresowo w niektórych
regionach może być
wprowadzony obowiązek
szczepienia przeciwko
wściekliźnie (art.. 56 ust. 6
pkt. 2 Ustawy z dnia 11
marca 2004 r. o ochronie
zwierząt oraz zwalczaniu
chorób zakaźnych zwierząt
Dz. U. 2004 nr 69 poz. 625 z
późn. zmianami)
• art.. 56 ust. 6 pkt. 2
Minister właściwy do spraw rolnictwa,
może wprowadzić obowiązek ochronnego
szczepienia kotów przeciwko wściekliżnie
• wścieklizna (tylko jeśli
kot wychodzi na
zewnątrz)
• białaczka kotów (j.w.)
• herpeswiroza
• caliciwiroza
• panleukopenia
• chlamydioza
• zakaźne zapalenie
otrzewnej (FIP)
• grzybica
Szczepienia psów
obowiązkowe nieobowiązkowe
(zalecane)
• wścieklizna (art.. 56 ust. 1
Ustawy z dnia 11 marca
2004 r. o ochronie zwierząt
oraz zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt Dz. U.
2004 nr 69 poz. 625 z
późn. zmianami)
• nosówka
• parwowiroza
• koronawiroza
• choroba Rubartha
• kaszel kenelowy
• parainfluenza
• choroba z Lyme (borelioza)
• leptospiroza canicola
• leptospira
icterohaemorrhagiae
art. 56
Psy powyżej 3 miesiąca
życia na obszarze całego
kraju oraz lisy wolno żyjące
na obszarach określonych
przez ministra właściwego
do spraw rolnictwa
podlegają obowiązkowemu
ochronnemu szczepieniu
przeciwko wściekliźnie.
Przykładowy kalendarz szczepień psa
Wiek (około)
Szczepienie przeciwko
n
o
só
w
ka
za
ka
źn
e
z
a
p
a
le
n
ie
w
ą
tr
o
b
y
p
a
rw
o
w
iro
za
le
p
to
sp
iro
za
p
a
ra
in
fl
u
e
n
za
w
śc
ie
kli
zn
a
6 tygodni
x
x
8 tygodni
x
x
x
x
x
12 tygodni
x
x
x
x
x
14-15 tygodni
x
co rok
x
x
x
x
x
x
Przykładowe szczepionki
stosowane
przeciwko wściekliźnie
• Canigenu DHA2PPI/LR
• Rabisin
• Biocan-Rm
Szczepienia lisów oraz
monitoring szczepień
lisów wolno żyjących
Najgroźniejszą chorobą roznoszoną przez
lisy jest wścieklizna. Wirus wywołujący
wściekliznę jest przenoszony głównie
przez ukąszenia, nie tylko na inne lisy,
ale też na różne gatunki zwierząt dzikich
i domowych. Podjęto działania przeciwko
tej chorobie i co rok szczepi się zwierzęta
na tę chorobę, dlatego lisy nie są już
niebezpieczne pod tym względem.
Przemysłowo produkowanej przynęty w postaci
tzw."kęsów", która od 1985 roku ma szerokie
zastosowanie w Niemczech oraz innych krajach
europejskich. Od tego czasu środki te sprawdziły
się jako najskuteczniejsza metoda zwalczania
wścieklizny w Europie a także w Ameryce
Północnej.
W celu zwalczania wścieklizny lisów żyjących na
wolności należy przeprowadzić akcję wykładania
przynęty dwa razy w roku, na wiosnę i na jesień,
jak zalecają przepisy o ochronie zwierząt.
Na wolnych terenach polnych oraz leśnych a
także w regionach o nieznacznym zagęszczeniu
zalecany jest wykład przynęty drogą rozrzutu z
samolotu. Na terenach o znacznym zageszczeniu
szczepionkę należy wykładać ręcznie
W celu moitoringu bada się
8 lisów na 100 km2 danego
obszaru
Bada się wycinkim mózgu i
rdzenia kręgowego
Do badań diagnostycznych pobiera się próbki
następujących tkanek zwierząt zabitych lub
padłych:
• mózg, albo
• całą głowę w przypadku małych zwierząt
• krew oraz żuchwę lisa – w przypadku badań
kontrolnych przeprowadzanych po upływie
miesiąca od doustnego szczepienia przeciwko
chorobie przeprowadzonego u lisów
wolnożyjących
• Do badań diagnostycznych można pobrać, w
uzasadnionych przypadkach, po odpowiednim
zapakowaniu i zabezpieczeniu, zwłoki
zwierzęce