Toksyczne związki czynne

występujące w paszach dla

zwierząt (sporysz, solanina).

SPORYSZ

(Secale cornutum)



Sporysz- forma przetrwalnikowa buławinki
czerwonej



w przetrwalnikach grzyba obecnych jest
ponad 30 związków o charakterze
alkaloidów

- znaczenie mają pochodne kwasu

lizergowego:

ergometryna, ergopeptydyna i jej

pochodne: ergotamina, ergotoksyna,
ergokryptyna, ergokornina



Sporysz zbóż poraża najczęściej żyto i
pszenżyto oraz różne gatunki z rodziny traw;
rzadziej jęczmień i pszenicę. 



W normach żywienia zwierząt przyjmuje się
że, zawartość sporyszu w zbożu
przeznaczonym na pasze nie powinna być
wyższa niż 0,1%.

Objawy porażenia rośliny



Patogen pasożytuje na słupkach
kwiatów rośliny.



W czasie kwitnienia na porażonych
kłosach pojawiają się kropelki słodkiej
cieczy,

która

zwana

jest

rosą

miodową.



Sklerocje: czarnofioletowe, twarde,
łamliwe, wydłużone, nieco wygięte
(rogalikowate), wewnątrz białe.

Jak zapobiegać?



dokładnie przyorywać resztki pożniwne oraz niszczyć
samosiewy



przestrzegać zasad prawidłowej agrotechniki



terminowo

stosować

podorywki

głębokiej

orki,

przykrywając tym samym sklerocja znajdujące się na polu



dobierać odpowiedne, odporne odmiany – mniej podatne
na porażenie



stosować kwalifikowany, zdrowy materiał siewny – wolny
od sklerocjów patogena



stosować opryski fungicydami.

Objawy zatrucia

1.

Postać skurczowa (dawniej taniec św. Wita) – zaburzenia czucia, drżenie
mięśni, drgawki kloniczne, ból głowy i brzucha, wymioty (często brunatne
wymiociny), biegunka, przeczulica kończyn, rozszerzenie źrenic, sinica,
zwolnienie akcji serca, podniecenie nerwowe, gonitwa myśli, niekiedy
halucynacje.

2.

Postać zgorzelinowa (dawniej ogień św. Antoniego - Ignis sancti Antoni):
zaburzenia czucia, zwolnienie akcji serca, ataki duszności, niedokrwienie tkanek
na skutek nadmiernego i długotrwałego obkurczenia naczyń krwionośnych,
zakrzepy, martwica tkanek – zgorzel sucha tkanek niedokrwionych, porażenie
ośrodka oddechowego, śmierć.

Zatrucie sporyszem

Solanina



 

 Organiczny związek

chemiczny, toksyczny glikozyd. W znacznym
stężeniu występuje w pędach roślin
psiankowatych.



Solanina - w owocach, kiełkach i bulwach

(naświetlone oczka z kiełkami zawierają do 5%
solaniny), zielonych ziemniakach i wszystkich
nadziemnych częściach. Niedojrzałe owoce
zawierają 1%, kwiat i ziele 0,5%, spleśniałe
bulwy do 5% solaniny. Główne substancje
ziemniaka znajdują się do 1,5 mm pod skórką. 



Nie jest odporna na wysoką temperaturę,

dlatego ziemniaki, w celu detoksykacji poddaje
się obróbce termicznej (gotowanie, pieczenie,
parowanie).

Toksyczność dla zwierząt



wchłania się przez nieuszkodzone błony śluzowe powoli, u osobników ze
schorzeniami przewodu pokarmowego wchłania się szybko



solanina drażni błony śluzowe przewodu pokarmowego, uszkadza nerki, ma
działanie hemolityczne, początkowo działa pobudzająco na OUN



następnie działa porażająco na OUN, upośledza ośrodek oddychania



duże dawki mogą spowodować śpiączkę i śmierć



powoduje zaburzenia przewodu pokarmowego, nudności, wymioty, kolki,
biegunki, bóle i zawroty głowy



znane są zatrucia u wszystkich domowych zwierząt roślinożernych



najczęściej u świń i bydła

Objawy kliniczne zatrucia



1

Postać nerwowa- przeważnie u świń



Gwałtowny przebieg



Stany depresji, zmniejszenie wrażliwości na otoczenie i bodźce



Postępujące osłabienie, porażenia



Zaburzenia krążenia i oddychania



Możliwe nagle padnięcia świń podczas gwałtownych i nieskoordynowanych ruchów



2. Postać żołądkowa- częsta u świń, rzadsza u bydła



Dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego



Świnie- posmutnienie, brak apetytu, ślinotok, wymioty, biegunka



Przeżuwacze- wzdęcia, bóle, brak przeżuwania, atonia żwacza. cuchnące biegunki, często wzrost
temperatury



3. Postać skórna- świnie i przeżuwacze



Suchy lub sączący wyprysk na skórze głowy, kończyn, brzucha, wymienia, nasady ogona, w okolicy
stawów i na wewnętrznej powierzchni ud oraz silny świąd



Skóra pokryta strupami i zgrubiała



Czasem zmiany zapalne, ubytki błony śluzowej w jamie ustnej oraz zapalenie spojówek