Są to substancje występujące w

niektórych produktach żywnościowych
(pochodzenia roślinnego lub
zwierzęcego) tworzącego się na skutek
naturalnych reakcji metabolicznych lub
znacznie rzadziej w wyniku
stosowanych w przetwórstwie żywności
procesów mikrobiologicznych.



Sporysz- forma przetrwalnikowa

buławinki czerwonej



w przetrwalnikach grzyba

obecnych jest ponad 30 związków

o charakterze alkaloidów
- znaczenie mają pochodne

kwasu lizergowego:

ergometryna, ergopeptydyna i

jej pochodne: ergotamina,

ergotoksyna, ergokryptyna,

ergokornina



Sporysz zbóż poraża najczęściej

żyto i pszenżyto oraz różne

gatunki z rodziny traw; rzadziej

jęczmień i pszenicę. 



W normach żywienia zwierząt

przyjmuje się że, zawartość

sporyszu w zbożu przeznaczonym

na pasze nie powinna być wyższa

niż 0,1%.



Patogen pasożytuje na
słupkach kwiatów rośliny.



W czasie kwitnienia na
porażonych

kłosach

pojawiają

się

kropelki

słodkiej

cieczy,

która

zwana jest rosą miodową.



Sklerocje:

czarnofioletowe, twarde,
łamliwe, wydłużone, nieco
wygięte

(rogalikowate),

wewnątrz białe.



dokładnie przyorywać resztki pożniwne oraz
niszczyć samosiewy



przestrzegać zasad prawidłowej agrotechniki



terminowo stosować podorywki głębokiej orki,
przykrywając tym samym sklerocja znajdujące
się na polu



dobierać odpowiedne, odporne odmiany – mniej
podatne na porażenie



stosować kwalifikowany, zdrowy materiał siewny
– wolny od sklerocjów patogena



stosować opryski fungicydami.

1.

Postać skurczowa (dawniej taniec św. Wita) –

zaburzenia czucia, drżenie mięśni, drgawki

kloniczne, ból głowy i brzucha, wymioty (często

brunatne wymiociny), biegunka, przeczulica

kończyn, rozszerzenie źrenic, sinica, zwolnienie akcji

serca, podniecenie nerwowe, gonitwa myśli,

niekiedy halucynacje.

2.

Postać zgorzelinowa (dawniej ogień św. Antoniego

- Ignis sancti Antoni): zaburzenia czucia, zwolnienie

akcji serca, ataki duszności, niedokrwienie tkanek na

skutek nadmiernego i długotrwałego obkurczenia

naczyń krwionośnych, zakrzepy, martwica tkanek –

zgorzel sucha tkanek niedokrwionych, porażenie

ośrodka oddechowego, śmierć.

 

 

Organiczny związek chemiczny, toksyczny

glikozyd

.

W znacznym stężeniu występuje w

pędach roślin psiankowatych.



Solanina - w owocach, kiełkach i bulwach

(naświetlone oczka z kiełkami zawierają do 5%
solaniny), zielonych ziemniakach i wszystkich
nadziemnych częściach. Niedojrzałe owoce
zawierają 1%, kwiat i ziele 0,5%, spleśniałe
bulwy do 5% solaniny. Główne substancje
ziemniaka znajdują się do 1,5 mm pod skórką.
Występuje również w niedojrzałych
pomidorach. 



Nie jest odporna na wysoką temperaturę,

dlatego ziemniaki, w celu detoksykacji poddaje
się obróbce termicznej (gotowanie, pieczenie,
parowanie).



wchłania się przez nieuszkodzone błony śluzowe powoli, u osobników ze
schorzeniami przewodu pokarmowego wchłania się szybko



solanina drażni błony śluzowe przewodu pokarmowego, uszkadza nerki, ma
działanie hemolityczne, początkowo działa pobudzająco na OUN



następnie działa porażająco na OUN, upośledza ośrodek oddychania



duże dawki mogą spowodować śpiączkę i śmierć



powoduje zaburzenia przewodu pokarmowego, nudności, wymioty, kolki,
biegunki, bóle i zawroty głowy



znane są zatrucia u wszystkich domowych zwierząt roślinożernych



najczęściej u świń i bydła



1

Postać nerwowa- przeważnie u świń



Gwałtowny przebieg



Stany depresji, zmniejszenie wrażliwości na otoczenie i bodźce



Postępujące osłabienie, porażenia



Zaburzenia krążenia i oddychania



Możliwe nagle padnięcia świń podczas gwałtownych i nieskoordynowanych ruchów



2. Postać żołądkowa- częsta u świń, rzadsza u bydła



Dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego



Świnie- posmutnienie, brak apetytu, ślinotok, wymioty, biegunka



Przeżuwacze- wzdęcia, bóle, brak przeżuwania, atonia żwacza. cuchnące biegunki, często wzrost
temperatury



3. Postać skórna- świnie i przeżuwacze



Suchy lub sączący wyprysk na skórze głowy, kończyn, brzucha, wymienia, nasady ogona, w okolicy
stawów i na wewnętrznej powierzchni ud oraz silny świąd



Skóra pokryta strupami i zgrubiała



Czasem zmiany zapalne, ubytki błony śluzowej w jamie ustnej oraz zapalenie spojówek

W Brazylii przeprowadzone zostały badania mające na

celu sprawdzenie czy łuski kawy wykorzystywane w tych

rejonach jako podściółka w boksach, mogą powodować

zatrucia u koni.
Sześć koni które miały dostęp do łusek kawy wykazało

następujące objawy kliniczne, z których do najbardziej

widocznych należały : nadmierna pobudliwość, niepokój,

mimowolne drżenie mięśni, ciągłe ruchy żucia, drżenie

warg i języka, nadmierna potliwość, przyspieszony

oddech i podwyższone tętno.
Stężenie kofeiny w krwi i moczu mierzono dwukrotnie :

bezpośrednio przed umożliwieniem zwierzętom dostępu

do łusek kawy (T0) oraz w czasie gdy wystąpiły wyżej

wymienione objawy kliniczne, na 56h po spożyciu przez

zwierzęta łusek (T56). Stężenie kofeiny w osoczu krwi i w

moczu, jak można się domyślać, było znacznie wyższe w

T56.

Stwierdzono, że spożycie łusek kawy przez badane konie,
było dla nich toksyczne ze względu na wysoką zawartość
kofeiny. Łuski kawy stosowane jako podściółka stanowią
zagrożenie dla tych zwierząt. Śmiertelna dawka kofeiny dla
koni nie jest opisana w literaturze uważa się jednak, że
ciągłe spożywanie łusek kawy może doprowadzić do
śmierci zwierzęcia w wyniku zmian w układzie krążenia i
zaburzeń w bilansie elektrolitycznym.

Jest metyloksantyną, której najważniejszym działaniem

jest działanie antagonistyczne względem receptorów

adenozynowych. Adenozyna hamuje uwalnianie

acetylocholiny, noradrenaliny, dopaminy, serotoniny i

kwasu gamma-aminomasłowego. Uspokaja i wykazuje

działanie przeciwdrgawkowe. Kiedy kofeina wiąże

receptory adenozyny, hamując jej działanie, w ten

sposób wywierając pobudzające działanie na mięśnie

gładkie i na niektóre układy ciała, w tym ośrodkowy

układ nerwowy, sercowo-naczyniowy oraz pokarmowy.
Występuje głównie w kawie, herbacie i niektórych

lekach. Opisano przypadki śmiertelne u psów i kotów.

Śmiertelna dawka kofeiny w połączeniu z teobrominą

jest wykorzystywana do kontroli populacji kojotów.

Farmaceutyki są substancjami aktywnymi biologicznie,

które znajdują swe zastosowanie w medycynie człowieka, a

także weterynarii. Stosowane są przede wszystkim w

celach leczniczych i profilaktycznych, lecz nie tylko.

Znajdują bowiem powszechne zastosowanie w hodowli

zwierząt –produkcji żywności oraz jako tak zwane

stymulatory wzrostu. W przeszłości, w celach hodowlanych

regularnie aplikowano niedozwolone obecnie

antybiotykowe stymulatory wzrostu oraz inne leki

weterynaryjne. Priorytetem było wówczas zapewnienie

odpowiednich przyrostów masy żywego inwentarza, nie

dbając o kwestie związane z jakością żywności i

bezpieczeństwem uzyskiwanych surowców. Farmaceutyki

są substancjami aktywnymi biologicznie, które znajdują

swe zastosowanie w medycynie człowieka, a także

weterynarii. Stosowane są przede wszystkim w celach

leczniczych i profilaktycznych, lecz nie tylko. Znajdują

bowiem powszechne zastosowanie w hodowli zwierząt –

produkcji żywności oraz jako tak zwane stymulatory

wzrostu.

Należy do glikozydów cyjanogennych zawierających

związany cyjanowodór. Związek ten występuje w

migdałach (zwłaszcza gorzkich), pestkach wiśni śliwek,

brzoskwiń moreli. 

Szczególnie niebezpieczne mogą być nalewki

alkoholowe na tych owocach zaw. Pod wpływem kwasu

żołądkowego z amigdaliny uwalnia się cyjanowodór

Blokuje on wiele enzymów (przez blokadę grup- SH

białek); najważniejsza jest jednak inhibicja oksydazy

cytochromowej wskutek czego następuje zaburzenie

oddychaniu tkankowym. Tkanki nie odbierają tlenu z

krwi, co jest szczególnie niebezpieczne dla tkanki

nerwowej. Występują takie objawy jak bóle głowy,

niepokój lęk uczucie drętwienia w jamie ustnej, ślinotok,

ucisk za mostkiem, zaczerwienienie skóry, w ciężkich

przypadkach drgawki kloniczno-toniczne, tyłozgięcie

tułowia i śmierć. 

Substancje wolotwórcze, progoitryna- występuje

w rzepaku kapuście, w organiźmie przekształca

się do GIOTRYNY, w ustroju uniemożliwia

wbudowywanie jodu w pierścień tyrozyny lub

tyroniny i wytwarzanie ( L-tyroksyny i l-

trójjodotyroniny) hormonów tarczycy 

GOITRYNA przechodzi z paszy do mleka krów, w

niektórych krajach m. in Anglii, Finlandii,

Tasmanii stwierdzono występ. przypadków wola

u dzieci związane z karmieniem krów

przetworami rzepaku i przechodzeniu goitryny

do mleka. 

Jest wytwarzana przez plankton i kumuluje się

skorupiakach (maże, ostrygi, inne mięczaki)
charakteryzuje się działaniem neurotoksycznym.
Zatrucie objawia się w około 30 minut po
spożyciu, mrowieniem języka, zaburzeniami
mowy, bólami głowy osłabieniu mięśni. 

obecny w szczawiu, szpinaku, rabarbarze a

także kakao, herbacie Nadmiar kw.
szczawiowego w diecie może prowadzić do
kamicy nerkowej. Zatrucie kw. szczawiowym
objawia się zaburzeniami żołądkowo- jelitowymi,
zaburzeniami układu nerwowego i moczowego i
może wystąpić po zjedzeniu szczawiu
uprawianego na bardzo kwaśnych glebach.