Przedsiębiorstwo jako podmiot

gospodarczy - wprowadzenie

Pojęcie i cechy przedsiębiorstwa

Ewolucja form organizacyjno
prawnych przedsiębiorstw

Rodzaje przedsiębiorstw według
różnych kryteriów

Cele działalności przedsiębiorstwa

Źródła finansowania działalności

Producent jest podmiotem
gospodarczym decydującym co i

jak produkować.

• Jakie produkty
i w jakiej ilości
wytwarzać

• Oferta
sprzedaży
przedstawiona
na rynku -
podaż

• Jakie czynniki
produkcji zakupić
i w jakiej ilości

• Zgłasza popyt
na czynniki
produkcji

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

PRZEDSIĘBIORSTWO TO
JEDNOSTKA – PODMIOT
PROWADZĄCY DZIAŁAŁNOŚĆ
GOSPODARCZĄ



motywowaną chęcią uzyskania korzyści
majątkowych



mającą na celu zaspokojenie potrzeb
innych podmiotów życia społecznego



realizowaną

poprzez

wytwarzania

produktów i/lub świadczenie usług



wykonywaną samodzielnie na ryzyko
właściciela(i)

Przedsiębiorstwo (1)

jako podmiot gospodarki posiada cechy o
charakterze uniwersalnym oraz cechy
ukształtowane w zależności od systemu
polityczno-gospodarczego (o mniejszym
stopniu uniwersalizmu).

Do cech uniwersalnych zaliczyć należy:

        odrębność organizacyjną,
        odrębność terytorialną,
        odrębność techniczno-produkcyjną.

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

Odrębność organizacyjna

przedsiębiorstwa zorganizowane
są według określonej struktury
organizacyjnej,

która

określa

stopień podwładności i wyznacza
zakres

obowiązków

oraz

odpowiedzialności
poszczególnych pracowników.

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

Odrębność terytorialna

każde przedsiębiorstwo posiada ściśle
określony teren, na którym prowadzi
swą działalność i za ten teren
odpowiada.

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

Odrębność techniczno-

produkcyjna

określa miejsce realizacji
poszczególnych faz procesu
produkcyjnego, kolejność ustawienia
urządzeń produkcyjnych, ich ilość i
specyfikę oraz zasady przebiegu
procesu produkcyjnego lub
usługowego.

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo (2)

Mniej uniwersalny charakter posiadają
takie cechy jak :

 odrębność ekonomiczna,
 odrębność prawna.

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

Odrębność
ekonomiczna

Określa zakres i sposób
podejmowania decyzji ekonomicznych

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

Gospodarka
rynkowa

Gospodarka
centralnie

planowana

Podstawą decyzji jest

rachunek ekonomiczny i

zysk

Celem działania jest chęć

wykonania planu

Pokrywanie wydatków z

własnych dochodów

Dotacje państwowe są

jednym z dochodów przeds.

Ryzyko poniesienia strat

Ryzyko upadłości

ograniczone do minimum

Osobowość prawna

Przedsiębiorstwo posiada zdolność do
czynności prawnych tj. może zawierać
umowy z kontrahentami, zaciągać
zobowiązania i odpowiadać wobec
prawa za skutki swego działania.

1. Pojęcie i cechy
przedsiębiorstwa

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO KATEGORIA
HISTORYCZNA (I)
okres przed powstaniem przedsiębiorstwa

GOSPODARSTWA W OKRESIE NIEWOLNICTWA I

FEUDALIZMU

NIE

MIAŁY

CECH

PRZEDSIĘBIORSTWA

• nastawione na zaspokajanie potrzeb właścicieli

(patrycjuszy, feudałów, kleru - np. działalność
klasztorów)

• sprzedaż wytworzonych produktów czy usług była

czymś wyjątkowym

• prowadzenie zakładu rzemieślniczego - przywilej

wygasający z chwilą śmierci mistrza (zatrudniał
czeladników, uczniów)

• cechy

(zrzeszenia

rzemieślników)

koncesjonowanie

działalności,

określanie

warunków pracy, prace na rzecz miasta

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO KATEGORIA
HISTORYCZNA (II)

POWSTANIE PRZEDSIĘBIORSTW NASTĄPIŁO

WRAZ Z ROZWOJEM STOSUNKÓW TOWAROWO-
PIENIĘŻNYCH

• żywiołowy

rozwój

podmiotów

zajmujących

się

handlem, przemysłem, bankowością

• wykształcenie się pierwszych spółek handlowych, co

umożliwia gromadzenie znacznych kapitałów i rozwój
dużych przedsiębiorstw

• rozsadzenie

cechowej

gospodarki

feudalnej,

powstanie

manufaktur,

rewolucja

przemysłowa

XVIII/XIX

powstanie

przedsiębiorstwa

indywidualnego właściciela

• Przedsiębiorstwa staja się fundamentem gospodarki

kapitalistycznej

Cechy przedsiębiorstwa
indywidualnego właściciela

 Przedsiębiorca jest właścicielem

kapitału

pieniężnego

jak

rzeczowego

ulokowanego

środkach produkcji
Przedsiębiorca jest właścicielem
wytworzonego produktu
Przedsiębiorca zatrudnia wolną
siłę roboczą.
Przedsiębiorca jest jednocześnie
kierownikiem produkcji, głównym
księgowym i głównym inżynierem.

2. Ewolucja form organizacyjno

prawnych przedsiębiorstw

Ograniczenia w rozwoju
przedsiębiorstwa
indywidualnego właściciela
koniec XIX w

1. Ograniczone możliwości gromadzenia

kapitału.

2. Narastająca niestabilność warunków

gospodarowania

1. Ograniczone możliwości gromadzenia
kapitału.

Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela
gromadzi kapitał poprzez koncentrację
kapitału

Aby wprowadzić nowe rozwiązania
techniczne potrzebna centralizacja kapitału

Centralizacja kapitału

łączenie niezależnych istniejących już w
gospodarce wolnych kapitałów poprzez:

Emisja

akcji,
sprzedaż
udziałów w
spółkach



Fuzje

przedsiębior
stw

Łączenie
kapitału
przemysłow
ego z
kapitałem
bankowym

Skutki koncentracji i

centralizacji kapitału

Wzrost zaangażowania kapitałów w

sferę produkcyjną

Powiększanie

się

rozmiarów

przedsiębiorstwa

Konieczność wyjścia poza formę

własności jednoosobowej i rozwój
nowych

form

przedsiębiorstw

własności grupowej (spółek)

Upadek przedsiębiorstw, które nie są

stanie

sprostać

narastającej

konkurencji.

2. Narastająca niestabilność warunków

gospodarowania – wzrost ryzyka
działań

Przejście do produkcji masowej

Pojawiające się coraz częściej

kryzysy gospodarcze

Formy prawne
przedsiębiorstw

 Osoby fizyczne, które działają jako
przedsiębiorcy indywidualni lub wspólnicy
spółki cywilnej
 Jednostki mające osobowość prawną (osoby
prawne) - spółki kapitałowe (akcyjne, z.o.o.),
spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe
Jednostki nie mające osobowości prawnej
działające w postaci spółek osobowych

Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

Formy własności
przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwa sektora publicznego –
przedsiębiorstwa

państwowe,

spółki

Skarbu Państwa i komunalne
Przedsiębiorstwa sektora prywatnego –
przedsiębiorstwa

osób

fizycznych

prawnych oraz własność zagraniczna

Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

W zależności od formy
prawnej i własności
rozróżnia się

 przedsiębiorstwa państwowe i spółki

Skarbu Państwa

 spółki komunalne (jednostek samorządu

terytorialnego)

    spółki osobowe
    spółki kapitałowe
    spółdzielnie
 przedsiębiorstwa zagraniczne, ich

przedstawicielstwa lub oddziały

Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

Udział sektora prywatnego w
wybranych kategoriach
ekonomicznych w Polsce

3. Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

5,9

1,3

270,6

SPÓŁKI

CYWILN
E

PRZEDSIĘBIORSTWA

PAŃSTWOWE

83,3

SPÓŁKI
HANDLOWE

SPÓŁDZIELNIE

276,9

18,4

220,2

499,0

31.12..2005

w
tym:

31.12.1993

ZESTAWIENIE LICZBY WYBRANYCH GRUP PODMIOTÓW w
tys.

NA KONIEC ROKU 1993 i

2005

186,4

19,8

Podział przedsiębiorstw z

punktu widzenia ich wielkości

Zatrudnienie - mniej
niż 50 osób

Roczny obrót nie
przekracza 10 milionów
EURO,

MAŁA FIRMA

Zatrudnienie - mniej niż 250

osób

Roczny obrót nie przekracza 50

milionów EURO, roczna suma
jego aktywów nie przekracza
43 milionów EURO

ŚREDNIA FIRMA

DUŻA FIRMA

Zatrudnienie – więcej niż

250 osób

Roczny obrót przekracza

50 milionów EURO,
roczna suma jego
aktywów przekracza 43
milionów EURO

MIKRO FIRMA

Zatrudnienie - mniej
niż 10 osób

Roczny obrót nie
przekracza 2 milionów
EURO,

3. Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

mikroprzedsiębiorstwo - zatrudnienie mniej niż
10 osób, roczny obrót lub łączna roczna suma jego
aktywów (suma bilansowa) nie przekracza 2
milionów EURO,
małe przedsiębiorstwo - zatrudnienie mniej niż
50 osób, roczny obrót lub łączna roczna suma jego
aktywów (suma bilansowa) nie przekracza 10
milionów EURO,
średnie przedsiębiorstwo - zatrudnienie mniej
niż 250 osób lub, którego roczny obrót nie
przekracza 50 milionów EURO lub łączna roczna
suma jego aktywów (suma bilansowa) nie
przekracza 43 milionów EURO.
duże przedsiębiorstwo

Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

Struktura przedsiębiorstw w
Polsce i UE według ich
wielkości w 2004 roku

POLSKA

UE -15

Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

Rola MSP w gospodarce

Rodzaje przedsiębiorstw
według różnych kryteriów

Lata

Udział MSP w
tworzeniu
PKB

1999

48,5

2000

48,5

2001

48,5

2002

48,6

2003

48,3

2004

47,9



PKN Orlen S.A. – 25,8 mld zł,



GK Telekomunikacja Polska S.A. – 18,3 mld zł,



GK Polskie Sieci --- Elektroenergetyczne SA Warszawa 17, 1 mld

zł



GK Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA (m.in. PGNiG SA

oraz 6 regionalnych spółek gazownictwa), 13, 3 mld. zł



Metro Group w Polsce (Makro Cash&Carry, Real, Media Markt),

Warszawa 11,7 mld. zł



Kompania Węglowa SA, Katowice 10,5 mld. zł



Grupa Lotos SA (m.in. Lotos SA, Lotos Mazowsze SA, Lotos Paliwa

Sp. z o.o., Lotos Jasło SA, Lotos Czechowice SA ) 9,0 mld. zł



Mittal Steel Poland SA, Katowice 8,8 mld. zł



Volkswagen Poznań Sp. z o.o., Poznań 8,8 mld. zł



Fiat Auto Poland SA, Bielsko-Biała 8,7 mld. zł



KGHM Polska Miedź SA, Lubin 8,7 mld. Zł

Źródło: Pięćsetka Polityki. Doroczny ranking krajowych

przedsiębiorstw - nr 16 (2551) z dnia 22-04-2006; s. 4

W roku 2005 największymi, pod
względem przychodów ze
sprzedaży
firmami były:

Zatrudnienie w przedsiębiorstwach



1 PKN Orlen S.A. – 5 521



2 GK Telekomunikacja Polska S.A. – 33 603



3 GK Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA 1 136



4 GK Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA 29 498



5 Metro Group w Polsce 69 822



7 Grupa Lotos SA 5 435



8 Mittal Steel Poland SA, 12 929



9 Volkswagen Poznań Sp. z o.o., 4 735



10 Fiat Auto Poland SA, 3 530



11 KGHM Polska Miedź SA, 17 677



12 GK BOT Górnictwo i Energetyka SA 24 052



13 BP Polska Sp. z o.o., 389



14 Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o., 4 359



15 Polkomtel SA, 3 388



16 PPUP Poczta Polska, 100 000



17 Tesco Polska Sp. z o.o., 20 000



18 Jeronimo Martins Dystrybucja SA, 13 000



19 Koncern Energetyczny ENERGA SA, 7 638



20 Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, 25 545



457 Continental Opony Polska Sp. z o.o., Warszawa 355,2 mln zł

43osoby

Źródło: Pięćsetka Polityki. Doroczny ranking krajowych

przedsiębiorstw - nr 16 (2551) z dnia 22-04-2006; s. 4

Cele przedsiębiorstwa

Cel działalności przedsiębiorstwa

• założony rezultat dążeń, punkt
dojścia do osiągnięcia którego się
zmierza,

•pożądany przyszły stan rzeczy,
który przedsiębiorstwo chciałoby
osiągnąć

Cele działalności
przedsiębiorstwa

Klasyfikacja celów działalności
firmy (1)

1. Cele związane z rynkiem

           wielkość udziału w rynku
           dynamika obrotów
           wejście na nowy rynek i jego

opanowanie

2. Cele efektywnościowe

           wielkość zysku
           rentowność obrotu
           stopa zysku

Cele działalności
przedsiębiorstwa

Klasyfikacja celów działalności
firmy (2)

3. Cele finansowe

      zdolność kredytowa
       przepływy pieniężne
       płynność płatnicza
4.     Cele socjalne

 zadowolenie pracowników z

warunków pracy i płacy, stabilność
zatrudnienia

 integracja pracowników z celami

firmy

 zapewnienie każdemu pracownikowi

rozwoju osobowego

Cele działalności
przedsiębiorstwa

Klasyfikacja celów działalności
firmy (3)

5. Cele prestiżowe i związane ze
środowiskiem

       misja społeczna
       sponsoring
       prestiż firmy
       rozwój społeczności lokalnych
 ochrona środowiska naturalnego

Cele działalności
przedsiębiorstwa

Aktywność charytatywna przedsiębiorstw,

ukierunkowana na poprawę poziomu

edukacji i kształcenia, jakości stanu zdrowia

i przeciwdziałania licznym chorobom,

przyczynia się w dłuższym okresie do

bardziej wydajnej pracy, wyższego poziomu

dochodów oraz konsumpcji produktów i

usług znanych z filantropijnych działań

przedsiębiorstw. Klasycznym przykładem

pozostają tu znane korporacje z sektora

nowych technologii: Mircrosoft, Cisco,

America Online, ale również liczne firmy z

sektora zdrowia itp.

Przyjrzyjmy się bliżej fundacji Melindy i

Billa Gatesów:



Fundacja posiada całkowite środki na poziomie 31,9

mld USD (wg stanu na 31.08.2006), z czego 1,6 mld

USD pochodzi z darowizny W. Buffetta. W. Buffett

zadeklarował przekazanie łącznie 31 mld USD na

rzecz Fundacji Billa i Melindy Gatesów.



Dotychczasowe zaangażowanie środków fundacji na

działalność charytatywną (od jej powstania 6 lat

temu): 11 mld USD, z tego 1,36 mld USD w 2005 r.

Roczna wielkość przeznaczanych na cele społeczne

środków pieniężnych jest zbliżona do wydatków

Światowej Organizacji Zdrowia.



Fundacja prowadzi działalność w ponad 100 krajach

świata; 70% środków wydatkuje poza granicami USA.

ZYSK jako specyficzna

kategoria dochodów czynników

produkcji

Zysk

różnica pomiędzy dochodami ze

sprzedaży (utargiem całkowitym) a
kosztami produkcji

Zysk

nie może być wcześniej negocjowany

jak na przykład płace, odsetki, renta,
czynsz – jest kategoria wynikową

Zysk

może być dodatni lub ujemny (strata)

podczas, gdy pozostałe dochody będą
kształtować się poziomie dodatnim

Cele działalności
przedsiębiorstwa

Finansowanie działalności
przedsiębiorstwa

Jest to proces

pozyskiwania kapitału,

dyspozycje kapitałem oraz

jego wydatkowanie

(wykorzystanie)

Formy

finansowania

Finansowan
ie
wewnętrzne

Finansowan
ie
zewnętrzne

Źródła
finansowania
działalności

Finansowanie wewnętrzne

Środki zaliczane do tego źródła pochodzą
z działalności gospodarczej samego
przedsiębiorstwa. Z tytułu finansowania
wewnętrznego przedsiębiorstwo nie ponosi
żadnych zobowiązań wobec osób trzecich.


Dochody ze sprzedaży wytworzonych towarów i

usług

 Dochody ze sprzedaży zbędnych składników

majątkowych

 Samofinansowanie z zysku niepodzielonego i

funduszu amortyzacyjnego

• Fundusze celowe
• Rezerwy

Źródła
finansowania
działalności

Finansowanie zewnętrzne - w wyniku
tych form powstają zobowiązania
wobec osób trzecich

 emisja

obligacji

 kredyty

bankowe, pożyczka

 subwencje,

dotacje

        leasing
        factoring
        venture

capital

 franchesing

obce

• kapitał
podstawowy
(zakładowy,
założycielski,
fundusz zasobowy i
udziałowy)

• kapitał zapasowy
• emisja akcji

własne

Źródła
finansowania
działalności

Główne źródła finansowania nowo
planowanych inwestycji w Polsce

Źródło: ‘Wstępna informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze
szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w II kw. 2006’ NBP.

Udział odrzuconych wniosków o udzielenie
kredytu

LEASING

Według

definicji

Międzynarodowego

Standardu

Rachunkowości

umowa

leasingu to umowa, na mocy której
leasingodawca przekazuje leasingobiorcy
prawo do użytkowania określonego dobra
w określonym okresie w zamian za
określone płatności.

Rodzaje leasingu:

    bezpośredni
    pośredni
    finansowy (kapitałowy)
    operacyjny

Źródła
finansowania
działalności

LEASING
BEZPOŚREDNI

Leasigodawca

Producent

Leasingobior

Dzierżawca

Raty
leasingowe

Umowa leasingu

Źródła
finansowania
działalności

Leasigodawca

Leasingobior

Dzierżawca

Raty
leasingowe

Umowa leasingu

LEASING POŚREDNI

Producent

Zakup dobra

Dostarczenie
przedmiotu
leasingu

Źródła
finansowania
działalności

Podstawowe cechy

leasingu

Okres

umowy

Okres

umowy

Krótszy od
okresu
ekonomicznego
zużycia dobra

Zbliżony do
okresu
ekonomicznego
zużycia dobra

OPERACYJN
Y

FINANSOWY

KAPITAŁOW
Y

Koszty

utrzymania

i remontów

Koszty

utrzymania

i remontów

Ponosi
leasingodawca

Ponosi
leasingobior
ca

Opłaty

lesingowe

Opłaty

lesingowe

Nie pokrywają
ceny
przedmiotu

leasingu

Pokrywają pełną
wartość
amortyzacji
przedmiotu

leasingu

Szacunkowa wartość netto środków
trwałych w leasingu w Polsce (mln
zł)

W 2004 roku: wartość około 14 mld zł ( 2005 r. ponad 16
mld zł)

72% leasing pojazdów

23 % leasing maszyn i urządzeń

5% leasing nieruchomości

Stopa penetracji rynku leasingowego
w Europie w 2003 r - określa jaką
część inwestycji brutto firmy
finansują za pomocą leasingu

Korzyści wynikające z wykorzystania
leasingu



- Wymogi formalne i ekonomiczne są
łagodniejsze w przypadku leasingu niż
w przypadku kredytu bankowego,



Oszczędności podatkowe,



Poprawa wskaźników finansowych
przedsiębiorstwa (pozorna). (Dzięki
wykorzystaniu leasingu następuje
poprawa wskaźnika zwrotu na
aktywach (ROA), a także poprawa
wskaźnika płynności)