STUDIA II STOPNIA

FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ

l

RACHUNKOWOŚĆ

Opracował/-a:

Bożena

Oleszko-Kurzyna

Wykład nr 8

Podstawy rachunku

wyników



Podstawowe pojęcia



Kategorie kształtujące wynik finansowy



Funkcjonowanie kont wynikowych



Ewidencja kosztów zwykłej działalności operacyjnej – informacje podstawowe



Wynik na sprzedaży – metoda kalkulacyjna

Wynik finansowy

•

wyrażony w mierniku pieniężnym

efekt

działalności

•

różnica

między przychodami a kosztami

.

Koszty (straty) oraz przychody (zyski)

mogą

powstawać w toku prowadzonej przez jednostkę:

•

działalności operacyjnej

(

zwykłej i pozostałej,

•

działalności finansowej

oraz

•

zdarzeń nadzwyczajnych

.

Podstawowa działalność

operacyjna

- działalność statutowa (

działalność

produkcyjna,

usługowa lub handlowa

)

-

działalność operacyjna (właściwa, statutowa, podstawowa) stanowiącą cel
utworzenia jednostki

Wynik

na podstawowej działalności operacyjnej to różnica m.:

• przychodami ze zwykłej działalności operacyjnej

(

przychodami ze sprzedaży)

a

• odpowiednio rozliczoną

wielkością kosztów

, które służyły

osiągnięciu przychodów ze sprzedaży

Wynik na sprzedaży może być ustalony

metodą kalkulacyjną lub

porównawczą

.

Zdarzenia w ramach

zwykłej

działalności operacyjnej

• naliczenie

wynagrodzeń

na podstawie listy płac,

• zakup surowców i ich zużycie

,

• sprzedaż wyrobów, towarów lub wytworzonych

usług

,

• zapłata za obce usługi remontowe lub

transportowe

,

• zużycie

majątku trwałego i wartości niematerialnych i

prawnych

• delegacje służbowe

,

• ponoszenie

kosztów funkcjonowania jednostki

, itp.

Pozostała działalność

operacyjna

- Działalność

pośrednio

związana z działalnością

operacyjną (podstawową) jednostki (

ale zaliczana do

działalności operacyjnej)

Wynik na pozostałej działalności operacyjnej

to różnica między:

• pozostałymi przychodami operacyjnymi, i
• pozostałymi kosztami operacyjnymi

.

Koszty i przychody z pozostałej działalności

operacyjnej powstają

m.in. w związku

•

z działalnością socjalną

,

•

ze zbyciem

środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych,

a także nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji,

•

z utrzymywaniem nieruchomości

oraz

wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych

do inwestycji,

w tym także z aktualizacją wartości tych inwestycji, jak również z ich

przekwalifikowaniem odpowiednio do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

(jeżeli do wyceny inwestycji przyjęto cenę rynkową bądź inaczej określoną wartość godziwą),

•

z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych

(

z

wyjątkiem należności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym nieobciążających kosztów)

•

z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw

(

z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi

)

•

z odpisami aktualizującymi wartość aktywów i ich korektami

(z wyjątkiem odpisów

obciążających koszty finansowe)

•

z odszkodowaniami i karami

,

•

z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów

(

w

tym także środków pieniężnych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży)

,

nabycie lub wytworzenie

środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych,.

•

przychody z opłat uzyskiwanych za wynajem, dzierżawę i leasing własnych środków
trwałych

lub inwestycji w nieruchomości

Działalność finansowa

• polega na

zaangażowaniu środków w

obrót

papierami wartościowymi

,

obrót

wekslowy

lub

w postaci

lokat w banku

,

lub

na udzielenie

pożyczek

itp.

Wynik

na działalności finansowej to różnica

między:

• przychodami finansowymi, a
• kosztami finansowymi

Przychody finansowe i koszty finansowe

mogą wystąpić w związku ze:

• sprzedażą

papierów wartościowych

,

udziałów

i

akcji

,

• otrzymywaniem/płaceniem

odsetek od

wkładów bankowych, lokat terminowych,
pożyczek, kredytów

,

• otrzymywaniem/płaceniem

dywidend od akcji

lub odsetek od obligacji,

• dyskontem od weksli obcych lub własnych

,

• różnicami kursowymi.

Zdarzenia nadzwyczajne

Są to

skutki zdarzeń trudnych do przewidzenia

,

poza działalnością operacyjną jednostki

i nie związanych z

ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

W przypadku zdarzeń nadzwyczajnych będą
powstawały

straty nadzwyczajne i zyski

nadzwyczajne

a wynik na zdarzeniach

nadzwyczajnych to różnica między:

•zyskami nadzwyczajnymi, a
•stratami nadzwyczajnymi.

Do

zdarzeń nadzwyczajnych

zalicza się

m.in.:

• skutki zdarzeń losowych

(

pożarów,

powodzi, itp.) i koszty ich usunięcia jeśli nie są związane z ogólnym
ryzykiem prowadzenia działalności,

• skutki zaniechania i likwidacji

pewnego rodzaju działalności,

jeśli

nastąpiły one na skutek decyzji uprawnionego organu
władzy lokalnej.

Przychody i zyski

Uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym
korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości,
w formie:

a) zwiększenia wartości aktywów

,

b) zmniejszenia wartości zobowiązań (i rezerw),

które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub
zmniejszenia jego niedoboru

w inny sposób

niż wniesienie

środków przez udziałowców lub właścicieli (UoR)

Przychody

Przychody mogą być osiągane z różnych
źródeł:



sprzedaż rzeczy,

 wykonanie usług,
 uzyskanie dywidend, czynszów,
odsetek

.

PRZYCHODY

PRZYCHODY

OPERACYJNE

PRZYCHODY

FINANSOWE

PRZYCHODY

ZE SPRZEDAŻY

POZOSTAŁE

PRZYCHODY

OPERACYJNE

PRZYCHODY

ZE SPRZEDAŻY

PRODUKTÓW

PRZYCHODY

ZE SPRZEDAŻY TOWARÓW

I MATERIAŁÓW

Klasyfikacja przychodów

Do przychodów

z działalności operacyjnej

zaliczamy

1. Przychody ze sprzedaży, do których zalicza się:



przychody ze sprzedaży produktów



przychody ze sprzedaży towarów (i materiałów)

2. Pozostałe przychody operacyjne – związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki,



przychody ze zbycia składników rzeczowego majątku trwałego, wartości niematerialnych i prawnych,



odpisane przedawnione lub umorzone zobowiązania,



otrzymane odszkodowania, kary, grzywny oraz darowizny

Do przykładów

przychodów finansowych

zaliczamy:



przychody ze sprzedaży inwestycji,



odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych (z wyjątkiem ZFŚS),



dyskonto weksla obcego,



dodatnie różnice kursowe,



otrzymane odsetki od udzielonych pożyczek,



odsetki od obligacji obcych,



przychody z tytułu udziałów w obcych podmiotach(dywidendy),



odsetki od lokat terminowych,



otrzymane odsetki karne (lub naliczone),



wartość wniesionego aportu (inwestycje, należności) według wyceny w umowie spółki

.

Przychody

Zobowiązania

Aktywa

(-)

Wpływ przychodów i zysków na kapitał własny

(+)

Przychody i zyski

Kapitał własny

(+)

Przychody

Przychody

Kasa

Należności od

odbiorców

Funkcjonowanie konta „Przychody”

Wynik finansowy

1

1

2

2

I

I

Treść operacji:

1 – faktura dla odbiorcy – płatna przelewem – za sprzedane produkty, towary i inne składniki majątku

2 – faktura opłacona gotówką za sprzedane składniki majątku oraz inne wpływy do kasy np otrzymane odszkodowania, otrzymane

grzywny potwierdzone kasowym dowodem przyjęcia

Księgowanie na koniec okresu sprawozdawczego

np. 31.12

I –

przeksięgowanie uzyskanych w danym roku przychodów ze sprzedaży na konto wynik finansowy

Funkcjonowanie kont przychodów i zysków nadzwyczajnych

Wynik

Wn finansowy Ma

Wn Różne konta Ma

Sprzedaż

Wn produktów Ma

Sprzedaż materiałów

Wn i towarów Ma

Pozostałe przychody

Wn operacyjne Ma

Przychody

Wn finansowe Ma

(6a)

(6b)

(1)

(2)

(6c)

(3)

(6d)

(4)

Zyski

Wn nadzwyczajne Ma

(6e)

(5)

Nakład – koszt – wydatek

Nakłady

są kategorią ekonomiczną

,

która oznacza

wyrażone

w jednostkach naturalnych

zużycie

siły roboczej oraz zasobów majątkowych

przedsiębiorstwa.

Ze względu na rodzaj czynnika wykorzystywanego w
działalności gospodarczej można wyróżnić

4 rodzaje

nakładów

:

nakłady pracy żywej,
nakłady środków trwałych,
nakłady materiałowe,
nakłady pieniężne.

Koszty wyrażają

w pieniądzu

wartość pracy żywej oraz zasobów

majątkowych przedsiębiorstwa zużytych w danym okresie w celu

wytwarzania wyrobów, świadczenia usług i wykonywania funkcji

Koszt

może być zatem przedstawiony jako

iloczyn ceny i zużycia

czynnika produkcji.

K= p x Q

K - koszt zużycia czynnika produkcji

p - cena jednostkowa czynnika produkcji

Q - zużycie czynnika produkcji w jednostkach naturalnych

Do kosztów

nie zalicza

się wyrażonego w pieniądzu

zmniejszenia zasobów

majątkowych

przedsiębiorstwa spowodowanego inną niż zwykła działalność

przedsiębiorstwa.

Kosztami nie są więc skutki finansowe zdarzeń o charakterze

niepowtarzalnym, jak też zdarzeń o charakterze losowym

.

Nakład – koszt – wydatek cd.

Koszty a wydatki

Wydatek

oznacza każdy

rozchód środków pieniężnych

, z kasy lub

rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku

z zapłatą

za określone dobra

lub usługi oraz w związku

z regulowaniem różnych zobowiązań

jednostki.

WYDATKI

Wydatki niestanowiące kosztów Wydatki stanowiące koszty

Wydatki niemające charakteru kosztów to np:

spłata kredytu

bankowego, uregulowanie zobowiązań z tytułu podatku dochodowego CIT,

wypłata dywidend.

Są też koszty niestanowiące wydatku np. amortyzacja

Nakład – koszt – wydatek cd.

• Warunkiem zaliczenia określonego elementu do kosztów jest

celowość jego

poniesienia, która wyraża się w powstaniu efektu

– wyrobu lub usługi, w

przeciwnym razie mówi się o

stracie produkcyjnej

.

• Koszty wiążą się z wydatkami,

co nie oznacza

równoczesności ich występowania w czasie:

-

koszt poprzedza wydatek

(

kredyt kupiecki na zakup materiałów)

-

wydatki poprzedzają koszty

(zakup środka trwałego za gotówkę, który to wydatek poprzedza

dokonywanie odpisów amortyzacyjnych w koszty).

Rodzaje relacji występujących w czasie między ponoszeniem kosztów i wydatków

:



Wydatek nastąpił

wcześniej

niż koszt



Wydatek nastąpił

w tym samym

okresie co koszt



Wydatek nastąpił

później

niż koszt

Niektóre wydatki ponoszone w większej
wysokości w danym miesiącu

mogą

dotyczyć kilku okresów późniejszych lub
wcześniejszych

i

w tych okresach być

zaliczanymi w koszty

– są to tzw.

rozliczenia międzyokresowe kosztów

.

Rodzaje rozliczeń

międzyokresowych

1. czynne rozliczenia -

wydatek poniesiony „z góry”

za

kilka okresów i

rozliczany w koszty

w równych ratach

w okresach późniejszych,

np. opłacenie „z góry” za cały rok

czynszu dzierżawnego – rozliczane w koszty w równych ratach w kolejnych
miesiącach danego roku

;

1. bierne rozliczenia międzyokresowe –

zaliczanie w

koszty kwot, choć wydatek z nimi związany nastąpi
w okresie późniejszym

, np.

zaliczanie w koszty kwot związanych

z trwającym od początku roku kalendarzowego remontem, choć remont trwa
kilka miesięcy i dopiero po jego zakończenie wykonawca wystawi fakturę

(

czyli

tworzenie rezerw na poczet przyszłego

wydatku

).

Nakłady w przeciwieństwie do
kosztów,

nie muszą być wyrażone

wartościowe i rozliczone

dokładnie

na okresy, których dotyczą

Ponosząc nakłady nie ma się pewności, czy cel w postaci zamierzonego
efektu zostanie osiągnięty.

Koszty i straty

uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozd. korzyści
ekonomicznych,

o wiarygodnie określonej wartości, w formie:



zmniejszenia wartości aktywów, lub



zwiększenia wartości zobowiązań,

które doprowadzą do

zmniejszenia kapitału własnego

lub

zwiększenia jego niedoboru

w inny sposób niż wycofanie

środków przez udziałowców lub właścicieli

Koszty

Kapitał własny

Koszty i straty

Zobowiązania

Aktywa

(-)

Wpływ kosztów i strat na kapitał własny

(+)

(-)

Wynik finansowy

Koszty

Materiały

1

Funkcjonowanie konta „Koszty”

Zobowiązania z tytułu

wynagrodzeń

2

1

2

I

Zobowiązania wobec dostawców

3

Kasa

4

3

4

I

Treść operacji:

1 – wydane z magazynu do zużycia materiały

2 – wynagrodzenia pracowników

3- faktury otrzymane od dostawców (za zakupione i wydane bezpośrednio do zużycia materiały, zużyte usługi obce np. transport zakupionych

materiałów, telefony i inne) za które zaplata nastąpi w terminie późniejszym

4- opłacone gotówką faktury za zakupione i wydane do zużycia materiały, za usługi transportowe, remontowe i inne

Księgowanie na koniec okresu sprawozdawczego np. 31.12

I –

przeksięgowanie poniesionych kosztów na konto wynik finansowy

KOSZTY

KOSZTY

OPERACYJNE

KOSZTY

FINANSOWE

KOSZTY ZWYKŁEJ

DZIAŁALNOŚCI

OPERACYJNEJ

POZOSTAŁE

KOSZTY

OPERACYJNE

Klasyfikacja kosztów

Koszty bezpośrednio związane z działalnością operacyjną

:



amortyzacja majątku trwałego

–

koszty z tytułu zużycia środków trwałych i wartości

niematerialnych i prawnych,



zużycie materiałów i energii

–

koszt materiałów podstawowych, pomocniczych,

paliwa, energii elektrycznej, pary, wody, sprężonego powietrza itp

.,



zużycie usług obcych

–

wykonanych przez inne jednostki na rzecz danego podmiotu:

usługi transportowe, remontowe, poczty, łączności, obliczeniowe, komunalne, bankowe, najmu

i dzierżawy, usługi biurowe, badania, ekspertyzy

itp.,



podatki i opłaty

–

koszty z tytułu opłat (skarbowych, notarialnych) oraz podatków o

charakterze kosztów np. od nieruchomości, środków transportowych i inne podatki lokalne (

nie

zalicza się tutaj obowiązkowego obciążenia wyniku finansowego np. podatku

dochodowego

),



wynagrodzenia

za prace wykonane na rzecz danej jednostki

,



ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

obciążające pracodawcę np.

składki z tytułu ubezpieczeń społecznych, związane z ochroną zdrowia, dopłaty do biletów,

kwater,



pozostałe

,

np. koszty z tytułu podróży służbowych, ekwiwalentów za używanie

prywatnych samochodów do celów służbowych, za zużycie przez pracowników własnej odzieży,

narzędzi, ubezpieczenia rzeczowe i osobowe i inne.

Pozostałe koszty operacyjne

np:



koszty związane ze zbyciem

składników rzeczowego

majątku trwałego, wartości niematerialnych i prawnych,



odpisane przedawnione, umorzone, nieściągalne

należności,



obciążające jednostkę

odszkodowania, kary, grzywny

,



nieodpłatnie przekazane przez jednostkę aktywa

(w tym

w drodze darowizny)

Koszty finansowe

wynikają z takich operacji, jak:



wartość sprzedanych papierów wartościowych i udziałów

(w

cenach nabycia)



odsetki i prowizje

(

od zaciągniętych kredytów i pożyczek, za zwłoki w

zapłacie zobowiązań, odsetki od emitowanych przez jednostkę obligacji)



odpisy aktualizujące wartość inwestycji

,



powstanie

ujemnych różnic kursowych



utworzenie

rezerw

na ryzyko finansowe

Do

strat nadzwyczajnych

można zaliczyć:



niedobory i szkody

w majątku z przyczyn losowych,



wynagrodzenia osób zatrudnionych przy usuwaniu skutków szkód losowych

, inne

wydatki ponoszone przy usuwaniu szkód losowych,



likwidacja

środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych

z przyczyn losowych

,



utworzenie rezerwy

obciążającej straty nadzwyczajne.

Do

zysków nadzwyczajnych

można zaliczyć:



wpływ

odszkodowań

za straty w aktywach trwałych i obrotowych spowodowane

przyczynami losowymi,



odpady użytkowe

przyjęte do magazynu, a

odzyskane po zdarzeniach

losowych,



rozwiązanie rezerwy

obciążającej straty nadzwyczajne

.

Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

Jednym z ujemnych elementów wyniku finansowego jednostki

gospodarczej są jego

obowiązkowe obciążenia na rzecz Skarbu

Państwa.

Podstawowym obciążeniem płaconym przez wszystkie jednostki

gospodarcze jest

podatek dochodowy

.

Natomiast przedsiębiorstwa państwowe oraz jednoosobowe

spółki Skarbu Państwa płacą dodatkowo tzw.

wpłatę z zysku

(już

po opodatkowaniu podatkiem dochodowym). Kwota wpłaty z zysku

jest ustalana jako 15% zysku po odjęciu podatku dochodowego.

Funkcjonowanie kont kosztów i strat nadzwyczajnych

Wn Różne konta Ma

Koszty według rodzajów (Amortyzacja, Usługi

obce, Wynagrodzenia itp.)

Wn Ma

Pozostałe

Wn koszty operacyjne Ma

Wn Koszty finansowe Ma

Straty

Wn nadzwyczajne Ma

Wynik

Wn finansowy Ma

(1)

(2)

(5a)

(5b)

(3)

(5c)

(4)

(5d)

Kategorie kształtujące wynik

finansowy

Na

wynik finansowy

wykazywany w księgach rach.

wpływają

•wynik działalności operacyjnej

(

zwykłej i pozostałej

),

•wynik na operacjach finansowych

,

•wynik na zdarzeniach nadzwyczajnych

,

•obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

z tytułu

podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych i płatności z nimi
związanych

W

procedurze liczenia wyniku

finansowego

ustala się

kilka rodzajów

wyników

• wynik ze sprzedaży,

• wynik na działalności operacyjnej,

• wynik (brutto) na działalności gospodarczej,

• wynik (finansowy) brutto,

• wynik (finansowy) netto

Wynik na sprzedaży

(

marża

brutto

)

• ustalony jest jako

różnica m. przychodami

ze sprzedaży produktów, towarów i
materiałów

a odpowiednio rozliczoną

(metodą kalkulacyjną bądź porównawczą)

wielkością

kosztów działalności podstawowej

Wynik na działalności

operacyjnej

• powstaje przez

skorygowanie

wyniku ze sprzedaży o pozostałe
przychody i koszty operacyjne

(o

wynik na pozostałej działalności
operacyjnej)

Wynik brutto na działalności

gospodarczej

• ustalony jest

w oparciu o wynik na

działalności operacyjnej i

po

uwzględnieniu

wyniku na

działalności finansowej

Wynik finansowy brutto

• oprócz wyniku na działalności

gospodarczej

uwzględnia także

wynik na zdarzeniach
nadzwyczajnych

Wynik finansowy netto

• ustalany jest przez

pomniejszenie

wyniku brutto o podatek
dochodowy lub inne obowiązkowe
obciążenia

Struktura wyniku finansowego

(z uproszczeniem wyniku

na sprzedaży

Obowiązkowe obciążenia

Koszt sprzedanych produktów

Przychody ze sprzedaży produktów

Wynik na sprzedaży

Pozostałe koszty operacyjne

Pozostałe przychody operacyjne

Wynik z działalności operacyjnej

Koszty operacji finansowych

Przychody finansowe

Wynik z operacji finansowych

Wynik z działalności gospodarczej

Straty nadzwyczajne

Zyski nadzwyczajne

Wynik finansowy brutto

Podatek dochodowy

Inne obciążenia

Wynik finansowy netto

Funkcjonowanie kont

wynikowych

Konta niebilansowe wynikowe

– służą

do ujmowania operacji wywierających
wpływ na wynik finansowy
Są to konta:

kosztów, strat

nadzwyczajnych, przychodów, zysków
nadzwyczajnych

.

W ciągu roku obrotowego odbywa się bieżące
księgowanie kosztów i przychodów

Schemat księgowania kosztów i

przychodów w ciągu roku obrotowego

• W celu ustalenia podstawy opodatkowania (

od

której oblicza się odpis zaliczkowy na podatek dochodowy

), w ciągu

roku obrotowego wynik finansowy liczony jest
pozaewidencyjnie (

bez księgowania

)

• Obliczony wynik finansowy podlega odpowiednim

korektom

(

nie wszystkie koszty i przychody jednostki

są kosztami/przychodami z punktu widzenia przepisów
podatkowych

)

Księgowe ujęcie zaliczek na podatek

dochodowy

• Na koniec roku obrotowego następuje

przeksięgowanie kosztów i
przychodów

(zysków i strat)

oraz

zaliczek na podatek

(obrotów konta

„Podatek dochodowy”)

na konto

„Wynik

finansowy i jego rozliczenie”

• Wynik finansowy zostaje ustalony w sposób

ewidencyjny

(schemat)

Funkcjonowanie konta

„Wynik

finansowy

”

• Konta kosztów

(strat nadzwyczajnych)

funkcjonują podobnie jak konta aktywów

(

tzn.

powstanie kosztów księgowane jest po stronie Dt, zaś
korekty po Ct

)

• Konta przychodów

(zysków nadzwyczajnych) –

jak konta pasywów

(

tzn. powstanie przychodów

księgowane jest po stronie Ct, zaś zmniejszenie po Dt

)

Na

koncie

„Wynik finansowy”

na koniec okresu mogą wystąpić 2

sytuacje:

•suma obrotów Dt

(

koszty podstawowe + pozostałe k. operacyjne +k.

finansowe + straty nadzwyczajne + podatek dochodowy

)

jest mniejsza

od sumy obrotów Ct

(

przychody ze sprzedaży + pozostałe przychody

operacyjne + przych. finansowe + zyski nadzwyczajne

);

powstanie

wówczas

zysk

dopisany na koncie

„

Wynik finansowy” po

stronie Dt

(

wykazującej mniejsze obroty);

•suma obrotów Dt

jest większa

od

sumy obrotów

Ct

;

powstanie wówczas

strata

,

która dopisana zostanie na koncie

„Wynik finansowy” po stronie Ct (

strona wykazująca

mniejsze obroty)

Wynik finansowy netto roku

obrotowego

• wykazywany jest w bilansie w

kapitałach

własnych

(zysk – jako wartość dodatnia, strata – ujemna)

• z punktu widzenia oceny działalności gospodarczej i

zarządzania jednostką wynik ten jest informacją

o małej

wartości poznawczej -

nie pozwala ocenić,

co

wpłynęło

na jego wysokość

• celowe ujęcie wyniku finansowego jednostki i informacji

o wynikach cząstkowych, które go kształtują w

odrębnej

części sprawozdania

-

rachunku wyników

(zysków i strat)

Rachunek zysków i strat

• stanowi obok bilansu trzon rocznego

sprawozdania finansowego

• przeciwstawia

przychodom i zyskom

nadzwyczajnym

osiągniętym za rok obrotowy,

(dotyczących tego samego okresu koszty),

straty nadzwyczajne i

podatek dochodowy od osób prawnych,

przy

zachowaniu zasady memoriału, współmierności i
ostrożności.

Przychody operacyjne, tj. ze sprzedaży produktów i towarów (materiałów), praw oraz

przychody z operacji finansowych,

ustala się zgodnie z zasadą memoriału

.

Natomiast do pozostałych przychodów operacyjnych i zysków nadzwyczajnych -

zgodnie z zasadą ostrożności

- zalicza się wyłącznie przychody

opłacone

, a wtedy

zarachowane, gdy uznaje się je za niewątpliwe.

Poszczególnym

grupom

przychodów

i

zysków

nadzwyczajnych

odpowiadają

tak samo nazwane grupy

kosztów: operacyjne, pozostałe koszty operacyjne,
koszty finansowe oraz straty nadzwyczajne.

Dla jednostki koszt stanowi także -

wyodrębnione do oddzielnej grupy

-

obowiązkowe obciążenie wyniku w postaci

podatku od dochodu

osób prawnych

Pozycja podatku dochodowego nie występuje natomiast w rachunku zysków i strat

osób fizycznych oraz spółek osobowych (cywilnych, jawnych, partnerskich,
komandytowych, komandytowo-akcyjnych), gdyż jego podatnikiem nie jest
jednostka sporządzająca sprawozdanie finansowe, ale jej właściciele.

Sposoby ewidencji kosztów

Koszty działalności podstawowej

(

w

zależności od przyjętego w danej jednostce wariantu ewidencji kosztów

) mogą być

ewidencjonowane:

•na kontach zespołu 4 zakładowego planu
kont (ZPK)

(w tzw. układzie rodzajowym kosztów),

lub/i

•na kontach zespołu 5 ZPK

(w tzw. układzie

podmiotowo-przedmiotowym inaczej kalkulacyjnym).

Rodzajowy układ kosztów

- dzieli koszty wg rodzaju zużytego czynnika produkcji

i jest wspólny dla wszystkich branż.

Podstawowy układ kosztów wg rodzajów

składa się z następujących

pozycji:

• zużycie materiałów i energii
• usługi obce
• podatki i opłaty
• wynagrodzenia
• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
• amortyzacja
• pozostałe koszty (rodzajowe)

Koszty w układzie podmiotowo-

przedmiotowym (kalkulacyjnym)

Na

kontach zespołu 5

koszty ujmowane są wg ich związku z

produktami jednostki (

koszty bezpośrednie i pośrednie

) oraz

funkcjami

realizowanymi w jednostce

.

Dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą, koszty w
układzie podmiotowo-przedmiotowym

dzielone są najczęściej na:

•bezpośrednie koszty działalności podstawowej

(produkcyjnej, usługowej, handlowej)

•koszty pośrednie wydziałów produkcyjnych

(wydziałowe) – dla działalności produkcyjnej,

grupowane są tu co prawda koszty pośrednie, ale najbardziej powiązane z kosztami
bezpośrednimi (występujące „najbliżej”),

•koszty ogólnego zarządu

– koszty pośrednie związane z funkcjonowaniem jednostki jako

całości oraz koszty zarządzania,

•koszty sprzedaży

– związane ze sprzedażą wyrobów (np. transport wyrobów do odbiorcy),

•koszty handlowe

– koszty związane pośrednio z obrotem towarami w jednostkach

handlowych,

•koszty działalności socjalnej i bytowej

.

Ewidencja kosztów działalności

podstawowej

• pełny wariant ewidencji kosztów

–

ich

ujmowanie w zespole 4 i jednocześnie 5;

• wariant uproszczony

–

ujmowanie kosztów

jedynie w zespole 4 ZPK;

• wariant uproszczony

–

ujmowanie kosztów

w zespole 5 ZPK.

Sposób ewidencji kosztów zwykłej działalności
operacyjnej

w pełnym wariancie ewidencji

kosztów

Objaśnienia do schematu:

1. Zaksięgowanie kosztu w układzie rodzajowym (zespół 4 ZPK)

2. Przeniesienie kosztu rodzajowego:

a) na układ według typów działalności - zespół 5 ZPK (jeśli nie wymaga rozliczeń w czasie),

b) do rozliczenie w czasie (jeśli dotyczy kilku okresów),

3. Rozliczenie kosztu w czasie – przeksięgowanie raty kosztu przypadającej na dany miesiąc.

Warianty rachunku

zysków i strat

• UOR zezwala na sporządzenie rachunku zysków i strat w dwóch

wariantach: porównawczym lub kalkulacyjnym.

• Stosowany w jednostce wariant rachunku zysków i strat

zależy od

przyjętych zasad ewidencji kosztów działalności operacyjnej.

• Jeżeli w przedsiębiorstwie do ewidencji kosztów działalności

operacyjnej stosowane są jedynie konta zespołu 4 (układ
rodzajowy kosztów), rachunek zysków i strat sporządzany jest
w 

wariancie porównawczym

.

• jednostki posługujące się układem rodzajowym kosztów (zespół 4)

i równolegle układem funkcjonalnym (zespół 5)

mają prawo

wyboru

wariantu rachunku zysków i strat.

• Jednostki prowadzące ewidencję kosztów wyłącznie na kontach

zespołu 5 (układ funkcjonalny) sporządzają

kalkulacyjny

rachunek zysków i strat.

W wariancie porównawczym

-

sumie przychodów ze sprzedaży produktów

(skorygowanych o przyrost lub zmniejszenie stanu zapasów produkcji gotowej i niezakończonej oraz

rozliczeń międzyokresowych kosztów, jak też zwiększonych o koszt wytworzenia świadczeń na własne

potrzeby)

–

przeciwstawiana jest

suma kosztów wg rodzajów

działalności operacyjnej

.

W wariancie kalkulacyjnym

-

sumie przychodów ze sprzedaży produktów

–

przeciwstawiane są

koszty wytworzenia sprzedanych produktów, jak też całość

kosztów sprzedaży

(handlowych)

i ogólnego zarządu.

Uproszczony

układ rachunku wyników (

w

wariancie kalkulacyjnym)

 

A.Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
B.Koszt sprzedanych produktów, towarów, materiałów

C.Wynik brutto na sprzedaży /zysk lub strata/ (A-B)
D.Koszty sprzedaży

E.Koszty ogólnego zarządu
F.Wynik na sprzedaży /zysk lub strata/ (C-D-E)

G.Pozostałe przychody operacyjne
H.Pozostałe koszty operacyjne

I.Wynik na działalności operacyjnej /zysk lub strata/ (F+G-H)
J.Przychody finansowe

K.Koszty finansowe
L.Wynik na działalności gospodarczej /zysk lub strata/ (I+J-K)

M.Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I – M.II)
I. Zyski nadzwyczajne

II. Straty nadzwyczajne
N. Wynik brutto (L+/-M)

O. Podatek dochodowy
P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

R. Wynik netto (N-O-P)

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT (wariant kalkulacyjny)

sporządzony za ............

Rachunek zysków i strat – wariant kalkulacyjny

(wariant

rozszerzony)

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, w tym:

- od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym:

- jednostkom powiązanym

I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C

.

Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)

D. Koszty sprzedaży

E. Koszty ogólnego zarządu

F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)

Wynik na sprzedaży

Rachunek zysków i strat – wariant kalkulacyjny

G. Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Dotacje

III. Inne przychody operacyjne

H. Pozostałe koszty operacyjne

I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

III. Inne koszty operacyjne

I

. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F + G - H)

Wynik na działalności operacyjnej

Rachunek zysków i strat – wariant kalkulacyjny

J. Przychody finansowe

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:

- od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym:

- od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji

IV. Aktualizacja wartości inwestycji

V. Inne

K. Koszty finansowe

I. Odsetki, w tym:

- dla jednostek powiązanych

II. Strata ze zbycia inwestycji

III. Aktualizacja wartości inwestycji

IV. Inne

L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I + J - K)

Wynik na działalności gospodarczej

Rachunek zysków i strat – wariant kalkulacyjny

M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I - MII

)

I. Zyski nadzwyczajne

II. Straty nadzwyczajne

N. Zysk (strata) brutto (L +/- M)

O. Podatek dochodowy

P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

R. Zysk (strata) netto (N - O - P)

Wynik finansowy brutto i netto

Rachunek zysków i strat – wariant porównawczy

A.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym: - od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia,

zmniejszenie - wartość ujemna)

III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B.

Koszty działalności operacyjnej

I. Amortyzacja

II. Zużycie materiałów i energii

III. Usługi obce

IV. Podatki i opłaty, w tym: - podatek akcyzowy

V. Wynagrodzenia

VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

VII. Pozostałe koszty rodzajowe

VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A- B)

Wynik na sprzedaży

Rachunek zysków i strat – wariant porównawczy cd.

D.

Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Dotacje

III. Inne przychody operacyjne

E.

Pozostałe koszty operacyjne

I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

III. Inne koszty operacyjne

F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C + D - E)

Wynik na działalności operacyjnej

Rachunek zysków i strat – wariant porównawczy cd.

G. Przychody finansowe

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:

- od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym:

- od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji

IV. Aktualizacja wartości inwestycji

V. Inne

H. Koszty finansowe

I. Odsetki, w tym:

- dla jednostek powiązanych

II. Strata ze zbycia inwestycji

III. Aktualizacja wartości inwestycji

IV. Inne

I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F + G - H)

Wynik na działalności gospodarczej

Rachunek zysków i strat – wariant porównawczy

J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I-J.II)

I. Zyski nadzwyczajne

II. Straty nadzwyczajne

K. Zysk (strata) brutto (I +/- J)

L. Podatek dochodowy

M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

N. Zysk (strata) netto (K - L – M)

Wynik finansowy brutto i netto

Wybór postaci rachunku zysków i strat

, w jakiej będzie on

włączony do rocznego sprawozdania finansowego, należy do jednostki i

wchodzi w zakres przyjętych przez nią

zasad (polityki) rachunkowości

.

W każdym przypadku ma on być sporządzony

tzw. metodą drabinkową

,

tzn. drogą odejmowania od poszczególnych grup przychodów

odpowiadających im kosztów.

Jeżeli dla zwiększenia przejrzystości i przydatności informacyjnej rachunku zysków i strat wskazana byłaby

rozbudowa niektórych jego pozycji w stosunku do wzorów zamieszczonych w załączniku nr 1 do ustawy, a

przytoczonych powyżej, to w myśl art. 50 ust. 1 ustawy nie ma co do tego przeszkód .

Wynik na sprzedaży – metoda

kalkulacyjna

Jednostki stosujące

pełny wariant ewidencji

kosztów (lub rejestrujące koszty jedynie w zespole
5)

mają możliwość skalkulowania kosztów na

jednostkę wyrobu, zlecenie, czy grupę
asortymentową (w zależności od potrzeb).

• Produktom przypisywane są koszty zaliczane do

kosztu

wytworzenia

(

najogólniej rzecz ujmując są to koszty bezpośrednie wytworzenia

powiększone o uzasadnioną część kosztów pośrednich związanych z wytworzeniem,
którą to kategorię, przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych, stanowią
koszty wydziałowe)

• Koszty wytworzenia są związane z produktami

–

obciążają wynik wówczas, gdy produkty zostają
sprzedane.

• Koszty niezaliczane do kosztu wytworzenia

(

są to

najczęściej koszty zarządu, sprzedaży, handlowe)

traktuje się jako

koszty okresu

– czyli przy ustaleniu wyniku na sprzedaży

obciążają one w całości wynik finansowy okresu, w którym
powstały.

Ewidencjonując sprzedaż wyrobów

(towarów, i każdego

innego składnika majątku) należy osobno ująć:

•wydanie składnika

(tzw. moment rzeczowy) –

ewidencja wydania odbywa się zawsze z wykorzystaniem
konta kosztów (z zespołu 7)

•zafakturowania

– lub ogólnie naliczenie przychodu

(

tzw. moment finansowy sprzedaży

) – jedna ze stron

zapisu ma miejsce na kontach przychodów

Zapis operacji sprzedaży wyrobów (w

uproszczeniu pominięto VAT)

Metoda kalkulacyjna ustalania

wyniku na sprzedaży

(obok porównawczej)

Polega na

odjęciu od przychodów ze

sprzedaży kosztu własnego sprzedaży

.

Objaśnienia dotyczące sposobu

ustalania wyniku

(w tym

kosztu własnego sprzedaży) w zależności od rodzaju
wykonywanej działalności gospodarczej zestawiono poniżej:

I. dla działalności produkcyjnej:

Przychody ze sprzedaży produktów

minus

koszt własny sprzedaży (wyrobów),

na który

składają się:
•koszt wytworzenia sprzedanych produktów -

część

kosztów wytworzenia przypadających na wyroby sprzedane,

•koszty ogólnego zarządu,
•koszty sprzedaży.

II. dla działalności

usługowej:

Przychody ze sprzedaży usług

minus

koszt własny sprzedaży (usług),

na który

składają się:

•koszt wytworzenia sprzedanych usług,
•koszty ogólnego zarządu,
•koszty sprzedaży.
 

III. dla działalności

handlowej:

Przychody ze sprzedaży towarów

minus

koszt własny sprzedaży

towarów

,

na który składają się:

•wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu
(nabycia),
•koszty handlowe,
•koszty zarządu.

Schemat ewidencyjny

ustalania wyniku na sprzedaży

metodą kalkulacyjną

na przykładzie działalności

produkcyjnej

Objaśnienia do schematu:

1. Przyjęcie wyrobów z produkcji do magazynu po koszcie rzeczywistym (koszt wytworzenia)
2. Sprzedaż wyrobów:
a) wydanie wyrobów z magazynu (koszt wytworzenia wyrobów sprzedanych),
b) wystawienie faktury za sprzedane wyroby (wg cen sprzedaży).
Ustalenie wyniku na sprzedaży (metoda kalkulacyjna):
I. Przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży
II. Przeksięgowanie kosztu wyrobów sprzedanych
III. Obciążenie wyniku finansowego kosztami okresu (zarządu i sprzedaży), czyli kosztami nieujętymi w koszcie
wytworzenia wyrobów.
(pozycje II i III tworzą w tym przypadku koszt własny sprzedaży)