Kategorie prawa

krajowego i

wspólnotowego

AKT PRAWNY

• Akt prawny- rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ

państwowy lub organ do tego upoważniony. Akt prawny

rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub

podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami w

celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku

prawnym (orzeczenie lub inna czynność prawna). Akt prawny

w tym rozumieniu może być jednostronny albo dwustronny

czy też konstytutywny (np. uzyskanie obywatelstwa) lub

deklaratoryjny (np. ważność spadku, testamentu itd.).

• Akt prawny to ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli

państwa, zarówno o charakterze ogólnym, jak i dotyczący

indywidualnej sprawy.

• Najważniejszym aktem prawnym w państwie jest Konstytucja

NORMA PRAWNA

• Norma prawna jest elementarną cząstką prawa, toteż jej

definicja jest zbliżona do definicji prawa.

• Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła

postępowania wydana lub usankcjonowana przez pastwo,

zagwarantowana przymusem państwowym.

• Normę prawną charakteryzuje się następującymi cechami:

 ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, której ciąży

wynikający z niej obowiązek. Każdy, kto znajdzie się w

sytuacji opisanej przez normę, ma obowiązek zachowywać

się tak, jak norma nakazuje.

 norma prawna ma charakter dwustronny. Z każdej normy

wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo,

będące korelatem tego obowiązku. Jeśli dłużnik ma

obowiązek zwrócenia długu w oznaczonym terminie, to w

tym samym terminie wierzyciel ma prawo domagać się

zwrotu pożyczonej kwoty. Jedno i drugie wynika z tej samej

normy prawnej.

• Norma prawna jest zagwarantowana przymusem

państwowym, stosowanie się do niej nie jest, więc

zależne od woli zainteresowanych osób.

• Norma prawna zbudowana jest z trzech części, w jej

skład wchodzą:

1. Hipoteza
2. Dyspozycja
3. Sankcja

• Każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w

pewnej sytuacji. Sytuację tę określa część normy

zwana hipotezą.

• Dyspozycja jest to ta część normy prawnej, która

wskazuje obowiązujący – w danej sytuacji- sposób

zachowania. Co zależy zrobić, a co jest zabronione – o

tym informuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową

częścią normy.

• Sankcja jest to ta część normy prawnej, która mówi,

jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie

się do dyspozycji.

PRZEPIS PRAWA

• Przepis prawa jest wypowiedzią w akcie normatywnym, w

którego treści zawarta jest norma prawna. Zarazem jest to

najmniejsza jednostka systematyzująca w akcie

normatywnym. Przepisy dzielimy na ogólne (z łac. leges

generales) oraz szczególne (z łac. leges speciales), opisujące

wyjątki od przepisów ogólnych. Zasadą jest, że przepis

szczególny ma pierwszeństwo w stosowaniu przed przepisem

ogólnym (z łac. lex specialis derogat lex generalis).

• Jak zostało już wspomniane w przepisach prawa zawarte są

normy prawne. Nie jest jednak zasadą, że w jednym przepisie

koniecznie musi być zawarta jedna norma. Możliwa jest

sytuacja występowania w jednym przepisie kilku norm. Zasadą

jest także, że jedną normę prawną odnajdziemy w wielu

przepisach prawa.

• Przykład przepisu prawnego nakazującego: art. 266 „Przed

przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie do odmowy

zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych

zeznań”.

• Przepis prawa jest bardzo często

wyodrębniony formalnie, przez:

a) opatrzenie nazwą (art., §, ust., pkt, lit.)
b) wyróżnienie tytułem
c) wyróżnienie przez ujęcie w pewne

większe jednostki redakcyjne (ustawy,
działy/tytuły/rodziały atc.)

Przepisy danego aktu prawnego można

podzielić na następujące grupy:

1. Przepisy ogólne (lex generalis)- określają

przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków

społecznych, regulowanych danym aktem prawnym.

Przepisy te objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy,

a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania.
2. Przepisy szczegółowe (lex specialis)- określają

zachowania podmiotów, których one dotyczą.
3. Przepisy przejściowe- określają umiejscowienie

danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy

też w świetle innych norm postępowania.
4. Przepisy dostosowujące- określają jak organy

stosujące prawo winny realizować nowy akt

prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji.
5. Przepisy końcowe- są to w szczególności przepisy

derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty

prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy.

Akty prawne w zależności od tego, czy dotyczą norm ogólnych, czy

rozstrzygających konkretną sprawę dzieli się na normatywne i

nienormatywne.

• Akt normatywny

- to każdy akt państwa zawierający normy prawne, o charakterze

powszechnym. Takie akty tworzą prawo (są źródłami prawa) i pochodzą

wyłącznie od organów ustawodawczych. 

• Akt nienormatywny

- to decyzja organu państwowego w konkretnej sprawie, dotycząca

określonych osób lub instytucji. Rozstrzyga on spory, załatwia wnioski,

likwiduje urząd itp. Może być wydany w imieniu państwa przez różne

organy państwowe i mieć różnoraki charakter.

Źródła prawa mają swą hierarchię, czego konsekwencją jest

podporządkowanie jednych aktów innym – to znaczy, że akty niższego

rzędu nie mogą być sprzeczne z aktami wyższego szczebla.

Rodzaje aktów prawnych

Konstytucja RP (będąc ustawą zasadniczą, czyli o najwyższej mocy

prawnej) wymienia w art.87. następujące źródła powszechnie

obowiązującego prawa:

• Konstytucja RP

- zwana inaczej ustawą zasadniczą - najważniejszy akt normatywny w

państwie wyznaczający podstawy ustrojowe państwa,

 

• ustawy

- podstawowy rodzaj aktów normatywnych zatwierdzany przez Sejm,

Senat i Prezydenta RP,

• ratyfikowane umowy międzynarodowe

- umowy pomiędzy co najmniej dwoma państwami zatwierdzone przez

władze danego kraju; ratyfikacja, czyli owo potwierdzenie danej umowy,

może przybierać różne formy (od podpisu Premiera Rady Ministrów do

ścieżki ustawodawczej),

 

• rozporządzenia

- akty wykonawcze do ustawy - wydawane na konkretne polecenie

przepisów ustawy, pozwalają zrealizować jej bardziej ogólne zapisy (np:

rozporządzenie o wartości wynagrodzenia minimalnego). Rozporządzenia

mogą wydawać: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów,

minister kierujący działem administracji rządowej, Krajowa Rada

Radiofonii i Telewizji. Rozporządzenia wydawane są na podstawie

umocowania ustawowego a nie są samoistnymi aktami normatywnymi

(bez ustawy nikt nie wydaje rozporządzeń). Rozporządzenia nie mogą być

sprzeczne z aktami wyższego rzędu oraz z przepisami prawa karnego.

Obok przepisów obowiązujących powszechnie w całej RP,
istnieją również przepisy obowiązujące lokalnie
(np. mogą dotyczyć określonego obszaru Polski lub
konkretnego urzędu).

Do aktów normatywnych prawa miejscowego zalicza się:

• uchwały i zarządzenia

- są to akty wewnętrzne, o ograniczonym zasiegu, które nie
mogą nakładać na obywateli nowych obowiązków  ani
ograniczać praw już przez nich nabytych; uchwala ją Rada
Ministrów oraz ministrowie;

Budowa aktu prawnego

• akt generalny wydany przez upoważniony do tego

organ państwa ma postać tekstu drukowanego,
opublikowanego w należyty sposób, tzn. w sposób
przewidziany przez prawo

•

Nazwa

rodzajowa aktu normatywnego

- w tytułowej części generalnego aktu prawnego (nazywanej niekiedy
nagłówkiem) wymienia się nazwę rodzaju danego aktu prawnego (np. ustawa,
rozporządzenie itp.)

•

Data

uchwalenia (ustanowienia) aktu.

- po nazwie podawana jest data jego uchwalenia czy ustanowienia

•

-

oraz sam merytoryczny już tytuł tego aktu prawnego, określający

normatywną materię (przedmiot unormowania)

Tytuł

(np. o szkolnictwie wyższym, o samorządzie terytorialnym, o

zgromadzeniach, w sprawie wysokości wynagrodzenia notariuszy, w sprawie
wykonania niektórych przepisów ustawy…, albo Kodeks cywilny, Prawo
bankowe itp.).

•

Preambuła (arenga)

- czyli uroczysty wstęp, w którym ustawodawca przedstawia motywy wydania
aktu normatywnego, zamierzone cele, podstawowe wartości itp. Odczytać z
niej niejednokrotnie można, jaka była ratio legis (motyw ustawodawczy, sens
ustawy) danego aktu prawnego. Preambuła jest wyodrębniona przed
pierwszymi przepisami tego aktu.
W teorii prawa istnieje spór o to, czy preambuła ma charakter normatywny,
czy też jest wyłącznie deklaracją, z której nie można wyprowadzić norm
prawnych. Preambuła nie jest koniecznym elementem aktu normatywnego.

• Część ogólna

– obejmująca przepisy, które zawierają elementy wspólne dla norm
zawartych w treści przepisów szczegółowych, zwykle elementy
hipotez, a także normy sankcjonujące. W części ogólnej
umieszczone są również tzw. definicje legalne, które wyjaśniają
znaczenie pojęć używanych w danym akcie lub nawet gałęzi prawa.

• Część szczególna

– zawierająca zasadniczą materię aktu normatywnego, odnosząca
się zwłaszcza do dyspozycji i niekiedy sankcji norm prawnych, przy
czym przepisy te mogą służyć konstruowaniu norm typu zarówno
lex generalis (ustawa ogólna, przepis powszechny), jak i lex
specialis (ustawa specjalna, przepis szczególny).

• Przepisy przejściowe i końcowe

(derogacyjne lub określające

termin wejścia aktu w życie).

• Podpis

złożony zgodnie z wymaganą procedurą (w przypadku

ustaw – prezydenta).

Agata Mańkiewicz

1. Organ promulgacyjny

– organ publikacyjny

2. Kryteria podziałów

aktów prawnych

3. Decyzja

administracyjna

Organ promulgacyjny – organ

publikacyjny

Organem państwowym jest instytucja

działająca w imieniu i na rzecz państwa.

Organy administracji dzielą się na:

- Centralne (należy wyodrębnić naczelne)
- Terenowe

Rada Ministrów koordynuje i kontroluje

pracę organów administracji rządowej.

Zadaniem organów promulgacyjnych

jest ogłaszanie aktów normatywnych.

Warunkiem wejścia w życie ustaw , rozporządzeń oraz

aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie 

(art.88 pt. 1 Konstytucji RP)

(odrębne przepisy mogą wyłączyć obowiązek ogłoszenia aktu

normatywnego niezawierającego przepisów powszechnie

obowiązujących.

Akty normatywne ogłasza się niezwłocznie)

W Polsce głównymi organami publikacyjnymi

są dwa dzienniki urzędowe:

1.Dziennik Ustaw

Rzeczypospolitej Polskiej

(Dz.U.RP)

Jest wydawany przez Prezesa Rady

Ministrów jako wydawnictwo

urzędowe, w którym ogłaszane są:

-konstytucje,
-ustawy,
-rozporządzenia z mocą ustaw,
-umowy międzynarodowe,
-rozporządzenia Prezydenta RP, Premiera,
Rade Ministrów lub jej członków, Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji,
-orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego,
-akty dotyczące ogłoszonego stanu wojny i
zawarcia pokoju,
-akta dotyczące referendum, wyborów -
parlamentarnych lub prezydenckich,
-akta ogłoszenia stanu wojennego,
wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej.

2.Dziennik Urzędowy

Rzeczypospolitej Polskiej

„Monitor Polski” (MP)

Jest wydawany przez Prezesa Rady

Ministrów, ogłasza treści

następujących aktów prawnych:

- zarządzenia Prezydenta RP, Prezesa Rady
Ministrów, poszczególnych ministrów,
- orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w
sprawie aktów normatywnych,
- uchwały Rady Ministrów,
- niektóre uchwały Sejmu i Senatu RP,
- akty dotyczące powołania premiera,
odwołania rządu, powołania urzędników na
wyższe stanowiska.

Do mniej znaczących należą:

• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej

„Monitor Polski B”

• Dzienniki urzędowe poszczególnych ministrów

odpowiedzialnych za resorty administracyjne.

• Dzienniki urzędowe urzędów celnych
• Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (akty

unijne)

• Dzienniki resortowe (urzędowe ministrów)
• Wojewódzkie dzienniki urzędowe

Inne sposoby ogłaszania aktów prawa

miejscowego:

• wywieszenie na tablicy ogłoszeń w siedzibie urzędu, który

ogłasza akt prawny

• ogłoszenie w lokalnych mediach (głównie dotyczy to aktów

tworzonych przez samorządy terytorialne)

• Internet
• różnego rodzaju publikacje w druku (nie wliczając powyżej

wymienionych) np.: do takich publikacji należy m.in.
„Rzeczpospolita” oraz powszechnie dostępne broszury,
wydawnictwa prawnicze, czy kampanie prowadzone w celu
zapoznania się zobowiązującymi przepisami prawa.

Warta zapamiętania jest maksyma

prawa rzymskiego:

Ignoratia iuris nocet

(nieznajomość prawa szkodzi)

Akty normatywne zawierające przepisy

powszechnie obowiązujące ogłoszone w

Dziennikach Urzędowy wchodzą w życie po

upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia chyba

że dany akt normatywny określi dłuższy

termin.

Przepisy porządkowe wchodzą w życie po

upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia

Czas pomiędzy ogłoszeniem ustawy, a

wejściem jej w życie określa się vacatio

legis 

Hierarchia i kryteria podziału

aktów prawnych

Tworzeniem prawa zajmują się organy państwowe

powołane do tego celu w Polsce taką rolę spełnia

Parlament. O stanowieniu prawa może również

zadecydować referendum (głosowanie) lub

plebiscyt (ta forma w Polsce rzadko stosowana).

W Polsce obowiązuje uporządkowany

hierarchicznie system aktów prawnych np.

ustawa jest wyższa rangą i ważniejsza niż akt

prawny opracowany przez samorząd lokalny.

Najwyższym i podstawowym aktem prawnym w

Polsce jest Konstytucja, a więc pozostałe akty

prawne muszą jej podlegać.

Hierarchia aktów prawnych wg

Konstytucji RP:

(powszechnie obowiązujące - są skierowane do wszystkich obywateli)

• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej
• Ratyfikowane umowy międzynarodowe
• Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje

Unii Europejskiej

• Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy
• Rozporządzenia
• Akty prawa miejskiego

Akty wewnętrzne

 stanowią druga grupę aktów prawnych po

aktach wykonawczych.

Organ wydający akt prawny kieruje akt wewnętrzny do

adresata, czyli jednostce organizacyjnej sobie podległej np.

uchwały Rady Ministrów, czy zarządzenia poszczególnych

ministrów. 

Akty wewnętrzne nie mogą ograniczać praw obywatelskich

określonych w konstytucji. Przykładem praw wewnętrznych

może być np. zarządzenie Krajowej Rady Radiofonii i

Telewizji.

Specjalną grupę akt wewnętrznych stanowią

 akty

wewnętrzne wiążące

. W Polsce należą do nich uchwały

sejmu, senatu oraz niektórych organów administracji

państwowej np. Rady Ministrów, Wojewody, czy Rady

Powiatu.

Akty tego typu nie mogą być sprzeczne z powszechnie

obowiązującym prawem, nie posiadają też uprawnień

ustawowych.

Decyzja administracyjna

Prawo administracyjne dotyczy:

• procesów administracyjnych administracji rządowej i

samorządowej;

• określenia sposobów powołania, kompetencji, działalności i

odpowiedzialności organów administracji rządowej i
samorządowej;

• regulacji stosunków pomiędzy organami administracji, a

obywatelem.

• Źródłem prawa jest Kodeks postępowania

administracyjnego z 1960 roku oraz akty wydawane przez
różne organy administracji rządowej i samorządowej.

Obywatel w procesie

administracyjnym

Obywatel uczestniczący w procesie

administracyjnym może otrzymać:

 decyzję administracyjną 

lub 

postanowienie

Decyzja administracyjna

– to akt

prawny, wydany przez odpowiedni

organ z zakresu jego kompetencji.

Może dotyczyć:

• przyznania lub cofnięcia obywatelowi określonych

uprawnień np. nakaz, zakaz, licencja.

• nałożenia lub cofnięcia obywatelowi określonych

uprawnień.

Rodzaje decyzji:

- Konstytutywna

- Deklaratoryjna

Każda decyzja zawiera ściśle określona strukturę

Postanowienie administracyjne –

 to

akt organu administracyjnego, na temat

kwestii proceduralnych wynikłych w

trakcie postępowania administracyjnego

np. zawieszenie postępowania, czy

sprostowanie błędów.

Postanowienie administracyjne zawiera

taką samą strukturę jak decyzja

administracyjna, z wyjątkiem

uzasadnienia, które występuje jedynie

wówczas gdy jest możliwe odwołanie.

Środki odwoławcze

• Zwyczajne środki odwoławcze:

- odwołanie
-  zażalenie

Oba środki stosuje się z chwilą wydania aktów nieostatecznych.

• Nadzwyczajne środki odwoławcze to:

- żądanie wznowienia postanowienia 
- żądanie stwierdzenia nieważności decyzji 

Oba żądania stosuje się z chwilą wydania aktów ostatecznych.

Odwołaniami od decyzji administracyjnych

zajmują się odpowiednie urzędy

Jeśli decyzja organu nie jest zgodna z

prawem można wnieść skargę do sądu

administracyjnego.

Skargę może wnieść:

- obywatel będący strona w sporze

- prokurator

- Rzecznik Praw Obywatelskich

Sąd administracyjny może całkowicie lub

częściowo uchylić decyzję. Wyroki sądu

wojewódzkiego podlegają odwołaniu

przez Naczelny Sąd Administracyjny,

który rozpatruje zasadność skargi.

Dziękujemy za

uwagę!

Dziękujemy za

uwagę! 