Wstęp do

Wstęp do

prawoznawstwa

prawoznawstwa

Norma Prawna

Norma Prawna

KLASYCZNA BUDOWA NORMY PRWNEJ

KLASYCZNA BUDOWA NORMY PRWNEJ

HIPOTEZA

HIPOTEZA

DYSPOZYCJA

DYSPOZYCJA

SANKCJA

SANKCJA

HIPOTEZA

HIPOTEZA

zawiera zakres zastosowania normy

zawiera zakres zastosowania normy

adresata (element podmiotowy)

adresata (element podmiotowy)

- czyli

- czyli

podmiot, do którego adresowany jest wzór

podmiot, do którego adresowany jest wzór

zachowania zawarty w normie prawnej

zachowania zawarty w normie prawnej

adresat pierwotny

adresat pierwotny

-

-

podmiot, do którego

podmiot, do którego

skierowana jest norma prawna i który ponosi

skierowana jest norma prawna i który ponosi

konsekwencje jej naruszenia.

konsekwencje jej naruszenia.

adresat wtórny

adresat wtórny

-

-

organ państwa mający

organ państwa mający

kompetencję do stwierdzania naruszenia normy

kompetencję do stwierdzania naruszenia normy

oraz do realizacji wszystkich skutków, które ta

oraz do realizacji wszystkich skutków, które ta

norma przewiduje.

norma przewiduje.



okoliczności (element przedmiotowy)

okoliczności (element przedmiotowy)

–

–

czyli warunki, które muszą być spełnione, aby

czyli warunki, które muszą być spełnione, aby

ów adresat realizował odpowiedni wzór

ów adresat realizował odpowiedni wzór

zachowania.

zachowania.

DYSPOZYCJA

DYSPOZYCJA

Zawiera zakres normowania normy

Zawiera zakres normowania normy

–

–

określa rodzaj zachowania, jakie

określa rodzaj zachowania, jakie

dany

dany

adresat ma realizować w danych

adresat ma realizować w danych

okolicznościach podanych w

okolicznościach podanych w

hipotezie

hipotezie

Dyspozycja

1. OBOWIĄZEK
2. DOZWOLENIE
3. UPRAWNIENIE
4. KOMPETENCJA

DYSPOZYCJA

DYSPOZYCJA

obowiązek

obowiązek

nakaz (art. 221 k.k.)

nakaz (art. 221 k.k.)

zakaz (art. 278 § 1 k.k.)

zakaz (art. 278 § 1 k.k.)



Art. 221.

Art. 221.

 k.k. Kto wbrew obowiązkowi nie

 k.k. Kto wbrew obowiązkowi nie

zawiadamia w terminie właściwego organu o

zawiadamia w terminie właściwego organu o

wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo

wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo

nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej

nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej

dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek

dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek

dziennych albo karze ograniczenia wolności.

dziennych albo karze ograniczenia wolności.

NAKAZ

NAKAZ



Art. 278.

Art. 278.

 § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia

 § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia

cudzą rzecz ruchomą,

cudzą rzecz ruchomą,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy

do lat 5.

do lat 5.

ZAKAZ

ZAKAZ

DYSPOZYCJA

DYSPOZYCJA

Dozwolenie

Dozwolenie

zachowanie wyraźnie umożliwione lub

zachowanie wyraźnie umożliwione lub

nie

nie

będące zakazane przez żadną normę

będące zakazane przez żadną normę

prawną

prawną

DYSPOZYCJA

DYSPOZYCJA

uprawnienie

uprawnienie

korelat obowiązku, możność zachowania

korelat obowiązku, możność zachowania

wobec określonego podmiotu:

wobec określonego podmiotu:

-

-

erga omnes

erga omnes

(art. 140 k.c.)

(art. 140 k.c.)

-inter partes

-inter partes

(art. 353 § 1 k.c.)

(art. 353 § 1 k.c.)

Art. 140. k.c.

Art. 140. k.c.

W granicach określonych przez ustawy i

W granicach określonych przez ustawy i

zasady współżycia społecznego właściciel może, z

zasady współżycia społecznego właściciel może, z

wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze

wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze

społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa,

społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa,

w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z

w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z

rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać

rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać

rzeczą.

rzeczą.

Art. 353. 

Art. 353. 

§ 1. k.c. Zobowiązanie polega na tym, że

§ 1. k.c. Zobowiązanie polega na tym, że

wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a

wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a

dłużnik powinien świadczenie spełnić.

dłużnik powinien świadczenie spełnić.

DYSPOZYCJA

DYSPOZYCJA

Kompetencja

Kompetencja

- możność dokonywania czynności, poprzez

- możność dokonywania czynności, poprzez

które kształtuje się sytuację prawną innych podmiotów.

które kształtuje się sytuację prawną innych podmiotów.

Może być połączona z obowiązkiem lub wolnością czynienia

Może być połączona z obowiązkiem lub wolnością czynienia

z niej Użytku.

z niej Użytku.

Art. 116.

Art. 116.

 Konstytucja RP

 Konstytucja RP

1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o

1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o

stanie wojny i o zawarciu pokoju.

stanie wojny i o zawarciu pokoju.

2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w

2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w

razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej

razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika

Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika

zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli

zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli

Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny

Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny

postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.

postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.

SANKCJA

SANKCJA

Określa rodzaj dolegliwości prawnej

Określa rodzaj dolegliwości prawnej

przewidzianej przez prawodawcę dla

przewidzianej przez prawodawcę dla

adresata, który mimo zaistnienia

adresata, który mimo zaistnienia

okoliczności określonych w hipotezie

okoliczności określonych w hipotezie

nie zastosował się do wzoru

nie zastosował się do wzoru

zachowania podanego w dyspozycji

zachowania podanego w dyspozycji

REPRESYJNA

REPRESYJNA

EGZEKUCYJNA

EGZEKUCYJNA

NIEWAŻNOŚCI

NIEWAŻNOŚCI

SANKCJA REPRESYJNA

SANKCJA REPRESYJNA

pozbawianie podmiotu naruszającego

pozbawianie podmiotu naruszającego

dyspozycję normy jakiegoś dobra

dyspozycję normy jakiegoś dobra

prawnego

prawnego

Art. 148.

Art. 148.

 § 1. Kto zabija człowieka,

 § 1. Kto zabija człowieka,

podlega karze pozbawienia wolności

podlega karze pozbawienia wolności

na czas nie krótszy od lat 8, karze 25

na czas nie krótszy od lat 8, karze 25

lat pozbawienia wolności albo karze

lat pozbawienia wolności albo karze

dożywotniego pozbawienia wolności.

dożywotniego pozbawienia wolności.

SANKCJA EGZEKUCYJNA

SANKCJA EGZEKUCYJNA

przymuszenie do wykonania przewidzianego

przymuszenie do wykonania przewidzianego

prawem zachowania

prawem zachowania

Art. 471.

Art. 471.

 Dłużnik obowiązany jest do

 Dłużnik obowiązany jest do

naprawienia szkody wynikłej z niewykonania

naprawienia szkody wynikłej z niewykonania

lub nienależytego wykonania zobowiązania,

lub nienależytego wykonania zobowiązania,

chyba że niewykonanie lub nienależyte

chyba że niewykonanie lub nienależyte

wykonanie jest następstwem okoliczności, za

wykonanie jest następstwem okoliczności, za

które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

(egzekucja)

(egzekucja)

Art. 147. 

Art. 147. 

Właścicielowi nie wolno dokonywać

Właścicielowi nie wolno dokonywać

robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło

robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło

nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia.

nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia.

(restytucja)

(restytucja)

SANKCJA EGZEKUCYJNA

Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje

zagrożone cudzym działaniem, może żądać

zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono

bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może

on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się

naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do

usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby

złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w

odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych

w kodeksie może on również żądać

zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty

odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel

społeczny. (restytucja)

SANKCJA NIEWAŻNOŚCI

SANKCJA NIEWAŻNOŚCI

uznanie za nieważną czynności prawnej

uznanie za nieważną czynności prawnej

EX TUNC EX NUNC)

EX TUNC EX NUNC)

Art. 14. 

Art. 14. 

§ 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która

§ 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która

nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

Art. 58. 

Art. 58. 

§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo

§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo

mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że

mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że

właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności

właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności

ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności

ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności

prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami

współżycia społecznego.

współżycia społecznego.

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część

czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do

czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do

pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez

pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez

postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie

postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie

zostałaby dokonana.

zostałaby dokonana.

KONCEPCJA NORM SPRZĘŻONYCH

KONCEPCJA NORM SPRZĘŻONYCH

NORMA

NORMA

SANKCJONOWAN

SANKCJONOWAN

A

A

Norma podstawowa,

Norma podstawowa,

samodzielna, ale

samodzielna, ale

której realizacja

której realizacja

zabezpieczona jest

zabezpieczona jest

istnieniem normy

istnieniem normy

sankcjonującej

sankcjonującej

NORMA

NORMA

SANKCJONUJĄCA

SANKCJONUJĄCA

Norma posiłkowa,

Norma posiłkowa,

subsydiarna,

subsydiarna,

uruchamiająca się

uruchamiająca się

dopiero w momencie

dopiero w momencie

przekroczenia lub

przekroczenia lub

aktualizacji normy

aktualizacji normy

sankcjonowanej,

sankcjonowanej,

„sprzężona” z

„sprzężona” z

sankcjonowaną (stąd

sankcjonowaną (stąd

nazwa koncepcji)

nazwa koncepcji)

NORMA SANKCJONOWANA

NORMA SANKCJONOWANA

hipoteza

hipoteza

- adresat pierwotny,

- adresat pierwotny,

do którego

do którego

skierowana jest

skierowana jest

norma

norma

- okoliczności, które

- okoliczności, które

muszą być

muszą być

spełnione, aby

spełnione, aby

realizował on wzór

realizował on wzór

zachowania

zachowania

dyspozycja

dyspozycja

- wzór pożądanego

- wzór pożądanego

zachowania (zakaz,

zachowania (zakaz,

nakaz dozwolenie)

nakaz dozwolenie)

NORMA SANKCJONOWANA

NORMA SANKCJONOWANA

-

art. 616 k.c.

art. 616 k.c.

„Umowa kontraktacyjna powinna

„Umowa kontraktacyjna powinna

być zawarta na piśmie.”

być zawarta na piśmie.”

- art. 148 § 1 k.k. (z uwzględnieniem art. 1§ 3, art.

- art. 148 § 1 k.k. (z uwzględnieniem art. 1§ 3, art.

10, art. 25, 26 i 31 k.k.)

10, art. 25, 26 i 31 k.k.)

„Kto zabija człowieka…”

„Kto zabija człowieka…”

- art. 353 § 1 k.c. ( z uwzględnieniem art. 353 (1)

- art. 353 § 1 k.c. ( z uwzględnieniem art. 353 (1)

k.c.) – obowiązek dłużnika

k.c.) – obowiązek dłużnika

„Zobowiązanie polega

„Zobowiązanie polega

na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika

na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika

świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie

świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie

spełnić”

spełnić”

NORMA SANKCJONUJĄCA

NORMA SANKCJONUJĄCA

hipoteza

hipoteza

fakt naruszenia normy

fakt naruszenia normy

sankcjonowanej,

sankcjonowanej,

(czyli niewypełnienie

(czyli niewypełnienie

zakazu lub nakazu

zakazu lub nakazu

przez adresata

przez adresata

pierwotnego w

pierwotnego w

określonych

określonych

okolicznościach) lub

okolicznościach) lub

aktualizacji

aktualizacji

dozwolenia

dozwolenia

dyspozycja

dyspozycja

sankcja wymierzana

sankcja wymierzana

przez adresata

przez adresata

wtórnego normy,

wtórnego normy,

którym jest

którym jest

wydający decyzję

wydający decyzję

stosowania prawa

stosowania prawa

NORMA SANKCJONUJĄCA

NORMA SANKCJONUJĄCA

art. 73 § 2 zd. 1

art. 73 § 2 zd. 1

„Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności

„Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności

prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana

prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana

bez zachowania tej formy jest nieważna.”

bez zachowania tej formy jest nieważna.”

art. 148 § 1 k.k. (z uwzględnieniem art. 21 k.k.) –

art. 148 § 1 k.k. (z uwzględnieniem art. 21 k.k.) –

„…

„…

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie

krótszy niż 8 lat, karze 25 lat pozbawienia wolności

krótszy niż 8 lat, karze 25 lat pozbawienia wolności

albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.”

albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.”

art. 471 k.c.

art. 471 k.c.

„Dłużnik obowiązany jest do naprawienia

„Dłużnik obowiązany jest do naprawienia

szkody wynikłej z niewykonania lub należytego

szkody wynikłej z niewykonania lub należytego

niewykonania zobowiązania…”

niewykonania zobowiązania…”

Norma sankcjonowana a sankcjonująca

Norma sankcjonowana a sankcjonująca

art. 616 k.c.

art. 616 k.c.

„Umowa

„Umowa

kontraktacyjna powinna

kontraktacyjna powinna

być zawarta na piśmie.”

być zawarta na piśmie.”

art. 148 § 1 k.k. (z

art. 148 § 1 k.k. (z

uwzględnieniem art. 1§

uwzględnieniem art. 1§

3, art. 10, art. 25, 26 i 31

3, art. 10, art. 25, 26 i 31

k.k.)

k.k.)

„Kto zabija

„Kto zabija

człowieka…”

człowieka…”

art. 353 § 1 k.c. ( z

art. 353 § 1 k.c. ( z

uwzględnieniem art. 353

uwzględnieniem art. 353

[1]

[1]

k.c.) – obowiązek

k.c.) – obowiązek

dłużnika

dłużnika

„Zobowiązanie

„Zobowiązanie

polega na tym, że

polega na tym, że

wierzyciel może żądać

wierzyciel może żądać

od dłużnika świadczenia,

od dłużnika świadczenia,

a dłużnik powinien

a dłużnik powinien

świadczenie spełnić”

świadczenie spełnić”

art. 73 § 2 zd. 1

art. 73 § 2 zd. 1

„Jeżeli ustawa

„Jeżeli ustawa

zastrzega dla czynności

zastrzega dla czynności

prawnej inną formę

prawnej inną formę

szczególną, czynność

szczególną, czynność

dokonana bez zachowania tej

dokonana bez zachowania tej

formy jest nieważna.”

formy jest nieważna.”

art. 148 § 1 k.k. (z

art. 148 § 1 k.k. (z

uwzględnieniem art. 21 k.k.)

uwzględnieniem art. 21 k.k.)

–

–

„… podlega karze

„… podlega karze

pozbawienia wolności na czas

pozbawienia wolności na czas

nie krótszy niż 8 lat, karze 25

nie krótszy niż 8 lat, karze 25

lat pozbawienia wolności albo

lat pozbawienia wolności albo

karze dożywotniego

karze dożywotniego

pozbawienia wolności.”

pozbawienia wolności.”

art. 471 k.c.

art. 471 k.c.

„Dłużnik

„Dłużnik

obowiązany jest do

obowiązany jest do

naprawienia szkody wynikłej

naprawienia szkody wynikłej

z niewykonania lub

z niewykonania lub

należytego niewykonania

należytego niewykonania

zobowiązania…”

zobowiązania…”