Wstęp do prawoznawstwa
Historia prawoznawstwa
- Platon mitologia zejście na ziemie Zeusa i nakazanie ludziom żeby się szanowali
- Arystoteles koncepcja państwa-miasta społeczna wartość człowieka
- Podbój Greków przez Rzymian Prawo Rzymskie
- Edykt Mediolański
- Średniowiecze reforma Gregoriańska uwolnienie się od świeckiego uzależnienia powstaje Prawo Kanoniczne
- Św. Tomasz Prawo Naturalne składa się z dwóch elementów normy stałej (Bóg) i norm zmiennych
- Rewolucja Marcina Lutra kwestionuje przywództwo papieża
- Hugo Grocjusz kwestionuje koncepcje Św. Tomasza
- Deklaracje Rousseau, Locka wolność jednostki
- Pozytywizm prawny po I wojnie światowej zadano pytanie „ Co jest wtedy gdy Król chce źle dla swojego kraju”
- II wojna światowa drugie otwarcie Prawa Naturalnego Alfred Adnos promocja praw indywidualnych
*Pozytywne *Negatywne
-indywidualistyczny indywidualizm -indywidualistyczny liberalizm
-kolektywizm
*Społeczeństwo Umowa społeczna Rousseau, Locka negatywny obraz
*Heagen Marks grupa jednostka byt wtórny Heagen „państwo jest bytem idealnym”
*Personalizm prawa indywidualne
Norma moralna : formułuje obowiązki np. nie zabijaj
Norma prawna : formułuje prawa i obowiązki
Norma Prawna : stosunek ze względu do ludzkiego postępowania normy które dyktują postępowanie inaczej Normy Aktywne czy Podstawowe drugie które odnoszą się biernej obserwacji nazywają się Normami Pasywnymi.
Normy Podstawowe ze względu na to czy istnieje jakieś roszczenie żądanie możemy podzielić na normy roszczeniowe oraz nie roszczeniowe
Normy możemy sklasyfikować ze względu na autorytet od którego pochodzą
-autonomiczne : autorytet je wymyśla sam dla siebie
-heterodmiczne : pochodzące z zewnątrz
Pozytywizm Prawniczy
Normy postępowania Fakt
Psychologiczny społeczny
Moralny wyższy porządek Obowiązują bo są
Pozytywizm Prawniczy pojawił się dlatego że prawo musi być pewne i obowiązywać w odpowiednich zakresach John Ostin, Leon Hard koncepcja Angielska
Pozytywizm Prawniczy sformułował Ostin
Źródłem Prawa jest Fakt umieszczenia normy w dokumencie normatywnym
To prawo nie uwzględnia moralności
Wykład 2
Filozofia prawa odpowiada na pytanie dlaczego ?
Pozytywizm prawniczy powstał w połowie XIX w a rozwinął się w pierwszej połowie XX w był teorią przeciwstawną do szkoły historycznej oraz filozofii prawa naturalnego wspólnym elementem koncepcji pozytywistycznej jest założenie iż prawo jest to zespół norm ustanowionych poprzez władze państwowe suwerena zachowaniem odpowiedniej procedury za rzecz drugo rzędną uważa się że normy te odpowiadają normą moralnym religijnym czy obyczajowym za podstawowy postulat uważane jest zapewnienie bezpieczeństwa prawnego czyli dostatecznej stabilności jasności i pewności prawa stąd jest tendencja do formalizmu i lekceważenia roli ocen w procesie stanowienia wykładni stosowania prawa. Skrajny pozytywizm zakłada tylko uzasadnienie tetyczne norm prawnych czyl że prawem jest tylko to co w odpowiedniej formie zostało ustanowione przez państwo pozytywizm pomija uzasadnienie aksjologiczne źródło fakt
Pozytywizm Anglosaski
twórcą jest;
John Ostin uważał że anglosaski system prawa zwyczajowego ( camon Law ) jest nie jasny chciał stworzyć system bardziej sformalizowany twierdził on że należy odróżnić normy stanowione od norm bożych dla ludzi oraz norm ludzi dla ludzi. Jednak normy stanowione dla boga pozostawił poza zasięgiem swojego zainteresowania. Jego zdaniem prawo jest to zespół nakazów zakazów które w określonej grupie terytorialnej obowiązują dlatego że zostały ustanowione przez suwerena pod zagrożeniem zastosowania sankcji suwerenem jest ten kto po pierwsze nie ma nawyku posłuchu wobec czyjegoś kol wiek nakazu czy zakazu. Natomiast podani mają obowiązek posłuchu wobec niego po drugie ma on możliwość stanowienia norm zagrożonych sankcją oraz możliwość wymuszenia posłuchu wobec stron adresatów a więc rozkazywania skutecznego. Taka koncepcja prawa zakłada istnienie grupy terytorialnej w której skład wchodzi suweren podani po drugie fakt wywierania przez suwerena swego żądania względem podwładnych ustanowienia norm dla podwładnych połączonych zagrożeniem sankcją ustanowieniem norm sankcjonujących. Przy tym normy prawne mają być normami generalnymi i abstrakcyjnymi nie mogą być nazwami indywidualnymi i konkretnymi
Leon Hart lata 60 XX w koncept prawa uściślił koncepcje prawa zdaniem Harta normy prawne to nie tylko zespół prostych nakazów skierowanych do obywateli i nakazów wymierzania sankcji przez organy państwowe ale także zespół norm dokonywania różnych czynności prawnych w szczególności stanowienia prawa wymierzania sprawiedliwości podejmowania decyzji administracyjnych przez organy państwowe wmyśl przyznanych ich kompetencji ponadto prawo obejmuje także reguły uznawania kogoś za kompetentnego do stanowienia prawa Reguł dotyczących sposobu dokonywania zmian w dotychczasowych normach oraz stanowienia autorytarnych decyzji wykonawczych Przez takie reguły zapewniona zostaje stabilność i ciągłość systemu prawa Hart różni się od poprzednich pozytywistów tym że uznaje jądro zdrowego rozsądku w doktrynie prawa naturalnego uznaje mianowicie że w każdym państwie muszą występować reguły postępowania które są niezbędne do istnienia społeczności i organizacji państwowej.
Koncepcja Kontynentalna
Pozytywizm Kontynentalny przedstawiciele Berg Bohn profesor filozofii prawa w Bon który poddał krytyce wszystkie koncepcje prawa naturalnego oraz uzasadnienie norm prawnych przez odwoływanie się przez oceny etyczne
Rudolf von Jering profesor z Getyngi który rozwinął własną koncepcje Iuris prudenti interesów według tej koncepcji prawo należy pojmować jako zbiór norm rozstrzygających sprzeczne interesy jednostek i społeczeństwa
Georg Jellinek profesor z Heidelbergu jego zdaniem normy prawne charakteryzują się tym iż dotyczą zewnętrznego zachowania się ludzi względem siebie ustanowione są przez autorytet uznany i w formie uzewnętrznionej których przestrzeganie jest zagwarantowane przez czynnik władzy działającej zewnętrznie .
Gustaw Rosburg brak odniesienia się do norm moralnych
Normatywizm prawniczy
Hans Kenzel profesor prawa z Wiednia sformułował czystą teorie prawa ta teoria wykluczała zajmowanie się prawa jako zjawisko społeczne i ograniczała zadanie nauk prawnych do badania czysto formalnej strony prawa Kenzel wyróżnił dwa systemy norm system statyczny oraz system dynamiczny . System statyczny został utworzony na zasadzie treściowego powiązania norm poparty na uzasadnieniu aksjologicznym. System dynamiczny oparty na założeniu iż wchodzące w jego skład normy są stanowione na podstawie norm kompetencyjnych System prawa według Kenzela jest to dynamiczny system norm kompetencyjnych mających uzasadnienie w normach kompetencyjnych wyższego rzędu zawartych w konstytucji zaś kompetencje do stanowienia konstytucji mają podstawowe w jakiejś domyślnej formie podstawowej grunt norma Ten system według niego ma wzór piramidy gdzie na szczycie jest norma kompetencyjna za pośrednictwem której ma on powiązanie ze światem wartości o tym czy dana norma obowiązuje decyduje to czy stanowiący organ ma do tego kompetencje. Za normy prawne uważa on przede wszystkim normy sankcjonujące czyli nakazujące organom państwa zastosowanie sankcji jeśli ktoś dokonał czynu zabronionego norma sankcjonowana tylko domyślną norm sankcjonującej. Kenzel zakładał że nie jest istotną cechą norm prawnych abstrakcyjność i ogólność Za normy prawne uważał normy konkretne np. wyroki
Funkcjonalizm prawniczy
Jak prawo działa w rzeczywistości
Willam James nurt pragmatyzm zakładał badanie zjawisk nie pod kątem istoty tych zjawisk ale pod kątem skuteczności ich działania
Holms twierdził że prawo nakazuje rozumieć jako przewidywanie tego co sądy rzeczywiście uczynią
Graty twierdził że prawo każdego narodu to prawo pół tuzina starszych panów którzy tworzą najwyższy trybunał w danym kraju
Realizm prawniczy
Alfa Rosa Badania tego jak w rzeczywistości postępują sędziowie oraz jak występują w obrocie prawnym obywatele
Psychologizm prawniczy
Leon Petrażycki dwa przeżycia psychiczne zwane emocjami emocje etyczne i emocje prawne
Emocje etyczne -odczuwane jednostronnie imperatywne nakazujące zachowanie się w określony sposób wobec innego podmiotu ale bez poczucia że mu się należało
Emocje prawne – imperatywno autorytatywne czyli jako nakazy zachowania się wobec kogoś od którego on by mógł się domagać jako należnego mu
Teorie Prawa Naturalnego
Wykład 3 i 4
Charakterystyka normy prawnej
Norma prawa przepis prawa
Za normy prawne należy uznać takie zdania aktów normatywnych które podmiotom do których są skierowane wyznaczają uprawnienia i obowiązki Normy prawne są wydobywane z przepisów prawnych w drodze interpretacji czyli wykładni prawa
Jednostka zdaniowa to przepis prawny
Rodzaje normy prawnej i przepisów prawnych;
Kryterium – treść
Stopień konkretności
Zasięg obowiązywania
Z punku widzenia treści normy prawnej jak również przepisu można je podzielić na normy prawa materialnego i normy prawa formalnego
Prawo materialne reguluje podstawowe stosunki prawne
Prawo formalne określa realizację podstawowych stosunków wyznaczonych przez normę prawa materialnego
Stopień konkretności
Przepisy prawa jak też normy zawarte wtych przepisach dzielmy na
Konkretne
Blankietowe
Odsyłające
Tutaj kryterium podziału jest stopień doprecyzowania dyspozycji
Przepis jest konkretny wówczas gdy dyspozycja jest sformułowana w sposób wyraźny
Przepis blankietowy gdy nie formułuje dyspozycji wyraźnie ale powierza jej ustalenie właściwemu organowi państwowemu. Np. kodeks ruchu drogowego organem którzy wymierza kare jest policja straż miejska
Przepis odsyłający gdy nie formułuje dyspozycji normy prawnej ale odsyła w dyspozycji zawartej w innym przepisie
Konkretność i zakres obowiązywania
Dzielimy na ogólne i zindywidualizowane
Ze stanowiska podmiotowego jest zindywidualizowany gdy adresat normy prawnej jest zindywidualizowany jeśli nie ma charakter ogólny
Ze stanowiska przedmiotowego przepis jest ogólny jeśli odnosi się do określonej liczby sytuacji faktycznych natomiast jest zindywidualizowany jeśli odnosi się do konkretnego przypadku
Przepis zindywidualizowany odnosi się do ściśle określonego przypadku bądź określonej osoby
Ze względu na zasięg obowiązywania normy prawnej
Powszechne uniwersalne odnoszące się na całym terytorium
Partykularne odnoszące się na części terytorium
Ze względu na moc postępowania normy prawnej
Względnie obowiązujące – ius dispositivum
Bezwzględnie obowiązujące – ius cognes
Względnie zredagowane w sposób kategoryczny art. 119 kodeksu cywilnego przewiduje dyspozycje wtedy gdy adresat normy nie dokonał innej czynności np. gdy testator nie pozostawił testamentu
Z punktu widzenia ogólności przepis prawny normy prawnej
Ogólny – lex Generali
Szczegółowy – lex speciali
Lex speciali derogat legi Generali reguła kolizyjna
Budowa normy prawnej trój członowej i wieloczłonowej
Hipoteza Dyspozycja Sankcja
Hipoteza – określa pewne warunki od zaistnienia której uzależniona jest wykorzystanie dyspozycji czyli jest to opis okoliczności w których adresatowi jest coś nakazane zakazane lub dozwolone Określa warunki przedmiotowe określonych stanów wydarzeń określających adresata normy
Dyspozycja – określa wymagany sposób adresata
Sankcja – określa pewną dolegliwość jaką przewiduje w sytuacji której adresat nie zachował się w sposób przewidziany do dyspozycji
Koncepcja normy wieloczłonowej składa się z dwóch norm norma sankcjonowana skierowana do adresata sankcjonująca skierowana do organu stosującego prawo H1 i D H2 i S
Hipoteza sankcjonowana określa warunki zachowania adresata i dyspozycji której treść zawiera nakaz lub zakaz regułą postępowania adresata normy
Norma sankcjonująca składa się z hipotezy i sankcji jednakże fakt zachowania się hipotezą normy sankcjonującej jest zachowanie się adresata w sposób sprzeczny z zakazem lub nakaz
Dyspozycją normy sankcjonującej jest właściwa kara ta dyspozycja wyznacza w sposób dla dwóch różnych adresatów pierwszy dla normy sankcjonowanej by podał się konsekwencją przewidzianym za naruszenie nakazu lub zakazu dla określonego organu państwowego jako adresata wtórnego aby zastosował sankcje
Rodzaje sankcji sankcja represyjna (karna) sankcje egzekucji sankcje nieważności
Represyjna (karna) stosowana za stosowanie czynów zabronionych Istota tej sankcji polega na pozbawieniu podmiotu który zachował sprzecznie z dyspozycja różnych dla niego dóbr
Celem sankcji może być nie tylko odwet za naruszenie porządku prawnego ale również poprawa porządku prawnego w celu zapobieżenia popełniania nowych przestępstw
Sankcja egzekucyjna polega na wykonanie przez adresata przewidzianego w dyspozycji może ona polegać na zmuszeniu adresata do dokonania niedopełnionego czynu (np. przywrócenie do stanu poprzedniego) wymuszenie określonego zachowania (zmuszenie świadka do stawienia się w sądzie)
Sankcja nieważności polega na uznaniu czynności dokonanej niezgodnie z nakazem dyspozycji za „nieważną” czyli pozbawiona skutku prawnego
Rodzaje norm ze względu na sankcję
Leges imperfecta – prawo niedoskonałe
Leges perfecta – prawno doskonałe
Prawo niedoskonałe - jest to norma która nie przewiduje sankcji dla adresata
Prawo doskonałe – jest to norma która przewiduje sankcje nieważności
Leges plus quam perfecta – prawo wyżej niż doskonałe są wtedy gdy za naruszenie dyspozycji grozi sankcja nieważności i sankcja karna np. Bigamia
Leges minus quam perfecta prawo mniej niż doskonałe przewidują sankcje karną za popełnienie czynności zawarte w dyspozycji ale nie przewiduje sankcji nieważności
Stosunek prawny jest kwalifikowaną postacią stosunku społecznego.
Stosunek społeczny staje się stosunkiem prawnym podmiotów względem drugiego zostaje wyznaczony przez normę prawną
Koncepcje stosunków prawnych ;
Monistyczne
Dualistyczne
Monistyczne (normatywistyczna) – stosunek prawny zachodzi tylko w płaszczyźnie abstrakcyjnej stanowi pewien model zachowania się między podmiotami przez dyspozycję normy prawnej której jeden podmiot jest uprawniony a drugi jest zobowiązany treść tego stosunku prawnego odpowiada ściśle normie prawnej
Klasyczne – stosunek prawny zachodzi w świecie empirycznym doświadczalnym nie są to stosunki abstrakcyjne ale zawsze konkretne
Dualistyczna – stosunki prawne zachodzą jednocześnie w dwóch płaszczyznach stosunek abstrakcyjny ma charakter ogólny wyznaczony z dyspozycji i normy prawnej
Stosunek abstrakcyjny ma charakter ogólny
Stosunek prawny konkretny polega na zastosowanie uprawnień i obowiązków wyznaczonych ogólnie w dyspozycji normy prawnej do konkretnych podmiotów znajdujących się w konkretnych przypadkach
Fakt prawny
Zdarzenia prawne (niezależne od woli) działania prawne (zależne od woli człowieka)
Czynności prawne stosowanie prawa tworzenie prawa
Czyny dozwolone niedozwolone
Osoby fizyczna – znaczy się każdy żeby być podmiotem stosunku prawnego trzeba mieć zdolność prawną
Zdolność prawna to właściwości dzięki której stajemy się zdolni praw i obowiązków ( od urodzenia do śmierci )
Zdolność do czynności prawnych jest możność do kształtowania za pomocą oświadczenia woli skutków prawnych
Nie mają zdolności do czynności prawnych ( nie mają możności kształtowania skutków prawnych);
Osoby nieletnie , małoletnie , ubezwłasnowolnione , wyjątek może zawierać zobowiązania za pomocą kuratora opiekuna .