Język prawny to ten, w którym formułowane są teksty obowiązującego prawa. Nazywa się go czasem językiem prawodawcy. Jest to odmiana etnicznego języka naturalnego, lecz ze względu na poszczególne cechy zbliża się on nieco do grupy języków sztucznych. Charakteryzuje się on odmiennym nieco, od języka naturalnego, słownictwem, osobliwościami gramatycznymi oraz nieco odmiennymi zasadami stylistyki.

Język prawniczy to język, w którym formułowane są wypowiedzi o prawie obowiązującym i innych zjawisk prawnych. Język prawniczy jest zróżnicowany ze względu na różnorodność podmiotów, które się nim posługują. Mówimy więc o języku prawniczym praktyki (posługują się nim organy stosujące prawo) lub nauki prawa (poszczególnych dyscyplin prawniczych, teorii, dogmatyki itp.).

a)Język urzędowy W niektórych krajach przyjmuje się zasadę że przepisy prawne czynności władz publicznych, a niekiedy również dokumenty potwierdzające dokonanie czynności prawnych przez osoby prywatny muszą być sporządzone w języku narodowym. W ten sposób ogranicza się ryzyko rozpowszechnienia obcojęzycznych zwrotów prawniczych lub wypieranie języka narodowego przez inne języki ale jednocześnie zwiększa się prawdopodobieństwa że pewne zasady zachowania się będą tak samo rozumiane w różnych miejscach i różnych instytucjach.

b)Oficjalne dokument wskazujący sposób korzystania z języka. W polskim prawie obowiązujące w tym względzie jest rozporządzenie PRM z 20.06.2002 w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”. Wskazane są w nim określone cechy, którymi powinien wykazywać się język prawny. Są nimi adekwatność, komunikatywność oraz zwięzłość.

Adekwatność oznacza, że tekst przepisu prawnego w sposób możliwie precyzyjny i wierny wyraża intencje prawodawcy.

Komunikatywność – tekst aktu normatywnego będzie komunikatywny jeśli sformułowany w nim wzór postępowania będzie dostatecznie zrozumiały dla odbiorców, przede wszystkim dla adresatów norm prawnych. Uzyskuje się to przede wszystkim unikając zawiłości i zbytniej specjalizacji języka, stosując proste zdania, ale również odpowiednio dzieląc tekst aktu normatywnego na poszczególne jednostki redakcyjne czy stosując zawsze tę samą kolejność przepisów.

Zwięzłość tekstu prawnego osiągniemy, jeśli będzie on zawierał te wszystkie, a zarazem tylko te wypowiedzi, które konieczne są dla odtworzenia możliwie jednoznacznych norm postępowania.

c)Definicje legalne - przepisy które ustalają obowiązujące znaczenie używanych terminów, przy czym jest to znaczenie nowe całkowicie lub częściowo w stosunku do języka powszechnego.

Rodzaje wypowiedzi

1.Wypowiedzi opisowe (deskryptywne) - zdania w sensie logicznym stwierdzające fakty. W tym sensie dają one pewien obraz rzeczywistości. Zdania logiczne pełnią więc funkcję sprawozdawczą. Wypowiedziami o tym charakterze posługuje się język prawniczy.

2.Wypowiedzi ocenne są to wypowiedzi zawierające ocenę jakiegoś stanu rzeczy, zdarzenia, przedmiotu itp. Pełnią przede wszystkim funkcję ekspresyjną.. Treścią wypowiedzi ocennej jest aprobata bądź dezaprobata pewnego stanu rzeczy.

-Ocena zasadnicza samoistna – jest oceną subiektywną, tj. wypływającą z wewnętrznych przekonań wypowiadającego

-Ocena zasadnicza podbudowana instrumentalnie - wyrażają aprobatę / dezaprobatę dla pewnego stanu rzeczy jako środka prowadzącego do osiągnięcia przyjętego celu, podlegają klasyfikacji logicznej

-Do wypowiedzi oceniających zaliczamy również optatywy – (wypowiedzi optatywne), w których treścią jest ocena przyszłego stanu rzeczy. Wypowiedzi optatywne można spotkać np. w niektórych uchwałach Sejmu.

3.Wypowiedzi normatywne to podstawowy typ wypowiedzi języka prawnego i prawniczego. Ich zadaniem jest wskazanie wzoru powinnego zachowania(zakaz, nakaz, dozwolenie) Pełnią więc one funkcję perswazyjną. zachowania się.

4.Wypowiedzi dokonawcze (performatywy).Wyrażają sens aktów konwencjonalnych (czyli takie które zgodnie z obowiązującymi normami zmieniają rzeczywistość np. nadanie imienia , powołanie na stanowisko, zawarcie umowy)

Hierarchia aktów normatywnych:

1.Konstytucja

2.Ratyfikowane umowy międzynarodowe

3.Rozporządzenia i decyzje UE

4.Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy

5.Rozporządzenia

6.Akty prawa miejskiego

Normy i przepisy prawne

1.Norma postępowania to wypowiedź, która określoną osobę w określonych okolicznościach upoważnia, nakazuje lub zakazuje aby ta osoba tak, a nie inaczej postąpiła. Normy postępowania dotyczą zachowań które są uzależnione od woli działającego. Norma postępowania zawiera 3 elementy konieczne do jej zrealizowania:

-określenie adresata normy

-określenie wzoru postępowania

-określenie okoliczności warunkujących zachowanie

2.Norma prawna- jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa. Przyjmuje się , że jest ona regułą zachowania noszącą dwie zasadnicze cechy:

-Generalność. Generalny charakter normy prawnej odnosi się do dwóch określonych w niej elementów: adresata oraz okoliczności, w jakich odpowiednie postępowanie adresata powinno mieć miejsce. Generalność określenia adresata normy oznacza, że norma jest skierowana do pewnej kategorii adresatów, nie zaś do adresata indywidualnego. Wskazanie adresatów odbywa się poprzez powołanie się na ich cechy rodzajowe lub poprzez określenie terytorium na, którym norma będzie obowiązywać.

-Abstrakcyjność oznacza, że wzór zachowań określany jest przez wskazanie rodzajowych a nie konkretnych zachowań Określenie normy nie powinno być szczegółowe lecz ogólne, tak aby objąć dużą liczbę przypadków. Przeciwieństwem abstrakcyjności jest kazuistyczność czyli szczegółowe zaznaczenie zakresu normy.

3.Budowa normy prawnej:

-hipotezą nazywa się część normy w której określa się adresata normy oraz warunki lub okoliczności w których adresatowi temu jest nakazane/dozwolone/zakazane coś czynić.

-dyspozycją – nazywa się część normy która określa treść zachowania nakazanego, dozwolonego lub zakazanego, albo treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów.

-sankcja - część normy zawierająca konsekwencje grożące w wypadku zachowania się sprzecznego ze wskazanym wzorem. Sporne jest czy sankcja jest częścią normy prawnej czy też treścią odrębnej formy.

4.Hipoteza normy pranej:

Hipoteza określa elementy podmiotowe i przedmiotowe sytuacji, którą ujmuje.

-O elementach podmiotowych mówimy gdy hipoteza wskazuje adresata normy oraz jego cechy. Może też szczegółowo wskazywać cel albo sposób działania

-Hipoteza dotyczy elementów przedmiotowych– gdy odnosi się do stanów, zjawisk lub wydarzeń w stosunku do adresata zewnętrznych. Może też określać miejsce albo czas działania normy.

5.Dyspozycja normy prawnej-wyznacza treść powinnego zachowania i jest najważniejszą jej częścią. Przedmiotem dyspozycji mogą być 2 różne rodzaje postępowania wyodrębnione ze względu na sposób ich uregulowania przez prawo:

a)Czyny – faktyczne zachowania psychofizyczne, których przebieg lub następstwo reguluje prawo(np. zabrnie mienia, zabójstwo, budowa domu, itp.)

Czynności konwencjonalne – czyli takie zachowania, którym istniejące normy nadają specyficzne znaczenie, inne niż to, które wynikałoby z psychofizycznego przebiegu tej czynności i ich faktycznych skutków(np. podniesienie ręki podczas glosowania).

Czynności konwencjonalne dzielimy na: -prawnie istotne (akty tworzenia prawa, akty stosowania prawa, czynności prawne) –prawnie obojętne (obyczajowe, religijne, organizacyjne, inne)

Reguły sensu – regulują sposób dokonania czynności konwencjonalnej.

Czynności prawne to zachowania osób prawnych i fizycznych mające charakter prawnie istotny. Są to czynności wymagające oświadczenia woli i dążące do wywołania określonych skutków prawnych.

b)Sytuacje wyznaczone przez normy prawne:

#obowiązek-polega na tym, że norma prawna ustanawia dla danego rodzaju adresatów i w danych warunkach(określonych w hipotezie) nakaz lub zakaz określonego zachowania. w języku prawnym obowiązki są formułowane przy użyciu trybu oznajmującego, także przy użyciu zwrotów typu „powinien”, „ma obowiązek”.

Nakaz określonego zachowania może przybrać dwie formy:

-nakaz obejmujący tylko jeden typ zachowań, do którego bez narażenia na konsekwencje prawne nie można się uchylić. np. nakaz poddania się szczepieniu podczas epidemii.

-nakaz obejmujący jeden typ zachowania podstawowego oraz drugi(inne zachowanie), który w określonych okolicznościach może być przez adresata wybrany zamiast zachowania podstawowego: zobowiązanie przemienne i upoważnienie przemienne.

powstrzymanie się od zachowania nakazanego przez dyspozycję normy prawnej nosi nazwę zaniechania i jest sankcjonowane.

Zakaz – wskazuje typy zachowań uznane przez normę za niedopuszczalne. zrealizowanie takiego zachowania pociąga za sobą negatywne konsekwencje. zakazanie określonego zachowania przez prawo może się odbyć w dwojaki sposób:

-przez użycie funktora normotwórczego, który jednoznacznie kwalifikuje zachowanie jako niedopuszczalne.

-przez sformułowanie normy określającej sankcje, jaka powinna być zastosowana do sprawcy określonego zachowania.

#dozwolenie – inny rodzaj podstawowej sytuacji prawnej. według niektórych naukowców dozwolenie nie istnieją jak samodzielny rodzaj dyspozycji prawnej lecz są jedynie funkcją zakazów i nakazów. dozwolenia dzielimy na:

-dozwolenia słabe – wtedy kiedy do określonego zachowania nie ma zakazów (prawo milczy)-nie dotyczy władz publicznych.

-dopuszczalność może też wynikać z faktu uregulowania go przez prawo i uczynienia z niego nakazu. – musi być wykonane.

-dozwolenie mocne – wtedy kiedy określone zachowanie jest uregulowane lecz nie jest wprost nakazane lub zakazane.

#Uprawnienie – polega na tym, że norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych warunkach pewną możliwość zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata. W systemie prawa wyróżniamy wiele uprawnień:

Uprawnienie podmiotów do własnych zachowań:

-Wolności prawnie chronione – wolności polegające na możliwości podejmowania zachowań o charakterze czynów.

-Immunitety – Jest to szczególny przypadek uprawnień podmiotów do własnych zachowań. Jego istotą jest nie podleganie kompetencji innych podmiotów(np. Organów władzy)

-Prawa-upoważnienia – do tej kategorii zalicza się określone przez prawo uprawnienia do dokonywania istotnych prawnie czynności konwencjonalnych

-Przywileje – uprawnienia polegające na tym, że podmiot uprawniony jest do podejmowania pewnych działań w sposób wyłączny lub traktowania szczególnie korzystnie w porównaniu z innymi podmiotami.

Uprawnienia sensu stricto – uprawnienia do zachowań innych podmiotów(Pracodawca może żądać wykonania umówionej pracy, pracownik zaś ma obowiązek ją wykonać).

Kompetencja- jej kompetencji jest na przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania określonej doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym skorzystanie z tego uprawnienia powoduje powstanie po stronie innego podmiotu obowiązku określonego zachowania się.

Na kreślenie kompetencji składają się dwie normy:

- Wskazująca podmiot i określająca sposób dokonania przez niego czynności konwencjonalnej.

- Nakładająca na inny podmiot obowiązek wykonania „zalecenia”

Pojęcie kompetencji jest odróżnione od Prawa-upoważnienia z powodu:

- To pojęcie w szczególności odnosi się do szczególnego rodzaju podmiotów(np. organów państwa).

- Upoważnienie do dokonania określonej czynności konwencjonalnej bardzo często powiązane jest z obowiązkiem działania podmiotu wyposażonego w kompetencje.

Luz decyzyjny (władza dyskrecjonalna) – swoboda w interpretacji kompetencji. Nadaje się go w państwach prawnych ponieważ:

-Zbyt wielki rygoryzm prawa i brak możliwości dostosowania decyzji władczej organu państwa do okoliczności faktycznych sprawa może prowadzić do niesprawiedliwości.

-Zbyt wielki luz decyzyjny może prowadzić do naruszeń.

Istnieje kilka różnych kryteriów podziału kompetencji. Możemy mówic o:

-kompetencji rzeczowej, która wyznacza zakres zagadnień należących do kompetencji danego organu

-kompetencji miejscowej, realizowanej nakreślonym obszarze, co do którego organ może podejmować decyzje władcze.

-kompetencji hierarchicznej – zakres spraw co do których organ może podejmować decyzje władcze ze względu na swoje usytuowanie w hierarchii organów danego rodzaju.

Szczególną postacią kompetencji są tzw. prerogatywy czyli uprawnienia głowy państwa do podejmowania decyzji, niepodlegających kontrasygnacie premiera lub ministra i przez to wyłączone spod kontroli parlamentu.

Sankcje prawna – dolegliwość którą upoważnione do tego organy państwa wymierzają naruszycielom norm prawnych. Występują w znaczeniu:

Językowym – jako treść normy zachowania

Realnym – jako społeczny fakt odjęcia określonych kroków w celu ukarania osób zachowujących się niezgodnie z wzorcami norm.

Najczęściej spotyka się sankcje:

1.Egzekucyjna – polega bądź na przymusowym wykonaniu tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata, bądź na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi.

2.Nieważności – Polega na unieważnieniu czynności konwencjonalnych. Ma zastosowanie przede wszystkim do czynności prawnych, które są wyróżnione przez prawo cywilne jako jeden z rodzajów czynności konwencjonalnych konwencjonalnych prawie. Normy, w których zawarte są sankcje nieważności nazywamy leges Perfactae(Prawo doskonałe – bo w świetle prawa uznaje je się za niebyłe). Sankcje nieważności dzielimy na:

a)Nieważność bezwzględna – następuje z mocy samego prawa bez konieczności dokonywania jakiś dodatkowych czynności. Dotyka ona czynność od samego początku tj. jest uważana za niebyłą. Ma miejsce np.:

-Gdy czynność została wykonana przez osobę nieuprawnioną do tego.

-Gdy czynność została wykonana bez wymaganej przez prawo zgody organu władzy państwowej.

-Gdy czynność została wykonana bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo pod rygorem nieważności.

b) Nieważność względna – gdy określona osoba wystąpi zgodnie z prawem z wnioskiem do odpowiedniego organu np. Sądu o stwierdzenie nieważności Czynność jest ważna do czasu orzeczenia sądu i orzeczenie sądu powoduje unieważnienie czynności ze skutkiem wstecznym

c) Bezskuteczność:

-Zawieszona – prawo uzależnia związanie określonej osoby postanowieniami umowy lub innej czynności prawnej od zgody tej osoby.

-Względna – może być stwierdzona przez sąd, gdy żąda tego osoba trzecia. Nie powoduje ona zerwania więzi prawnej między stronami czynności, ale jednocześnie uniemożliwia takie kształtowanie spraw między stronami, które prowadziłoby do pokrzywdzenia osób trzecich.

3.Sankcja karna(represyjna, penalna) – Jest to sankcja za dokonanie czynów zabronionych polegających na działaniu rzadziej na zaniechaniu. Sankcja represyjna polega na pozbawieniu naruszyciela cennych dla niego dóbr. Funkcjami kary mogą być:

-Odpłata – odpowiedź złem na zło => kara jest uznawana za przejaw sprawiedliwości.

-Resocjalizacja przestępcy

-Odstraszenie przestępcy do czynienia rzeczy przez prawo zakazanych

-Odstraszenie innych osób

-(czasami)Izolacja przestępcy od społeczeństwa => uniemożliwienie mu dokonywania dalszych przestępstw

-(czasami)Odizolowanie przestępcy od społeczeństwa na zawsze.

Rodzaje norm i przepisów prawnych:

1.Normy prawne: reguły i zasady prawne

a)normy-reguły - Wyznaczają zachowanie powinne w taki sposób że adresad ma tylko 2 możliwości: może spełnić nałożony na niego obowiązek lub może go naruszyć jeśli zachowa się inaczej. Normy-reguły nie da się naruszyć częściowo lub w pewnym stopniu

b)normy-zasady – jej mianem określamy wiążące prawnie normy, które często w systemie prawa zajmują wobec innych norm pozycję nadrzędną i pełnią w nim szczególną rolę. Zasady dzielą się na:

-zasady w znaczeniu dyrektywalnym, które nie wskazują tego co jest ale co być powinno. Zasady te mają charakter norm naczelnych – wytyczające granice, w których inne normy powinny się mieścić.

-zasady w znaczeniu opisowym – zasada prawa w tym znaczeniu to pewien wzorzec ukształtowania jakiejś instytucji prawnej, który rekonstruujemy na podstawie opisu szerszego materiału prawnego.

2.Normy bezwzględnie i względnie wiążące:

a) normę bezwzględnie wiążącą (imperatywną) – ustanawiającą drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i niedopuszczającą zachowania odmiennego. Naruszenie tej powinności pociąga za sobą sankcję.

b)normę względnie wiążącą (dyspozytywną) – ustanawiającą pewnien wzorzez zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszczającą, że adresaci mogą zachować się w sposób odmienny.

3.Przepisy ogólne i szczególne:

Ze względu na stopień szczegółowości hipotezy oraz treść dyspozycji norm sankcjonowanych bądź sankcjonujących i konsekwencje dla stosowania tych norm w przypadku ich sprzeczności, wyodrębnia się przepisy ogólne i szczególne, w których normy te są zawarte.

a)przepisy ogólne – regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne reguły zachowania.

b) przepisy szczególne – ustanawiają wyjątki, uregulowania odrębne w stosunku do przepisów ogólnych.

4.Przepisy odsyłające i przepisy blankietowe

Przepisy te pozwalają na zapewnienie większej zwięzłości i spójności całego systemu prawa.

a) przepisy odsyłające – ustanowione są w celu uniknięcia kilkakrotnego powtórzenia się w akcie normatywnym tych samych treści lub w celu uzupełnienia ich treściami zamieszczonymi w innym miejscu. Zawierają one odesłanie do innego przepisu gdzie można znaleźć poszukiwane wzory zachowania. Są to tzw. odesłania wewnątrzsystemowe – odsyłają do innych przepisów aktu normatywnego. Klauzulą generalną nazywamy zawarty w przepisie prawnym zwrot, który odsyła do innego niż system prawny, systemu norm lub ocen – odesłanie pozasystemowe. Dzielą się one na:

- odesłania do dokonania wszechstronnej i w sensie prawnym swobodnej oceny konkretnego przypadku.

- odesłania do pewnych szczególnych systemów reguł moralnych

-odesłania poprzez użycie zwrotów wartościujących do powszechnie uznawanych i dość jednolicie podejmowanych wartości.

b) przepisy blankietowe – nie ustanawiają one same żadnej reguły zachowania, lecz wskazują na organ państwa, który reguły takie ma dopiero wprowadzić.

legislacja autonomiczna to tworzenie prawa przez, np. stowarzyszenie milośnikow psów 

procedualizacja- zjawisko przekazania kompetencji do regulowania pewnymi dziedzinami prawa organom wladzy pozapanstwowej, np. samorzadowi terytorialnemu

adriano adiadriano adi

0

Źródła prawa europejskiego
Pierwotne zalicza się traktaty konstytuujące które tworzyły wspólnotę Europejską i Unię Europejską.
-traktaty założycielskie, aneksy i protokoły do traktatów założycielskich
Wtórne są to źródła które są tworzone przez organ wspólnoty europejskiej: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie

Źródła prawa:

W znaczeniu formalnym – akty normatywne, które dają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa

W znaczeniu materialnym – ogół okoliczności o ekonomicznym, kulturowym, politycznym, społecznym, a niekiedy religijnym charakterze, które wpłynęły na treść i formę norm istniejących w danym państwie.

W znaczeniu instytucjonalnym – organy władzy publicznej, których decyzja przesądziła o treści i obowiązywaniu danych norm prawnych.

Źródła poznania prawa – wszystkie rzeczy, z których możemy się dowiedzieć o istniejącym niegdyś prawie.

Tworzenie prawa-jest złożonym, zorganizowanym procesem, dokonywanym w ramach określonych instytucji i według określonej prawem procedury. Oprócz tej formy prawo może być tworzone m.in. w drodze precedensów, ale może również kształtować się w spontanicznym procesie, tak jak ma to miejsce w przypadku prawa zwyczajowego.

Sposoby tworzeni prawa w ich historycznym rozwoju:

1. Stanowienie prawa

Stanowienie prawa jest podstawowym sposobem jego tworzenia. Jest aktem świadomym i celowym. Akt ten dokonywany jest jednostronnie, przez uprawniony do tego podmiot, a w jego wyniku powstają normy abstrakcyjne i generalne. Sformalizowanie tego aktu polega na:

-Oddanie aktu w ręce kompetentnego organu władzy publicznej

-Podporządkowaniu prawotwórczego działania tych organów

-Ustanowienie aktom normatywnym określonych prawnie formy

-Podanie aktów normatywnych do wiadomości publicznej

Akty stanowienia prawa mają charakter Prospektywny, co oznacza, że są zwrócone ku przyszłości; normują sytuację w stosunku do nieokreślonej liczby osób (abstrakcyjność normy) i wobec rodzajowo wskazanych adresatów (generalność)

Konstytutywność – polega na tym, że wraz z aktem stanowienia, na mocy kompetentnego organu wprowadzane są do systemu lub usuwane normy prawne.

2. Zawieranie umów o charakterze prawotwórczym

Tworzenie prawa w drodze umów jest podstawowym narzędziem tworzenia prawa międzynarodowego publicznego (prawa traktatowego).

Prawo powstające w wyniku zawarcia umowy to - Prawo konsensualne – jest w istocie prawem stanowionym tyle że nie jednostronną decyzją władzy publicznej.

3. Przekształcanie zwyczajów (obyczajów) w prawo

Zwyczaj – trwałe praktykowanie określonych wzorców zachowań przez członków pewnej zbiorowości. Zwyczaj rodzi się na ogół spontanicznie przeważnie bez udziału władzy, twórca jest najczęściej grupowy i anonimowy. Powstaje w długim procesie społecznym, a jego podmioty są na ogół przedmiotem głębokiej i powszechne internalizacji. Reguluje on przede wszystkim związki między członkami społeczności i jej instytucjami władczymi.

Prawo zwyczajowe – mamy z nim do czynienia, gdy w danej zbiorowości upowszechniło się przekonanie, iż istniejące dotychczas zwyczaje są na tyle dla niej istotne, że powinny być sankcjonowane przez organy władzy publicznej. Do przekształcenia się zwyczajowej normy postępowania w normę prawa zwyczajowego konieczne jest współwystępowanie kilku zjawisk:

1) powszechnej akceptacji zwyczaju w środowisku, którego dotyczy

2) stosunkowo precyzyjne ukształtowanie się wzoru postępowania

3) uznanie zwyczaju przez sądy lub inne organy stosujące prawo

4) akceptacja zwyczaju jako wiążącego przez doktrynę prawniczą

Istnienie prawa zwyczajowego jest charakterystyczne dla społeczności stagnacyjnych(powolny proces zmian – ewolucyjny nie rewolucyjny)

Zwyczaj prawny – ustabilizowany sposób rozumienia, stosowania prawa, korzystania z uprawnień i wykonywania obowiązków. Nie jest źródłem prawa, lecz sposobem jego realizacji.

4.Prawotwórcze orzecznictwo sądowe:

Precedens – orzeczenia śsądów formułujące nowe zasady rozstrzygnięcia jakiejś sprawy, a porządek tak powstającego prawa zwany jest prawem precedensowym. W niektórych państwach P. są ważnym źródłem prawa. Przy formułowaniu precedensu sędzia kieruje się własnym poczuciem słuszności, wiedzą, doświadczeniem i prawym zwyczajowym. Prawo tworzone w ten sposób zwane jest prawem sędziowskim.

5.Recepcja prawa obcego – obce akty normatywne uznaje się za obowiązujące, czasami po niewielkich adaptacjach na własnym terytorium. Dokonuje się ona za pomocą formalnej decyzji władczej organów władzy państwowej i dotyczy z reguły gotowych już aktów prawa stanowionego, dlatego można proces recepcji traktować jaki szczególny przypadek stanowienia prawa.

Rozdział III
ŹRÓDŁA PRAWA

Art. 87. 1.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Art. 88. 1.Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. 2.Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.

3.Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.

Art. 89. 1.Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

2.O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.

3.Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.

Art. 90 1.Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

2.Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

3.Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

4.Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 91. 1.Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2.Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3.Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Art. 92. 1.Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

2.Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.

Art. 93. 1.Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

2.Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

3.Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Art. 94. Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

de facto:
-stosowany w syst. civil law
-wpływa na tresc przyszlych decyzji sadowych w sposob faktyczny
-jest zrodlem pomocniczym powolywanym zawsze z jego podstawą prawną
-prawnie niewiążący- wiaże tylko w danej sprawie
-polega na interpretacji przepisów prawa
-w Polsce są to orzeczenia SN


de iure:
-prawnie wiążący
-spotykany w syst common law
-wiążąco wpływa na treść przyszłych decyzji
-jest samoistnym żródłem
-cecha konstytutywna

zwyczaj społeczny to przekonanie ludzi, że dana norma jest normą prawną zagrożoną sankcją, a nieprzestrzeganie zwyczaju prawnego jest rzeczywiście zagrożone sankcją 

Przepis intertemporalny, przejściowy, międzyczasowy - przepis mający szczególną doniosłość ze względu na pewność prawa i bezpieczeństwo obrotu prawnego. Regulują one wpływ aktu normatywnego na stosunki powstałe pod działaniem przepisów dotychczasowych

Rozporządzenia UE- mają za zadanie ujednolicanie przepisów prawa w krajach wspólnotowych UE, mają charakter wiążący, zawarte w nich normy są abstrakcyjne i generalne; ogłoszone w Dzienniku Urzędowym UE, obowiązuje bezpośrednio- nie jest wymagana implementacja; adresatem organy UE i państwa członkowskie, mają pierwszeństwo w razie kolizji z ustawami

W sprawie upoważnień:

Upoważnienia obligatoryjne - upoważnienie do wydania aktu wykonawczego razem z obowiązkiem jego wydania;

Upoważnienie fakultatywne - upoważnienie do wydania aktu wykonawczego ze swobodą korzystania z tego upoważnienia (czyli można wydać albo i nie wydawać aktu wykonawczego).

Łukasz uksw 0:03:20

Dyrektywy wykładni I stopnia: dyrektywy wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej;

Dyrektywy wykładni II stopnia: 1) procedury - kolejność stosowania wykładni (wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna) oraz moment końca przeprowadzania wykładni (uzyskanie wyniku nie budzącego wątpliwości lub uzyskanie wyników zbieżnych po przeprowadzeniu wykładni wg.  wszystkich dyrektyw I stopnia (co było też określone przez dr. Jakubiak - Mirończuk określone jako "złota zasada" i jest rozwiązaniem preferowanym) 2) preferencji - decydują, które rozwiązanie należy wybrać w przypadku kolizji interpretacyjnej, nie są dokładnie określone, zależą od przyjętej ideologi wykładni.

źródła w znaczeniu materialnym,

upoważnienie fakultatywne,

precedens de iure,

dyspozycja

rodzaje wypowiedzi

u mnie było przepis intertemporalny,

generalność normy,

rozporządzenie UE,

Język prawny,

przepisy blankietowe,

tworzenie prawa przez jurystów - definicje + cechy systemu civil law i precedensu de facto - opisowe

podział wykładni ze wzg. na wynik i dyrektywy wykładni II stopnia (opis.)

podział wykładni ze względu na podmiot dokonujacy+ dyrektywy II stopnia

wykładnia językowa,