Diagnostyka ostrych

schorzeń

jamy brzusznej

Dr hab. n. med. Marek Ostrowski

OSTRY BRZUCH



obraz chorobowy o nagłym początku,

narastającym stopniu zagrożenia,
wymagający natychmiastowej
diagnostyki i leczenia

silne bóle brzucha, które pojawiają się nagle

wśród pełnego zdrowia i utrzymują się dłużej

niż 6 godzin, najczęściej wymagają doraźnej

interwencji chirurgicznej

Ostry brzuch – przyczyny



ostre zapalenie wyrostka robaczkowego



perforacja wrzodu żolądka lub dwunastnicy



ostra niedrożność jelit



uwięźnięcie przepuklin



krwotok do przewodu pokarmowego



ostre zapalenie trzustki



ostre choroby narządów rodnych u kobiet



zapalenie otrzewnej spowodowane rożnymi

przyczynami



urazy jamy brzusznej

Inne choroby mogące dawać objawy

ostrego brzucha



zawał mięśnia sercowego



zapalenie płuc, zapalenie wątroby



odmiedniczkowe zapalenie nerek



porfiria, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa



cukrzycowa kwasica ketonowa



Choroba Leśniowskiego-Crohna



zapalenie węzłów chłonnych krezkowych



kamienie nerkowe, moczowodowe



choroby zapalne miednicy mniejszej

Wywiad



lokalizacja i nasilenie bólu



charakter bólu



umiejscowienie



towarzyszące dolegliwości

(

duszność, biegunka,

gorączka )



aktualny powód hospitalizacji



choroby współistniejące

Ból trzewny



przewodzony przez nerwy
autonomiczne i nerw przeponowy



rozciąganie miesniówki lub torebki
narządów wewnętrznych



rozlany - brak pól projekcyjnych w
korze mózgowej powoduje
niemożność dokładnej lokalizacji
bólu

Ból trzewny



początek powolny



ból sinusoidalny o charakterze kolki



objawy towarzyszące – nudności ,
wymioty



pacjent niespokojny – czesto
zmienia pozycję

Ból somatyczny



przewodzony przez nerwy
rdzeniowe

Th

5

- S

2



lokalizacja bólu wyraźna –

istnieją pola projekcyjne dla

nerwów międzyżebrowych

Ból somatyczny



występują na skutek działania tych
samych bodźców, które wywołują ból na
powierzchni ciała :

-

drażnienia otrzewnej czynnikami
chemicznymi

-

nacieczenia zapalnego

-

pociągania lub skręcania otrzewnej

-

tarcie zmienionych zapalnie powierzchni
otrzewnej

Ból somatyczny



chory spokojny – unika ruchów



ból stały o różnym natężeniu –
zwiększa się przy zmianie pozycji



chory dokładnie lokalizuje miejsce
bólu



towarzyszy mu bolesność uciskowa i
napięcie powłok

Bóle w nadbrzuszu

Ból w prawym podżebrzu

Ból w lewym podżebrzu

Ból w okolicy
śródbrzusza

Ból w okolicy lędźwiowej

Ból w okolicy podbrzusza

Charakterystyka bólu

-

piekący – choroba wrzodowa

-

ostry ból w nadbrzuszu ( porównywalny
do pchnięcia bagnetem) – perforacja pp

-

opasujący- (zapierający dech) – kamica
żółciowa

-

kurczowy o cyklicznym nasileniu –
niedrożność jelit

Objawy towarzyszące



wymioty, nudności

– podrażnienie

otrzewnej, perforacja, zapalenie
trzustki, niedrożność jelit



biegunka

– ostre infekcje żołądkowo-

jelitowe, niedokrwienne zapalenie jelit,
ostre zapalenie wyrostka robaczkowego



objawy zakażenia: gorączka, dreszcze

Przyczyny zagrożenia

życia u pacjentów z bólami

brzucha



perforacje i pęknięcia narządów
jamy brzusznej



ostre zapalenie dróg żółciowych



martwica struktur jamy brzusznej



ostre krwotoki z narządów jamy
brzusznej

Badanie przedmiotowe



b

ó

l



wzdęcie brzucha – odgłos bębenkowy



wzmożone napięcie mięśni – brzuch
deskowaty



wzmożona perystaltyka, słyszalne
wysokie tony / cisza w brzuchu



suchy język

Objawy przedmiotowe



objaw otrzewnowy Blumberga –
wyzwolenie ostrgo bólu przy
szybkim oderwaniu ręki badającej
od powłok brzucha

Objawy przedmiotowe

Objaw

Kehra

intensywny ból umiejscowiony w
lewym górnym kwadracie jamy
brzusznej i promieniujący do lewego
barku – jest spowodowany
podrażnieniem przepony i wskazuje z
dużym prawdopodobieństwem na
pęknięcie śledziony

Objawy przedmiotowe

Objaw Rowsinga

ból w prawym dolnym kwadrancie

wyzwolony przy palpacji i ucisku jamy
brzusznej w lewym dolnym
kwadrancie

wskazuje na: zapaleniem wyrostka
robaczkowego

Objawy przedmiotowe

Objaw mięśnia biodrowo-

lędźwiowego

jest to ból w dolnej części jamy brzusznej

wywołany przez zginanie uda przy
oporze stwarzanym ręką badającego –
wskazuje na ostre zapalenie wyrostka
robaczkowego, ropień okołonerkowy,
zlokalizowany w pobliżu mięśnia
biodrowo - lędźwiowego

Objawy przedmiotowe



Objaw zasłonowy

jest to ból wywołany przy rotacji

wewnętrznej lub zewnętrznej uda
ustawionego w zgięciu

wskazuje na możliwość procesu

zapalnego w pobliżu mięśnia
zasłonowego

Objaw zasłonowy

Objawy przedmiotowe



Objaw Murphy’ego

- wywołuje się uciskając górny prawy

kwadrant jamy brzusznej w czasie wdechu

- ból spowodowany jest uciskiem

pęcherzyka żółciowego, który obniża się w

momencie wdechu

- wskazuje na ostre zapalenie pęcherzyka

żółciowego

Objaw Murphy’ego

schemat

Objawy przedmiotowe



Wybroczyny krwawe

- w bocznych częściach powłok brzucha,

wokół pępka lub w okolicy lędźwiowej

wskazują na możliwość krwotoku

pozaotrzewnowego

- przyczyny to: zmiany pourazowe, ostre

krwotoczne zapalenie trzustki, pękający

tętniak aorty i zgorzel jelita

Szmery perystaltyczne



wzmożone , dźwięczne –
niedrożność jelit z zatkania



brak szmerów perystaltycznych –
zapalenie otrzewnej, niedokrwienie
lub zgorzel jelit, albo przedłużajacej
się ( ponad 3 dni) niedrożności
mechanicznej

Bóle brzucha u pacjentów

w

podeszłym wieku



nieproporcjonalnie słabo wyrażone



często są spowodowane

- perforacją jelita grubego związaną z

chorobą uchyłkową

-

ostrym niedokrwieniem jelit w
przebiegu miażdżycy

Pacjent we wstrząsie



szybkie przetoczenie płynu
nawadniającego lub płynu Ringera



transfuzja krwi pełnej



w przypadku pacjentów wymiotujących –
założenie sądy żołądkowej



natychmiastowa konsultacja chirurgiczna



po wdrożeniu powyższych: badania
radiologiczne i USG



Wykonanie badania EKG

Pacjent bez objawów
wstrząsu



terapia objawowwa

-

głodówka

-

nawodnienie dożylne i parenteralne

-

podanie leków rozkurczowych



konsultacja chirurgiczna



po wdrożeniu powyższych badania
radiologiczne i USG



wykonanie badania EKG

Badania laboratoryjne



morfologia krwi

(wartość leukocytozy nie

musi korelowac ze stanem klinicznym pacjenta)



badanie

ogólne

moczu



aktywność amylazy w surowicy i
moczu



gazometria krwi tętniczej



elektrolity, kreatynina, koagulogram i
badanie czynności wątroby

Badania radiologiczne



zdjęcie RTG klatki piersiowej- w pozycji
stojącej



zdjęcie przeglądowe brzucha – na leżąco, na
boku i na stojąco

-

zaburzenia w układzie kostnym

-

układ gazów w przewodzie pokarmowym

-

nieprawidłowy zbiornik gazu poza światłem jelit

-

nieprawidłowe zwapnienia

-

cienie tkanek miękkich

Badanie radiologiczne



Powietrze może znajdować się w żołądku i
jelicie grubym, natomiast obecność gazu
w jelicie cienkim wskazuje na chorobę w
obrębie jamy brzusznej



Równomierne rozmieszczenie powietrza w
jelicie cienkim i grubym wskazuje na
niedrożność porażenną, która pierwotnie
nie wymaga leczenia operacyjnego

Perforacja odbytnicy

Kontrastowe badania
radiologiczne



dożylna pielografia ( urografia )



badanie z doustnie podanym barytem



badanie górnego odcinka p.p.



wprowadzanie środków cieniujących
do okrężnicy i odbytnicy



pasaż kontrastu przez jelito cienkie



ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego

Ultrasonografia jamy
brzusznej



kamica żółciowa



niedrożność dróg żółciowych lub
ropień



kamica nerkowa



ostre zapalenie trzustki

Pancreatitis
acuta