Fluktuacje

Fluktuacje

krótkookresowe

krótkookresowe

Opracowano na podstawie książki:

Opracowano na podstawie książki:

Robert E. Hall, John B. Taylor Makroekonomia.

Robert E. Hall, John B. Taylor Makroekonomia.

Wydanie III zmienione. PWN, Warszawa 2000.

Wydanie III zmienione. PWN, Warszawa 2000.

Rok

1995

1996

1997

1998

1999

200

0

2001

200

2

2003

2004

2005

Tempo wzrostu podaży
pieniądza M2, M3 [%]

34,9

29,3

13,0

14,8

9,4

3,1

5,4

2,7

3,9

4,1

10,8

Tempo zmian depozytów
realnych przedsiębiorstw

(koniec roku) [%]

12,7

17,5

7,7

23

12,5

9

12,3

0,8

22,7

18,5

16,2

Tempo zmian kredytów
realnych przedsiębiorstw
(koniec roku)[%]

8,8

16,1

13,5

17,6

7,7

4,0

-0,4

0,5

0,4

-7,7

1,9

Stopa kredytów 3-letnich

dla przedsiębiorstw
(koniec roku) [%]

27,3

24,9

26,6

20,6

19,5

21,

1

15,6

9,1

7,7

8,6

6,6

Różnica realnych stóp

pomiędzy kredytem
gospodarczym a lokatą

6m deflowana CPI [%]

4,56

4,74

5,42

4,93

5,9

5,0

2

6,71

6,8

1

7,41

6,48

5,69

Rentowność obrotu
przedsiębiorstw [%]

2

1,9

1,9

1,1

-0,1

0,7

0,1

0,3

1,7

5

4

Zmiana nakładów brutto

w cenach stałych[%]

15

20

13,8

11,2

-4,7

-12

-4,2

-8

6,3

9,5

5,1 

Zmiana PKB [%]

7

6

7,1

5

4,5

4,2

1,1

1,4

3,8

5,3

3,4

Zmiana spożycia [%}

3,2

7,1

6,3

4,3

5

2,8

2,2

2,9

2,5

4

2,6

Różnica tempa wzrostu

eksport-import[%]

-3,8

-

18,3

-8,3

-5,2

-2,4

-5,5

8,6

1

10,5

0,9

6,2

1. Siły wytrącające gospodarkę ze ścieżki

wzrostu.

2. Łączny popyt i decydowanie o wydatkach.
3. Niewrażliwość poziomu cen.
4. Punkt zrównania dochodów i wydatków:

a. tożsamość dochodu;
b. funkcja konsumpcji;
c. bilans wydatków;
d. mnożnik;

e. bilans wydatków w gospodarce

otwartej.

Model długookresowego wzrostu jest ważną

Model długookresowego wzrostu jest ważną

częścią współczesnej makroekonomii. Nie

częścią współczesnej makroekonomii. Nie

wyjaśnia on jednak problemu recesji.

wyjaśnia on jednak problemu recesji.

Model długookresowy nie jest więc

Model długookresowy nie jest więc

kompletny.

kompletny.

W modelu kompletnym popyt może wpływać

W modelu kompletnym popyt może wpływać

na produkcję w sposób, który nie jest

na produkcję w sposób, który nie jest

uwzględniony w modelu długookresowego

uwzględniony w modelu długookresowego

wzrostu.

wzrostu.

W modelu krótkookresowym wyjaśnimy,

W modelu krótkookresowym wyjaśnimy,

dlaczego zmiany wydatków lub popytu

dlaczego zmiany wydatków lub popytu

mogą powodować odchylenie realnego

mogą powodować odchylenie realnego

PKB od poziomu potencjalnego.

PKB od poziomu potencjalnego.

Zbadamy ważny wyznacznik wydatków –

Zbadamy ważny wyznacznik wydatków –

dochód ludności.

dochód ludności.

Zajmiemy się pojęciem bilansu wydatków.

Zajmiemy się pojęciem bilansu wydatków.

Wcześniejsze analizy dowiodły, że gospodarka

Wcześniejsze analizy dowiodły, że gospodarka

może znajdować się poza stanem pełnego

może znajdować się poza stanem pełnego

zatrudnienia, a jej powrót do równowagi

zatrudnienia, a jej powrót do równowagi

wymaga czasu.

wymaga czasu.

Odpowiedź na pytanie jakie siły są

Odpowiedź na pytanie jakie siły są

odpowiedzialne za ten stan wymaga przyjęcia

odpowiedzialne za ten stan wymaga przyjęcia

zasady równości popytu i podaży ale jedynie w

zasady równości popytu i podaży ale jedynie w

okresie długim. Tak więc w krótkim okresie

okresie długim. Tak więc w krótkim okresie

ceny są niewrażliwe na wydarzenia. Natomiast

ceny są niewrażliwe na wydarzenia. Natomiast

mechanizm wydatków działa (nawet w krótkim

mechanizm wydatków działa (nawet w krótkim

okresie).

okresie).

Siły wytrącające gospodarkę ze

Siły wytrącające gospodarkę ze

ścieżki wzrostu

ścieżki wzrostu

Siły wytrącające gospodarkę ze

Siły wytrącające gospodarkę ze

ścieżki wzrostu

ścieżki wzrostu

Tak więc zakładamy, że okresie krótkim

Tak więc zakładamy, że okresie krótkim

ceny są

ceny są

sztywne

sztywne

,

,

a przedsiębiorstwa są gotowe do wytwarzania takiej

a przedsiębiorstwa są gotowe do wytwarzania takiej

produkcji, jakiej zażyczą sobie nabywcy przy

produkcji, jakiej zażyczą sobie nabywcy przy

danych

danych

sztywnych cenach

sztywnych cenach

(sprzyja temu polityka zapasów).

(sprzyja temu polityka zapasów).

Kiedy przedsiębiorstwa pozwalają swoim odbiorcom

Kiedy przedsiębiorstwa pozwalają swoim odbiorcom

określić poziom produkcji i zatrudniania, „rządzącą” na

określić poziom produkcji i zatrudniania, „rządzącą” na

rynku siłą staje się popyt.

rynku siłą staje się popyt.

Jeśli popyt jest silny, realny PKB przekracza poziom

Jeśli popyt jest silny, realny PKB przekracza poziom

potencjalny. W czasie recesji, gdy popyt jest słaby, realny

potencjalny. W czasie recesji, gdy popyt jest słaby, realny

PKB spada poniżej poziomu potencjalnego.

PKB spada poniżej poziomu potencjalnego.

Przedsiębiorstwa dostosowują wówczas stopniowo swoje

Przedsiębiorstwa dostosowują wówczas stopniowo swoje

ceny, by znowu osiągnąć równowagę.

ceny, by znowu osiągnąć równowagę.

Dostosowanie cen sprowadza w końcu gospodarkę z

Dostosowanie cen sprowadza w końcu gospodarkę z

powrotem na ścieżkę długookresowego wzrostu.

powrotem na ścieżkę długookresowego wzrostu.

Rys. 1 Krzywa łącznego popytu

Przy danym poziomie cen krzywa AD wskazuje ilość produkcji, na którą

jest zapotrzebowanie w gospodarce. Wyższy poziom cen obniża produkcję,

a niższy poziom cen odpowiada wyższej produkcji.

poziom cen (P)

produkcja (Y)

AD

produkcja potencjalna

P*

Y*

P

1

Y

1

w tym punkcie

produkcja jest

na poziomie

potencjalnym,

a poziom cen

na poziomie

równowagi

w tym punkcie produkcja

jest poniżej potencjalnego

poziomu, a poziom cen

powyżej poziomu równowagi

Podstawowy wykres na rys 1 nazywa się

Podstawowy wykres na rys 1 nazywa się

krzywą łącznego popytu.

krzywą łącznego popytu.

Mając dany poziom cen na osi pionowej,

Mając dany poziom cen na osi pionowej,

możemy znaleźć wielkość produkcji

możemy znaleźć wielkość produkcji

powstałej w procesie wydatkowania

powstałej w procesie wydatkowania

dochodu przez przesuwanie się w

dochodu przez przesuwanie się w

poziomie ku krzywej łącznego popytu.

poziomie ku krzywej łącznego popytu.

Zdarzenia, które przesuwają krzywą

Zdarzenia, które przesuwają krzywą

łącznego popytu, odsuwają gospodarkę

łącznego popytu, odsuwają gospodarkę

od poziomu potencjalnego.

od poziomu potencjalnego.

Rys. 2 Produkcja zmniejsza się, gdy łączny popyt

przesuwa się w kierunku początku układu współrzędnych

Wstrząs przesuwa krzywą łącznego popytu i wytrąca gospodarkę ze stanu
potencjalnego. Punktem wyjścia jest równowaga przy poziomie produkcji
Y

*

i poziomie cen P

0

W wyniku ujemnego wstrząsy krzywa łącznego popytu

przesuwa się na lewo na AD’. Poziom cen pozostaje w P

o

Nowy poziom

produkcji jest w punkcie Y’ , poniżej Y

*

P

poziom cen (P)

0

produkcja (Y)

Y*

Y’

produkcja potencjalna

AD

AD’

wyjściowy

punkt

równowagi

po przesunięciu krzywej

popytu poziom cen jest

taki sam, ale produkcja

jest mniejsza

Na rys 2 z założenia - poziom cen nie

Na rys 2 z założenia - poziom cen nie

reaguje natychmiast na przesunięcie popytu

reaguje natychmiast na przesunięcie popytu

(pozostaje niezmieniony).

(pozostaje niezmieniony).

Do zmian, które

Do zmian, które

przesuwają krzywą łącznego popytu można

przesuwają krzywą łącznego popytu można

zaliczyć politykę podatków i wydatków

zaliczyć politykę podatków i wydatków

państwa, spontaniczne zmiany konsumpcji i

państwa, spontaniczne zmiany konsumpcji i

inwestycji.

inwestycji.

Inne wydarzenia, które mogą wytrącić

Inne wydarzenia, które mogą wytrącić

gospodarkę ze stanu równowagi to zmiana

gospodarkę ze stanu równowagi to zmiana

poziomu cen.

poziomu cen.

Zmiany cen światowych,

Zmiany cen światowych,

zwłaszcza ropy naftowej, są najczęstszym

zwłaszcza ropy naftowej, są najczęstszym

źródłem wstrząsów – podwyżki kosztów

źródłem wstrząsów – podwyżki kosztów

produkcji prowadzących do podwyżek cen.

produkcji prowadzących do podwyżek cen.

Skutki wzrostu cen są przedstawione na rys. 3.

Skutki wzrostu cen są przedstawione na rys. 3.

Gospodarka przesuwa się z pozycji

Gospodarka przesuwa się z pozycji

początkowej do niższego poziomu produkcji.

początkowej do niższego poziomu produkcji.

Krzywa AD pokazuje, jak wzrost cen prowadzi

Krzywa AD pokazuje, jak wzrost cen prowadzi

do spadku produkcji.

do spadku produkcji.

Rys. 3 Wstrząs cenowy

Wzrost cen przesuwa gospodarkę do punktu na krzywej AD, w którym

produkcja jest mniejsza.

poziom cen (P)

P*

P

1

produkcja (Y)

Y*

Y

1

produkcja potencjalna

AD

punkt wyjścia

po wstrząsie cenowym

produkcja jest mniejsza

Krzywa łącznego popytu

Krzywa łącznego popytu

1.

1.

W modelu krótkookresowym popyt określa

W modelu krótkookresowym popyt określa

produkcję -przedsiębiorstwa dostarczają takie

produkcję -przedsiębiorstwa dostarczają takie

jej ilości, które przy danych cenach chcą kupić

jej ilości, które przy danych cenach chcą kupić

odbiorcy.

odbiorcy.

2.

2.

Krzywa łącznego popytu pokazuje poziom

Krzywa łącznego popytu pokazuje poziom

produkcji odpowiadający różnym poziomom

produkcji odpowiadający różnym poziomom

cen, łącznie z istniejącym poziomem cen.

cen, łącznie z istniejącym poziomem cen.

3.

3.

Wydarzenia, które przesuwają krzywą łącznego

Wydarzenia, które przesuwają krzywą łącznego

popytu, wytrącają gospodarkę ze stanu

popytu, wytrącają gospodarkę ze stanu

równowagi. Przesunięcie krzywej łącznego

równowagi. Przesunięcie krzywej łącznego

popytu może wystąpić także w wyniku zmiany:

popytu może wystąpić także w wyniku zmiany:

polityki fiskalnej, pieniężnej, konsumpcji,

polityki fiskalnej, pieniężnej, konsumpcji,

inwestycji i zakupów zagranicznych.

inwestycji i zakupów zagranicznych.

Łączny popyt i

Łączny popyt i

decydowanie o

decydowanie o

wydatkach

wydatkach

Przedsiębiorstwa produkują, ponieważ

Przedsiębiorstwa produkują, ponieważ

ludzie są zdecydowani kupować ich produkty.

ludzie są zdecydowani kupować ich produkty.

Teoria łącznego popytu bada decyzje ludzi

Teoria łącznego popytu bada decyzje ludzi

dotyczące zakupów, czyli ich decyzji o

dotyczące zakupów, czyli ich decyzji o

wydatkach. Stawia pytanie: jakie czynniki

wydatkach. Stawia pytanie: jakie czynniki

oddziałują na te wydatki?

oddziałują na te wydatki?

Odpowiedzi przykładowe mogą mieć

Odpowiedzi przykładowe mogą mieć

następujące treści:

następujące treści:
-

obniżka podatków osobistych - wzrasta popyt

obniżka podatków osobistych - wzrasta popyt

gospodarstw domowych na dobra

gospodarstw domowych na dobra

konsumpcyjne,

konsumpcyjne,
-

podniesienie stóp procentowych - obniża

podniesienie stóp procentowych - obniża

popyt inwestycyjny,

popyt inwestycyjny,
-

zmniejszenie wydatków na cele wojskowe -

zmniejszenie wydatków na cele wojskowe -

obniża popyt zgłaszany przez państwo.

obniża popyt zgłaszany przez państwo.

Podsumowując popyt różnych sektorów

Podsumowując popyt różnych sektorów

gospodarki otrzymujemy szacunki łącznego

gospodarki otrzymujemy szacunki łącznego

popytu

popytu

.

.

Całość wydatków jest sumą popytu

Całość wydatków jest sumą popytu

wszystkich sektorów gospodarki,

wszystkich sektorów gospodarki,

nazywamy tę całość

nazywamy tę całość łącznym popytem.

łącznym popytem.

Przyjmujemy założenie, że łączy popyt

Przyjmujemy założenie, że łączy popyt

określa wielkość dóbr wytwarzanych w

określa wielkość dóbr wytwarzanych w

gospodarce. To założenie ma podstawowe

gospodarce. To założenie ma podstawowe

znaczenia dla analizy fluktuacji

znaczenia dla analizy fluktuacji

gospodarczych. Zarówno wzrost i spadek

gospodarczych. Zarówno wzrost i spadek

popytu na produkcję danego

popytu na produkcję danego

przedsiębiorstwa znajduje odbicie we

przedsiębiorstwa znajduje odbicie we

wzroście i spadku jego produkcji.

wzroście i spadku jego produkcji.

W gospodarce jako całości

W gospodarce jako całości

krótkookresowe wahania łącznego

krótkookresowe wahania łącznego

popytu znajdują odzwierciedlenie w

popytu znajdują odzwierciedlenie w

podobnych-krótkookresowych-wahaniach

podobnych-krótkookresowych-wahaniach

PKB.

PKB.

W tym znaczeniu założenie, iż popyt

W tym znaczeniu założenie, iż popyt

określa podaż, ma uzasadnienie w

określa podaż, ma uzasadnienie w

analizie większości krótkookresowych

analizie większości krótkookresowych

odchyleń PKB od jego długookresowej

odchyleń PKB od jego długookresowej

ścieżki wzrostu.

ścieżki wzrostu.

Przedsiębiorstwa nie tylko dostosowują

Przedsiębiorstwa nie tylko dostosowują

swoją produkcję do zmian popytu,

swoją produkcję do zmian popytu,

dostosowują również ceny. Kiedy wzrost

dostosowują również ceny. Kiedy wzrost

popytu prowadzi do ponadprzeciętnej

popytu prowadzi do ponadprzeciętnej

aktywności wytwórczej przedsiębiorstwa,

aktywności wytwórczej przedsiębiorstwa,

najczęściej podnosi on o także ceny.

najczęściej podnosi on o także ceny.

Również wynikająca ze spadku popytu

Również wynikająca ze spadku popytu

aktywność poniżej przeciętnych zdolności

aktywność poniżej przeciętnych zdolności

przedsiębiorstwa wywołuje dostosowanie

przedsiębiorstwa wywołuje dostosowanie

cenowe. Reagując zmianami cen,

cenowe. Reagując zmianami cen,

przedsiębiorstwo może zarówno zwiększyć w

przedsiębiorstwo może zarówno zwiększyć w

krótkim okresie zyski, jak i pobudzić zmiany

krótkim okresie zyski, jak i pobudzić zmiany

popytu w pożądanym ze swojego punku

popytu w pożądanym ze swojego punku

widzenia kierunku.

widzenia kierunku.

Między dostosowaniem się do zmiany

Między dostosowaniem się do zmiany

popytu przez zmiany produkcji, a

popytu przez zmiany produkcji, a

dostosowaniem przez zmiany cen występuje

dostosowaniem przez zmiany cen występuje

jednak zasadnicza różnica:

jednak zasadnicza różnica: ceny okazują się

ceny okazują się

bardziej sztywne w porównaniu z produkcją -

bardziej sztywne w porównaniu z produkcją -

dostosowanie cenowe ma charakter stopniowy.

dostosowanie cenowe ma charakter stopniowy.

Punkt zrównania dochodów i

Punkt zrównania dochodów i

wydatków

wydatków

Wpływu dochodu na wydatki jest dosyć

Wpływu dochodu na wydatki jest dosyć

oczywisty. Zarówno dochód jak i wydatki mierzy się

oczywisty. Zarówno dochód jak i wydatki mierzy się

za pomocą PKB.

za pomocą PKB.

Gdy sumujemy całość

Gdy sumujemy całość

wydatków w gospodarce aby otrzymać PKB to

wydatków w gospodarce aby otrzymać PKB to

jednoczenie obliczamy całość dochodu.

jednoczenie obliczamy całość dochodu.

Zbilansowanie wydatków ma miejsce wtedy,

Zbilansowanie wydatków ma miejsce wtedy,

gdy poziom dochodu wykorzystanego przez

gdy poziom dochodu wykorzystanego przez

konsumentów i pozostałe podmioty gospodarcze w

konsumentów i pozostałe podmioty gospodarcze w

podejmowanych przez nich decyzjach o wydatkach

podejmowanych przez nich decyzjach o wydatkach

zrównuje się z sumą wszystkich wydatków.

zrównuje się z sumą wszystkich wydatków.

W stanie równowagi podaż równa się popytowi:

W stanie równowagi podaż równa się popytowi:

przedsiębiorstwa i robotnicy nie mogą dokonywać

przedsiębiorstwa i robotnicy nie mogą dokonywać

zmian które by poprawiły sytuację i jednych, i

zmian które by poprawiły sytuację i jednych, i

drugich.

drugich.

Model długookresowego wzrostu opisuje

Model długookresowego wzrostu opisuje

gospodarkę w stanie równowagi.

gospodarkę w stanie równowagi.

Zbilansowanie wydatków jest węższą

Zbilansowanie wydatków jest węższą

koncepcją. Zgodność całości wydatków i

koncepcją. Zgodność całości wydatków i

indywidualnych dochodów jest jednym z

indywidualnych dochodów jest jednym z

wymogów równowagi.

wymogów równowagi.

Gospodarka może mieć zbilansowane wydatki,

Gospodarka może mieć zbilansowane wydatki,

chociaż ilość dostarczonej pracy może

chociaż ilość dostarczonej pracy może

przewyższać wielkość popytu na pracę.

przewyższać wielkość popytu na pracę.

Tożsamość dochodu:

Tożsamość dochodu:

Y= C + I + G + X

Y= C + I + G + X

Y - PKB

Y - PKB

C - konsumpcja

C - konsumpcja

I - inwestycje

I - inwestycje

G - zakupy państwowe

G - zakupy państwowe

X - eksport netto

X - eksport netto

Funkcja konsumpcji

Funkcja konsumpcji

Konsumpcja zależy od rozporządzalnego dochodu i

Konsumpcja zależy od rozporządzalnego dochodu i

może mieć postać:

może mieć postać:

C = a + b* Y

C = a + b* Y

d

d

Gdzie: a – konsumpcja autonomiczna

Gdzie: a – konsumpcja autonomiczna

b – krańcowa skłonność do konsumpcji

b – krańcowa skłonność do konsumpcji

Przykład z książki dla Polski !!!!!

Przykład z książki dla Polski !!!!!

1.

1.

Dochód rozporządzalny to dochód pozostający w

Dochód rozporządzalny to dochód pozostający w

dyspozycji ludzi po zapłaceniu podatków.

dyspozycji ludzi po zapłaceniu podatków.

2.

2.

Funkcja konsumpcji pokazuje, że istnieje przewidywalna

Funkcja konsumpcji pokazuje, że istnieje przewidywalna

zależność między rozporządzalnym dochodem a

zależność między rozporządzalnym dochodem a

konsumpcją. Im wyższy jest rozporządzalny dochód, tym

konsumpcją. Im wyższy jest rozporządzalny dochód, tym

wyższa jest konsumpcja.

wyższa jest konsumpcja.

3.

3.

Końcowa skłonność do konsumpcji jest to część

Końcowa skłonność do konsumpcji jest to część

przyrostu rozporządzalnego dochodu przeznaczona na

przyrostu rozporządzalnego dochodu przeznaczona na

konsumpcję.

konsumpcję.

Konsumpcja zależy od dochodu. Biegnąca w górę linia prosta pokazuje, że wyższe

poziomy dochodu rozporządzalnego znajdują swoje odpowiedniki w wyższych

poziomach konsumpcji. Nachylenie tej prostej mówi nam, o ile zmienia się

konsumpcja przy zmianie dochodu rozporządzalnego. Nachylenie tej linii jest

równe krańcowej skłonności do konsumpcji.

1000

2000

konsumpcja (C) (mld dol.)

rozporządzalny dochód

(Y) (mld dol.)

d

1000

2000

3000

d

funkcja

konsumpcji

C = a + bY

Rys. 4 Funkcja
konsumpcji

nachylenie = b =

Y

d

Y

d

C

C

Analiza zależności

Jeżeli od dochodu odejmiemy podatek

Jeżeli od dochodu odejmiemy podatek

dochodowy

dochodowy t

t

(stały) to otrzymamy dochód

(stały) to otrzymamy dochód

rozporządzalny i wtedy model nasz przyjmie

rozporządzalny i wtedy model nasz przyjmie

postać:

postać:

C= a + b ( 1 - t) Y

C= a + b ( 1 - t) Y

Przykład w domu:

Przykład w domu:

Model nasz składa się więc z dwóch

Model nasz składa się więc z dwóch

zależności tożsamości dochodu i modelu

zależności tożsamości dochodu i modelu

konsumpcji:

konsumpcji:

Y = C + I + G + X

Y = C + I + G + X

i

i C = a + b ( 1 -

C = a + b ( 1 -

t) Y

t) Y

Wartości Y i C są określone pod warunkiem

Wartości Y i C są określone pod warunkiem

spełnienia obydwu zależności równocześnie i

spełnienia obydwu zależności równocześnie i

wtedy może być wyznaczony PKB

wtedy może być wyznaczony PKB

Graficzna analiza bilansu

wydatków

Na rys. 5 wydatki są odłożone na osi pionowej, a

Na rys. 5 wydatki są odłożone na osi pionowej, a

dochód na osi poziomej. Nakreślono dwie proste:

dochód na osi poziomej. Nakreślono dwie proste:

linię wydatków oraz linię nachyloną do osi

linię wydatków oraz linię nachyloną do osi

odciętych pod kątem 45

odciętych pod kątem 45

0

0

.

.

Linia wydatków (bardziej płaska) pokazuje

Linia wydatków (bardziej płaska) pokazuje

zależność wydatków od dochodu

zależność wydatków od dochodu

.

.

Wydatki całkowite są sumą konsumpcji, inwestycji,

Wydatki całkowite są sumą konsumpcji, inwestycji,

zakupów państwowych i eksportu netto. W tym

zakupów państwowych i eksportu netto. W tym

modelu tylko konsumpcja – zmienna endogeniczna

modelu tylko konsumpcja – zmienna endogeniczna

- zależy od modelu (funkcja konsumpcji) .

- zależy od modelu (funkcja konsumpcji) .

Inwestycje, zakupy państwowe i eksport netto są

Inwestycje, zakupy państwowe i eksport netto są

zmiennymi egzogenicznymi.

zmiennymi egzogenicznymi.

Linię wydatków otrzymujemy przez zsumowanie

Linię wydatków otrzymujemy przez zsumowanie

funkcji konsumpcji, inwestycji, zakupów

funkcji konsumpcji, inwestycji, zakupów

państwowych i eksportu netto.

państwowych i eksportu netto.

Przecięcie się dwóch linii występuje w punkcie, w którym konsumpcja i dochód spełniają

zarówno funkcję konsumpcji, jak i tożsamości dochodu.

wydatki

linia wydatków

a+b (1-t) Y + I + G + X

przy tym poziomie dochodu

wydatki są mniejsze od dochodu

Y

dochód (Y) lub PKB

Rys. 5 Bilans wydatków

linia 45°

linia o nachyleniu 45°

pokazuje, w którym

miejscu wydatki

i dochody są równe

przy tym poziomie dochodu

wydatki są większe od dochodu

Linii wydatków odpowiada równanie:

Linii wydatków odpowiada równanie:

Wydatki = a + b ( 1- t ) Y + I + G + X

Linia wydatków zawiera w sobie funkcję

Linia wydatków zawiera w sobie funkcję

konsumpcji. Linia ta jest bardziej płaska niż linia o

konsumpcji. Linia ta jest bardziej płaska niż linia o

nachyleniu 45

nachyleniu 45

0

0

, ponieważ wydatki konsumpcyjne są

, ponieważ wydatki konsumpcyjne są

tylko częścią przyrostu dochodów. Pozostała część

tylko częścią przyrostu dochodów. Pozostała część

jest przez konsumentów oszczędzana.

jest przez konsumentów oszczędzana.

Linia o nachyleniu 45

Linia o nachyleniu 45

0

0

przecina w połowie pole

przecina w połowie pole

między osią pionową i poziomą. W każdym punkcie

między osią pionową i poziomą. W każdym punkcie

tej linii dochód równy jest wydatkom. Linia ta

tej linii dochód równy jest wydatkom. Linia ta

przedstawia tożsamość dochodu.

przedstawia tożsamość dochodu.

Punkt przecięcia obu linii jest punktem, w którym

Punkt przecięcia obu linii jest punktem, w którym

konsumpcja i dochód spełniają obie zależności

konsumpcja i dochód spełniają obie zależności

modelu. Na linii 45

modelu. Na linii 45

0

0

spełniona jest tożsamość

spełniona jest tożsamość

dochodu. Na linii wydatków spełnione jest równanie

dochodu. Na linii wydatków spełnione jest równanie

funkcja konsumpcji. Przecięcie obu linii daje

funkcja konsumpcji. Przecięcie obu linii daje

wartość dochodu, której poszukujemy. W tym

wartość dochodu, której poszukujemy. W tym

punkcie wydatki konsumpcyjne spełniają funkcję

punkcie wydatki konsumpcyjne spełniają funkcję

konsumpcji. Dochód i wydatki są zbilansowane

konsumpcji. Dochód i wydatki są zbilansowane.

.

Bilans wydatków

Bilans wydatków

1.

1.

Prosty model dochodu składa się z dwóch

Prosty model dochodu składa się z dwóch

zależności: funkcji konsumpcji i tożsamości

zależności: funkcji konsumpcji i tożsamości

dochodu. Określa on dwie zmienne

dochodu. Określa on dwie zmienne

endogeniczne:

endogeniczne:

konsumpcję i dochód

konsumpcję i dochód

. Trzy

. Trzy

zmienne egzogeniczne: inwestycje, wydatki

zmienne egzogeniczne: inwestycje, wydatki

państwowe i eksport netto określane poza

państwowe i eksport netto określane poza

modelem.

modelem.

2.

2.

Zbilansowanie wydatków występuje wtedy, gdy

Zbilansowanie wydatków występuje wtedy, gdy

konsumenci wybierają poziom konsumpcji C

konsumenci wybierają poziom konsumpcji C

na podstawie poziomu dochodu, który jest

na podstawie poziomu dochodu, który jest

równy

równy

Y = C + I + G + X

Y = C + I + G + X

3.

3.

Ujmując rzeczy w kategorii równań ,

Ujmując rzeczy w kategorii równań ,

zbilansowanie wydatków występuje wtedy gdy

zbilansowanie wydatków występuje wtedy gdy

poziom konsumpcji C i dochodu Y spełniają

poziom konsumpcji C i dochodu Y spełniają

zarówno funkcję konsumpcji jak i tożsamość

zarówno funkcję konsumpcji jak i tożsamość

dochodu.

dochodu.

Rozwiązanie algebraiczne

Poziomy konsumpcji i dochodu można

Poziomy konsumpcji i dochodu można

znaleźć metodą algebraiczną. Funkcję konsumpcji

znaleźć metodą algebraiczną. Funkcję konsumpcji

:

:

C= a + b ( 1 - t) Y

C= a + b ( 1 - t) Y

wstawiamy

wstawiamy

do równania

do równania

tożsamości dochodu :

tożsamości dochodu :

Y= C + I + G + X

Y= C + I + G + X

otrzymujemy równanie :

otrzymujemy równanie :

Y= a + b (1 - t) Y + I + G +X

Y= a + b (1 - t) Y + I + G +X

C

C

w tożsamości dochodu zostało zastąpione

w tożsamości dochodu zostało zastąpione

funkcją konsumpcji. Powyższe równanie ma jedną

funkcją konsumpcji. Powyższe równanie ma jedną

zmienną endogeniczną

zmienną endogeniczną Y

Y

.

.

I,

I,

G , X

G , X

są zmiennymi egzogenicznymi.

są zmiennymi egzogenicznymi.

Jest to rozwiązanie modelu , które

Jest to rozwiązanie modelu , które

odpowiada dokładnie wartości Y z punktu

odpowiada dokładnie wartości Y z punktu

przecięcia na rys. 5.

przecięcia na rys. 5.

Wartość konsumpcji otrzymujemy

Wartość konsumpcji otrzymujemy

wstawiając uzyskaną wartość Y do funkcji

wstawiając uzyskaną wartość Y do funkcji

konsumpcji.

konsumpcji.

C= a + b ( 1 - t ) Y

A obliczając Y otrzymujemy:

A obliczając Y otrzymujemy:

 

t

b

X

G

I

a

Y













1

1

Jak utrzymuje się zbilansowanie

Jak utrzymuje się zbilansowanie

wydatków

wydatków

Kiedy wydatki są większe, przedsiębiorstwa wytwarzają

Kiedy wydatki są większe, przedsiębiorstwa wytwarzają

więcej. Zatrudniają wtedy więcej pracowników lub

więcej. Zatrudniają wtedy więcej pracowników lub

wydłużają ich czas pracy. Wzrost produkcji prowadzi do

wydłużają ich czas pracy. Wzrost produkcji prowadzi do

zwiększenia dochodów pracowników oraz zwiększa

zwiększenia dochodów pracowników oraz zwiększa

zyski właścicieli. Ten zwiększony dochód dodatkowo

zyski właścicieli. Ten zwiększony dochód dodatkowo

pobudza konsumpcję. Kiedy wydatki są zbilansowane,

pobudza konsumpcję. Kiedy wydatki są zbilansowane,

dochód który konsumenci otrzymują, jest taki sam jak

dochód który konsumenci otrzymują, jest taki sam jak

dochód generowany przez ich wydatki.

dochód generowany przez ich wydatki.

Gdy wydatki nie są zbilansowane, a konsumenci wydają

Gdy wydatki nie są zbilansowane, a konsumenci wydają

za dużo w stosunku do dochodów gospodarka znajdzie

za dużo w stosunku do dochodów gospodarka znajdzie

się w sytuacji niestabilnej. Konsumenci zorientują się

się w sytuacji niestabilnej. Konsumenci zorientują się

że wydają za dużo i ograniczą konsumpcję, wtedy

że wydają za dużo i ograniczą konsumpcję, wtedy

przedsiębiorstwa zmniejszą produkcję, a dochody

przedsiębiorstwa zmniejszą produkcję, a dochody

zatrudnionych obniżą się. Ten proces będzie trwał do

zatrudnionych obniżą się. Ten proces będzie trwał do

dopóty, dopóki konsumpcję nie zrówna się z dochodem.

dopóty, dopóki konsumpcję nie zrówna się z dochodem.

Mnożnik

Mnożnik

Mnożnik ukazuje możliwości wykorzystania prezentowanego

Mnożnik ukazuje możliwości wykorzystania prezentowanego

modelu

modelu

(funkcji konsumpcji i tożsamości modelu –

(funkcji konsumpcji i tożsamości modelu –

zmiennych endogenicznych)

zmiennych endogenicznych)

do analizy krótkookresowych

do analizy krótkookresowych

zmian aktywności gospodarczej, a ściślej pokazuje jak

zmian aktywności gospodarczej, a ściślej pokazuje jak

zmieni się dochód gdy zmieni się jedna z zmiennych

zmieni się dochód gdy zmieni się jedna z zmiennych

egzogenicznych -inwestycje, wydatki państwa lub eksport

egzogenicznych -inwestycje, wydatki państwa lub eksport

netto

netto

Mnożnik inwestycyjny

Mnożnik inwestycyjny

1.

1.

Kiedy inwestycje wzrastają, wzrasta PKB; inwestycje są częścią

Kiedy inwestycje wzrastają, wzrasta PKB; inwestycje są częścią

całego PKB.

całego PKB.

2.

2.

Kiedy wzrasta PKB, rośnie również dochód rozporządzalny, a

Kiedy wzrasta PKB, rośnie również dochód rozporządzalny, a

także konsumpcja.

także konsumpcja.

3.

3.

Wielkość PKB jest większy niż wzrost inwestycji, ponieważ

Wielkość PKB jest większy niż wzrost inwestycji, ponieważ

zwiększa się konsumpcja. Mnożnik wyraża wielkość PKB

zwiększa się konsumpcja. Mnożnik wyraża wielkość PKB

pobudzoną przez wzrost inwestycji lub przez inne kategorie

pobudzoną przez wzrost inwestycji lub przez inne kategorie

wydatków, które nie są wrażliwe na dochód.

wydatków, które nie są wrażliwe na dochód.

4.

4.

Formuła mnożnika wygląda następująco:

Formuła mnożnika wygląda następująco:

- 1

- 1

/

/

[1 - b (1 - t)] ( b

[1 - b (1 - t)] ( b

– krańcowa skłonność do konsumpcji : t -

– krańcowa skłonność do konsumpcji : t -

podatek dochodowy

podatek dochodowy

5. Mnożnik wydatków państwa jest dokładnie taki sam jak mnożnik

5. Mnożnik wydatków państwa jest dokładnie taki sam jak mnożnik

inwestycyjny. Kiedy wzrastają wydatki państwa, PKB zwiększa się

inwestycyjny. Kiedy wzrastają wydatki państwa, PKB zwiększa się

w większym stopniu.

w większym stopniu.

Spadek popytu inwestycyjnego przesuwa w dół linię wydatków. Nowy punkt przecięcia

z linią 45’ występuje przy niższym poziomie PKB. Spadek PKB jest większy niż spadek

inwestycji, co świadczy o działaniu mechanizmu mnożnika. (Zwróćmy uwagę, że spadek

inwestycji pokazany na wykresie jest znacznie większy niż spadek możliwy w gospodarce

Stanów Zjednoczonych. Chodzi tu bowiem o zwiększenie czytelności rysunku).

wydatki

nowa linia wydatków

stara linia wydatków

Rys. 6 Mnożnik

nowy

poziom

dochodu

stary

poziom

dochodu

dochód (Y) lub PKB

linia 45°

1

linia wydatków

przesuwa się

w dół o

I

2

I

dochód zmniejsza się o

1

1-b(1-t)

Wzrost wydatków państwa przesuwa linię wydatków w górę. Dochód lub PKB wzrasta

o wielkość przyrostu wydatków państwa pomnożoną przez mnożnik.

wydatki

linia 45°

stara linia wydatków

nowa linia wydatków

Rys. 7 Mnożnik wydatków państwa

stary

poziom

dochodu

dochód (Y) lub PKB

1

linia wydatków

przesuwa się

w górę o G

2

G

dochód zwiększa się o

1

1-b(1-t)

Nadwyżka, deficyt, gospodarka gospodarka

otwarta

• Relację między dochodem a eksportem netto

przedstawia funkcja eksportu:

• X= g – m Y

g

– autonomiczny eksport netto

• Każdemu wzrostowi PKB towarzyszy wzrost

importu o

m

jednostek – eksport pozostaje bez

zmian.

• Mnożnik gospodarki otwartej

1/[1- b (1- t) + m]

• jest mniejszy niż gospodarki zamkniętej {

1/[1-b

1/[1-b

(1-t)]}

(1-t)]}
gdyż zwiększony dochód prowadzi do wzrostu

importu konsumpcyjnego

Przykład z podręcznika

!!!

Także kontrowersje wokół

mnożnika

Bilans wydatków w

Bilans wydatków w

gospodarce otwartej.

gospodarce otwartej.

1.

1.

Funkcja eksportu netto opisuje ujemną

Funkcja eksportu netto opisuje ujemną

relację między dochodem a eksportem

relację między dochodem a eksportem

netto. Wynika ona z tego, że zwiększony

netto. Wynika ona z tego, że zwiększony

dochód w gospodarce amerykańskiej

dochód w gospodarce amerykańskiej

prowadzi do zwiększonego importu z

prowadzi do zwiększonego importu z

innych krajów.

innych krajów.

2.

2.

Wartość mnożnika jest w gospodarce

Wartość mnożnika jest w gospodarce

otwartej mniejsza niż w gospodarce

otwartej mniejsza niż w gospodarce

zamkniętej.

zamkniętej.

3.

3.

Czynniki zwiększające PKB, np. wyższe

Czynniki zwiększające PKB, np. wyższe

zakupy państwowe, wywołują spadek

zakupy państwowe, wywołują spadek

eksportu netto i wzrost deficytu

eksportu netto i wzrost deficytu

handlowego. Część deficytu budżetowego

handlowego. Część deficytu budżetowego

jest finansowana za granicą przez wyższy

jest finansowana za granicą przez wyższy

deficyt handlowy.

deficyt handlowy.

Główne tezy

Główne tezy

1.

1.

W krótkim okresie produkcja jest określana przez łączny

W krótkim okresie produkcja jest określana przez łączny

popyt na dobra i usługi w gospodarce.

popyt na dobra i usługi w gospodarce.

2.

2.

W krótkim okresie przedsiębiorstwa reagują na wzrost

W krótkim okresie przedsiębiorstwa reagują na wzrost

popytu raczej przez zwiększenie produkcji niż wzrost cen.

popytu raczej przez zwiększenie produkcji niż wzrost cen.

3.

3.

Funkcja konsumpcji wyraża dodatni związek między

Funkcja konsumpcji wyraża dodatni związek między

dochodem a konsumpcją.

dochodem a konsumpcją.

4.

4.

Zbilansowanie wydatków występuje wtedy , gdy suma

Zbilansowanie wydatków występuje wtedy , gdy suma

konsumpcji , inwestycji, zakupów państwowych i eksportu

konsumpcji , inwestycji, zakupów państwowych i eksportu

netto jest równa PKB.

netto jest równa PKB.

5.

5.

Mnożnik inwestycyjny wyraża związek między inwestycjami a

Mnożnik inwestycyjny wyraża związek między inwestycjami a

PKB. Gdy inwestycje rosną o 1 miliard, PKB wzrasta o więcej

PKB. Gdy inwestycje rosną o 1 miliard, PKB wzrasta o więcej

niż 1 miliard, ponieważ wraz ze wzrostem PKB wzrasta

niż 1 miliard, ponieważ wraz ze wzrostem PKB wzrasta

konsumpcja.

konsumpcja.

6.

6.

Zbilansowanie wydatków w gospodarce otwartej występuje

Zbilansowanie wydatków w gospodarce otwartej występuje

wtedy, gdy suma wszystkich wydatków, wliczając w to eksport

wtedy, gdy suma wszystkich wydatków, wliczając w to eksport

netto, jest równa PKB.

netto, jest równa PKB.

7.

7.

Mnożnik w gospodarce otwartej jest mniejszy niż mnożnik w

Mnożnik w gospodarce otwartej jest mniejszy niż mnożnik w

gospodarce zamkniętej.

gospodarce zamkniętej.

8.

8.

Wzrost wydatków państwa zwiększa deficyt zarówno

Wzrost wydatków państwa zwiększa deficyt zarówno

budżetowy, jak i handlowy.

budżetowy, jak i handlowy.