Wielogłos

w kulturach tradycyjnych

Afryka, Sardynia, Portugalia,

Gruzja, Bałkany

Pigmeje

Repertuar wielogłosowy:

pieśni związane z polowaniem m. in. na
słonia,
pieśni związane ze zbieraniem miodu,
pieśni dla dzieci,
zabawy dziecięce.

Charakterystyczne cechy

repertuaru

jodłowanie i gęsty wielogłos,

repetycje krótkich wzorów melodycznych o linii
descenentalnej, realizowanych w różnych rejestrach z różną
barwą głosu (ostinato wariacyjne), czasem o charakterze echa
lub ornamentalnej imitacji,

forma otwarta, kanon,

organizacja głosów: solista : chór, mimo że z założenia brak
podziałów na role (struktura demokratyczna, niehierarchiczna,
podobnie jak w życiu społecznym);

skale trytoniczne, tetratoniczne, a najczęściej pentatoniczna,

współbrzmienia kwarty i kwinty czystej, sporadycznie tercje,
równoległe sekundy;

augmentacja i dyminucja,

polirytmia.

Koncepcja Gerharda Kubika

Główne rodzaje ruchu w utworach wielogłosowych:
ruch równoległy i prosty, u Pigmejów także
przeciwny .

Wg Kubika w centralnej i wschodniej Afryce
występuje istnieje zależność między skalami oraz
rodzajem stosowanych współbrzmień.

Powstawanie współbrzmień odbywa się wg zasady
„przeskakiwania”, tzn., że tworzą je kolejne stopnie
skali z pominięciem jednego.

Skale hexatoniczne i

hexachordalne

Przewaga ruchu równoległego i
prostego
Współbrzmienia: kwarty i tercje lub
tylko tercje

Skale pentatoniczne

1)

Współbrzmienia: przewaga kwart i tercji

np.

w przypadku skali:

w przypadku skali:

2) w przypadku skali zbudowanej na wycinku szeregu harmonicznego -

kwarta, kwinta zmniejszona I kwinta (u Wagogo z Tanzanii):

Skala oparta na wycinku szeregu

alikwotów występuje Wagogo w:

muzyce wokalnej,

formach jodłowania wykonywanego przez chłopców
i mężczyzn,

w muzyce wykonywanej na rogach,

w muzyce wykonywanej na lamelofonie ilimba.

Sardynia

2 główne style wokalne:

„religijny” w pn. i zach. części wyspy

„tenorowy” w centrum

Styl „religijny”:

Pierwotny kontekst: nabożeństwa wewnątrz kościoła i procesje, najwięcej
śpiewów związanych z rappresentazioni sacre w Wielkim Tygodniu

Cztero- lub pięciogłos

Nazwy głosów nawiązują do nazw w muzyce profesjonalnej

Przewaga ruchu paralelnego

Główne współbrzmienie: trójdźwięk wielki ze zdwojoną prymą

Styl „tenorowy”

Kontekst: święta świeckie i religijne (poza kościołem), uroczystości rodzinne,
czas wolny po pracy

Czterogłos

Nazwy głosów nawiązują do nazw w muzyce profesjonalnej

Techniki wielogłosu: burdon w dwój dolnych głosach (ciągły lub rytmizowany)

Główne współbrzmienie: trójdźwięk wielki ze zdwojoną prymą

Wielogłos instrumentalny:

launeddas

Kontekst: święta religijne (procesje) i świeckie

Trzygłos

Nazwy piszczałek lokalne

Techniki wielogłosu: burdon

Główne współbrzmienie: trójdźwięk wielki

Portugalia

Rzeka Tag dzieli kraj na dwie główne
strefy stylistyczne:
I Alentejo,
II Beira Alta, Douro Litoral i Minho.
 
Zgodnie z tradycją w Alentejo
wielogłosowo śpiewali mężczyźni, a w
pozostałych regionach - kobiety.

Konteksty wykonywania

śpiewów wielogłosowych

Na północ od Tagu:
przy pracy - uprawie zbóż (głównie
pszenicy, żyta i kukurydzy), kolejnych
etapach obróbki lnu, zbiorze oliwek i
winogron;
w Beira Baxia - odrębne pieśni pracy
przeznaczone na okres Wielkiego Postu,
różniące się od pozostałych
poważniejszą, czasem religijną
tematyką;

W Alentejo:
w tawernach (po pracy), podczas
spacerów mężczyzn ze śpiewem po
wiejskich drogach w niedzielę i święta
(arruadas, od rua - 'ulica'),
grupa pieśni związana z kalendarzem
kościelnym: na Boże Narodzenie (O
Menino Jesus), na święto Trzech Króli
(Os Reis), janeiras (od janeiro,
'styczeń'), wykonywane przez
kolędników, modlitwy za dusze
zmarłych na okres Wielkiego Postu
(Encomendaçăo das almas, Bendito),
pieśni pielgrzymów (cantigas da
romaria)

Organizacja głosów

W Alentejo:

skład zespołów: głosy solowe, zwane
ponto ('punkt') i alto ('wysoki'), chór,
śpiewający unisono partię segundas
('drugich')

funkcje głosów: śpiew inicjuje
wykonawca partii ponto, wykonawca
partii alto przejmuje tę samą,
przeniesioną o’ tercję w górę melodię,
do alto dołączają segundas z repliką
melodii ponto lub nową melodią, albo
solista realizujący partię alto śpiewa od
razu z grupą segundas
 
dominującą techniką - technika
paralelna
 
dominujące współbrzmienie - tercja

jednostka repertuaru: moda ('moda',
'sposób')

Organizacja głosów

Na północ od Tagu: 

dwu-, trzy- i czterogłos,

przewaga czynnika harmonicznego nad melodycznym,

wstęp śpiewany solo lub unisono,

główna melodia w najniższym głosie realizowana przez grupę,

obsada wyższych głosów solowa,

sporadycznie czwarty głos - wysoki falset zwany guincho ('pisk'), który zdwaja w górnej oktawie głos środkowy,
czyli tercję trójdźwięku, pojawiający się pod koniec strofy,

dominującą techniką - technika paralelna, w Minho także ruch prosty

dominujące współbrzmienia – tercje, trójdźwięki w postaci zasadniczej

dla archaicznego stylu wykonawczego charakterystyczne dążenie śpiewaczek do osiągnięcia szorstkości
brzmienia z zachowaniem trójdźwiękowej konstrukcji akordów

Gruzja

kontekst: pieśni wykonywane za stołem, pieśni pracy, pieśni
liryczne, pieśni towarzyszące tańcom, pieśni i hymny religijne,
lamenty „zari”

dwu- lub trzygłos, a w zachodniej Gruzji także czterogłos

funkcje głosów: głos środkowy - “opowiadający historię” -
głosem prowadzącym, górny głos – „echo” podąża za
środkowym, głos górny w zachodniej Gruzji - jodłujący falset
krimanczuli, bas jako jedyny głos o obsadzie chóralnej, w
czterogłosie – dwa basy w odległości kwinty

techniki wielogłosu: burdon (burdon, ruchomy, ciągły lub
rytmizowany przeważnie w partii basu), ostinato (formuła
ostinatowa przeważnie w partii basu), ruch paralelny, polifonia
swobodna

Główne style gruzińskiego

wielogłosu

I wschodniogruziński

dwóch solistów śpiewających na
przemian na tle burdonowej partii
basowej wykonywanej bez słów przez
chór,
w pieśniach tanecznych – ostinato w
basie,
ruch równoległy z dominującym
współbrzmieniem tercji.
 
II zachodniogruziński
 
swobodna polifonia
ostinato w najwyższym głosie,
ruch równoległy - równoległe sekundy,
septymy
współbrzmienia: często dysonujące
akordy stanowiące kombinację sekund,
kwart, kwint, septym i non pozostające
bez rozwiązania

Bałkany

Zasięg występowania wielogłosu:

Macedonia, Serbia, Czarnogóra, Bośnia,

Hercegowina, Chorwacja, Albania, Rumunia
(Arumuni), Grecja (Epir), Bułgaria

Kontekst wykonań: pieśni obrzędowe (weselne,
żniwne, w Albanii także lamenty), pieśni
wykonywane za stołem, pieśni towarzyszące
tańcom

Charakterystyka wielogłosu

Dwu- lub trzy- , a w Albanii także
czterogłos

Nazwy głosów są związane ich funkcją

Techniki wielogłosu: burdon (burdon,
ruchomy, ciągły lub rytmizowany
przeważnie w partii basu), ostinato
(formuła ostinatowa przeważnie w
partii basu), ruch paralelny

Współbrzmienia: w archaicznych
stylach charakterystyczna dominacja
pozostawianej bez rozwiązania wielkiej
i małej sekundy.