Praktyczne różnice

pomiędzy półkulami mózgu

Podstawowe różnice pomiędzy półkulami:

•

Półkula lewa – logiczna

•

Zaczyna od fragmentu (części)

•

Części składowe języka

•

Syntaktyka (składnia), semantyka

•

Litery, zdania

•

Liczby

•

Analiza liniowa

•

Zwraca uwagę na różnice

•

Kontroluje uczucia

•

Planowanie, struktura, organizacja

•

Myślenie sekwencyjne

•

Ukierunkowanie na język

•

Ukierunkowanie na przyszłość

•

Metoda (Technika)

•

Sport (pozycja ręki/oka/stopy)

•

Sztuka (materiały do tworzenia, narzędzia,

•

jak to zrobić)

•

Muzyka (nuty, uderzenie, tempo)

Podstawowe różnice pomiędzy półkulami:

•

Półkula prawa – twórcza

•

Najpierw widzi cały obraz

•

Zrozumienie języka

•

Obraz, emocje, znaczenie

•

Rytm, płynność, dialekt

•

Obrazy, (wyobrażenia), intuicja

•

Intuicja-oszacowania (ocena)

•

Zwraca uwagę na podobieństwa

•

Jest wolna dla uczuć

•

Spontaniczność, płynność

•

Myślenie o wielu rzeczach w tym samym czasie

•

Ukierunkowanie na uczucia/doświadczenia

•

Ukierunkowanie na chwilę obecną

•

Płynność i ruch

•

Sport (płynność i rytm)

•

Sztuka (obraz, emocje, płynność)

•

Muzyka (pasja, rytm, obraz)

Mózg zawiera dwie półkule, każda z nich składa się z

płata: potylicznego, ciemieniowego, skroniowego i

czołowego. Obie półkule są połączone tzw. spoidłem

wielkim mózgu.

Każda półkula mózgowa rozwija się i przetwarza

informacje w specyficzny dla niej sposób. Półkula

lewa (zazwyczaj logiczna) zajmuje się szczegółami,

częściami, przetwarzaniem języka i wzorów

linearnych. Półkula prawa przetwarza informacje w

sposób globalny, zajmuje się obrazami, rytmem,

emocją, intuicją. U osób leworęcznych role obydwu

półkul są zazwyczaj odwrócone.

Lateralizacja - inaczej "stronność" - asymetria

czynnościowa prawej i lewej

strony ciała ludzkiego, która wynika z

różnic w budowie i funkcjach obu półkul

mózgowych. Wyraża się np. większą

sprawnością ruchową prawych kończyn od

lewych,

a także rejestrowaniem przez mózg

większej liczby bodźców zmysłowych z prawej

strony ciała.

Większość szlaków nerwowych łączących narządy

ruchu i zmysły krzyżuje się, co oznacza, że drogi

nerwowe prawej połowy ciała docierają do lewej

półkuli mózgu. Całkowicie skrzyżowane są drogi

ruchowe i czuciowe. W związku z tym funkcjonalnej

dominacji prawej strony ciała odpowiada dominacja

lewej półkuli mózgowej.

Wiodąca rola narządu nazywanego „dominującym”

polega na częstszym jego wyborze, używaniu i

wykonywaniu trudniejszych zadań. Narząd ten

wykonuje czynności lepiej, szybciej, z większą

precyzją i siłą.

Metody badań lateralizacji dotyczą:

Oceny dominacji ręki (V. Prihoda -nawlekanie igły, rozdawanie

kart, rzucanie piłki, splatanie palców, wskazywanie palcem,

Zazzo – krzyżowanie ramion, ułożenie łokcia na dłoni, Harris –

pisanie nazwiska jedną i drugą ręką, punktowanie, Gaddes –

pisanie cyfr za pomocą jednej i drugiej ręki, trzymanie

karabinku, naciskanie dynamometru).

Ocena dominacji oka (Rosenbach – celowanie wyciągniętego

kciuka na drobny przedmiot, patrzenie przez dziurkę, Z.

Matejczka – kalejdoskop, Harris – celowanie strzelbą,

kalejdoskop, patrzenie przez otwór).

Ocena dominacji nogi (Ludwig – bieg na łyżwach, wchodzenie na

krzesło, zakładanie jednej nogi na drugą, odbicie w czasie

skoku, wsiadanie na rower, kopanie piłki).

Ocena dominacji ucha (Pearcedo – słuchanie tykania ukrytego

zegara).

Wyróżnia się lateralizację:

jednorodną – występuje, gdy istnieje wyraźna

przewaga jednej strony ciała nad drugą (np.

lewooczność, leworęczność, lewonożność)

niejednorodną (skrzyżowaną) – występuje gdy nie

ma wyraźnej dominacji jednej strony nad drugą (np.

gdy leworęczność występuje razem z

prawoocznością i prawonożnością lub praworęczność

z lewoocznością i prawonożnością). Można spotkać

różne rodzaje takich kombinacji.

nieustaloną (słabą) – występuje u tzw. osób

obustronnych, u których brak przewagi

czynnościowej jednej strony nad drugą. Często mówi

się, że osoby takie posługują się prawą i lewą ręka

jednakowo dobrze, lecz zazwyczaj posługują się

zarówno lewą, jak i prawą kończyną w sposób

pozostawiający wiele do życzenia.

Zaburzeniom lateralizacji towarzyszą trudności w

czytaniu i pisaniu:

-statyczne odwracanie liter (p – b, d – b)

-dynamiczne odwracanie liter (przestawianie, zmiana

kolejności)

-opuszczanie i dodawanie liter, sylab, wyrazów

-błędnie odtwarzanie liter (źle odczytuje i zapisuje)

-rysunki i pismo „lustrzane”

Przyczyny leworęczności

Badania dotyczące przyczyn leworęczności na razie nie dały ostatecznej i

jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Według badań klinicznych i

anatomofizjologicznych leworęczność może być wynikiem działania wielu

czynników. Teorie dotyczące tej kwestii nie wykluczają się wzajemnie, ponieważ

różne czynniki mogą jednocześnie oddziaływać na daną osobę. Leworęczność

może być spowodowana przyczynami genetycznymi, organicznymi,

środowiskowymi lub kulturowymi. Istnieje także hipoteza o

hormonalnym podłożu tego zjawiska.

O tym, że czynnik genetyczny odgrywa ważną rolę, świadczą dane dotyczące

częstszego występowania leworęczności w niektórych rodzinach. Przykładem

może być tu brytyjska rodzina królewska: królowa Wiktoria i Elizabeth

Bowes-Lyon, czyli Królowa Matka preferowały lewą rękę, również królowa

Elżbieta II, książę Karol i jego syn William sprawniej posługują się lewą

ręką.

Prawdopodobieństwo urodzenia leworęcznego dziecka wynosi 46%, gdy oboje

rodzice są leworęczni i zaledwie 2%, gdy oboje są praworęczni. Jeśli jeden z

rodziców jest leworęczny, to prawdopodobieństwo leworęczności dziecka

wzrasta do 17% (Grabowska, Yamazaki 1994; Szeląg 2003). O genetycznym

podłożu leworęczności świadczy również fakt, że istnieje większe

prawdopodobieństwo wystąpienia leworęczności u mężczyzn (12,6%), niż u

kobiet (9,9%) (Bragdon, Gamon 2003). Badania wskazują również, że

leworęczność rodzinna może w istotny sposób wpływać na lateralizację funkcji

w mózgu: osoby praworęczne, u których w rodzinie występuje leworęczność,

bardzo często charakteryzują się podobną organizacją funkcjonalną mózgu, jak

osoby leworęczne (Grabowska 2003).

Jednak leworęczność jest nie tylko skutkiem cech odziedziczonych, ponieważ

nierzadkie są przypadki, gdy jedno z bliźniąt jednojajowych jest prawo-, a

drugie leworęczne (Grabowska, Yamazaki 1994). Z badań wynika, że około 20%

bliźniąt jednojajowych różni się między sobą ręcznością (Carter 1999; Bragdon,

Gamon 2003).

Do organicznych przyczyn leworęczności zaliczyć należy przede wszystkim

powikłania ciąży i porodu i ich konsekwencje w postaci uszkodzeń lewej półkuli.

W takich przypadkach z leworęcznością mogą współwystępować również inne

zaburzenia, jak: opóźnienie rozwoju mowy, jąkanie, dysleksja, epilepsja,

zaburzenia zachowania, a nawet upośledzenie umysłowe. Badania naukowe

wykazały, że wśród osób lewo- i oburęcznych porody z powikłaniami

występowały prawie dwukrotnie częściej (odpowiednio 40 i 41%), niż wśród

osób praworęcznych (22%) (Grabowska, Yamazaki 1994).

Koncepcja hormonalna mówiąca o tym, że leworęczność może być wynikiem

nadprodukcji testosteronu w okresie prenatalnym, na razie nie dostarczyła w

pełni wiarygodnych dowodów potwierdzonych badaniami naukowymi, niemniej

jednak jest ona interesująca dla wielu badaczy. Według tej teorii zbyt wysoki

poziom męskiego hormonu płciowego działa hamująco na rozwój lewej półkuli,

co powoduje kompensację poprzez intensywny rozwój prawej. Właśnie dzięki

temu – zdaniem amerykańskiego twórcy tej hipotezy, Normana Geschwinda –
wśród leworęcznych jest tylu wybitnych matematyków, plastyków, muzyków i

konstruktorów (Geschwind, Galaburda 1987).

Leworęczność może być też efektem celowego przeuczania lub treningu lewej

ręki (np. na skutek utraty prawej kończyny) albo wynikiem uszkodzenia lewej

półkuli we wczesnym dzieciństwie (Bogdanowicz 1992).

Wśród osób leworęcznych oprócz wybitnych matematyków

jest wielu czołowych strategów, polityków, szachistów,

architektów, artystów i sportowców.

Aleksander Wielki, Juliusz Cezar, Napoleon, sir

Winston Churchill.

Jako ciekawostkę należy uznać fakt, że w USA urząd

prezydenta po leworęcznym Benjaminie Franklinie

pełnili leworęczni James A. Garfield, Herbert Hoover,

Harry S. Truman, Gerald Ford, który wprowadził wiele

usprawnień dla leworęcznych w Białym Domu, Jimmy

Carter, Ronald Reagan, George Bush senior i Bill

Clinton.

Albert Einstein, powszechnie uważany za najwybitniejszy

umysł XX w., światowej sławy fizjolog rosyjski Iwan P.

Pawłow, znany filozof niemiecki Friedrich Nietzsche

oraz twórca etyki poszanowania życia, myśliciel francuski,

laureat Pokojowej Nagrody Nobla Albert Schweitzer byli

leworęczni.

W historii wśród leworęcznych uzdolnionych artystycznie wyróżnił się Michał

Anioł Buonarotti, Leonardo da Vinci i Rafael Santi. Ponieważ żyli oni w

okresie szczególnie aktywnej działalności świętej inkwizycji, która

prześladowała leworęcznych, uważając ich za dzieci diabła, nauczyli się

sprawnie posługiwać obiema rękami.

Pablo Picasso malował lewą ręką, a Hans Christian Andersen, Wolfgang

Goethe, Heinrich Heine, Mark Twain i Włodzimierz Majakowski pisali

swoje utwory, trzymając pióra w lewej ręce.

Leworęczny był Ludwig van Beethoven i Niccolo Paganini.

Jimmy Hendrix oraz dwóch muzyków z zespołu The Beatles – Paul

McCartney i Ringo Starr, David Bowie, Joe Cocker, Tony Iommi, Robert

Plant, Kurt Cobain, Natalie Cole i Ricky Martin to również osoby

leworęczne.

Sprawniej lewą niż prawą ręką posługuje się nasz wybitny reżyser Andrzej

Wajda.

Wśród aktorów jest wiele leworęcznych osób: Charlie Chaplin, Robert

Redford, Judy Garland, Kim Novak, Julia Roberts, Nicole Kidman, Demi

Moore, Goldie Hawn, Whoopi Goldberg, Bruce Willis, Robert de Niro,

Pierce Brosnan i Tom Cruise.

Leworęczni tenisiści Martina Navratilova, John McEnroe, Monika Seles i

Jimmy Connors osiągnęli liczne sukcesy, sprawiając sporo problemów swoim

przeciwnikom na korcie, a mecze koszykówki z udziałem leworęcznego

Larry’ego Birda, uważanego za jednego z najlepszych graczy w historii NBA,

były niezapomnianym widowiskiem dla kibiców tej dyscypliny sportu.

Bill Clinton, 42. prezydent USA, sprawował urząd w latach 1993-

Krzysztof Penderecki, wybitny polski kompozytor i dyrygent

Kurt Cobain (1967-1994), lider zespołu Nirvana

Osoby leworęczne mogą mieć, co prawda, pewne trudności natury technicznej,

gdyż większość przyborów, narzędzi, urządzeń jest zaprojektowana z myślą o

praworęcznych, w żaden jednak sposób leworęczność nie ogranicza możliwości

ich wszechstronnego rozwoju. Funkcjonowanie w świecie przystosowanym dla

uprzywilejowanej większości spowodowało, że osoby leworęczne wykazują

niezwykłe zdolności adaptacyjne. Na przykład w pracy z komputerem bardzo

sprawnie posługują się myszką, wykorzystując do tego swoją prawą rękę

(spróbujcie, praworęczni, to samo zrobić lewą ręką!). Można zatem stwierdzić, że

osoby leworęczne mają nawet pewną przewagę nad praworęcznymi, gdyż ich

prawa ręka jest o wiele bardziej sprawna, niż lewa u praworęcznych. Żeby się o

tym przekonać, wystarczy przeprowadzić prosty test, polegający na

jednoczesnym pisaniu cyfr w układzie pionowym obiema rękami, aby zobaczyć,

jak niewielka różnica poziomu graficznego występuje u leworęcznych.

Przeprowadzone próby u praworęcznych wyraźnie wskazują na znacznie

ograniczoną precyzję ruchów ich lewej ręki.

W każdej dziedzinie, w której ważną rolę odgrywa kreatywność, elastyczność w

podejmowanych działaniach oraz myślenie wielomodalne, osoby leworęczne

odnoszą wiele sukcesów. Leworęczni lepiej wypadają w testach na

dywergencyjne rozwiązywanie problemów. Wykazano również wyższość osób

leworęcznych w zadaniach na spostrzeganie wzrokowo-przestrzenne (Martin

2001). Mocną ich stroną jest dobre wyczucie odległości i związana z tym ocena

głębi stereoskopowej, widzenie trójwymiarowe, rozpoznawanie złożonych

geometrycznie figur, a także szybki refleks. Leworęczni studenci znacznie

częściej wybierają ścisłe i „wizualne” kierunki studiów, rzadko – lingwistyczne

(Healey 2003).

Kinezjologia edukacyjna

• Kinezjologia edukacyjna twórcą tej

metody jest dr Paul E. Dennison.
Określana jest ona mianem
"gimnastyki mózgu", skutecznie uczy i
pokazuje w praktyce możliwości
wykorzystania naturalnego ruchu
fizycznego, niezbędnego do
organizowania pracy mózgu i ciała w
celu rozszerzania własnych możliwości.

W swojej metodzie, potocznie zwanej „gimnastyką

mózgu”, Paul Dennison opiera się na prostych

ćwiczeniach ruchowych, często wywodzących się z

różnych metod znanych od wieków tj.: akupresury,

jogi, ćwiczeń rozluźniających opartych na

osiągnięciach współczesnej neurofizjologii i

dostosowanych do współczesnego odbiorcy.

Ćwiczenia te przyczyniają się do zwiększenia

umiejętności uczenia się całym mózgiem i ciałem,

które oddziałują na siebie w sposób nierozerwalny.

Dennison zauważył, że tak jak mózg uaktywnia za

pomocą dróg nerwowych różne procesy motoryczne,

tak ćwiczenia fizyczne poprawiają pracę mózgu.

Ćwiczenia gimnastyki mózgu mają za zadanie

odblokowanie i wypracowanie nowych połączeń

nerwowych, po których biegną impulsy do kory

mózgowej, gdzie odbywa się właściwy proces

uczenia się.

Ćwiczenia Paula Dennisona, stosowane

systematycznie, mają za zadanie pobudzić różne

obszary mózgu, polepszyć koncentrację, regulować

emocje. Są to przede wszystkim ćwiczenia

koordynacji ruchowej całego ciała, ruchowo –

wzrokowej, koordynacji zmysłów wzroku, słuchu,

równowagi, poruszania się w przestrzeni, ćwiczenia

umiejętności myślenia i przewidywania. Dzięki temu,

że integrują pracę całego mózgu, wpływają na

polepszenie procesu uczenia i zwiększenie

równowagi emocjonalnej.

Aby utrzymać równowagę umysł – ciało podczas

uczenia się Paul Dennison zaleca gimnastykę mózgu,

na którą składa się:

Picie wody

Punkty na myślenie

Ruchy naprzemienne

Pozycja Dennisona tzw. Cooka

Przed przystąpieniem do ćwiczeń należy wypić czystą,

niegazowaną wodę. Woda jako najlepszy elektrolit zapewnia

efektywne przyswajanie, przetwarzanie i przechowywanie

zdobytych informacji, a także sprawny przebieg elektrycznych i

chemicznych procesów w mózgu i ciele. Wskazane jest

wykonywanie ćwiczeń z podkładem muzyki relaksacyjnej.

Punkty na myślenie wykonuje się w ten sposób, że jedną rękę

kładziemy na brzuchu w okolicy pępka, a kciukiem i dużymi

palcami drugiej dłoni masujemy zagłębienia tuż pod

obojczykiem, po prawej i lewej stronie mostka. Ręce należy

zmieniać.

I właśnie to ćwiczenie stymuluje przepływ krwi przez tętnicę

szyjną do mózgu i poprawia jego ukrwienie.

Ćwiczenie to usprawnia ogólną koordynację wzroku, poprawia

ostrość widzenia szczególnie przy czytaniu tekstu, odpręża,

zwiększa jasność myślenia i poziom energii.

Przez ruchy naprzemienne stosowane regularnie pobudzane są

równocześnie duże powierzchnie obu półkul mózgowych. W

spoidle wielkim mózgu tworzy się więcej sieci nerwowych i

przez to szybciej

i w bardziej zintegrowany sposób powstaje komunikacja między

półkulami.

Ćwiczenie to ułatwia komunikację pomiędzy obiema półkulami

mózgu, poprawia koordynację pomiędzy prawą i lewą stroną

ciała, ogólną koordynację ruchową, wzrokową, słuchową,

poprawia czytanie, pisanie, literowanie, rozumienie ze słuchu,

mechanizm myślenia przyczynowo – skutkowego na wysokim

poziomie.

Pozycja Dennisona (Cooka)

1 wersja

Siedząc lub leżąc krzyżujemy nogi w kostkach. Ręce wyciągamy przed

siebie tak, aby dłonie stykały się grzebieniami, a kciuki były

skierowane w dół. Następnie krzyżujemy ręce tak, aby dłonie dotykały

się wewnętrznymi stronami, a kciuki nadal były skierowane w dół.

Splatamy palce dłoni i obracamy zamknięte dłonie tak, aby spoczęły

na klatce piersiowej z łokciami skierowanymi w dół. Oczy kierujemy ku

górze, a język dotyka podniebienia za zębami.

2 wersja

Siedząc lub leżąc krzyżujemy nogi w kostkach. Ręce krzyżujemy pod

pachami z wyciągnięciem kciuków na zewnątrz. Język kładziemy na

górnym podniebieniu za zębami, zamykamy oczy.

Zakończenie ćwiczenia – obu wersji:

Siedząc, ustawiamy nogi w lekkim rozkroku, stopy opieramy na

podłożu. Dłonie układamy tak, żeby końce palców dotykały się,

tworząc “koszyczek”. Oczy kierujemy ku dołowi, a językiem dotykamy

podniebienia.