Wielki kryzys, (wielka depresja) - największy kryzys
gospodarczy w historii gospodarki kapitalistycznej

Lata 1929-1933 i => wszystkie kraje i wszystkie dziedziny
gospodarki.

Początek USA => tzw. czarny czwartek 24 października
1929 (a według niektórych źródeł już kilka miesięcy
wcześniej).

Panika na giełdzie nowojorskiej na Wall Street.,
gwałtownie spadły ceny akcji

pociągając za sobą łańcuch bankructw i zadłużenia, które
rozprzestrzeniły się stopniowo na wszystkie kraje,

utrata pracy przez setki milionów ludzi - w USA bezrobocie
sięgnęło 1/3 siły roboczej

spadek produkcji sięgnął w niektórych krajach 50% PKB a
szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo.

Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w USA w 1933r., w
Polsce dopiero ok. 1935r.

WIELKI KRYZYS

Czarny czwartek 24 października
1929

Na NYSE narastała bańka spekulacyjna.

•Bank Centralny USA (FED) pompował pieniądze w gospodarkę
w latach 1915-1920 silnie zwiększając inflację, promując złe
inwestycje, co nakręcało koniunkturę boomu => kryzys 1920-
21r.

•Gdy już czkawka lat 20-21 się skończyła FED rozpoczęła
kolejny, najdłuższy w swojej w historii okres boomu inflacyjnego
i zwiększania podaży pieniądza. Podaż pieniądza 1921-1929
wzrosła z 45 mld$ do 73, co poprzez system bankowy
promowało nietrafne inwestycje

•Wzrost cen akcji spowodował podniesienie wartości aktywów
należących do inwestorów giełdowych.

•Banki udzieliły wielu kredytów pod zastaw
przewartościowanych akcji.

•Za pożyczki inwestorzy kupowali kolejne akcje i bańka coraz
bardziej się nadymała. Wiele spółek, których akcje notowały
ogromny wzrost, było tak naprawdę nic nie warte i prowadziło
niepewne interesy.

•Indeks cen nie wzrastał. Wynikało to z faktu, iż jedna siła
ciągnęła ceny w dół (produktywność, rozwój etc.), a druga w
górę (pompowanie pieniądza). Okres 1921-1929 to czas, w
którym wszyscy ekonomiści uwierzyli w "stabilność cen",
jednakże był to straszny błąd

Czarny czwratek jak do

tego doszło ?

WIELKI KRYZYS

Prawdziwy boom przeżywały dobra produkcyjne (dalsze od
konsumenta) czyli właśnie te, które zyskują na pompowaniu
pieniądza. Produkcja w tych sektorach (np. przemysł stalowy)
wzrosła o 160 procent, a w dobrach konsumenckich (bliżej
odbiorcy) tylko o 60.

•Tak samo płace - w wyższych stadiach produkcji rosły o
kilkanaście, a nawet nieraz o ponad dwadzieścia procent, a w
niższych stadiach o kilka.

WIELKI KRYZYS

Czarny czwratek przebieg

• Ilość nowych inwestorów wchodzących na giełdę okazała się

niewystarczająca do podtrzymania wzrostu.

• Dnia 24 października roku 1929 rozpoczęła się gwałtowna wyprzedaż.

• Im bardziej ceny spadały, tym więcej osób pozbywało się akcji.

• W panice rozpoczęto sprzedaż, również spółek o pewnych

fundamentach nie pytając o ich ceny.

• W ciągu pierwszego dnia obrócono 13 milionami akcji, a w ciągu

następnych kilku liczba ta doszła do 30 milionów.

• Wartość większości akcji spadła praktyczne do zera.

• Inwestorzy stracili wszystko, a ci, którzy wzięli kredyty, zbankrutowali.

• Dłużników było tak wielu, że banki utraciły dużą część wkładów

ludności.

• Wiele z nich też ogłosiło bankructwo.

• W ten sposób rozpoczęła się spirala zadłużenia, która stała się

pierwszym etapem Wielkiego Kryzysu.

• Stopa procentowa została obniżona z 6 procent do 1,5. Na niewiele się

to zdało –

• Wpompowano dodatkowe pieniądze w banki zmniejszając

obowiązkowe rezerwy Dla przykładu w ciągu pierwszego miesiąca

Bank Centralny dodał 300 milionów dolarów bankom. Podaż pieniądza

na rynku i tak malała, gdyż tylko szaleniec mógł być zainteresowany w

tym czasie otrzymaniem kredytu.

WIELKI KRYZYS

12:30 giełdy w Chicago i Buffalo zamknięto, 11 najbardziej
znanych inwestorów popełniło samobójstwo, giełda nowojorska
zamknęła galerie dla obserwatorów
W biurze J.P. Morgan and Company, brooker Thomas Lamont,
główny partner w Morgan (firma założona przez osobę która
zastopowała panikę w 1907 roku) złożył oświadczenie:
“Pojawiły się lekkie kłopoty w sprzedaży akcji na giełdzie ze
względu na kwestie techniczne, ale oczekuje się poprawy”.
Rynek „ruszył” po oświadczeniu Lamonta, ale poprawa
nastąpiła o 1:30, kiedy pewny siebie Richard Whitney, vice-
prezydent giełdy i brooker J.P. Morgan and Company, wszedł na
parkiet. Tłum zamilkł .
Wszyscy oczekiwali oświadczenia, że giełda zostanie
zamknięta.
A, Richard Whitney spytał o notowanie U.S. Steel.
195 ktoś krzyknął. Wtedy on powiedział, że kupuje 10,000 akcji
po 205.
Ponawiał ten numer w stosunku do akcji innych firm. Notowania
zaczęły zwyżkować. Powrócił optymizm. Sesje piątkowa i
sobotnia przebiegły bez wstrząsów

WIELKI KRYZYS

Czarny czwartek

Wartość $100 zainwestowanych

w akcje 31. 12, 1925. 

Czarny czwartek

Skutki Czarnego Czwartku

Czarny czwartek był dniem, w którym odnotowano
najwięcej samobójstw w historii świata.

Skutkiem wielkiego kryzysu, według oceny historyków,
było m.in. dojście Hitlera do władzy w Niemczech.

.

WIELKI KRYZYS

Skutki Czarnego Czwartku c.d.

Nastąpiło obniżenie produkcji i masowe bezrobocie w USA
(20%) (14 mln osób w 1932 r.) .

Produkcja w 1932 stanowiła jedynie 46% produkcji z 1929.

W tym samym okresie spadek produkcji w Niemczech wyniósł
47%, we Francji 31%, w Polsce 32%.

Bezrobocie w Niemczech wynosiło 28%, (6 mln os.) w Polsce
26%, we Włoszech 20%.

Kryzys dosięgnął także rolnictwo. => tzw. „nożyce cen”, ceny
artykułów rolnych spadały szybciej niż przemysłowych (np. w
1930 r. ceny artykułów rolnych spadły o 61% przy 45% spadku
cen artykułów przemysłowych). Koncerny i monopole potrafiły
skuteczniej przeciwstawić się nadmiernym obniżkom cen na
artykuły przemysłowe niż wieś na artykuły rolne. Drobni i średni
rolnicy albo uciekali do miasta, albo wegetowali w skrajnym
ubóstwie.

W 1931 ogłosił swą niewypłacalność austriacki Kredit-Anstalt
Bank. W 1932 niemal wszystkie banki amerykańskie zostały
zamknięte.

WIELKI KRYZYS

Skutki Czarnego czwartku c.d

..

Sytuację pogorszyły amerykańskie żądania zwrotu wcześniej
zaciągniętych przez kraje europejskie pożyczki. Europę
dotknął kryzys finansowy, który szczególnie boleśnie odczuły
Niemcy i Austria. Nastąpiło zachwianie systemów
walutowych i odejście od pieniądza mającego pokrycie w
złocie. Banki zaczęły skrzętnie skrywać rezerwy złotych
sztab i monet, w czym przodował słynny Amerykański Bank
Rezerw.

Nastąpił spadek obrotów w handlu międzynarodowym o 1/3.
Najsilniejszy spadek udziału w handlu zagranicznym
zanotowały Stany Zjednoczone z 18% w 1929 roku do 14% w
1932 roku.

Każde państwo dążyło do zwiększenia eksportu, przy
jednoczesnym wprowadzeniu ceł protekcyjnych chroniących
własny rynek przed niepożądanym importem. Próbowano
nawet sprzedawać swoje towary po cenach dumpingowych,
tj. poniżej kosztów własnych. Prowadziło to do załamania
handlu światowego.

USA ograniczyły import, co uniemożliwiło ich dłużnikom
zdobycie środków finansowych drogą zwiększonego
eksportu.

WIELKI KRYZYS

.

Sytuacja Polski w okresie wielkiego kryzysu
gospodarczego.

Szczyt kryzysu w Polsce przypadł na rok 1932. Kryzys
całkowicie zakończył się w 1933 roku.

Rolnicy byli zmuszeni sprzedawać prawie wszystko co
wyprodukowali, aby przy niskich cenach na żywność można
było kupić potrzebne artykuły przemysłowe. Cukier, sól, nafta i
zapałki stały się towarem luksusowym. Spadek zatrudnienia w
przemyśle powodował zmniejszenie popytu na artykuły rolne.
Niska konsumpcja wsi powstrzymywała ekspansję rynku zbytu
na artykuły przemysłowe.

Czteroletni plan Eugeniusza Kwiatkowskiego. Plan zrealizowany
w latach 1936-1940 przewidywał rozbudowę Centralnego
Okręgu Przemysłowego (COP), (zlokalizowanego na widłach
Wisły i Sanu), zwiększenie liczby fabryk, a także zatarcie różnic
między biednymi a bogatymi częściami Polski.

WIELKI KRYZYS

Czarny czwartek skutki c.d.

W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały
złagodzone przez tzw. Nowy Ład Gospodarczy (ang. New
Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych
wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w
latach 1933-1939 –

W znacznym stopniu Nowy Ład polegał na interwencjonizmie
państwowym. Wprowadzono:

• zasiłki dla bezrobotnych,

•roboty publiczne,

•dofinansowywanie z funduszy federalnych wielu przedsięwzięć

•rozwiązania prawne stabilizujące przemysł, rolnictwo i sektor
bankowy.

• mechanizmy stymulujące tworzenie nowych miejsc pracy
W roku 1935 wprowadzono Social Security Act, który umożliwiał
otrzymywanie emerytur i pomocy społecznej

Polityka Nowego Ładu przyniosła Rooseveltowi znaczną
popularność => cztery kadencje po kolei (w 1932, 1936, 1940 i
1944), rekord wśród prezydentów USA.

WIELKI KRYZYS

Wprowadzono jasne zasady sprawozdawczości. Dziś każda
spółka akcyjna notowana na giełdzie musi składać regularne
raporty, opisujące jej stan finansowy, które są sprawdzane
przez zewnętrznych audytorów.

Natomiast banki kontroluje nadzór bankowy. Istnieje szereg
limitów, które ogranicza ilość pieniędzy przeznaczanych przez
instytucje te na ryzykowne kredyty.

W rezultacie wielkiego kryzysu

Popularność zyskała doktryna ekonomiczna keynesizmu
zakładająca interwencję państwa w gospodarce, która przez
wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej
krajów wolnorynkowych.

Alternatywną teorię przyczyn wielkiego kryzysu przedstawia
tak zwana szkoła austriacka. Prace ostro krytykujące teorie
Keynesa publikowali Ludwik von Mises Murray N. Rothbard i
Friedrich August von Hayek

WIELKI KRYZYS

Czarny czwartek skutki
długofalowe.

Analiza Keynesa

W okresie dekoniunktury zachodziło jego zdaniem zjawisko
samonapędzającego się "zwijania" gospodarki,
polegającego na jednoczesnym spadku produkcji
wynikającego ze zmniejszania się podaży na rynku i
automatycznym ubożeniem społeczeństwa powodującego
dalsze zmniejszanie podaży.

Winę za ten stan rzeczy ponosiła sztywność cen i płac
(związki zawodowe).

Zgodnie z myślą klasyczną w kryzysie powinny

-spadać ceny towarów => nie ma towarów nie sprzedanych
-spadać płace => nie ma bezrobocia
-spadać stopy procentowe => nie ma spadku popytu
inwestycyjnego i konsumpcyjnego jeśli są za duże
oszczędności

OD KLASYKÓW DO KEYENSA

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

Klasycy

Produkcja powyżej PKB
potencjalnego powoduje wąskie
gardła. Brakuje surowców. Ceny
muszą więc wzrosnąć. Jeśli
chcemy produkować więcej.
Wyższe ceny spowodują, że
można zaoferować wyższe płace i
do pracy np. przyciągnąć
gospodynie domowe. Krzywa
podaży przestaje być pozioma.

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

Y

0

Klasycy

Dochód narodowy potencjalny

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Zasoby ograniczają wielkość
produkcji. Bez zmiany
zasobów nie da się w okresie
długim produkować więcej niż
PKB potencjalny

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Y

0

Klasycy

Popyt
zagregowan
y

AD

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy potencjalny

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Y

2

Nie ma kryzysu jest tylko
spadek cen

Cena „klaruje rynek”

Spadek popyt (AD
przesuwa się w lewo)
oznacza, że produkcja
najpierw spadnie nieco
do Y

2

a ceny do P

1

Po czym bezrobocie
wymusi spadek płac,
koszty produkcji
spadną i produkcja
wróci do punktu
wyjścia Y

0

a rezultatem

będzie jedynie spadek
poziomu cen do P

2

.

Podaż
zagregowana
średni okres

P

1

P

2

Klasycy

Podobnie popyta według klasyków nie może
spadać poniżej poziomu produkcji. Vide prawo
rynków Saya. Gdy jest dużo oszczędności spada
stopa procentowa i oszczędności zamieniają się w
kredyt a to oznacza popyt inwestycyjny

Ale tak się nie dzieje

1. Inwestycje nie reagują na spadek stopy procentowej bo

zależą także od oczekiwań co do przyszłych zysków. Popyt
inwestycyjny maleje trwale gdy rosną S a więc maleje popyt
globalny (AD=G+I+C+E)

2. Popyt globalny maleje ale ceny i płace nie spadają

odpowiednio szybko. Gospodarka reaguje więc
zmniejszeniem produkcji by dostosować się do spadku
popytu (zamiast reagować spadkiem cen). Następuje proces
samozwijania się gospodarki.

3. Maleje produkcja, ludzie ubożeją, zanikają oszczędności,

coraz mniejsza część produkcji jest nie sprzedana, kończy się
zwijanie gospodarki, następuje w końcu równowaga przy
niskim wykorzystaniu mocy produkcyjnych

4. Główną przyczyną kryzysu jest więc popyt i na niego należy

zwrócić uwagę POPYT GŁUPCZE

5. Wniosek: Cnotą jest konsumowanie zbrodnią jest

oszczędzanie

KEYNES

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

keynesowska

Keynes

Poziom cen w
gospodarce

Krzywa podaży u Keyensa jest
wiec jest pozioma.

Ze względu na wolne moce
wytwórcze gospodarka może
dostarczyć dowolną produkcję
przy niezmienionej cenie

Założenie: wolne moce wytwórcze, stałe ceny i płace

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Y

0

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

keynesowska

Polityka budżetowa/fiskalna

Popyt
zagregowan
y

AD

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy potencjalny

AD przesuwa się w lewo,
produkcja spada do Y

3

a ceny są

nadal stałe,

Y

2

Ceny nie klarują rynku bo u
Keynesa ceny i płace
nominalne są lepkie (sztywne)

Kształtuje się równowaga z
wysokim bezrobociem na co
wskazuje fakt, że Y

3

jest daleki

od Y

0

Y

3

Kryzys. Popyt
maleje (spada
popyt
inwestycyjny)

Analiza Keynesa

Ten sam proces występuje w drugą stronę boom=> kryzys

1. Rośnie produkcja dochody i bogactwo

2. Coraz większa cześć dochodów jest oszczędzana.

Konsumpcja rośnie wolniej niż produkcja, oszczędności rosną
za to szybciej

3. Aby nastąpiła równowaga muszą rosnąć inwestycje (pop.

Inw.)

4. Duży ich przyrost powoduje, ze stają się one coraz mniej

opłacalne (prawo malejącej produktywności krańcowej tj.
firma sprzątajaca w Koszalinie jest opłacalna a w Warszawie
mniej bo jest ich wiele)

5. Inwestorzy coraz to mniej chętnie pożyczają widząc, że mają

małe szanse na zyski (ryzyko!!!)

6. Gdy ich wiara w powodzenie inwestycji zostaje zachwiana

przestają inwestować

7. AD (popyt globalny) spada bo spada popyt inwestycyjny

8. Powstaje kryzys

Keynes

Mnożnikowy proces

Wzrost (spadek) inwestycji (wydatków autonomicznych)

prowadzi do więcej niż proporcjonalnej zmiany produkcji
(popytu globalnego)

Wynika to z:

Produkcja=C+S, jeśli C zwiększa AD=>wzrost AD

zwiększa produkcje

Im więcej konsumujemy tym efekt mnożnikowy jest

większy

Jego wielkość zależy od

a) Krańcowej skłonności do konsumpcji (wprost

proporcjonalnie)

b)Krańcowej stopy podatkowej (odwrotnie

proporcjonalnie)

c) Krańcowej skłonności do importu (odwrotnie

proporcjonalnie)

C- konsumpcja, S- oszczędności AD-popyt globalny

Keynes

Zalecenie Keynesa

John Maynard Keynes, twierdził, że w okresie dekoniunktury
państwo może łagodzić jej skutki (spadek popytu
inwestycyjnego) przez bezpośrednie "wpompowanie" pieniędzy
podatników w gospodarkę przez tworzenie miejsc pracy
bezpośrednio finansowanych przez państwo- roboty publiczne,
zatrudnienie w sektorze rządowym – generalnie zwiększać
wydatki rządowe. Chodzi o wzrost popytu.

Największą skłonność do konsumpcji mają biedni wiec ich
najbardziej należało wspomagać, a bogatym trzeba było zabrać
dochód (podatki) bo mogli go zaoszczędzić.

Biednym trzeba było dać transfery socjalne lub też ich
zatrudnić

Transfery można dawać z ‘Pustego pieniądza’. Gospodarka jest
jak gąbka wchłonie każdą jego ilość. Nie będzie inflacji tylko
wzrost produkcji

Keynes

Interwencjonizm to teoria ekonomiczna zalecająca bezpośrednie
interwencje państwa w rynek
Interwencjonizm może przybierać różne formy. :

•bezpośrednie finansowanie niektórych inwestycji gospodarczych z kasy
państwowej, np. budowy autostrad

•zakupy rządowe

•regulacja rynku poprzez nakazowe rozbijanie naturalnych i wymuszonych
monopoli zagrażających utrzymywaniu prawdziwej konkurencji.

•bezpośrednia interwencja państwa w rynek walutowy - polegająca np. na
utrzymaniu kursu własnej waluty przez wykupywanie obcych walut na rynku
wewnętrznym

•polityka budżetowa i monetarna,

•łagodzenie skutków bezrobocia

•"

ratowanie" upadających przedsiębiorstw przez preferencyjne kredyty,

oddłużanie i ew. przejmowanie upadłych przedsiębiorstw na własność
skarbu państwa

•bezpośrednie dotacje do nierentownej produkcji lub usług

•skupowanie przez państwo nadmiaru niektórych towarów i ich późniejsze
sprzedawanie w celu utrzymania stałego poziomu cen .(ceny minimalne)

•własność państwowa firm – firmy strategiczne

•wprowadzanie monopolu państwowego w niektórych sektorach
gospodarki, np. produkcji mocnych alkoholi, koncesjonowanie niektórych
form działalności gospodarczej np. w celu obrony słabszych podmiotów
przed silniejszymi

•"pompowanie" pieniędzy na rynek poprzez pomoc socjalną (np. zasiłki)

•regulacja rynku przez np. różnicowanie stóp podatkowych w różnych
sektorach gospodarki, czy ulgi inwestycyje.

•roboty publiczne

Przykłady stosowania interwencjonizmu:

•polityka New Deal w USA w czasie wielkiego kryzysu lat '30.

•Zbrojenia w Niemczech Hitlerowskich

•plan Marshalla w państwach Europy Zachodniej

•plan Erhardta w Niemczech po drugiej wojnie światowej

•kontrolowana przez państwo powojenna odbudowa
gospodarek Japonii, Republiki Chińskiej (Tajwanu) i Korei
Południowej.

•gospodarka Chińskiej Republiki Ludowej od roku 1975 do dziś

•polityka rolna Unii Europejskiej

•częściowa nacjonalizacja gospodarki w Argentynie w latach
'30 i '70

•częściowa nacjonalizacja gospodarki w Meksyku w latach '60
i '70

•interwencjonizm państwowy w Brazylii w latach '70

•interwencjonistyczna polityka rządów kontrolowanych przez
Narodowy Kongres Indyjski, w Indiach w latach '50'60 i '70.

•Aktualnie praktycznie wszystkie wysokorozwinięte kraje
świata stosują różne formy interwencjonizmu, na mniejszą lub
większą skalę, łącznie z krajami uważanymi za najbardziej
"liberalne" takimi jak USA, Malezja czy Chile.

Już Hoover doprowadził do zwiększania robót publicznych => zwiększenia
wydatków na budownictwo o 400 milionów dolarów, co zostało przyjęte
przez Kongres. Później wydano kolejne 175 milionów na budowy statków. W
ramach

New Deal

, wyniku robót publicznych wybudowano 100 tys.

budynków użyteczności publicznej, 75 tys. mostów, 295 lotnisk.

Próbowano sterować cenami, płacami, zabraniać zwalniania pracowników
(prawo o bankructwie). Władze zaczęły nawet zwalczać emigrację.

Dodatkowo pomoc dla rolnictwa => powstania karteli sterowanych przez
biurokratów. Utrzymywanie nierzeczywistych cen pogarszało nadprodukcję
w rolnictwie.

Oprócz tego już Hoover przyczynił się do powrotu tendencji
izolacjonistycznych ustawa Smoota-Hawleya zwiększyła radykalnie cła, co
uderzyło w międzynarodowy handel i wzmocniło kryzys na całym świecie
(inna kraje cierpiały, gdyż ich waluta opierała się na dolarze - system
monetarny lat 20-tych).

Później wzrastało zadłużenie rządu, jego wydatki i podatki, które radykalnie
podniesiono w roku 1932. Zwiększono procentowo wydatki budżetowe w
stosunku do PKB=> efekt wypychania. Cały biznes nie mógł na zasadzie
zdroworozsądkowych przesłanek przejść do racjonalnych działań, gdyż te
były blokowane przez aparat przymusu.

Zalecenie Keynesa

.
Wśród ekonomistów do dzisiaj istnieją spory o faktyczne efekty
różnych form interwencjonizmu. Zdaniem np. zwolenników
monetaryzmu na dłuższą metę szkodliwe jest doprowadzanie
do deficytu budżetowego przez bezpośrednie inwestycje, oraz
regulacja stóp procentowych nie wynikająca z bieżącej podaży
pieniądza. Dopuszczają oni jednak takie formy
interwencjonizmu, które nie naruszają bilansu budżetu
państwa.

Z kolei zwolennicy skrajnego liberalizmu ekonomicznego
negują pozytywny wpływ jakichkolwiek form interwencjonizmu
łącznie z pomocą socjalną, administracyjnym rozbijaniem
monopoli oraz regulowaniem rynku przez system podatkowy.

Zalecenie Keynesa

Ale Keynesa można także odczytać inaczej.

Dylemat jak sprawić by nie zadziałało prawo malejącej
produktywności krańcowej, by się opłacało inwestować

Trzeba inwestować w postęp techniczny w naukę i
infrastrukturę komunikacyjną i transportową, parki
technologiczne, reultywację terenu po starych przemysłąch

Fala innowacji produktowych i technologicznych może otworzyć
nowe zyskowne możliwości inwestowania na szeroką skalę

Fala ta może powstać samoistnie lub być sterowana przez rząd
(nakłady na naukę, kapitał ludzki i badania i rozwój)

Państwo musi więc zwiększyć wydatki tak jak w tradycyjnym
modelu Keynesa. Ale tym razem skutkiem jest nie tylko wzrost
popytu ale ograniczenie gorsetu malejącej produktywności
krańcowej

Zalecenie Keynesa

Mamy więc dwie możliwości: wsparcie dal biednych (rośnie C) i
wsparcie dla inwestorów (rośnie I)

Pierwszy sposób jest łatwiejszy i bardziej akceptowalny w
sytuacji demokracji parlamentarnej (głodne dzieci). Pewnie
dlatego Keynes temu sposobowi poświęcił więcej uwagi.

Drugi sposób jest znacznie trudniejszy wymaga wyrafinowanej
polityki państwa i bliskiej współpracy sektora publicznego z
sektorem prywatnym w tworzeniu i wdrażaniu innowacji.

Sposób ten doczekał się pełnego uznania dopiero ostatnio po
dyskredytacji sposobu pierwszego, która nastąpiła w latach 70’
po fali inflacji spowodowanej racjonalnym oczekiwaniem firm,
że państwo musi im zagwarantować popyt => stagflacja

Paradoks Keynesa

1. Paradoks zapobiegliwości

2. Równowaga makroekonomiczna nie jest tożsama z

równowagą budżetu państwa. Wprost przeciwnie. Jeśli
była równowaga budżetu państwa a rząd zwiększy
wydatki rządowe G aby nastąpił wzrost popytu i za nim
wzrost produkcji to nastąpi zawsze pogorszenie sytuacji
budżetowej. Podatki wzrosną (jeśli nie zmienimy stóp)
bo wzrośnie produkcja (dochód narodowy) ale ten
wzrost mniejszy nizeli wzrost wydatków rządowych

3. Efekt Haavelmo

4. Na bazie modelu Keyensa nie da się wytłumaczyć

inflacji

5. Pułapka interwencji (mnożnik działa w obie strony) =>

stagflacja => szkoła racjonalnych oczekiwań